311

ПОРТА
Г РА ДЕ Ж Н И Ш Т ВО
311
ДЕКЕМВРИ 2021
Познати добитниците на годишната

награда „Порта 3“ 2021
А РХИ Т Е К Т УР А Прекумерна градба во центарот на градот,
која се одвива без јасен концепт за развој
Е КОЛО Г И Ј А
Вирџил Абло: Неговата мисија
Среќни празници беше повеќе од уметност
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
СОДРЖИНА
18
ИНФО 6
ПОЗНАТИ ДОБИТНИЦИТЕ НА ГОДИШНАТА
НАГРАДА ПОРТА 3 ЗА 2021
НАГРАДАТА „АНДРЕЈА ДАМЈАНОВ“
НА ААМ ЗА АРХИТЕКТ РАНЧО ХРИСТОВ
ГОЛЕМАТА ГОДИШНА НАГРАДА НА ААМ ЗА 2021
ГОДИНА ЗА ОБЈЕКТОТ “ГРАДИНКА ВО ВОЛКОВО“
ИЗВОНРЕДНА ИЗЛОЖБА: „ЖЕНИТЕ АРХИТЕКТИ ВО
ПОСТЗЕМЈОТРЕСНАТА ОБНОВА НА СКОПЈЕ“
15
РЕГИОНИ 12
СТАВ 15 28
НЕДОЗВОЛИВО Е ДА СЕ ТРОШАТ
СРЕДСТВА ЗА НЕЗАКОНСКА НАДЛЕЖНОСТ
УРБАНИЗАМ 18
ПРЕКУМЕРНА ГРАДБА ВО ЦЕНТАРОТ НА ГРАДОТ,
КОЈА СЕ ОДВИВА БЕЗ ЈАСЕН КОНЦЕПТ ЗА РАЗВОЈ
УРБАНИЗАМ/AРХИТЕКТУРА 22
АРХИТЕКТОНСКО-УРБАНИСТИЧКА
СТУДИЈА ЗА ЗАПАДНАТА РАБНА
ЗОНА НА ГРАДОТ 2020 - 2035
АРХИТЕКТУРА 28
СЕКОГАШ ЕВОЛУИРА ЗА ДА ПОМОГНЕ ДА
СЕ ДЕФИНИРА ПОДОБРА ИДНИНА
34
АРХИТЕКТУРА 34
НЕГОВИТЕ ДЕЛА ДОПИРААТ ЕМОТИВНО КОЛКУ
ШТО СЕ И ВИЗУЕЛНО ЗАЧУДУВАЧКИ
АРХИТЕКТУРА ОД ДРВО 42
ХИБРИДНА СТРУКТУРА КОЈА ГИ
СПОЈУВА РЕКРЕАТИВНИТЕ,
ТРГОВСКИТЕ И РАБОТНИТЕ СРЕДИНИ
EКСПО 2020 ДУБАИ 46

МАКЕДОНИЈА НА ЕКСПО 2020 ДУБАИ СО 54
СЛОГАНОТ „ДОМ НА СЕКОЈ ЧЕКОР“
58
ДИЗАЈН 50
НЕГОВАТА МИСИЈА БЕШЕ ПОВЕЌЕ ОД
УМЕТНОСТ, ОДНОСНО СОЦИЈАЛНО-ПОЛИТИЧКА
ЕКОЛОГИЈА 54
ЗАШТИТАТА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА НЕ
СМЕЕ ДА БИДЕ НА МАРГИНИТЕ
РЕПОРТАЖА 58
ОД ФАБРИКА ЗА ЛЕБ
ДО ФАБРИКА ЗА ЖЕЛБИ
ПОРТА 25 јули 2014

БРОЈ 311 ПЕТОК 31.12.2021 ГОДИНА XVII
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Сања РАЃЕНОВИЌ-ЈОВАНОВИЌ
Почетокот на новата година и неколкуте неработни Нашиот редовен соработник од Лондон за овој број
денови се одлична можност да се прочитаат интересни пишува за Балкришна Доши - добитник на Кралскиот соработници:
Ангел СИТНОВСКИ
текстови. И во овој новогодишен број „Порта 3“ златен медал за 2022. Неговите бројни прекрасни згради Ангела СТЕФАНОВСКА
обработува теми кои ги засегаат сите, а се од областите ги празнуваат локалните технологии и занаети, исто Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
архитектура, урбанизам, екологија, дизајн и репортажа. како и природниот хабитат, за да создадат средини Бошко ВИДОЕСКИ
Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
Страниците ги отвораме со објавување на кои се читливи и вредна заднина која со живост му Даниела МЛАДЕНОВСКА
добитниците на годишната награда на „Порта дава дом на театарот на секојдневниот живот. Душанка ШУЛОВИЌ
3“, која оваа година се доделува по трет пат. На листата на „Тајм“ - „100 највлијателни Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
Јулија ВЕЛКОВСКА (САД)
Следуваат информациите за добитниците луѓе во 2021“ се најде и Кенго Кума. Неговата Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
на наградата „Андреја Дамјанов“ за животно архитектура покажува скромност, која им Koсто ГРАОРКОСКИ
дело, особени достигнувања и личен придонес недостига на облакодерите. Зградите на Кенго Љупчо АТАНАСОВСКИ
Натка ЌОСЕВА
во развојот на архитектурата и градителството, Кума не им конкурираат на планините, учат од нив Невена ГЕОРГИЕВСКА
како и Големата годишна награда за најуспешно и со нив се претопуваат. Неговите дела допираат Огнен АРСОВ (Словенија)
реализиран архитектонски објект на емотивно колку што се и визуелно зачудувачки. графички уредник:
Асоцијацијата на архитекти на Македонија. Во архитектура од дрво нашиот соработник Гоце ЦВЕТАНОСКИ
Во Музејот на Република Северна Македонија пишува за Outpost во Орегон, САД која е
фоторепортер:
отворена е изложба „Жените архитекти во хибридна структура која ги спојува рекреативните, Kиро ПОПОВ
постземјотресната обнова на Скопје“. Проектот трговските и работните средини.
лектор:
има за цел да ги истражи, документира, проучи и Во овој број пренесуваме информации за Дијана РИСТОВА
промовира улогата и делата на овие извонредни жени павилјонот на Северна Македонија на Експо 2020
Издавачки совет:
од практиката – планерки, архитектки и дизајнерки. Дубаи каде се претставува со слоганот „Дом на Вања ДОНЧЕВА-РАЈАТОСКА,
Активностите на дел од локалните власти се секогаш секој чекор“, и под мотото „Нови можности“. дипл.инж.арх. - претседател
присутни. Општина Гевгелија ќе поставува улично Неодамна светот го потресе инфомацијата за Александра ПЕТРОВСКА
дипл.инж.арх.
осветлување со ЛЕД-сијалици, презентиран е проектот смртта на дизајнерот Вирџил Абло, уметничкиот вон. проф. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
за „Заштита на нашиот бисер, Охридското Езеро“, во директор на „Louis Vuitton“ и креаторот на модниот дипл.град.инж.
Општина Велес се градат потпорни ѕидови на неколку бренд „Off-White“. Во рубриката Дизајн може да Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
дипл.шум.инж.
улици, а во Кавадарци се гради градски зелен пазар. се прочита за неговата мисија која беше повеќе
Во рубриката Став нашиот соработник од уметност, односно социјално-политичка. Управител:
Раде ЈАНКОВ,
пишува за дискриминација и промашувања Заштитата на животната средина не смее да биде
и за тоа дека е недозволиво да се трошат на маргините, потребни се поголеми вложувања, Издавач:
средства за незаконска надлежност. професионализам, отчетност и транспарентност. „Биропрес“ ДОО Скопје
Aдреса на издавачот и редакцијата:
Во рубриката Урбанизам може да се прочита за Во рубриката Екологија може да се прочита за „Биропрес“ ДОО Скопје
една тема која не престанува да ја бранува јавноста, Платформа 27, која е иницијатива што обединува Ул. Васил Ѓоргов број 21,
а тоа е за локацијата кај Холидеј Ин. Експертите велат 20 граѓански организации кои работат во областа влез 2, локал 7, 1000 Скопје
дека станува збор за прекумерна градба во центарот на заштитата на животната средина, а носител на Тел: 3109 311; 3151 311;
на градот, која се одвива без јасен концепт за развој. проектот е Центарот за климатски промени. Факс: 3132 924
e-mail: porta3@porta3.com.mk
Рубриката Архитектура ја отвораме со текст за Содржински овој број го затвораме со www.porta3.com.mk
архитектонско-урбанистичка студија за западната репортажа од Божиќното село во грчкиот град
Печати:
рабна зона на градот Велес 2020 – 2035. Студијата Трикала, каде главен објект е старата зграда од тули, ул. Крижевска бр.52 П.Ф. 72,
потекнува како приватна иницијатива на инвеститор изградена во 1884 година која била фабрика за 2300 Кочани
кој својот претприемачки инстинкт го става во производство на леб, а сега е фабрика за желби.
Маркетинг:
служба на експертското мислење од кое бара biroproekt@biroproekt.com.mk
став за развој на одредена градска територија. ОД РЕДАКЦИЈАТА marketing@porta3.com.mk
Тел: 3243 790; 3243 797
Fax: 3243 796
ПОРТА
ГРАДЕЖНИШТВО
311
ДЕКЕМВРИ 2021

награда „Порта 3“ 2021
Моб: 072 248 796
Прекумерна градба во центарот на градот,
ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.000 ден.
АРХИТЕКТУРА
која се одвива без јасен концепт за развој
ЕКОЛОГИЈА
Вирџил Абло: Неговата мисија
Среќни празници беше повеќе од уметност
за физички лица: 800 ден.
жиро сметка: 300000001995035 во
Комерцијална банка АД Скопје
ЕДБ: 4030004528485
Првиот број на списанието Порта3

Насловна страница ФОТО излезе на 29.12.2004 година
ВИРЏИЛ АБЛО КОЛЕКЦИЈАТА
Датум на печатење: 30.12.2021
„HOME“ НА МОДНИОТ Број на примероци: 700
БРЕНД OFF -WHITE
Редакцијата на Порта3, не
се согласува со сите ставови
објавени во списанието.
90 ДЕНАРИ
инфо

орта 3“ секогаш се обидувала да 2. Вања Дончева-Рајатоска, дипл. инж. арх. – Шигеру Бан во Париз (2005), Дејвид Чиперфилд
„П биде во тек со современите

случувања во областите со кои се
занимава: архитектура, градежништво и
претседател на Издавачкиот совет на „Порта 3“
3. Натка Ќосева, дипл. инж. арх. – соработник
на „Порта 3“
Архитекти во Берлин (2006) и истражувачката
лабораторија за „Просторна синтакса“ во
Лондон (2007). Во ова време е дел од тимовите
екологија. Од излегување на првиот број и сите 4. доц. д-р Златко Зафировски, дипл. град. кои изработуваат низа проекти и реализации од
овие години се труди да афирмира вистински инж. – член на Издавачкиот совет на „Порта 3“ кои се издвојуваат проектите за новиот Помпиду
вредности, да пофали, но и да критикува, и сè 5. Катерина Спасовска Трпковска – центар во Мец и стоковната куќа Пик и
тоа објективно преку текстови на Редакцијата и соработник на „Порта 3“ Клопенбург на улицата „Картнер“ во Виена.
соработниците. После 15 години, интензивно Во 2018 година заедно со Марија Мано
следејќи ги случувањата и активностите на Наградата за архитектура ПОРТА 3 2021 Велевска е куратор на изложбата
колегите, Редакцијата одлучи да воспостави година му се доделува на архитект Слободан „Ослободување-на-просторот“ со која
доделување на три награди во трите области со Велевски Македонија се претставува на 16.
кои се занимаваме. Оваа година наградата се Архитектонско биенале во Венеција насловено
доделува по трет пат. Freespace. Изложбата претставува ансамбл на
Целта ни е сферата која ја покрива наградата различни концептуални, социјални, политички и
да има поширок дијапазон. Тоа подразбира симболички искуства на просторот на градот.
дека наградата може да се додели на поединци, Тие беа претставени преку дистинктивни
тим, компанија, институција или општествена фрагменти на архитектонското и културното
активност и ангажираност во доменот на наследство на Скопје во отворена и
проектирањето, изведувањето, повеќеслојна формација.
публицистичката, истражувачката и научната Во изминатиот период, самостојно или како
дејност. Но, исто така сметаме дека е многу коавтор активно учествува во низа истражувачки
важно да имаме универзални критериуми за проекти, научни конференции и семинари,
доделување на наградата со што достојно и работилници, публикации и архитектонско-
стручно ќе се оддаде почит на она што урбанистички проекти и конкурси. Како дел од
претставува вистинска вредност, вреднување на овие активности има публикувано повеќе од 30
професионален труд и благодарност до оние текстови во земјата и странство од кои се
кои успеаја со својата работа, доследност и издвојуваат книгата „Разговори“ и едицијата
вештина да придонесат за квалитетот на Раст составена од 8 книги (двете заедно со
професијата. Марија Мано Велевска).
За наградата одлучуваше петчлено жири во Слободан Велевски (1976) е вонреден Слободан Велевски верува дека улогата
кое членуваа архитекти, екологист и градежен професор на Архитектонскиот факултет при на архитектот во општеството мора да ги
инженер. Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. надмине досегашните рамки на делување и
Критериуми за доделување на наградите Тој е дел од Институтот за урбанизам, а заедно дека создавањето современа архитектура е
Креативен, стручен и интелектуален пристап со Марија Мано Велевска од 2014 година го колаборативен процес во кој делото може
на архитектурата, градежништвото и раководи и дизајн-студиото Обрасци на раст и да биде и вербално и материјално, но дека
екологијата. Квалитетни објекти кои се раст 2.0 во последниот семестар на студиите. тоа секогаш мора да се стреми да ги отслика
значајна и впечатлива архитектура, создадени Темите и проектите во ова студио се искуствата на мноштвеност и етика. Своите
со квалитетни функционални решенија, изработуваат во размерот на архитектонскиот- ставови ги изразува јавно, стручно и со
урбанистички соодветно поставени кои се урбанизам и истите негуваат критичка мисла. интегритет.
вклопуваат во околината и придонесуваат за Слободан Велевски дипломира на
нејзино унапредување, современо Архитектонскиот факултет во Скопје (2002), а
архитектонско обликување постигнато со магистерски студии завршува на Институтот за
првостепена пластика, комплексни градежни архитектура во Десау во Германија (2007) со
и еколошки зафати и интервенции. тезата „Градот на отсутна застареност –
Достигнувања во дизајнот, технички и потврдување на генеричкото искуство на
технолошки достигнувања во трите области. урбаноста на примерот на Скопје“.
Социјална и општествена одговорност во Докторирал на тема „Гранични состојби
планирањето на просторот – урбанизам, помеѓу идеите и реалноста на современиот
одржливост на околината, амбиентот, научни град: Од утопијата на посакуваното кон
студии и анализи, ефекти во животната хетеротопијата на хиперреалното“.
средина, културен идентитет, висок Дисертацијата ги обработува теоретските
професинален морал. концепти на Жак Лакан, Мишел Фуко, Славој
Комисијата за доделување годишна награда Жижек и особено на Фредрик Џејмисон.
„Порта 3“ од областа архитектура, екологија и Работното искуство го започнува во 2003
градежништво 2020 година работеше во состав: година во Заводот за урбанизам и архитектура
1. Сања Раѓеновиќ-Јовановиќ, дипл. инж. арх. на град Скопје, а потоа од 2005 до 2007 година
– главен и одговорен уредник на „Порта 3“ во престижните архитектонски бироа на
6 ПОРТА 31 декември 2021
награда ПОРТА 2021
Наградата за градежништво е здружението на граѓани „Центар за климатски
ПОРТА 3 2021 година му се доделува на Добитник е на Фулбрајтов грант. промени“, за формирањето на Платформа 27
градежен инженер Влатко Шешов Во 2020 година е поканет професор на која обединува 20 граѓански организации кои
Универзитетот на Павиа, Италија. Предавање по работат во областа на заштитата на животната
предметот Фундирање и потпорни конструкции, средина, со заедничка цел изработка на
магистерска програма. Извештај во сенка за состојбите во Македонија
Учествувал во значајни научноистражувачки во областа животна средина и климатски
меѓународни проекти, меѓу кои: Reduction Of промени (Поглавје 27 од методологијата за
Liquefaction Hazard In Urban Areas - New преговори со ЕУ). Ваков извештај се работи за
Developments, 2009 - 2010, Macedonian-Chinese прв пат во Македонија, додека земјите од
Scientific and Technological Cooperation, (главен регионот веќе имаат неколкугодишно искуство.
истражувач), „Научно базиран пристап за оцена Извештајот во сенка го анализира
на ризикот од природни катастрофи - транспонирањето на законодавството,
ликвифакција“, билатерална соработка меѓу имплементацијата, ги идентификува слабостите
Македонија и Австрија 2018 - 2020; „Со учење до и нуди препораки за подобрување на состојбата
отпорност“, Европската комисија, DG ECHO, во животната средина.
2021 - 2022. Во услови кога се соочуваме со бројни жешки
Објавува голем број трудови во списанија со еколошки точки, слаба имплементација на
фактор на влијание меѓу кои: Journal of Soil законодавството, а неретко и прекршувања на
Mechanics and Foundation, Academia Journal of законите во оваа област, овој ангажман на
Scientific Research, Journal of the International Центарот за климатски промени е позитивен
Consortium on Landslides, Journal of Japanese исчекор во зајакнување на капацитетите на
Geotechnical Society и други. Исто така има повеќе граѓански организации од областа на
Влатко Шешов (1969) е директор на голем број публикувани трудови од животната средина и нивно позиционирање
Институтот за земјотресно инженерство и конференции со меѓународен уредувачки како активен партнер на надлежните институции
инженерска сеизмологија – ИЗИИС, Скопје. одбор. во остварувањето на целите за подобра
Дипломирал во 1993 година на Градежниот Членува во голем број професионални животна средина.
факултет, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ во асоцијации. Шешов е национален делегат во Центарот за климатски промени активно
Скопје. Во 1997 магистрирал, а во 2003 година Европскиот комитет за стандардизација - работи веќе 14 години и има свои канцеларии
станува доктор на технички науки на Технички комитет CEN/TC 250, за примена на во Скопје, Гевгелија и Охрид. Во текот на
Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје, еврокодовите, контакт- лице во програмата годинава што изминува работеше и на повеќе
ИЗИИС. Хоризонт Европа 2021 - 2027, постојан кампањи за подигање на свеста за климатските
Шешов е редовен професор по предметите: претставник во Советот на Европа, во промени, аерозагадувањето, проекти за
Динамика на почви и фундаменти, Геотехничко Програмата за големи хазарди - EUR-OPA Major утврдување на изворите на загадување во
инженерство, Интеракција почва – конструкција, Hazards Agreement. воздухот во урбаните средини, а реализираше и
на магистерски и докторски студии, ИЗИИС. кампања за следење на загадувањето на
Неговиот професионален интерес и Наградата за екологија 2021 се доделува на воздухот во училиштата во општина Карпош.
делување покрај предметите што ги предава се здружението на граѓани „Центар за климатски Неодамна ја заврши подготовката на План за
насочени и кон: експериментални истражувања подобрување на квалитетот на амбиентниот
воздух за Битола. n
промени“
на елемент и 1Г модели, ликвифакција на почви, Во областа екологија, овогодишен добитник
намалување на сеизмичкиот ризик, сеизмичко
микрозонирање во ГИС-околина, дефинирање
сеизмички проектни параметри, подигање на
информираноста и свесноста кај младите
генерации за природни катастрофи.
На Универзитет во Токио, Градежен факултет,
геотехничка лабораторија, во 2000 година
работи на експериментални тестови во рамките
на докторската дисертација. На истиот
универзитет од 2003 до 2005 година е поканет
истражувач во рамките на програмата JSPS,
Јапонска агенција за промоција на науката.
Од 2008 до 2009 година е поканет професор
на Рур универзитетот, Градежен факултет во
Бохум, Германија, предмет: Земјотресно
инженерство и инженерска сеизмологија.
Во периодот 2013 - 2014 година престојува на
Универзитет на Калифорнија, Дејвис, САД.
ПОРТА
инфо
градежништво ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА
Наградата „Андреја Дамјанов“

Москва Сити
на ААМ за архитект Ранчо Христов
Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
Тргнувам пешки
рхитектот Ранчо Христов е добитник на
А од авенијата
придонес
наградата „Андреја Дамјанов“ за животно
„Кутузовски“,
еднадело, особени достигнувања и личен
од главните
сообраќајници
во развојот
Москва, преку мало
на на архитектурата и
градителството за 2021 година, која ја доделува
паркче со споменик
Асоцијацијата на архитекти на Македонија (ААМ).
на г. Багратион
Вчера во присуство на голем број колеги и
(од времето
на битките
пријатели со
на свеченоста која се одржа во
Наполеон),
салонот до „Кула
на Македонската академија на науките
2000“ и мостот
и уметностите
„Багратион“ (МАНУ),
на Асоцијацијата на
архитекти
самиотнабрегМакедонија
на (ААМ) му ја врачи
наградата
реката„Андреја
Москва. ТоаДамјанов“ на лауреатот,
се првите
архитект Ранчо објекти
Христов.
од проектот
Христов е роден во 1951 година во Скопје,
„Москва Сити“.
кадеОдшто завршил основно образование и
високата
Гимназија
платформа„Орцепред
Николов“. Во 1976 година
мостот го
дипломирал наимам
Архитектонскиот факултет во
спектакуларниот
класа на професор Љубен Најденов на тема:
поглед кон другиот
Крематориум градски гробишта Бутел, Скопје.
брег и московското
За време на студиите
чудо „Мосва Сити“.се занимава со графички
дизајн во склоп на групата „Дизајн Фарабо“.
Приказната
почнува...
Од 1973 година со своите пријатели ја
оформува неформална студентска група „АЈВАР“ надворешни членови на проектантскиот тим, многу му значи, особено затоа што е доделена
- „Подрум кај Симе“, каде што заедно работи и соработува сè до 2001 година. од колеги, како признание за неговата
студира со Симон Узуновски - Симе, Миодраг Од 1995 година е еден од основачите на професионална кариера.
Радоњиќ - Бато и Стеван Смилевски - Кокан. По „Компанија Х.Р.Р.М“, како инвеститорска и Претседателот на ААМ, Мишко Ралев кој
завршување на студиите студентската група градежна фирма партнер на „Ателје Ајвар“. До свечено му ја врачи наградата на лауреатот
прераснува во Конкурсна „Група АЈВАР“ со пензионирањето во 2017 година со колегите изјави дека архитект Ранчо Христов „со својата
архитектите Ранчо Христов, Миодраг Радоњиќ - работи на проектирање, инвестирање и изведба работа и дејност во областа на архитектурата и
Бато, Стеван Смилевски - Кокан, Мартин Гулевски, на голем број објекти. градителството, придонесе за пресврт во
а во групата повремено работат и Крсте Џидров- Во својата професионална кариера работи архитектонската пракса од еден систем на
Џиби, Влатко Коробар и Слободан Живковски. на широк спектар на проекти од мали до монопол на големите општествени бироа од
По дипломирањето во 1976 година се капитални, како што е Студијата за развој на кои и самиот произлезе, во ново приватно
вработува во проектантското биро „Алумина урбанистичко-архитектонски и идејни проекти претприемништво со поинакви проектантски
Енергоинвест“ во Скопје, а од 1981 до 1991 за комплексот Аеродром – Петровец, Скопје. стандарди во кои творечката слобода стана нов
година работи како проектант во Во своето 40-годишно творештво, изработил квалитет, наспроти претходниот квантитет и
„Мавровопроект“, Скопје. повеќе од 150 проекти од кои 75 се резултираше со особена продукција на проекти,
Од 1991 година е партнер во првото приватно реализирани, а учествувал и на 27 конкурси. изведени градби и идејни конкурсни решенија,
архитектонско биро кај нас, „Ателје Ајвар“, каде Архитект Христов во своето обраќање се кои го одбележаа крајот на минатиот и
со вработените и со дел од Групата „Ајвар“, како заблагодари за наградата, за која вели дека почетокот на овој век“. n
окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996
П
прекрасна историја Борис Иванович Тор и градоначалникот година со комплексот „Кула 2000“ и
што на посетителите им Лушков, веројатно како и многупати, да пешачкиот мост „Багратион“ отворен
ја нуди Москва, сега е се копира Америка во многу „лудории“, во 2000 година, кој ги спојува новиот
тука и оваа современа па еве да се има московски Менхетен. центар со еден од главните булевари
атракција која станува Избран е просторот помеѓу Третиот „Кутузовски“. На површина од 60 хектари
неизбежна алтернатива и контраст транспортен круг, реката Москва и се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе
на старото централно јадро околу постојниот саемско хотелски комплекс ќе живеат и работат во овој комплекс.
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина на Проектираната цена од 12 милијарди
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката идеја долари по руските обичаи на „лесно
18 ПОРТА 29 август 2014

интервју
По повод овој значаен јубилеј, разговараме Во тој период имавме многу успеси но правичен начин, без потреси и превирања
Големата годишна награда на ААМ за 2021 година
со Благоја Дончев, генерален директор и
претседател на Управниот одбор на АДИНГ.
и падови, кои нè направија поцврсти и
отпорни за да можеме и понатаму да
бидејќи сите вработени имаа еднакви
шанси да учествуваат во приватизацијата
доделена за објектот “Градинка во Волково“
Господине Дончев, деновиве се навршуваат
бидеме фирма - лидер во Југоисточна
Европа со мотив тоа и да останеме.
спрема тогашните закони. Со 100%
акционерски капитал продолжи подемот
45 години од основањето на АДИНГ, Несреќата во 1987 година во фабриката на компанијата, чувствувајќи ги сите
компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа на АДИНГ во која загинаа седум наши транзициски тешкотии и кризни години
сте речиси целиот Ваш работен век. Можете вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј.
ли да издвоите некои моменти, кои според за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме
Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? како феникс, за две години ги саниравме Неодамна во едно интервју го споменавте
Q Четириесет и пет години постоење на последиците со помош на тогашниот проектот „Нови профитабилни бизниси -
една фирма се години на искуство, знаење ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто
и потенцијал да се продолжи по утврдениот новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно за него, за неговите цели, но и
пат со сигурни чекори. Тие 45 години Македонија стануваше независна држава, а за очекувањето од неговата реализација?
АДИНГ се развиваше во опкружување кое фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие 45 години АДИНГ ја
носеше многу турбуленции, со промените во приватни на акционерски принцип. профилираше својата производствена
од еден во друг општествен систем, со АДИНГ беше една од првите пет фирми програма, по што е препознатлив на
распаѓање на една голема држава и во Македонија кои успешно ја завршија пазарот, како на домашниот така и на
раѓање на нова, а притоа проследени приватизацијата. Таа стана сопственост странскиот. Сакајќи да ја прошириме
со војни и транзиција која сè уште трае. на вработените на многу транспарентен и нашата дејност, на почетокот на оваа ii
АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија
олемата годишна награда за архитектура дека „како заедница сме обврзани да небулозни идеолошко-политички барања. Згора
Г на Асоцијацијата на Архитекти на
Македонија (ААМ) се додели на 24.12.2021
во Музеј на Град Скопје. Наградата е под
придонесеме за творечката слобода и за
професионалниот интегритет на македонските
архитекти и да овозможиме архитектурата да ја
на тоа, ја имаат и природната обврска да ја
чуваат и усовршуваат македонската
традиционална архитектура“, изјави
покровителство на Претседателот на Северна исполнува својата примарна цел, да го Претседателот Пендаровски при доделувањето
Македонија, Стево Пендаровски, а дел од фондот облагородува просторот, но и нашите животи“. на наградата.
го обезбедува и Македонската Авторска Агенција. „Несомнено секој архитект се соочува со Наградениот објект е лоциран на маргините
За 2021 година добитник на годишната предизвикот да направи дело коешто ќе му на Волково, на возвишување, од каде се отвора
награда е архитектонскиот тим за објектот пркоси на забот на времето и ќе ја има во себе поглед кон населбата и градот. Градинката е во
„Градинка во Волково“. Автор на идејното претпоставката дека е градба по мерка на завршна прва фаза, додека во втората фаза во
решение е архитектот Филип Конески, додека човекот. Македонските архитекти често се иднина, се планира изведба на кровна градина.
во разработката на основниот проект соочуваат и со дополнителни предизвици – со Од ААМ нагласуваат дека наградениот објект
учествуваа м-р Даница Спасевска и м-р Анета барањата на инвеститорите, со апетитите на е специфичен за македонската пракса и
Мартулкова. урбаната мафија или, како што имавме претставува чекор напред кон посмело
На доделувањето на наградата, ситуација во време на едноумието, а и до пред размислување во проектантскиот процес за
Претседателот Стево Пендаровски нагласи некоја година, да треба да задоволуваат оваа типологија на објекти.. n
Разладни кули, РЕК Битола, Македонија Споменик Македониум, Крушево, Македонија
30 мај 2014 ПОРТА 17

инфо
Извонредна изложба: „Жените архитекти
о Музејот на Република Северна
В Македонија, Скопје на 23 декември

во организација на Здружението на
граѓани за поддршка и промоција на
културата – Континео 2020, Скопје се отвори
извонредна изложба „Жените архитекти во
постземјотресната обнова на Скопје“.
Изложбата ќе биде отворена до 23 март
наредната година.
Учесници во проектот се познатото
трио, архитектите Ана Ивановска-
Дескова, Владимир Десков и Јован
Ивановски, кои ја истражуваат модерната
архитектура, периодот на
постземјотресното Скопје 1963 - 1980
година, вршат нејзина систематизација,
валоризација, архивирање и
презентирање. Тие беа членови на
кураторско советодавно тело од
Македонија за изложбата во МоМА во
Њујорк „Кон бетонска утопија:
архитектурата во Југославија 1948 - 1980“,
а како резултат на нивната работа
значајни се и изложбите „Загрозени
видови“, „Скопските вертикали“. Проектот
претставува продолжение на нивните
досегашни истражувања на
архитектонското наследство од 20 век.
Учесници во проектот се и Бојана
Стојменовска, Михајло Стојановски, Теа
Дамјановска.
Поставката која воодушевува
претставува жени од практиката –
планерки, архитектки и дизајнерки.
10 ПОРТА 31 декември 2021
во постземјотресната обнова на Скопје“
Потенцирани се улогата и делата на
жените архитектки кои даваат значаен
придонес кон архитектонската сцена во
Социјалистичка Република Македонија,
особено во периодот на
постземјотресната обнова на Скопје.
Периодот на 60-тите, 70-тите и раните 80-
ти години е време на интензивно
архитектонско и урбанистичко творештво
за Мимоза Томиќ, Вера Ќосевска, Љубинка
Маленкова, Олга Папеш, Василка
Ладинска и многу други.
На изложбата може да се видат
фотографии од објектите, проектантите,
оригинални проекти, фотографии од
атмосферата на тогашните големи
проектантски бироа. Материјали се
собирани од архиви и приватни збирки на
архитектите. Пет макети изработени од
Теа Дамјановска и Михајло Стојановски
исто така се дел од изложбата. Во размер
1 : 50 изработени се модели на објекти
кои претставуваат исклучително
архитектонско и културно наследство за
Скопје и за државата: Театарот на
народности, денес Албански театар (1970 - Прохирија Хаџи Костова-Пешиќ; Атмосферата беше прекрасна, поставката
1974), Вера Ќосевска и Љубинка Библиотеката „Другарче“ (1974 - 1976), е многу богата и многу внимателно и
Маленкова; Музејот на Македонија (1971 - Нада Савевска. систематски подредена. Има многу работи
1976), Мимоза Несторова-Томиќ и Кирил На отворањето присуствуваше и да се видат, затоа ќе дојдам повторно,
Муратовски; Гимназијата „Јосип Броз- доајенот на македонската архитектура, кога ќе нема многу луѓе, да видам сè што е
Тито“ (1970 - 1971), Василка Ладинска, архитект Вера Ќосевска која за изложбата изложено“.
вели:„Извонредна изложба, јас сум Проектот е финансиран од Амбасадата на
Швајцарија во Северна Македонија. n
Живко Гелевски, Славко Ѓуриќ,
Библиотеката „Браќа Миладиновци“ (1970), воодушевена, се чувствувам европски.
31 декември 2021 ПОРТА 11

региони
Презентиран проектот „Заштита на нашиот бисер,

Охридското Езеро“ Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
о Општина
пешкиОхрид презентиран е
В
Тргнувам
од авенијата
проектот „Заштита на нашиот бисер,
Охридското Езеро“. Проектот е
една од главните
финансиран во рамки
сообраќајници на на програмата за
поддршка на граѓанското
Москва, преку мало општество „ЦИВИКА
– мобилитас“, а имплементатор е Граѓанската
организација „КАБ“ – Струга.
Проектот има за цел на заедничка маса да ги
на битките со
седне сите засегнати
Наполеон), до „Куластрани во заштитата на
Охридското Езеро, подобрување на
„Багратион“инакоординациајта помеѓу
комуникацијата
самиотсамоуправи,
локалните брег на централните институции
реката Москва. Тоа
и граѓанското општество.
се првите објекти
Градоначалникот
од проектот Кирил Пецаков истакнува
дека„Москва
Општина Охрид е подготвена за
Сити“.
Од високата добра комуникација со сите
воспоставување
платформа пред
засегнати страни. Дополнително, Пецаков ги
мостот го имам
презентираше мерките кои Општина Охрид ги
презема
погледзакон
заштита на Охридското Езеро. Меѓу
другиот
нив брег и московското
се поставување решетки на сливовите на
чудои „Мосва
реките Сити“.
каналите во езерото, чија намена е
физичко запирање на пластиката во езерото,
почнува...
учеството во сите работни групи и проекти кои
се однесуваат на оваа тема, активно учество во
изработка на Нацрт-планот за управување со враќањето на реката Сатеска во старото промоцијата присуствуваше и градоначалникот
Охридското Езеро, на Планот за „Студенчишко корито. на Општина Струга Рамис Мерко и претставник
блато“, за езерското крајбрежје и на Планот за Покрај градоначалникот Пецаков, на на Општина Дебарца.
Кавадарци ќе добие градски зелен пазар

о Општина Кавадрци, после
В четири децении, ќе се
гради нов градски зелен
пазар. Проектот предвидува да има
три нивоа од по 2.100 квадратни
метри. Пазарот ќе биде со 160
тезги, кои ќе бидат по сите хасап
стандарди. Под пазарот ќе има и
паркинг на две нивоа, со два лифта
кои ќе излегуваат на пазарот. Со
инвестицијата од околу 1,8
милиони евра е опфатено и
пробивање на улицата „Зелен
пазар“.
окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да сеВореализира
овој делво 1996
П
направена е
прекрасна историја Борис Иванович Тор и градоначалникот година со комплексот
комплетно „Кула 2000“ и
нова атмосферска,
што на посетителите им Лушков, веројатно како и многупати, да пешачкиот канализациона
мост „Багратион“ отворен
и водоводна
ја нуди Москва, сега е се копира Америка во многу „лудории“, во 2000 година,
мрежа.којОколу
ги спојува новиот
пазарот и новата
тука и оваа современа па еве да се има московски Менхетен. центар со еден
улицаодќеглавните булевари
се направи партерно
атракција која станува Избран е просторот помеѓу Третиот „Кутузовски“. На површина
уредување од постави
и ќе се 60 хектари
ново
неизбежна алтернатива и контраст транспортен круг, реката Москва и се проценува дека 250.000
осветлување. - 300.000 луѓе
на старото централно јадро околу постојниот саемско хотелски комплекс ќе живеат и работат
Рокот наво завршување
овој комплекс.на
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина на Проектираната цена одна
изградбата 12пазарот
милијардии улицата е
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката идеја долари по руските
крајот наобичаи на „лесно
февруари идната година.
12
18 ПОРТА 31август
29 декември
2014 2021
интервју
Ќе се градат потпорни ѕидови на неколку улици
во Општина
Господине Велес
Дончев, деновиве се навршуваат
е изведуваат градежни работи за темел
компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа
сте речиси целиот Ваш работен век. Можете
ли да издвоите некои моменти, кои според
Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес?
на АДИНГ во која загинаа седум наши
за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме

како феникс, за две години ги саниравме
С
транзициски
откако
тешкотии и кризни
вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј.и
на потпорен ѕид на улица
години
„Кирил
Методиј“ под црквата „Св. Пантелејмон“,
се сруши
Неодамна ѕид од
во едно камен игопредизвика
интервју споменавте
Q Четириесет и пет години постоење на последиците со помош на тогашниот уништување на коловозот
проектот „Нови профитабилниод улицата и -
бизниси
една фирма се години на искуство, знаење ОХИС, и во 1990 година ја започнавме загрозување на сообраќајот.
АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто
и потенцијал да се продолжи по утврдениот новата историја на АДИНГ, во време кога Потпорниот
поподробноѕид ќе биде
за него, во должина
за неговите цели,односедум
и
пат со сигурни чекори. Тие 45 години Македонија стануваше независна држава, а метри и висина од шест метри.
за очекувањето од неговата реализација?
АДИНГ се развиваше во опкружување кое фирмите се трансформираа од општествени Од Q страна
Во овиена45Општина Велес издаден
години АДИНГ ја е налог
носеше многу турбуленции, со промените во приватни на акционерски принцип. на економскиот оператор „Тргоцемент“
профилираше својата производствена да
од еден во друг општествен систем, со АДИНГ беше една од првите пет фирми почне со градежни
програма, по штоактивности во најкраток
е препознатлив на рок
распаѓање на една голема држава и во Македонија кои успешно ја завршија поради ризичноста на локацијата.
пазарот, како на домашниот така и на На местото
раѓање на нова, а притоа проследени приватизацијата. Таа стана сопственост на рушење на ѕидот,
странскиот. поставена
Сакајќи е безбедносна
да ја прошириме
со војни и транзиција која сè уште трае. на вработените на многу транспарентен и сигнализација.
нашата дејност, на почетокот на оваа ii
Издадени се налози за изградба и санација
АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија наТениско
потпорни ѕидови на
игралиште улицитеОхрид,
- Х.Гранит, „ГанчоМакедонија
Хаџи
Панзов“ и „Димитрија Чуповски“ во должина од
седум метри и висина од два метри и на улица
„Благој Ѓорев“ во должина од 20 метри и висина
околу пет метри со што ќе се стабилизира улицата
„Васил Главинов“. Изградбата на потпорните
ѕидови треба да почне во најскоро време.
Улично осветлување со
ЛЕД-сијалици во Гевгелија
азгледувајќи ги сите можности за заштеда на електрична
Р енергија и за намалување на висината на сметките за

потрошена електрична енергија, градоначалникот на
Општина Гевгелија, Андон Сарамандов, донесе одлука за
целосна реконструкција на уличното осветлување, бидејќи тоа ќе
резултира со намалување на трошокот за електрична енергија.
Во населеното место Прдејци заменети се сите сијалици, акција
која ќе продолжи насекаде во Општина Гевгелија.
Исто така,
Разладни по РЕК
кули, направените консултации со надлежните, во тек
Битола, Македонија Споменик Македониум, Крушево, Македонија
е спроведување и на други мерки за заштеда на електрична
енергија, ќе се воведат рестриктивни мерки, односно делумни
исклучувања во мрежата на јавното осветлување. И тоа на
булевар „Гевгелија“ и улицата „Миле Пецанов“, така што
канделабрите ќе работат на принципот преку една сијалица.
Засега, нема да има рестрикции во уличното осветлување на
останатите сообраќајници.
Со овие пакет-мерки на Општина Гевгелија, значително ќе се
намалат трошоците за потрошена електрична енергија.
рубрика

региони
Москва Сити Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
сообраќајници на
Наполеон), до „Кула
„Багратион“ на
самиот брег на
Од високата
Прва апликација за селектирање отпад

чудо „Мосва Сити“.
почнува...
електирај отпад“ е прва апликација Подигнува специјални ќеси за отпад (сина за селектирање отпад и да го унапреди квалитетот
„С која има за цел да го промени

начинот на собирање на отпад, а
воедно и нуди можност за личен паричен
хартија, а жолта за пластика и лименки),
Правилно ги полни ќесите со селектиран
отпад,
на животната средина во заедницата.
Проектот е во соработка со Пакомак и
Гринтех, и има намера да го намали
бенефит за граѓаните од своето учество. Го скенира QR кодот кога ќесата ќе биде негативниот отпечаток и да допринесе за
Креатор на проектот е Марио Томов, кој за полна и почиста околина.
„Селектирај отпад“ има добиено поддршка од Закажува термин преку апликацијата за да ги Но, се што селектираме не значи дека може
Фондот за иновации и технолошки развој. предаде ќесите на собирачот кој доаѓа да биде рециклирано. Преку апликацијата
Сите оние кои сакаат да направат позитивен директно пред домот Селектирај отпад може да се унапреди
импакт врз животната средина и да придонесат Апликацијата може да се симне познавањето за правилна селекција на
во унапредување на третирањето на отпадот во од PlayStore и AppStore, а сите информации и отпадот.
сопствената заедница, можат да се вклучат во новости може да се дознаваат преку facebook и Апликацијата овозможува секое семејство да
селектирање на хартија, пластика и лименки. Instagram страната Selektiraj Otpad. биде мотивирано да го селектира својот отпад, а
Секој граѓанин може да се вклучи во оваа Целта на овој проект е да креира нови за тоа да има определен бенефит преку
иницијатива, во неколку чекори: навики, да ги мотивира граѓаните на тркалото на среќа и други награди.. n
П

став
интервју
Недозволиво е да се трошат
средства за незаконска надлежност

45 години од основањето на АДИНГ,
компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа
Несреќата во 1987 година во фабриката
на АДИНГ во која загинаа седум наши
на компанијата, чувствувајќи ги сите
транзициски тешкотии и кризни години
Сесетрошат
Вас милионски
најзначајни за суми на пари од сите
она што е АДИНГ денес? како феникс, за две години ги саниравме Неодамна во едно дипл.
Косто ГРАОРКОСКИ, инж.
интервју го арх.
споменавте
граѓани, а бенефит имаат само одреден број на а време на последните локални
З
една фирма се години на искуство, знаење ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ 2019“.избори да ни кажете
Можетеволинашава нешто
држава,
жители на општините и секакo
и потенцијал да се продолжи по утврдениот новата историја на АДИНГ, во време кога за него, за неговите
поподробно кандидатите цели, но и
за градоначалници
на поголемите градови скоро
градоначалниците кои за ваквите градби се
без исклучок во своите програми
наградуваат со гласови
од еден во друг општествен систем, со АДИНГ беше една од првите пет фирми
на граѓаните им презентираа меѓу другото
програма, по што е препознатлив на
дека ќе градат и финансираат изведба на
термоизолациони фасади на колективни
станбени згради. Тие нивните идеи и
заложби заради лов на гласови ги
презентираа во директен контакт со
граѓаните, на трибини, дебати и митинзи.
Притоа, никој не кажа од кои пари ќе се
финансираат новите фасади и дали
воопшто тоа е во надлежност на локалните
власти.
ИЗМИСЛЕНА НАДЛЕЖНОСТ НА
ГРАДОНАЧАЛНИЦИТЕ
Ако се погледне Законот за локална
самоуправа во член 22, листата на
надлежности е следна: урбанистичко
планирање, заштита на животната средина и
природата, комунални дејности, култура и
културни дејности, спорт и рекреација,
социјална заштита и заштита на деца,
образование, здравствена заштита, заштита
и спасување и противпожарна заштита.
Очигледно е дека изведбата на
термоизолациони фасади на станбените
колективни згради не спаѓа во ниедна од
претходно наброените надлежности, но
упорно се повикува на енергетска
ефикасност, која кај нас почнува и завршува
со лепење стиропор на фасади. Се работи
исклучиво за беспотребно самопреземена
обврска на локалните власти со која ги
оптоваруваат буџетите на општините. Но не
само тоа, градоначалниците со оваа
измислена надлежност ги ставаат во
подредена положба станарите кои живеат
во згради кои нема да се реновираат и
граѓаните кои имаат индивидуални куќи за
живеење. Слободно може да се констатира
дека ваквите градежни активности водат кон
дискриминација, корупција, неправичност,
нерамноправност или нееднаква положба
на граѓаните во општините.
Ако се анализираат досегашните
изведени термоизолациони фасади, ќе
дојдеме до заклучок дека: се трошат
31 декември
30 2021
мај 2014 ПОРТА 15
17
милионски
Приказнатасуми на пари од сите граѓани, а САМОВОЛИЕ КОГА СЕ ТРОШАТ НАРОДНИ привилегираните граѓани, а наспроти нив
почнува...
бенефит имаат само одреден број на ПАРИ повеќето жители не добиваат ништо, освен
жители на општините и секакo Градоначалниците исто така покажуваат чувството дека се дискриминирани. А во
градоначалниците кои за ваквите градби се самоволие кога трошат народни пари за разни меѓувреме сите станови се приватни,
наградуваат со гласови. видови на поправки и сервиси, изведба и општествени речиси и да нема или ако ги има
поправка на кровови, замена на лифтови во се многу малку. Па се поставува прашањето,
ЈАВНИОТ ИНТЕРЕС МОРА ДА БИДЕ колективните станбени згради. Со ваквите зошто градоначалниците се толку
ПРИМАРЕН ВО ОДНОС НА ПРИВАТНИОТ активности повторно се привилегирани само добродушни и им помагаат само на некои
Недозволиво е да се трошат средства за одредени мали групи на граѓани, наспроти граѓани?
незаконска надлежност. Потребно е сите повеќето жители на општината. Впрочем ова Мора да се внимава и со предложените
овие средства, за реализирање на термички се надлежности и обврски на станбените градби за паркинзи и разни видови на гаражи,
фасади да се користат за други видови на управители, односно заедници на кои е можно да создаваат и проблеми. Имено
градби, согласно законските надлежности сопственици (куќните совети), а трошоците со изградбата на вакви градби се стимулира
на локалната власт. На општините им се треба да ги плаќаат сите станари. возењето автомобили, а тоа пак предизвикува
потребни изведби на содржини, од кои Со ваквиот клиентелистички пристап и загадување на воздухот, особено на
корист ќе имаат сите жители. Јавниот начин на работа градоначалниците ја локациите каде што се лоцираат истите. Ретко
интерес мора да биде примарен во однос на зголемуваат вредноста на имотот на која општина може самостојно да финансира
приватниот интерес. Во градовите и во изградба на гаражи, но може со осмислена
руралните средини недостасуваат градинки, организација да се изнајдат потребните
училишта, театри библиотеки, културни и паркинг-места. Првенствено треба да се
образовни центри, музеи, пензионерски обезбеди жителите кои имаат сопствени
домови, објекти за деца со посебни гаражи и паркинг-места да си ги користат
потреби, објекти за ранливите категории, истите, а не возилата да ги паркираат и
изложбени салони, објекти за спорт и оставаат каде што ќе стигнат, или да ги
рекреација... узурпираат паркинзите на соседните згради.
Потребни сеокрај
новиголемата
водоводи,и година, на градските власти, архитектот почнуваДоколку се градат нови
да се реализира гаражи, истите да
во 1996
П
канализационипрекрасна
мрежи, колектори,
историја Борис Иванович Тор и градоначалникот се финансираат од реалниот
година со комплексот „Кула 2000“ стопански
и
гасификација,штоцентрално греење заим
на посетителите сите Лушков, веројатно како и многупати, да сектор, а да се лоцираат вон
пешачкиот мост „Багратион“ отворен централните
јавни и приватни објекти, нови паркови,
ја нуди Москва, сега е се копира Америка во многу „лудории“, градски
во 2000 подрачја,
година, кој гиза да може
спојува секој центар на
новиот
противпожарни центри
тука и овааи центри за заштита
современа па еве да се има московски Менхетен. центар со еден од главните булевари само за
градот да биде наменет исклучиво
и спасување, центри за рециклирање...
атракција која станува Избран е просторот помеѓу Третиот пешаците.На
„Кутузовски“. Граѓаните
површинасекогаш
од 60 треба да бидат
хектари
Години наназад
неизбежна многу мал
алтернатива број на објекти
и контраст транспортен круг, реката Москва и се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе да,
на прво место. Катни гаражи и паркинзи
се реализирани од погоренаведените,
на старото централно јадро околу а постојниот саемско хотелски комплекс но надвор
ќе живеат од центарот
и работат во овојнакомплекс.
градовите. На овој
исто така ги немаше во изборните
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина на Проектираната цена од 12 милијардидел на
начин локациите од централниот
програми.
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката идеја градовите
долари да бидат
по руските наменети
обичаи исклучиво за
на „лесно
16
29 декември
2014 2021
интервју
со Благоја Дончев, генерален директор и и падови, кои нè направија поцврсти и бидејќи сите вработени имаа еднакви
претседател на Управниот одбор на АДИНГ. отпорни за да можеме и понатаму да шанси да учествуваат во приватизацијата
бидеме фирма - лидер во Југоисточна спрема тогашните закони. Со 100%
Господине Дончев, деновиве се навршуваат Европа со мотив тоа и да останеме. акционерски капитал продолжи подемот

пешаци и велосипедисти, а тоа би програмите за работа, урбанизацијата и слободен простор, е злостор, промашување
резултирало со намалување на емисиите од градбите и во целокупното работење, во и дискриминација, со трајни непоправливи
гасовите и буката предизвикана од преден план ќе им биде јавниот интерес. последици по севкупното битисување на
интензивниот сообраќај. Ставање станбени згради на секоја педа жителите на локалната самоуправа. n
СЕ НАРУШУВА КВАЛИТЕТОТ НА ЖИВЕЕЊЕ

ВО ПОСТОЈНИТЕ ЗГРАДИ
Посебно треба да се истакне и
ненаменското трошење на финансиските
средства кои општините ги добиваат од
наплатените комуналии од граѓаните за
купениот квадрат станбена површина.
Имено, наместо средствата да се употребат
во инфраструктурата за новите објекти за
што се наменети, истите се употребуваат за
активности по желба на градоначалниците,
кои не се во надлежност на локалната
самоуправа. Од оваа причина редовно се
случува новите објекти да се приклучуваат на
постојните стари канализациони и
Разладни кули,
водоводни мрежи Битола,
РЕК што Македонија
не се димензионирани Споменик Македониум, Крушево, Македонија
за зголемен проток, при што доаѓа до разни
дефекти - запушување на канализациите,
намалување на притисокот на водата, а
посебна приказна е узурпацијата на паркинг-
местата од постојните стари згради, од
страна на станарите од новите згради. Затоа
што при добивање Одобрение за градење
неопходно е да се исполни пропишаниот
стандард за паркинг-места, а купувачите на
новите станови не се обврзани да ги купат
истите. Со ова, градоначалниците, наместо
да го зголемуваат квалитетот на живеењето
во просторот на општината, тие го
нарушуваат функционирањето и квалитетот
на живеење на постојните жители во
постојните згради.
Се надевам дека овие укажувања ќе
допрат до градоначалниците и локалните
власти и секогаш при носењето на
урбанизам
Прекумерна градба во центарот Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
на градот, која се одвива без

јасен концепт за развој

Нејасно останува зошто државата шест децении љубоморно го чувала ова земјиште
со јавна намена (администрација, управа, парламент, претседателска палата...) и
покрај очигледната потреба од ваков вид на функции кои често се одвиваа во
времени објекти изградени после земјотресот
Билјана ФИЛИПОВСКА, дипл. инж. арх.
платформа ткако
пред се обзнани дека се вршат
О
јавноста
почнува...
постои
припреми за отпочнување на
градбата на првата фаза од
предвидениот комплекс на
локацијата кај Холидеј Ин,
повторно се вознемири. Навистина
Одобрение за градење, но
едновремено постои и Решение во Општина
Центар за суспензија на Деталниот
урбанистички план за тој простор кој не е
усогласен со Генералниот план на Град Скопје
како акт од повисок ранг. Поради овој факт
Државната комисија за спречување корупција
има поднесено Иницијатива за кривично
гонење за злоупотреба на службена должност
за сите учесници во донесување на спорниот
план, донесен во декември 2012 година, како и
за градоначалниците кои до ден денешен се
оглушиле на потребата истиот да биде
усогласен, утврдувајќи дека неговата
неусогласеност го нарушува јавниот интерес.
ДРЖАВАТА СЕ ОДЛУЧУВА ДА ГО ПРОДАДЕ

СВОЕТО ЗЕМЈИШТЕ НА ПРИВАТЕН
ИНВЕСТИТОР
Реакциите на јавноста се движат во два
правца. Едните жестоко реагираат на
отуѓувањето државно земјиште од 9.048
квадратни метри по цена од 300 евра/м2, која е
далеку пониска од реалната пазарна цена.
Продажбата на земјиштето е извршена поради
П
дооформување на градежната парцела
согласно спорниот ДУП на инвеститор кој во
моментот на продажбата поседувал само 30
отсто од земјиштето. Овие сознанија отворија
сиасет прашања, што сè се случувало на овој
простор после земјотресот во доменот на
неизбежна алтернатива и контраст транспортен круг, реката Москва и
како Градска четврт Ц08 и има вкупна се проценува дека 250.000
По донесување - 300.000
на Законот луѓе
за државно
имотно-правните односи, простор останат
површина од 8,9 ха (89.000 м2). Пред почетокот земјиште, целиот овој период жителите на
како црна дупка во централното градско
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина
на неговата распродажба на од
48 отсто Проектираната
Ново Маалоцена
си ја од 12 милијарди
регулираат својата реална
подрачје, некогашно Ново Маало. Целиот овој
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката
земјиштето идеја
е во државна сопственост. долари по руските
сопственост илиобичаи на „лесно
преку Законот за
простор е ограничен во планските документи
18
29 декември
2014 2021
интервју
ЛОКАЦИЈАТА КАЈ ХОЛИДЕЈ ИН
По повод овој значаен јубилеј, разговараме Во тој период имавме многу успеси но правичен начин, на
Во меморијата потреси иколеги
безпостарите превирања
со Благоја Дончев, генерален директор и и падови, кои нè направија поцврсти и бидејќи сите
длабоко вработени
е врежан имаа еднаквиконцепт
постземјотресниот
претседател на Управниот одбор на АДИНГ. отпорни за да можеме и понатаму да за овој да
шанси учествуваат
простор во приватизацијата
од планот на Кензо Танге
бидеме фирма - лидер во Југоисточна спрема тогашните
вграден во ДУП-от од закони. Со 100%Според тој
1967 година.
Господине Дончев, деновиве се навршуваат Европа со мотив тоа и да останеме. акционерски
план предвидена капитал продолжи
е изградба подемот
на Републички
45 години од основањето на АДИНГ, Несреќата во 1987 година во фабриката на компанијата,
центар чувствувајќи
кој ги инкорпорира ги сите
тогашните
компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа на АДИНГ во која загинаа седум наши транзициски
потреби и кризни годинина
тешкотии администрација,
на државната
сте речиси целиот Ваш работен век. Можете вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот
Парламентот, 45-годишен јубилеј.
Претседателска палата и на
ли да издвоите некои моменти, кои според за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме други јавни и деловни функции. Концептот на
Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? како феникс, за две години ги саниравме Неодамна во едно
таканаречениот интервју го
Републички споменавте
плоштад имал за
Q Четириесет и пет години постоење на последиците со помош на тогашниот проектот
цел да ја вклучи реката Вардар бизниси
„Нови профитабилни -
во структурата
една фирма се години на искуство, знаење ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ
на градот и даМожете
2019“. ли дадвата
ги соедини брега нешто
ни кажете со
и потенцијал да се продолжи по утврдениот новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно
пешачки мост. за неговите цели,
него,„соединувач“
заКако но и
на двата
пат со сигурни чекори. Тие 45 години Македонија стануваше независна држава, а брега, просторотод
за очекувањето е неговата
обрабен со реализација?
ниски
АДИНГ се развиваше во опкружување кое фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие
физички 45 години
структури АДИНГ
високи ја
12 метри и со
носеше многу турбуленции, со промените во приватни на акционерски принцип. профилираше
познатата својата
нагласена производствена
вертикала на десниот
од еден во друг општествен систем, со АДИНГ беше една од првите пет фирми програма,
брег со деловен од приземјена
е препознатлив
по штообјект и 24 ката,
распаѓање на една голема држава и во Македонија кои успешно ја завршија во тоакако
пазарот,
што време домашниот
на се сметаше за така и на
екстремна
висина.
со иликоја
војни и транзиција
денационализација сèЗаконот
преку уште трае.
за очекуваше на овојнапростор
на вработените многу транспарентен и
да се изгради нов нашата дејност, на
Предвидената почетокот
густина на оваасе
на градбата ii
приватизација на градежно земјиште. За жал, градски центар кој ќе му ги залечи нанесените смета дека е мала (0,4 к) за централно градско
тиепреднапрегнати
АБ прагови,
остануваат да живеат Скопје,
пола век воМакедонија
своите рани на градот во изминатиот период на брза Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија
подрачје.
истрошени домови, без право на градба и воглавном необмислена градба.
заради јавниот карактер на тој простор.
Државата се одлучува да го продаде своето ОВОЈ ГРАДСКИ КВАРТ СЕКОГАШ СЕ
земјиште на приватен инвеститор, под мотото КОРИСТЕЛ КАКО ЈАВЕН ПРОСТОР
на брзо оформување на овој запуштен Овој градски кварт покрај реката Вардар
простор, заменувајќи ја доминантната јавна секогаш се користел како јавен простор.
намена со доминантна намена домување преку Пред Втората светска војна на тоа место
промена на Урбанистичкиот план. Во оваа имало јавна бања наречена Вардар бања,
одлука и жителите на Ново Маало си го која користела вода од реката Вардар. По
гледаат решението на својот проблем и покрај војната со модернизација на градот со
тоа што е евидентно дека ќе треба уште да планот од 1948 година се нагласува јавниот
почекаат додека се најде инвеститор кој ќе ги интерес на овој простор и му се дава
задоволи нивните пазарни барања. културен, политички и образовен карактер.
Овој пат многу гласни беа и реакциите на Во тој период се гради грамадната физичка
стручната јавност која е многу сензитивна на структура во интернационален стил со
прекумерната градба во центарот на Скопје, комбинирана содржина од јавен и управен
која се одвива без јасен концепт за развој на карактер. Тука бил сместен Правниот,
градот и со анахрони ад хок решенија. На оваа Филолошкиот и Филозофскиот факултет, во
локација, која се сметаше за идентитетско рамките на објектот бил Ректоратот на
прашање за градот, се очекуваше преку новоформираниот Универзитет, како и
натпревар на идеи Битола,
РЕКда Македонија
се оформат администрацијата на МВР. Поради големи Споменик Македониум, Крушево, Македонија
Планот на Танге
програмските барања на новонастанатите оштетувања од земјотресот од 1963 година,
услови во развојот на Скопје и неговите објектот се руши и просторот останува
незадоволени потреби од јавен интерес. Се празен до денишни дни.
Ректорат 31 декември
30 2021
17
КОНКУРС ЗА АРХИТЕКТОНСКО РЕШЕНИЕ -
Москва Сити СОЕДИНУВАЊЕ НА ДВАТА БРЕГА

По долга пауза, овој напуштен простор
влегува воЉупчо АТАНАСОВСКИ
центарот , дипл.инж.арх.
на интерес во 1994 година
со распишување Конкурс за идејно-
архитектонско решение, овој пат во изменети
Тргнувам пешки општествено-политички околности, во
самостојна Република Македонија.
една од главните На учесниците на конкурсот им се даваат
сообраќајници на одредени програмски насоки за
Москва, преку мало оформување на новиот Републички центар
паркче со споменик кој треба да содржи парламент со
(од времето претседателска палата, хотелски комплекс,
на битките со црква, мултинаменски бизнис-центар..., но
Наполеон), до „Кула истовремено им се остава слобода за нови
2000“ и мостот идеи, со напомена со идеите што ќе се
предложат да се создадат предуслови за
реката Москва. Тоа брза реализација и целосно оформување на
се првите објекти просторот. Според тоа се наѕира намерата,
од проектот решенијата од овој конкурс да бидат
„Москва Сити“. употребени за ревизија на постоечкиот ДУП.
платформа пред Наградените конкурсни решенија не
мостот го имам отстапуваат од првобитната идеја на Танге
спектакуларниот на соединување на двата брега, но сепак се
поглед кон другиот очитуваат големи разлики во концептите,
архитектонското обликување и
Приказната микрогрупирањето на атрактивните градски
почнува... содржини. Едни нудат „Градско сити“ со
воспоставување амбиенти според европски
морфосинтаксички принципи, тоа е време на
постмодерната, со згуснување на
предвидената изграденост, формирајќи
отворени и затворени плоштади,
континуирани кејови, пјацети со секундарни
елементи како споменици и фонтани.
Конкурс за комплексот за Републичкиот центар: трета награда- Зоран Штаклер
Конкурс за комплексот Конкурс за

за Републичкиот комплексот за
центар: трета на- Републичкиот
града- В.П. Коробар, центар: трета
М. Грчев и Ј. Силјаноска награда- М. и О. Мојсови
П

интервју
По повод овој значаен јубилеј, разговараме Во тој период
посериозно имавме многу
вклучување успеси но
на јавноста се приватно начин,
правичен без потреси
партнерство, и превирања
по примерот на
со Благоја Дончев, генерален директор и падови, нов
идонесува нè направија
кои ДУП поцврсти
кој сериозно и
ги игнорира „Белградсите
бидејќи вработени
на вода“, имаа еднакви
и да остварат своја
претседател на Управниот одбор на АДИНГ. отпорни за даод
параметрите можеме и понатаму
постојниот да
ГУП. Сметајќи на шанси
добивка можност заво
даиучествуваат приватизацијата
расчистување на
бидеме фирмавреме,
променетото во во
- лидер Југоисточна
услови на либерална спрема тогашните
локацијата, закони.
покажувајќи Со 100%
грижа за своите
Господине Дончев, деновиве се навршуваат пазарнасо
Европа економија, и да останеме.
мотив тоаГрадот и Општината се акционерски
граѓани во Новокапитал
Маало продолжи
и добивајќи подемот
свој дел,
45 години од основањето на АДИНГ, откажуваатво
Несреќата од1987 година
јавниот во фабриката
карактер на на компанијата,
чиста локација за чувствувајќи ги сите
креативно реализирање
компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа на АДИНГ воа која
просторот, со тоазагинаа седум наши
и од јавниот интерес и транзициски
на објекти и слободни кризни години
тешкотии иповршини од јавен
сте речиси целиот Ваш работен век. Можете вработени, беше најтешкиот
можебипромена
се прави значајна на неговатапериод сè до денешниот
карактер 45-годишен
(мултимедијален јубилеј.
центар, концертна
ли да издвоите некои моменти, кои според за АДИНГ.
намена, Но успеавме
воведувајќи на мала преродиме
да севрата сала и други потреби на градот,
Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? како феникс,
домување и комерцијални ги саниравме
за две годинисодржини. Се Неодамна во едногоинтервју
неоптоварувајќи просторот го споменавте
со енормен
Q Четириесет и пет години постоење на очекува декасо
последиците такапомош на тогашниот
најлесно ќе се реализира проектот „Нови
број на нови профитабилни бизниси -
жители.
една фирма се години на искуство, знаење ОХИС,
градбатаи вона1990 година ја
тој простор созапочнавме
едновремена АДИНГ
Граѓаните Можете ли да ни
2019“. дефинитивно кажете
го губат нешто
овој
и потенцијал да се продолжи по утврдениот новата
можност историја на АДИНГ,
за остварување во време
значаен кога
профит простор какозајавен
поподробно за неговите
него,простор цели, но и
и стануваат
пат со сигурни чекори. Тие 45 години Македонија
(личен). стануваше независна држава, а за очекувањето
заложници од неговатанареализација?
на интересите инвеститорите,
АДИНГ се развиваше во опкружување кое фирмите се трансформираа
Со ревидираниот ДУП од 2012од општествени
година се QкоиВо овие 45гигодини
доколку АДИНГсите
реализираат ја можности
носеше многу турбуленции, со промените во
предвидуваат акционерски
приватни нафамозни 600.000принцип.
квадратни профилираше планот производствена
што им ги нудисвојата ќе го загрозат
Републички
од центар
еден во друг во планнот
општествен систем,насо
Танге АДИНГ
метри новоизграден првите пет
беше една однадземен фирми
изграден програма,
нормалното што е препознатлив
пофункционирање на
на сообраќајот
Други го поддржуваат доцномодерниот
распаѓање на една голема држава и во Македонија
простор со висини од 20, 40 ја
кои успешно завршија
и 180 метри, со пазарот, какоќенаседомашниот
во центарот, така и на на
зголеми загадувањето
принципнананова,
раѓање два отворени плоштади кон
а притоа проследени приватизацијата.
што енормно се зголемува сопственост
Таа станагустината на воздухот, се Сакајќи
странскиот. попречува прошириместруење
да јаприродното
со војни и транзиција која сèатрактивни
реката со слободностоечки уште трае. на вработените
населеност на многу
до можни транспарентен и
новонаселени, нашата дејност,
од реката почетокот
и ќе сенаотвори на оваанаii
проблемот
објекти. неверојатни 10.000 жители. Згора на сè, без инфраструктурната мрежа која не е
АБ Додека трети, можното
преднапрегнати прагови,решение го бараат
Скопје, Македонија да се чепне во постојната сообраќајна Тениско игралиште за
димензионирана - Х.Гранит, Охрид, Македонија
новопредвидените
во смели идеи со проширување на речното мрежа која и во овој момент е капацитети.
корито, пуштање на реката која навлегува преоптоварена. Актуелниот ДУП е стар 9 години.
подлабоко во центарот и со обогатување на Се напушта идејата за поврзување на Сериозните укажувања на стручната фела со
нови амбиенти на кејот. двата брега на реката, овој план го третира анализите од Одделението за урбанизам на
За жал, идеите и од овој конкурс останаа само десниот брег на Вардар, вртејќи ѝ грб Општина Центар за суспендирање на планот,
на хартија и не ги раздвижија активностите на реката и на содржините на левиот брег. реакциите на граѓаните и на многубројни
за брзо обликување на овој недозволиво здруженија е сериозен сигнал дека тој треба
запоставен простор во центарот на градот. ЗАЛОЖНИЦИ НА ИНТЕРЕСИТЕ НА во нормална и ефикасна процедура да се
Новомаалци останаа во нивните трошни ИНВЕСТИТОРИТЕ ревидира и да се создадат услови за
куќи, кои со напливот на новото време Што губат градот и државата, а што функционален простор, поврзувајќи ги двата
почнаа да ги користат за сервисни услуги, граѓаните со продажбата на државното брега со нагласено идентитетско значење,
перење автомобили, вулканизери, мали земјиште и со реализацијата на спорниот што е многу потребно во понатамошното
приватни фирми, а слободниот простор ДУП? обликување на градот.
градот го користеше како хаотичен паркинг Државата и градот губат 25.000 Ревизија на планот и негово краткорочно
со дивоформирана автобуска станица на квадратни метри земјиште во своја суспендирање на нереалната, нестручна
туристичките агенции. сопственост и наместо овој значаен ресурс варијанта, ако има политичка волја,
да го употребат за јавни цели со јавно- граѓанска волја и тоа како постои. n
ЗОШТО ДРЖАВАТА ШЕСТ ДЕЦЕНИИ
ЉУБОМОРНО ГО ЧУВАЛА ОВА ЗЕМЈИШТЕ?
Нејасно останува зошто државата шест ДУП ЦО8
децении
Разладниљубоморно го чувала
кули, РЕК Битола, ова земјиште
Македонија Споменик Македониум, Крушево, Македонија
со јавна намена (администрација, управа,
парламент, претседателска палата...) и
покрај очигледната потреба од ваков вид на
функции кои често се одвиваа во времени
објекти изградени после земјотресот.
Потребата од овие јавни функции се
зголемува особено после осамостојувањето
на Републиката.
Дел од овие потреби масовно се
реализираа преку градби во рамките на
проектот „Скопје 2014“, користејќи државно
земјиште низ центарот на градот, веќе
озеленето како парковска површина, се
поставуваа објекти врз воспоставени улични
коридори и кејови, избегнувајќи да се чепне
во овој простор, кој бараше труд и државен
влог за расчистување на имотно-правните
односи.
Во 2012 година со брза постапка, без
31 декември
30 2021
17
урбанизам/aрхитектура
Архитектонско-урбанистичка
студија за западната рабна зона

на градот 2020 - 2035

Студијата потекнува како приватна иницијатива на инвеститор кој својот
претприемачки инстинкт го става во служба на експертското мислење од кое бара став
за развој на одредена градска територија, не само како проектен елаборат, туку пред
сѐ како планско-проектна визија во која се инкорпорираат развојни сценарија за многу
поширок градски дел од територијата врз која истиот има право на сопственост. Тоа
значи дека инвеститорот станува покровител на широкограда идеја.
почнува...
П

интервју
ВЕЛЕС 2.0
повод овој значаен

ПоУрбанистичкото јубилеј, разговараме
проектирање станува Во
инвестициска имавмешто
тој периодмашина многу успесинано
се темели правичен начин,
претприемачки без потреси
инстинкт го става превирања
и во служба на
со Благоја
важна, Дончев,
независна генерален
професија, којадиректор
е и падови, кои
ипрофитната нè направија поцврсти и
шпекулација. експертското вработени
бидејќи сите мислење од имаа еднакви
кое бара став за
претседател
позиционирана Управниот
напомеѓу одбор наи АДИНГ.
архитектите отпорни
Иако секој циклус седа
можеме и понатаму
за даинвестициски шансина
развој учествуваат
даодредена во приватизацијата
градска територија, не само
урбанистите планери од една страна, ги бидеме
промовира преку- лидер
фирма во Југоисточна
квалитетот спрема
на новиот (градски) како тогашните
проектен елаборат, тукуСо
закони. пред100%
сѐ како
комбинираДончев,
Господине проектнитеденовиве се навршуваат
можности со социо- просторсо
Европа тоа и да останеме.
мотивекономските
и преку бенефити за акционерски капитал
планско-проектна во која се подемот
визијапродолжи
45 години од основањето
географската наука, и стои АДИНГ,
напомеѓу Несреќата во 1987 година
локалната заедница, во фабриката
генералниот ефект на инкорпорираат чувствувајќи
на компанијата,развојни ги сите
сценарија за многу
компанија
политичарите на чие чело денес сте Вие.
и инвеститорите Во неа
од друга на АДИНГ
нашите во која загинаа
транзициски седум
услови се наши
огледа во транзициски
поширок градски дел од и
тешкотии кризни години
територијата врз која
сте речиси
страна, целиот
притоа Ваш работенјавек.
преклопувајќи Можете
промислата вработени, можеби беше
сериозно деградирање најтешкиот период истиот
на архитектонската сè до денешниот
има право на 45-годишен
сопственост. јубилеј.
Тоа значи
на да
ли издвоите некои
стратешките актимоменти, кои според
и прагматичниот за АДИНГ. иНо
професија успеавме данасе
депласирање преродиме
нејзините дека инвеститорот станува покровител на
Вас се најзначајни
програмски за она
инстинкт“ – Кес е АДИНГ денес?
штоКристијансе, 2009 како феникс,
основни начела, две години
запроцес саниравме
што сегиодвива Неодамна во идеја
широкограда едно со што се го
интервју споменавте
поставува во
Q Четириесет и пет години постоење на последиците со помош нана
паралелно со создавањето тогашниот
несоодветно проектот
улога „Нови профитабилни
на заштитник бизниси
на јавниот интерес, -
притоа
една фирма се години на искуство,
окантните, возбудливизнаење
и ОХИС, и во 1990
самоуверени инвеститори. започнавме
година јаВаквото планирање обезбедувајќи логиченли
АДИНГ 2019“. Можете да ни кажете
економски наративнешто
и за
Ш
пат со сигурни чекори.
АДИНГ се развиваше
од еден во
создадоа
распаѓање
просторот во
раѓање
една
насите
нова,
Велес, вонатаа
продолжи понестабилни
и потенцијал да сеисклучително
годиниТиена45
во опкружување
општествена
изминатитесотри
носеше многу турбуленции,
амбиентсистем,
друг општествен
комплексен
утврдениот
години
македонската
транзиција
промените
декади
за креирање
големанадржава
градови
а притоа
смисла, проследени
не е исклучок!
коево
со на
нашатаидржава.
новата
фирмите
во
АДИНГ
кога нема
во
интересот
историја
и проектирање
беше
кој да
Македонија
нана
просторот
се трансформираа
инвестициската
приватни на
спроведуваат
го застапува
кои успешно
на граѓаните,
приватизацијата.
балансот на влијанија
во време
АДИНГ, стана
проблеми инезависна
решава „итни“стануваше
Македонија ја олеснува
логистика во која
подакционерски
една
притисок на моќ.
комплетно
стана
Тааво
кога
алатка која
држава, а
општествени
од идеите
принцип.
се
Во услови
пет фирми
од првитејавното добро и
ја завршија
е нарушен
сопственост
одлучувањето,
поподробно
својата
студија е дапо
програма,
современото
странскиот.
а со тоа површина
за него, за неговите цели, но и
иницијатива.
за очекувањето од неговата реализација?
QАНАЛИТИЧКИ
Во овие 45 години
Целта на оваасвојата
профилираше
се што
АДИНГ ја
СОГЛЕДУВАЊА
производствена
архитектонско-урбанистичка
е препознатлив
проверат
на домашниот
пазарот, какоурбано
перформансите
живеење на
зазема да
којаСакајќи приближно
така
на на
и на
градска
ја прошириме
1/10 од
со војни и транзиција
Генералната девастацијакоја сè уште трае.
на индустриските на создавањетона
и вовработените многу
услови затранспарентен
квалитетен урбан и нашата дејност,
територијата на Велес. Овој градна
на почетокот оваа ii
е особено
капацитети и јавните институции, како и раст. интересен пример за проверка на можностите
АБ преднапрегнати
високиот прагови, Скопје,
степен на економска Македонија
неизвесност, го Вредноста на оваа студија лежи токму во Тениско игралиште
за урбан - Х.Гранит,
развој бидејќи претставува Македонија
Охрид,општина со
променија начинот на продукција на градскиот нејзината поставеност наспроти повеќе од 50.000 жители и стабилен
простор, генерално запоставувајќи го неговиот горенаведените ефекти. Во однос на демографски раст што е квантитативна и
општ квалитет. Во вакви услови, а придружено содржината, но и според начинот на водење, територијална карактеристика за најголемиот
со недостаток на доволно финансии, идејата за таа претставува внимателно структуриран број градови во нашата држава. Студијата
создавање на градскиот простор според експеримент! Имено, студијата е приватна претставува визија за дел од западниот раб на
потребите на граѓаните беше заменета со иницијатива на инвеститор кој својот Велес, во граници дефинирани како главна

почнува...
развојна зона (потесна локација) од приближно

35 ха и контакт-зони (територија во непосредна
близина на главната развојна зона) од 45 ха, што
севкупно опфаќа нешто повеќе од 80 ха градска
територија.
Студијата започнува со изработка на
аналитички дел кој вклучува преглед на сите
постојни и планирани инфраструктури, типо-
морфолошките специфики на поширокиот
контекст, опсервација на природниот пејзаж
како и сопственички преглед на мноштвото
парцели од кои е сочинет овој зафат. За
потребите на Студијата анализирани се сите
главни аспекти на постојниот ГУП, повеќе од 15
постојни ДУП-ови, клучните сообраќајни студии
окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да сенаправени
реализирасевоповеќе
1996 од 15
П
за градот,
аналитички мапи за „Кула 2000“ и на целата
инвентаризација
што на посетителите им Лушков, веројатно како и многупати, да пешачкиот мост „Багратион“
градска територија како и на отворен
потесната
локација кој ги спојува
од интерес новиотсе повеќе од
и изработени
тука и оваа современа па еве да се има московски Менхетен. центар
400 со еден од главните
фотографии булевари
за согледување на локалниот
атракција која станува Избран е просторот помеѓу Третиот „Кутузовски“.
контекст и На површина
начин од 60 на
на користење хектари
просторот.
неизбежна алтернатива и контраст транспортен круг, реката Москва и се проценува
Овој сегментдека
од 250.000
работата- се300.000 луѓесо
заокружи
изготвување во овој
планска комплекс.
програма во која се
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина на Проектираната цена од 12параметри
дефинираа основните милијарди за развој на
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката идеја долари
овојпо
делруските обичаи
од градот на „лесно
и се предвиде населба за
интервју
со Благоја Дончев, генерален директор и и падови, кои нè направија поцврсти и ФАКТИ И
бидејќи БРОЈКИ
сите ЗА ПРОЕКТОТ
вработени имаа еднакви
l Нов линиски градски парк и парк-шума на
бидеме фирма - лидер во Југоисточна територија
спрема од 20 ха;
тогашните закони. Со 100%
l Нов градски плоштад со површина од 3,0 ha
45 години од основањето на АДИНГ, Несреќата во 1987 година во фабриката насо широк јавен простор
компанијата, чувствувајќиза големи собири,
ги сите
компанија на чие чело денес сте Вие. Во неа на АДИНГ во која загинаа седум наши концерти и сценски настапи,
транзициски тешкотии и кризни годиниспортско
сте речиси целиот Ваш работен век. Можете вработени, можеби беше најтешкиот период сèигралиште со трибина,
до денешниот 45-годишенпазар со food court
јубилеј.
ли да издвоите некои моменти, кои според за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме ресторани, библиотека-медијатека, центар на
Вас се најзначајни за она што е АДИНГ денес? како феникс, за две години ги саниравме претприемништво
Неодамна и стартап,гообразовен
во едно интервју споменавте
Q Четириесет и пет години постоење на последиците со помош на тогашниот проектот „Нови профитабилниорганизации;
центар, grass-root невладини бизниси -
l Нов урбан центар за 2.600 жители (со густина
и потенцијал да се продолжи по утврдениот новата историја на АДИНГ, во време кога на домување
поподробно заод 250за
него, ж/ха и 20 м2 зеленило
неговите цели, но ии
пат со сигурни чекори. Тие 45 години Македонија стануваше независна држава, а зајавни површиниод
очекувањето понеговата
жител), придружено
реализација?со
АДИНГ се развиваше во опкружување кое фирмите се трансформираа од општествени кафе-ресторани, заеднички
Q Во овие 45 години АДИНГ ја градини и
носеше многу турбуленции, со промените во приватни на акционерски принцип. дворови, јавенсвојата
профилираше простор, игралишта, хотел, со
производствена
од еден во друг општествен систем, со АДИНГ беше една од првите пет фирми интегриран
програма, поколекторски систем и автономен
што е препознатлив на
распаѓање на една голема држава и во Македонија кои успешно ја завршија систем на паркирање
пазарот, како на домашниот како и станбено-
така и на
раѓање на нова, а притоа проследени приватизацијата. Таа стана сопственост деловен простор
странскиот. Сакајќиодда110.000 м2;
ја прошириме
l Нов бизнис-центар со минисаем, изложбени
павилјони (showrooms) и големи трговски
АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија единици
Тениско 20.000 м-2Х.Гранит,
игралиште ; Охрид, Македонија
l Индивидуално домување во куќи за 1.700
жители (со густина на домување од макс.120
ж/ха и 100 м2 зеленило по жител), со
интерполирани зони на урбана агрикултура;
l Јасно дефинирање и безбедност на
пешачкото движење и негова поврзаност со
јавните простори и со зелените површини во
населбата кои обезбедуваат 80 м2 зеленило
по жител;
l Оптимизиран сообраќаен пристап до сите
станбено-деловни содржини со минимум
сообраќајни коридори и решение кое прави
хиерархија на движењето;
l Обезбедена можност за повеќе од 2.000
паркинг-места за станбените, комерцијално-
деловните и јавните објекти, како и
дополнителни капацитети за паркирање со
позиционирање на катна гаража, јавен
паркинг (кај сегашната касарна) и park&ride
центар на западниот раб од населбата;
l Предвидени се нови образовни објекти и
објекти од социјална заштита, односно
4.300 жители, со густини од 120 до 250 жители како (1) острови на шпекулација кои
градинка (100 деца), основно училиште (макс.
на хектар, со зеленило од 20 до 50 м2 по жител, продуцираат зголемена урбана активност
350 ученици), пензионерски дом и амбуланта;
со нови работни места за минимум 15 % од (густина на програмски случувања и објекти),
l Нови точки за инвестициски потенцијал за
новопредвидените жители како и развоен меѓусебно поврзани со (2) активно
хотел со површина од 7.000 м2 со капацитет
процес за реализација на населбата од 15 до 20 инфраструктурно ткиво (неизградено или
од 110 легла и придружни деловни и
години. слабо изградено) кое создава поврзани вериги,
угостителски содржини, retail центар со
Овој дел од Студијата го создаде основниот односно нова метаструктура со која на
површина од 4.000 м2, спортска сала и
информациски пакет, врз кој подоцна се долгорочен план се спречува менување на
отворен рекреативен центар 11.000 м2,
поставија проектната идеја и сценаријата за основната проектирана урбана матрица, и (3)
приватно училиште за средно образование
развој на целиот зафат. точки – средишта на интензитет кои се
или приватен медицински центар со 17.000 м2
интерполирани на стратешки места низ целата
површина на парцела.
ПРОЕКТЕН КОНЦЕПТ територија на зафатот, акупунктурни точки, со
Проектниот дел на Студијата препознава три кои дополнително се фиксира единството на
клучни елементи на просторна организација населбата како засебна градска целина. суровински материјал (нефункционален дел од
околу кои се обединува целокупната идејна и Во планско-просторна смисла генералниот фабриката „Киро Ќучук“) во нов линиски појас во
стратегиска вредност на предвидената концепт на проектот започнува да се генерира со вид на парк со средна широчина од 50 м кој
интервенција. Овие елементи ги подразбираат препознавање на два клучни просторни ентитети. треба да биде засаден со садници од густо и
следниве карактеристики: континуирано Првиот ентитет се однесува на менување на високо зеленило. Овој појас претставува филтер
присуство на урбани интервенции артикулирани запуштен природен пејзаж и депонија на на воздухот, бидејќи е поставен
31 декември
30 2021
17
веднаш до новото јавно средиште на градот
Москва Сити лоцирано во рамките на територијата на

касарната, се јавува делот на новиот урбан
центар наЉупчо АТАНАСОВСКИ
населбата кој има ,доминантно
дипл.инж.арх.
станбен карактер и висока урбана густина од
~250 ж/ха, но и 30 м2 зеленило по жител.
Тргнувам пешки Ваквата ситуација се менува кон деловите на
периферијата на зафатот каде градскиот
една од главните седимент се „смирува“ со поставување ниска и
сообраќајници на средновисока станбена структура на куќи и
Москва, преку мало колективни вили (~120 ж/ха и 50 м2 зеленило по
паркче со споменик жител).
(од времето Сите овие концептуални линии се дел од
на битките со главниот идеен наратив на населбата која на
Наполеон), до „Кула овој начин станува алтер-его на постојниот
2000“ и мостот град, негов коректив, негова отворена
лабораторија и бета-верзија (Велес 2.0), но и
реката Москва. Тоа негов придружен дел.
од проектот НОВ УРБАН ЦЕНТАР
„Москва Сити“. Исправноста на својата „мултискаларна“
платформа пред методолошка постапка, Студијата ја добива со
мостот го имам проверка на поставените урбанистичко-
спектакуларниот просторни концепти во размер соодветен за
поглед кон другиот архитектонска разработка. Карактерот на
изградениот простор во овој централен сегмент
Приказната предвидува објекти кои имаат различни висини,
соодветно на доминантните правци на ветер во
почнува... На овој начин се дефинираат две волумени и габарити со што се создаваат
градот, но и артифициелна граница со која се дистинктивни зони на проектот; едната со различни станбени структури и се добива
спречува стихијно ширење на градот. Вториот суперурбан, а другата (кон работ на градот) со можност за организација на различни начини на
ентитет, оној на касарната, се предвидува да урбан карактер кој претставува мек премин на домување со различен животен стил, но и
стане новиот градски инкубатор на градската урбаност кон природниот пејзаж. можност да се интегрираат социјални групи со
социоекономска активност. Проектот предвидува Всушност ваквата просторна диспозиција различни финансиски приходи.
реупотреба на скоро сите постојни објекти и создава внатрешна и надворешна зона на Типолошката разноликост на предвидената
полигони на касарната. населбата. Во нејзиниот централен сегмент текстура на изградени габарити опфаќа објекти
П

интервју
По
со двострана значаен јубилеј,
повод овојориентација разговараме
и отворени и Во тој период имавме многу успеси но правичен начин, без потреси и превирања
со Благоја Дончев,
полуотворени галериигенерален директор
по подолжните оски,и и падови, кои нè направија поцврсти и бидејќи сите вработени имаа еднакви
претседател секции одбор
на Управниот
објекти со централни на АДИНГ.
организирани во отпорни за да можеме и понатаму да шанси да учествуваат во приватизацијата
еднакви ламели и кули. Во станбените згради се бидеме фирма - лидер во Југоисточна спрема тогашните закони. Со 100%
Господине
проектирани повеќеденовиве
Дончев, од 40 типовисе навршуваат
на станбени Европа со мотив тоа и да останеме. акционерски капитал продолжи подемот
45 годинизаод
единици основањето
повеќе на АДИНГ,
од 10 видови на семејни Несреќата во 1987 година во фабриката на компанијата, чувствувајќи ги сите
заедници. на чие чело денес сте Вие. Во неа
компанија на АДИНГ во која загинаа седум наши транзициски тешкотии и кризни години
речиси целиот
стеПешачките Ваш
правци, работен
а не објектитевек.сеМожете вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј.
ли да издвоите
примарниот некоиврз
елемент моменти, кои според
кој се создава скелетот за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме
на населбата, на што она што
запотоа е АДИНГ денес?
се „закачуваат“ како феникс, за две години ги саниравме Неодамна во едно интервју го споменавте
Q Четириесет
изградените и пет години
структури постоење
и просторот на
„помеѓу“ последиците со помош на тогашниот проектот „Нови профитабилни бизниси -
една се години
фирмакарактер
нив. Самиот на на искуство,
просторот знаење
„помеѓу“ ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто
потенцијал
иправи да се
тој да стане продолжи
врзно ткиво што утврдениот
по ја гарантира новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно за него, за неговите цели, но и
пат со сигурни
просторната чекори. Тие
кохерентност на45 години Овие
населбата. Македонија стануваше независна држава, а за очекувањето од неговата реализација?
АДИНГ
слободни развиваше
сеповршини нево
може еднозначнокое
опкружување да се фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие 45 години АДИНГ ја
сведат намногу
носеше патеки или со
турбуленции,
пешачки променитеи
на игралишта во приватни на акционерски принцип. профилираше својата производствена
од еден во
зеленило друг
туку општествен
истите се конкретносистем, со
кодирани АДИНГ беше една од првите пет фирми програма, по што е препознатлив на
распаѓање
како маалски една голема
надворови држава
или маалски и
градини, во Македонија кои успешно ја завршија пазарот, како на домашниот така и на
односнона
раѓање нова, садници,
овошни проследени
а притоадекоративни приватизацијата. Таа стана сопственост странскиот. Сакајќи да ја прошириме
со војни илокални
дрвореди, транзиција која урбана
градини, трае.
сè уштедивина, на вработените на многу транспарентен и нашата дејност, на почетокот на оваа ii
житни појаси - бафер зони итн.
прагови, Скопје,
преднапрегнатисообраќај
АБАвтомобилскиот Македонија
се предвидува на Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија
периферијата на станбените блокови со куси
улични краци кои пенетрираат во изграденото
ткиво и на тој начин овозможуваат повеќе
сообраќајни пристапи до објектите. Покрај
олеснет пристап до објектите, ваквото решение
дозволува фазна реализација на габаритите
што секако претставува еден од главните
економски аспекти во процесот на реализација и колкав ќе биде економскиот бенефит? Автори на текстот на Студијата:
на ваков вид на населби. Оттаму, вредноста на урбан проект од ваков Вонр. проф. д-р Слободан Велевски, вонр.
формат и димензии лежи во неговата моќ да проф. д-р Горан Мицковски, вонр. проф. д-р Марија
ЗАКЛУЧОК стане дискурзивен ентитет генериран исклучиво Мано-Велевска, архитект планер Иван Арсовски
Покрај создавање нов градски простор, врз прецизно одбрани аналитички и Соработници:
Студијата има за цел да создаде култура на проектантски процедури. Урош Николоски, студент магистранд, Сашо
урбан проект во кој се преплетуваат јасни Со ваквиот проектен пристап се избегнува Андријевски студент магистранд, Маријана
концептуални и идеолошки матрици: од одговор ексклузивно инвестициска или популистичка Ковачки м-р по архитектура
на прашањата што е мноштвен социопросторен природа на новите градски населби, а Нарачател на Студијата:
амбиент и како истиот ќе ја произведува и комплексноста на изградената структура ги Дејан Мирсинов, ДЕМАТЕЛИ ДООЕЛ Велес
развива културата на градското живеење, па сè обединува просторните, социјалните и Проектот Велес 2.0 се развива континуирано во
до оние прагматични ставови кои се однесуваат економските аспекти на градот. период од 10 месеци од 2019 до летото 2020
на квантитативните параметри на градот – колку Изготвувач на Студијата: година. Неговата јавна презентација се одржува
нов град никули,
е доволен, до каде да се развива, Архитектонски факултет, Универзитет „Св. во септември 2020 во организација наМакедонија
нарачателот
и со поддршка на Општина Велес. n
Разладни РЕК Битола, Македонија Споменик Македониум, Крушево,
колку нови жители ќе се населат, колку ќе чини Кирил и Методиј“ во Скопје

архитектура
Москва Сити за да помогне

Секогаш еволуира Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
да се дефинира подобра иднина

почнува...
Арања, домување за лица со ниски примања
Неговите бројни прекрасни

згради ги празнуваат
локалните технологии и
занаети, исто како и
почнува да се реализира во 1996
природниот хабитат, за да година,
окрај големата и на градските власти, архитектот
П
создадатштосредини кои
на посетителите им се Лушков, веројатно како и многупати, да пешачкиот мост „Багратион“ отворен
читливи тука и вредна заднина која
и оваа современа па еве да се има московски Менхетен. центар со еден од главните булевари
со живост му дава
атракција дом на Избран е просторот помеѓу Третиот
која станува „Кутузовски“. На површина од 60 хектари
театарот на секојдневниот
живот
28
29 декември
2014 2021
интервју
БАЛКРИШНА ДОШИ - ДОБИТНИК НА КРАЛСКИОТ ЗЛАТЕН МЕДАЛ ЗА 2022
Д-р.повод
По овојБ.
Владимир значаен јубилеј,
ЛАДИНСКИ, дипл.разговараме
инж. арх. Во тој период имавме многу успеси но правичен начин, без потреси и превирања
со Благоја Дончев,
(Специјално за Портагенерален директор и
3 од Англија) и падови, кои нè направија поцврсти и бидејќи сите вработени имаа еднакви
a 9.12.2021 Кралскиот
Н
Господине Дончев, институт на британските
деновиве се навршуваат Европа со мотив тоа и да останеме. акционерски капитал продолжи подемот
архитекти (Royal
45 години од основањето Institute of
на АДИНГ, Несреќата во 1987 година во фабриката на компанијата, чувствувајќи ги сите
компанија на чие British
челоArchitects) објави
денес сте Вие. дека
Во неа на АДИНГ во која загинаа седум наши транзициски тешкотии и кризни години
Балкришна Витхалдас
сте речиси целиот Ваш работен век. Можете Доши вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј.
(Balkrishna
ли да издвоитеVithaldas Doshi) е добитник
некои моменти, кои споредна за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме
Кралскиот
Вас златен за
се најзначајни медал (Royal
она што Gold Medal)
е АДИНГ денес? како феникс, за две години ги саниравме Неодамна во едно интервју го споменавте
Qза Четириесет
2022 година.и петСо оваа
годининаграда,
постоењелично
на последиците со помош на тогашниот проектот „Нови профитабилни бизниси -
одобрена од Нејзиното Височество
икралицата
потенцијал Елизабета Втора, се
да се продолжи по оддава
утврдениот новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно за него, за неговите цели, но и
признание
пат за животното
со сигурни чекори. Тиедело на поединец
45 години Македонија стануваше независна држава, а за очекувањето од неговата реализација?
или на група
АДИНГ лица коишто
се развиваше дале значаен
во опкружување кое фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие 45 години АДИНГ ја
придонес за развојот на архитектурата.
Кралскиот
од златен
еден во друг медал којсистем,
општествен се доделува
со од АДИНГ беше една од првите пет фирми програма, по што е препознатлив на
1848 година
распаѓање насе смета
една за едно
голема државаод и во Македонија кои успешно ја завршија пазарот, како на домашниот така и на
највисоките
раѓање признанија
на нова, а притоаво светот во
проследени приватизацијата. Таа стана сопственост странскиот. Сакајќи да ја прошириме
доменот на архитектура, и
со војни и транзиција која сè уште ќе му биде
трае. на вработените на многу транспарентен и нашата дејност, на почетокот на оваа ii
доделена на лауреатот на специјална
церемонија
АБ иднатапрагови,
преднапрегнати година.Скопје, Македонија Бирото
Тенискона Доши, Sangath,
игралиште Ахмедабад,
- Х.Гранит, Индија
Охрид, Македонија
Со оглед дека станува збор за награда
која се доделува за животно дело, со најстариот и еден од најеминентните година, туку и со фактот дека поширокото
истата, во случајот на Балкришна Доши ќе факултети за архитектура во Индија, Сер Џ семејство вклучувало и две генерации
се одбележи неговата 70 години долга Џ школата за архитектура (Sir J J School of производители на мебел. Последново се
професионална кариера и над 100 Architecture) во тогашен Бомбај, денес смета дека веројатно придонело тој од
реализирани проекти низ кои лауреатот Мумбај, Доши работел четири години (1951 најраната возраст да покажува интерес за
извршил значително влијание врз -1954) како постар проектант во бирото на уметност и разбирање за пропорција,
архитектурата преку својата пракса и Ле Корбизје во Париз пред да ја продолжи склоности коишто дополнително биле
образовна дејност како во Индија така и соработката за уште четири години во поткрепени со вовед во архитектурата за
пошироко. Неговите реализирани објекти Индија, за да ја надледува реализацијата време на неговото основно и средно
претставуваат своевидна фузија на раниот на проектите на бирото во Ахмедабад. Тој образование.
модернизам со вернакуларното, исто така работел и како соработник на Тој го основал своето проектантско биро
поткрепени од длабокото почитување на Луис Кан при изградбата на Индискиот Вастушилпа (Vastushilpa) во 1956 година со
традицијата на архитектурата на Индија, институт за менаџмент (Indian Institute of уште двајца архитекти за исто да прерасне
климата, локалната култура и занаетите. Management) во Ахмедабад, со кој во мултидисциплинарна пракса со пет
Влијанието на раниот модернизам во продолжил да соработува повеќе од една партнери од три различни генерации и 60
неговото творештво датира од почетоците деценија. вработени. Пристапот на бирото останува
на неговата кариера, кон средината на Вернакуларното, почитувањето на единствен, со оглед дека повикува на
минатиот век, и е одбележано од неговата традицијата на локалната архитектура, дијалог, а филозофијата за проактивна
соработка со великаните на архитектурата климата, културата и занаетите се партиципација дури се однесува и на
од тој период, Ле Битола,
Корбијзе (Le Corbusier) и поврзуваат не само со неговата татковина деловниот простор на бирото кое работи
Разладни кули, РЕК Македонија Споменик Македониум, Крушево, Македонија
Луис Кан (Louis Kahn). По студиите на Индија, каде што е роден во Пуне во 1927 според принципот на „отворена врата“ и ги
повикува минувачите да го посетат.
Творештво на Доши опфаќа
административни и културни објекти,
станбени комплекси и згради за домување,
но неговото меѓународно реноме
произлегува и од визионерско урбанистичко
планирање и од проектите за социјално
домување. Во образовната дејност тој се
истакнува како професор во Индија и гостин
професот на универзитетите низ светот.
Така, тој во периодот од 1966 до 2012
година, бил основачот, поранешен директор
и поранешен претседавач на Школата за
архитектура и планирање (School of
Architecture and Planning) (од 2002 година
преименувана во ЦЕПТ универзитет – CEPT
University) во Ахмедабад, каде сè уште е
Корбизје и Доши декан емеритус.
31 декември
30 2021
17
Веројатно едно од врвните достигнувања
Москва Сити на професорот Доши е урбано-

архитектонската структура на огромниот
Љупчо АТАНАСОВСКИ
Арања комплекс , дипл.инж.арх.
за домување за лица со
ниски примања во Индоре од 1989 година.
Тука во рамките на овој „град-комплекс“
Тргнувам пешки сместени се околу 80.000 лица во над 6.500
станбени единици, од индивидуални соби
една од главните до големи домови, а коишто создаваат
сообраќајници на систем на куќи и дворови проткаени со
Москва, преку мало лавиринт од внатрешни комуникации.
паркче со споменик Слоевите коишто меѓусебно се
(од времето преклопуваат во комбинација со преодните
на битките со простори промовираат флуидни и
Наполеон), до „Кула адаптабилни животни услови вообичаени
2000“ и мостот за индиското општество, коишто
истовремено се надоврзуваат на
реката Москва. Тоа Tеатар Premabhai hall, Ахмедабад, Индија социјалните обврски на архитектурата,
се првите објекти промовирани кон средината на минатиот
од проектот век. За овој објект тој е добитник на Ага
„Москва Сити“. Кан наградата за архитектура (Aga Khan
платформа пред Award for Architecture) во 1995 година.
мостот го имам Покрај оваа награда Балкришна Доши е
спектакуларниот добитник и на други признанија за
поглед кон другиот неговиот исклучителен придонес кон
професијата и академијата, меѓу кои се
Приказната истакнуваат: Златниот медал на
почнува... Француската академија за архитектура
(1988), Наградата на индискиот премиер за
извонредност во урбанистичкото
планирање и проектирање (2000), почесен
член од странство на Американската
академија за уметности и литература (2002),
Глобалната награда за животно
достигнување во доменот на одржливата
архитектура на Францускиот институт за
архитектура (2007), одликувањето на
Францускиот ред за уметности и
литература (2011), Прицкеровата награда
за архитектура (2018), наградата Падма
Kamala House Бушан од Владата на Индија (2020) и други.
Оваа година со Комисијата за доделување
на Кралскиот златен медал за 2022 година
претседавал претседателот на Кралскиот
институт на британските архитекти Сајмон
Алфорд, а членови биле минатогодишниот
добитник на медалот, архитектот сер Дејвид
Аџаје ОБЕ, Алисон Брукс, раководител и
креативен директор на Алисон Брукс
архитектите, архитектот Кејт Чејни,
раководител на Школата за уметност, дизајн
и архитектура во Лестер при Де Монфорт
П
Универзитетот и д-р Гас Касели-Хејфорд
прекрасна историја Борис Иванович Тор и градоначалникот година
ОБЕ,сопрофесор
комплексот од„Кула
пракса2000“ и
во Школата за
ориентални и африкански студии во Лондои
и основач кој ги спојува
директор новиоти Алберт
на Викорија
Исток од главните
(V&A East). булевари
Во своето образложение
на наградата од 60 хектари
жирито истакнува:
неизбежна алтернатива и контраст транспортен круг, реката Москва и се проценува дека 250.000
„Балкришна Витхалдас- 300.000
Доши луѓе
практикувал архитектура и проектирање
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“
Amdavad ni Gufaво подземна
близина науметничка Проектираната
и реализирал цена од 12 милијарди
исклучителни објекти и
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. галерија
Футуристичката идеја Индија
во Ахмедабад, долари по руските
места повеќе одобичаи на „лесно
седумдесет години.
интервју
Институт за индологија, Ахмедабад, Индија
Образован во Мумбај, ја започнал својата елеганција и восхитување – е уште на формални теми и технологии. Уште
пракса во Европа соработувајќи со Ле позначаен за сите архитекти коишто поважно, објектот и природата секогаш се
Корбизје. Се враќа во Индија во своите работат во денешното предизвикувачко надополнуваат за да се создаде смела,
доцни дваесетти години за да помогне со време. Доши е визионерски конструктор самоуверена, и на моменти
надзорот на проектите на Корбизје во на идеи којшто работи со формата и предизвикувачка архитектира со цел и
Ахмедабад пред да го основа своето биро светлото. Тој исто така е конструктор восхит. Архитектурата се јавува како
за да работи во колаборација со Луис Кан на соодветно вернакуларно за и од заднина и предница.
на кампусот на Индискиот институт за местата во кои работи. Неговите бројни Доши, сега во деведесеттите години на
менаџмент, исто така во Ахмедабад. прекрасни згради ги празнуваат својот живот, работи секој ден и останува
Оттука неговото лично влијание како локалните технологии и занаети, исто толку плоден колку и инспиративен. Живо
професионалец и едукатор започнало да како и природниот хабитат, за да сведоштво за потенцијалот на
расте. Преку својата настава и пракса создадат средини кои се читливи, вредна архитектонска историја на идеи,
тој помогнал да се дефинира патеката на заднина која со живост му дава дом на пренесени преку праксата и
архитектурата во Индија и голем дел од театарот на секојдневниот живот. образованието од една до следната
соседните региони. Но уште поважно, Еднаш кога ќе се посетат и простудираат генерација. Архитектура која секогаш
неговиот развој и промовирање на јазикот наскоро станува јасно дека тие исто така еволуира за да помогне да се дефинира
Разладни
на материјална Битола, Македонија
кули, РЕКекономичност и се прекрасни есеи во внимателната игра Споменик
подобра Македониум, Крушево, Македонија
иднина.“
Тагоре сала и меморијален театар, Ахмедабад, Индија Ni Gufa подземна уметничка галерија во Ахмедабад, Индија

Како негови најзначајни реализирани
Москва Сити проекти се јавуваат:

l Кампусот на сеопфатното училиште
Шрејас (Shreyas Comprehensive School
Campus) во Ахмедабад, (1958 - 1963);
l Гостинската куќа Атира (Atira Guest
Тргнувам пешки House), домување за лица со ниски
„Кутузовски“, примања во Ахмедабад (1958);
една од главните l Институтот за индиологија (Institute of
сообраќајници на Indology), архив за ретки документи во
Москва, преку мало Ахмедабад (1962);
l Школата за архитектура во Ахмедабад
(од времето (Ahmedabad School of Architecture)
на битките со (1966, со доградби до 2012);
Наполеон), до „Кула l Тагоре сала и меморијален театар
2000“ и мостот Институт за индологија, блок хостел, Ахмедабад, Индија (Tagore Hall and Memorial Theatre),
„Багратион“ на која вклучува аудиторикум со капаци-
реката Москва. Тоа тет од 700 места во Ахмедабад (1967);
се првите објекти l Премабхаи салата (Premabhai Hall), по-
од проектот ранешен театар и аудиториум во Ахме-
„Москва Сити“. дабад (1976);
l Индискиот институт за менаџмент, биз-
мостот го имам нис-школата во Бангалоре (Indian In-
спектакуларниот stitute of Management in Bangalore)
поглед кон другиот (1977 - 1992);
брег и московското l Неговото биро Сангат (Sangath) во
чудо „Мосва Сити“. Васту Шилпа (Vastu Shilpa) (1981);
l Канорија центарот за уметности (Kano-
почнува...
ria Centre for Arts), (1984);
l Aрања домување за лица со ниски при-
мања (Aranya Low Cost Housing) во Ин-
доре (Indore), (1989);
l Амдава ни Гуфа (Amdavad ni Gufa) ка-
фетерија со уметничка галерија во
која се излагаат делата на уметникот
Макбол Фида Хусеин (Maqbool Fida
Husain) во Ахмедабад (1994).
Школа за архитектура, Ахмедабад, Индија
По веста дека ќе го добие Кралскиот мојот тим и на соработниците во моето со новите и старите технологии и
златен медал во 2022 година Балкришна биро во Сангат.“ занаети.
Доши изјавил: „Јас сум пријатно изненаден Претседателот на Кралскиот институт на Исклучителниот придонес на Балкришна
и длабоко почестен да го добијам британските архитекти Сајмон Алфорд Доши кон уметноста на архитектурата,
Кралскиот златен медал од кралицата на изјави: „Беше чест и задоволство да умешноста на градењето и праксата на
Англија. Каква голема чест! Веста за претседавам со Комисијата која го избра урбаниот дизајн го воспоставија како
наградата ги врати сеќавањата на Балкришна Доши за добитник ка заслужен добитник на оваа награда и јас
мојата работа со Ле Корбизје во 1953 Кралскиот златен медал за 2022 година. На навистина нестрпливо очекувам да му го
година, кога тој ја прими веста дека ќе го 94-годишна возраст тој има извршено предадам овој медал идната година.“
добие Кралскиот златен медал. Јас добро влијание врз генерации архитекти преку Навистина е прекрасно да се види дека
се сеќавам на неговата возбуденост да ја својата особено корисна архитектура. И Кралскиот златен медал за 2022 година му
добие ова почест од Нејзиното Височество. покрај влијанието на неговата работа на се доделува на Балкришна Доши, еден од
Тој ми кажа метафорично: „Јас се бирото на Ле Корбизје, неговото ретките архитекти коишто во секоја смисла
П
прашувам колку голем и тежок ќе биде овој творештво е творештво на оригинален и го поврзуваат минатото и сегашноста на
медал“. Денес, шест децении подоцна јас независен мислител – способен да архитектурата, а кои преку своето
навистина се чувствувам возбудено зашто поништи нешто, да преработи нешто и да творештво и образовна дејност не само
ќе бидам награден со истата награда како еволуира. Во дваесеттиот век, кога што се надоврзуваат туку и ги промовираат
и мојот гуру, Ле Корбизје – со која се технологијата им овозможи на многу социјалните обврски на архитектурата од
одбележуваат моите шест децении архитекти да градат независно од средината на минатиот век. За ова
пракса. Јас би сакал да им ја искажам локалната клима и традицијата, најверојатно може да посведочат најмалку
мојата благодарност од сè срце на Балкришна остана тесно поврзан со 80.000 жители на урбано-станбениот
комплекс Арања во Индоре. n
сопругата, на моите ќерки, и најмногу на своето опкружување и локалната клима,
32
29 декември
2014 2021
интервју

градежништво КЕНГО КУМА НА ЛИСТАТА НА „ТАЈМ“ - „100
ЛЕТОНАЈВЛИЈАТЕЛНИ ЛУѓЕ
ГОСПОДОВО, 2014 ВО 2021“
ГОДИНА
Неговите дела допираат емотивно Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
колку што се и визуелно зачудувачки

Неговата архитектура покажува скромност, која им недостига на облакодерите.
Зградите на Кенго Кума не им конкурираат на планините, учат од нив и со нив се
претопуваат. Притоа тие се извонредни
почнува...
Музеј V&A Dundee, Шкотска
Сања РАЃЕНОВИЌ – ЈОВАНОВИЌ, дипл. инж. арх. архитекти. Светски е познат по својата јапонски минимализам со едноставен и чист
општествена одговорност и вродена дизајн.
ако што е вообичаено, (но не
К
способност да ја спои архитектурата со Детството го поминал во куќа, која неговиот
секогаш) и оваа година еден природата. дедо, кој бил лекар, ја изградил како селска
архитект се најде во изборот на Архитектонското обликување и дизајнот на викендица додека живеел во Токио. „Мојата
списанието „Тајм“ – „100 Кума имаат посебена трага и допир. Оддаваат куќа беше многу поинаква од куќата на моите
највлијателни луѓе во 2021“. Честа почит на традиционалните јапонски техники и пријатели. Роден сум во Јокохама, еден вид
му припадна на прославениот јапонскиот вклучуваат модерни елементи и природни, предградие на Токио. Во 1954 година, кога се
архитект и едукатор Кенго Кума, кој е и одржливи материјали. Дрвото од локално родив, јапонските предградија се развиваа.
единствен архитект на листата. потекло, зазема централно место - многу од Потсетуваа на американските предградија, на
Покрај своето извонредно творештво Кума неговите вредни проекти користат куќи-торти. Повеќето од моите пријатели
дојде во центарот на светското внимание испреплетени или меѓусебно поврзани дрвени живееја во такви куќи. Не ја сакав сè до
окрај големата и година, на градските власти, архитектот и почнува да петнаесетта
се реализира во 1996
П
бидејќи неговиот Јапонски национален стадион греди. Исто така, користи неконвенционални својата година. Имав чувство на
прекрасна
во Токио беше главното историја
место на Борис Иванович
неочекувани материјали како што се бамбус, година
Тор и градоначалникот срамсобидејќи
комплексот
живеев„Кула 2000“
во таква и но
куќа,
овогодинешнитешто на посетителите
Летни олимписки игри им2020. Лушков, веројатно како и многупати,
оризова хартија, камен и керамика. да пешачкиот мост „Багратион“ отворен
постепено го менував мислењето. Почнаа да
Од основањето ја нуди Москва,
на своето биросега е Kuma &
Kengo сеПосетителите
копира Американа просторите проектирани од во 2000
во многу „лудории“, ми сегодина,
допаѓааткојприродната
ги спојува новиот
текстура на
тукагодина,
Associates во 1990 и оваакое
современа
има седиште во паКума
еве се
да воодушевуваат
се има московскикакоМенхетен.
тој мајсторски центар со еден
земјениот оддрвените
ѕид, главнитерамки,
булевари
ѕидовите од
Токио и Париз иатракција
вработувакоја станува
преку 150 архитекти, Избран е просторот
манипулира помеѓу
со светлината имитира обликот„Кутузовски“.
и гоТретиот На површина
оризова хартија. од 60
Во основа, хектари
куќата не беше
неизбежна
Кума работелалтернатива и контраст
на проекти во повеќе од 20 земји транспортен
на античкитекруг, реката
храмови и наМосква и
традиционалните се проценува дека софистицирана,
’чиста’, не беше 250.000 - 300.000нолуѓеми се
на старото
ширум централно
светот, а во текотјадро околу
на својата кариера има постојниот саемско
јапонски куќи. хотелски
„Мојата го закрепнам ќе живеат
цел е дакомплекс допадна и работат
грубоставонаовој комплекс. Тоа
тие материјали.
Црвениотпреку
завршено плоштад и околината.
300 проекти. „Международнаја“
просторот“, вели Кумаво близина
за својотнастил, кој Проектираната
беше почетокцена од 12 кариера
на мојата милијарди како
Идејата
Кенго зае„Москва
Кума Сити“ е од 1992
еден од најкритичните јапонски Белиот дом.даФутуристичката
настојува идеја
го комбинира современиот долари по руските
архитект“, обичаи на „лесно
вели Кума.
34
29 декември
2014 2021
интервју
Музеј на народната уметност во Кинеската

академија на уметностите во Хангжу
По дипломирањето архитектура на бренд мазда, која е мешавина од различни градењето и мошне се интересира за техниките
Универзитетот во Токио во 1979 година, еден архитектонски стилови. „Да бидам искрен, и за технологиите на изградбата. Смета дека
период работел во Nihon Sekkei и Toda понекогаш се чувствувам малку засрамено од зад промената на стилот во архитектурата, стои
Corporation. Потоа се преселил во Њујорк за некои мои згради“, изјавил во едно интервју. промена на начинот на градење и на начинот на
понатамошни студии на Универзитетот Во годините подоцна објектите и проектите користење на материјалите. Вели дека во
„Колумбија“. на овој светски познат архитект стануваат Јапонија, пред бетонската технологија која
Предавал на универзитетите, Columbia длабоко вкоренети во природата. Неговата стигнала од Европа и САД, имало многу долга
University, University of Illinois at Urbana- мисија е секое дело да се поврзе со природата традиција на дрвени објекти. Во неговите
Champaign и Keio University, каде што во 2008 што го опкружува, складот со природата е целта истражувања на јапонската традиционална
година ја добил титулата доктор по на неговата практична работа. Исто така архитектура, открива дека техниката и стилот се
архитектура. Како професор на Факултетот за станува силен заговорник на јапонската силно поврзани. Проучувњето на
архитектура на Универзитетот
Разладни кули, во Токио, водел
РЕК Битола, Македонија традиција. За Кума традицијата е историја на традиционалните технологии
Споменик Македониум, на Кума
Крушево, му
различни истражувачки проекти за
архитектурата, урбанизмот и дизајнот во
рамките на неговата лабораторија Kuma Lab.
Неговиот татко исто така бил архитект, кој
сакал модерна архитектура, а Кензо Танге е
херојот на неговото детство. Природната
светлина одиграла важна улога на денот кога
Кума одлучил да стане архитект. „Тоа се случи
кога првпат влегов во Националната спортска
сала Јојоги на Танге за Олимпијадата во 1964
година, како ученик во основно училиште.
Природната светлина што доаѓаше од врвот, се
рефлектираше во базенот - изгледаше дека тоа
е денот кога се родила планетата“, вели Кума.
Сепак, во раната кариера на архитектот
доминирале проекти кои се поекспериментални
по стил и форма. Најрадикален пример е
неговата постмодерна М2 зграда во Токио,
завршена во 1991 година за автомобилскиот Павилјон, Тајланд
поглед кон другиотAsakusa, Центар за култура и туризам, Токио Павилјон, Токио
брег и московското пружило многу совети за неговите проекти.
чудо „Мосва Сити“. Неговиот метод во проектирањето е како што
почнува... вели:„ Да избегнувам херојски гестови, бидејќи
се доаѓа до точка каде херојството ја убива
убавината на материјалот“. Кенго Кума бара
рамнотежа што ги изразува формата и
материјалот. Формата на неговата зграда треба
да биде што е можно посуптилна, бидејќи тогаш
може да се открие карактерот на материјалот.
Она што Кума го прави една од клучните
фигури на светската архитектонска сцена е
неговата љубов кон органските материјали, која
е најистакната кон дрвото. Неговото дело е
омаж на големите јапонски занаетчии кои го
обликувале лицето на нацијата. Користејќи
хипнотички смирен визуелен ритам во своите
дела, Кума користи дрво кое е чувствително,
одржливо, но цврсто. Неговите дела допираат
емотивно колку што се и визуелно зачудувачки,
а неговите објекти секогаш се нераскинлив дел
Sunny Hill, продавница, Токио на местото. Неговата архитектура е тактично
вградена во пејзажот како негов составен дел.
„Во моите проекти ми е важно да ја пренесам
суштината на местото – духот на историјата и
природата. Материјалите помагаат во тоа. Токму
преку материјалите ја следиме историјата и
важните периоди. Во 20 век, архитектите тежнееја
П
да заборават колку е важен материјалот.
Преферираа стакло, „Кула
челик и2000“
бетонии гордо ги
што на посетителите им Лушков, веројатно како и многупати, да пешачкиот мост
нарекуваат „Багратион“
меѓународни отворенНо, овие
материјали.
ја нуди Москва, сега е се копира Америка во многу „лудории“, во 2000 година, материјали
меѓународни кој ги спојува новиот
ја убиваат природата на
самото место,од главнитенабулевари
суштината неговиот
традиционален од 60 хектари
живот и изработка“, вели Кума.
За Кенгодека
Кума250.000
историјата- 300.000 луѓе
на архитектурата не
е консистентна. воеовој
Таа нештокомплекс.
што може да се
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина на Проектираната цена аодлуѓето
земе од минатото, 12 милијарди
може да одберат
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката
Јапонски Портланд, САД долари
градини, идеја по руските
различни нешта. обичаи
За него на „лесно
е важна врската меѓу

интервју
По повод
некого илиовој значаен
нешто и минатото. Тојразговараме
јубилеј, верува дека Во тој период имавме многу успеси но правичен начин, без потреси и превирања
не Благоја
со е традиционален генерален
Дончев, јапонски директор
архитект. и
Бидејќи, и падови, кои нè направија поцврсти и бидејќи сите вработени имаа еднакви
како што вели,на
претседател Управниот
постојат одбор на АДИНГ.
традиционални отпорни за да можеме и понатаму да шанси да учествуваат во приватизацијата
архитекти кои проектираат храмови или бидеме фирма - лидер во Југоисточна спрема тогашните закони. Со 100%
Господине
типични ресторани се држат се
Дончев, иденовиве донавршуваат
извесни Европа со мотив тоа и да останеме. акционерски капитал продолжи подемот
45
визуелни од основањето
годиниправила. Тој за тоа АДИНГ,
нане е Несреќата во 1987 година во фабриката на компанијата, чувствувајќи ги сите
компанија
заинтересиран,на чие чело денес
бидејќи сте Вие.
смета дека Во неа
правилата на АДИНГ во која загинаа седум наши транзициски тешкотии и кризни години
сте
не се сржтацелиот
речиси Ваш работен
на традицијата, туку дека Можете
век. тоа е вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј.
ли да издвоите некои
материјализацијата, моменти,
а во јапонската според
коиархитектура за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме
материјалите за она што
се најважниот дел. Покрај денес?
е АДИНГ како феникс, за две години ги саниравме Неодамна во едно интервју го споменавте
материјалите и пет години
и светлината постоење
игра на во
важна улога последиците со помош на тогашниот проектот „Нови профитабилни бизниси -
една фирма
објектите се години
на Кума. Ќе каже: искуство, знаењена
на „Материјалноста ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто
идрвото и хартијата продолжи
да седлабоко по утврдениот
е поврзана со новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно за него, за неговите цели, но и
природното чекори.
светло, Тие 45
односно години на
со ефектот Македонија стануваше независна држава, а за очекувањето од неговата реализација?
природното во опкружување
светло. Имено, кога материјалоткое и фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие 45 години АДИНГ ја
светлотомногу
носеше турбуленции,
ќе се сретнат со промените
во одреден простор, во приватни на акционерски принцип. профилираше својата производствена
од еден
дури тогаш друг општествен
во може систем,Тоа
нешто да создадат. сое АДИНГ беше една од првите пет фирми програма, по што е препознатлив на
распаѓање
сржта на јапонската голема држава
на една традиција. Мојотиметод е во Македонија кои успешно ја завршија пазарот, како на домашниот така и на
нова,од
да земамнанешто
раѓање а таа срж,проследени
притоа и тоа нешто да го приватизацијата. Таа стана сопственост странскиот. Сакајќи да ја прошириме
со војни ина
применам модернитекоја
транзиција сè уште
објекти. трае. дека
И мислам на вработените на многу транспарентен и нашата дејност, на почетокот на оваа ii
тоа се разликува од методите на
традиционалните прагови, Скопје, Македонија
архитекти“. Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија
Што се однесува до архитектонските идеали
Кума не се воздржува да каже дека „Токио е
уништен од бетон“. Нема пофални зборови за
досадните стаклени кутии со деловни простори
со кои Токио е преплавен и тој е одлучен во
намерата да се дистанцира од таква
архитектура. Odunpazari, музеј на модерна уметност, Ескишехир, Турција
Кума верува дека во иднина 80 отсто од
вкупната архитектура ќе биде своевидна
обнова. „За мене рециклирањето е возбудливо“,
вели тој. „Тоа значи дека може да комуницирам
со луѓето кои починале, со душата на минатото“.
Некои од проектите на легендарниот архитект
претставуваат пример на оваа филозофија на
повторна употреба и обнова.
Ова е во целосна спротивност со склоноста
на Токио за рушење на неговите значајни
архитектонски обележја - Империјал Хотел на
Френк Лојд Рајт и зградата на станицата
Харајуку само се примери. Оваа година, Nakagin
Capsule
Разладни Tower наРЕК
кули, Курокава
Битола, исто така ќе биде
Македонија Споменик Македониум, Крушево, Македонија
одземена од градскиот пејзаж, но ова доаѓа со
утеха дека некои од капсулите ќе бидат
сочувани и реупотребени. Курокава бил меѓу
првите инспирации на Кума, тој се придржува на
Курокавиниот став дека „зградите треба да
имаат живот“.
Кума верува дека новите генерации се
обидуваат да се поврзат со наследството и дека
трендот на обнова на стари објекти е сè
поголем. Смета дека архитектурата што се
создава треба да биде одржлива и да се
користи со векови. Тврди дека спортските
игралишта се неверојатно сестрани и може да
се користат со децении. Она што се случува со
местата по завршување на Олимписките игри
отсекогаш било жешка тема. „Олимписките
места имаат силен идентитет како згради и
може да се користат засекогаш“, вели Кума.
„Згради кои имаат само функција, но не и Сиднеј, Австралија
НЕКОИ ОД ПОЗНАЧАЈНИТЕ ДЕЛА
Станицата Takanawa Gateway, Токио
Москва Сити Tiffany & Co, Ginza, Токио

Suntory Museum of Art, Токио
Shiseikan,
Кјото
Универзитет
Љупчо за уметност
АТАНАСОВСКИ
City Hall Aore во Нагаока

и дизајн,
, дипл.инж.арх.
Тргнувам пешки Музејот V&A Dundee во Шкотска

од авенијата Asakusa Culture and Tourism Center во
„Кутузовски“, Токио
Odunpazari Modern Museum (OMM),
Москва, преку мало Ескишехир, Турција
паркче со споменик Sunny Hills Japan, Токио
на г. Багратион Portland Japanese Garden, Портланд, САД
(од времето Folk Art Museum, Хангџоу, Кина
Наполеон), до „Кула Уметничка школа, Кјото The Exchange, Сиднеј, Австралија
2000“ и мостот Павилјонот во Токио
„Багратион“ на Музејот V&A Dundee, Шкотска
идентитет,
самиотнемаат
брег насмисла“. Неговиот Јапонски одамна дојден преку својата работа. Со Јапонски национален стадион, Токио
реката Москва.
национален стадионТоае изграден од дрво години, а и со сѐ повеќе проекти, овој архитект
се првите
донесено објекти
од сите 47 јапонски профектури. сѐ повеќе се вкоренува во природата.
од проектот КЕНГО КУМА - ЦИТАТИ
Сонот на Кума
„Москва го претвори Токио во дрвен град
Сити“. Неговата архитектура покажува скромност, „Архитектурата формира витална врска
и заедно со зеленилото создава совршена
Од високата која им недостига на облакодерите. Зградите помеѓу луѓето и нивната околина. Дејствува
хармонија.
платформа„Ако пред
правилно се одржува, дрвото на Кенго Кума не им конкурираат на планините, како нежен тампон помеѓу кревкоста на
можемостот
да траегосоимам
векови“, вели тој. учат од нив и со нив се претопуваат. Притоа
спектакуларниот човековото постоење и огромниот свет
Кума постојано размислува за еволуција на тие се извонредни. надвор. Начинот на кој луѓето одлучуваат
изградениот простор. Уверен е дека само
брег и московското Кога е прашан: „Каков совет би му дале на да изградат врски во своето опкружување
близок
чудооднос
„Мосвамеѓу опкружувањето и објектот
Сити“. еден млад архитект?“, вели: „Заборавете на во суштина ги дефинира општествата и
можеПриказната
да создаде архитектура, која компјутерот“. А на прашањето: „Каков совет би
почнува... ќе ја сакаат и во неа ќе се
нивниот однос со условите околу нив“.
корисниците му дале на средновечен архитект?“, одговара:
чувствуваат пријатно. Напоменува дека „Едно од богатствата на нашето време е „Но, дали може достигнувањата во
урбаниот контекст станува сè погуст, дека искуството - ова е единствена можност“. архитектурата да бидат 100 %? Не им
еволуирал во „свет на кутии“. „Се појави Јапонија е земја со најмногу лауреати на верувам само на оние кои го преземаат тоа
проблемот на урбана концентрација и нема Прицкер, досега осум. Ова ја покажува моќта и ниво на задоволство во својата работа.
веќе земјиште на кое може да се искачиме. Тоа квалитетот на јапонските архитекти. Ќе има и Сите градежни материјали на некој начин ѝ
е она што јас го нарекувам ‘свет на кутии’. Дали деветти сигурно, но да почекаме и да видиме кој штетат на животната средина, без разлика
светот на кутии беше апсолутното решение? ќе биде тој. Кума можеби не е во топ стар дали се работи за производство, за
Мислам дека не, мислам дека тоа е архитектите, затоа што неговиот стил повеќе транспорт или за монтажа“.
најголемото сознание кое го стекнавме за зависи од местото и од достапните материјали. „Ако патот на состојките е предолг, вкусот
време на пандемијата“. До ова сознание Кума е Но, да се биде на листата на Тајм претставува на сушито е загрозен. Тоа е проблем што
не може да го реши модерната технологија,
Јапонски национален стадион, Токио а програмата за користење локални
производи во сезона е тајната на добриот
вкус и тајната на мојот стил“.
П

интервју

комерцијален
градежништво текст ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА
Brick Award: Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
Објава на
номинирани проекти
почнува...
екорден број од 789 проекти од севкупниот победник. Победничките проекти “Развојот во последниве години
Р 53 земји се пријавени на Brick

Award 22. Десеттото по ред
Brick Award наградување има
најголем број на пријави во
својата историја, што ја покажува
интернационалноста на ова наградување на
архитектура. Потесниот избор на 50 проекти
во сите пет категории „Feeling at home”,
„Living together”, „Sharing public spaces”,
„Working together”, „Building outside the box”
како и целокупниот победник ќе бидат
објавени на официјалната Церемонија во
Виена, јуни 2022 година.
На Brick Award 22 се забележува силен
продолжува, фокусот останува на градба со
ефикасни ресурси. Ова се однесува и на
високо иновативните конструкции, како и на
оние изградени на традиционален начин со
локални материјали и занаетчиски техники.
Повторната употреба е исто толку присутна
како и имагинативната употреба на тули. Овој
во пет категории се одржа ова лето. европски фокус, 34 од 50-те одбрани речиси разигран пристап води до впечатливи,
Наградите на Brick Award се доделуваат во проекти се пријавени од европски архитекти, незаборавни дизајни. Соодносот на
пет категории, во рамките на секоја од нив ќе 12 проекти доаѓаат од Азија и четири различните категории е речиси
биде доделена парична награда, како и на номинации од Латинска Америка. избалансиран, што покажува дека тулата е
П
40
29 декември
2014 2021
интервју
По повод овој
застапена во значаен јубилеј,
сите градежни разговараме
типолошки Во тој период имавме многу успеси но правичен начин, без потреси и превирања
Благоја Дончев,
сообласти.” објаснува генерален директор
Heimo Scheuch, и
главен и падови, кои нè направија поцврсти и бидејќи сите вработени имаа еднакви
претседател на Управниот
извршен директор на Wienerberger АДИНГ.
одбор наAG. отпорни за да можеме и понатаму да шанси да учествуваат во приватизацијата
Подетално, проектите кои влегоа во бидеме фирма - лидер во Југоисточна спрема тогашните закони. Со 100%
Господине Дончев,
потесен избор се деновиве се навршуваат
распределени во следните Европа со мотив тоа и да останеме. акционерски капитал продолжи подемот
години од основањето на АДИНГ,
45категории: Несреќата во 1987 година во фабриката на компанијата, чувствувајќи ги сите
› Feelingнаatчие
компанија чело8 денес
home: сте Вие. Во неа
проекти на АДИНГ во која загинаа седум наши транзициски тешкотии и кризни години
› Living целиот
сте речиси together:Ваш проективек. Можете
12работен вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј.
› Sharing некои
public моменти,
spaces: кои според
13 проекти за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме
најзначајни
Вас ›сеWorking за она
together: што е АДИНГ денес?
8 проекти како феникс, за две години ги саниравме Неодамна во едно интервју го споменавте
› Building outside 9 проектина
the box:постоење
и пет години последиците со помош на тогашниот проектот „Нови профитабилни бизниси -
фирма
еднаСите се години може
50 номинации на искуство, знаење
да се најдат на ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто
потенцијал да се
и веб-страницата напродолжи
Brick по утврдениот новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно за него, за неговите цели, но и
пат со сигурни чекори. Тие 45 години
Award: https://www.brickaward.com/ Македонија стануваше независна држава, а за очекувањето од неговата реализација?
АДИНГПет се во опкружување
развивашереномирани
меѓународно кое го
архитекти фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие 45 години АДИНГ ја
носеше многужирито
сочинуваат на Brickсо
турбуленции, промените
Award: Ingrid van во приватни на акционерски принцип. профилираше својата производствена
еден
одder во друг
Heijden/ општествен
Холандија, систем,
архитект со
и партнер- АДИНГ беше една од првите пет фирми програма, по што е препознатлив на
основач нанаCivic
распаѓање JesperиGottlieb /
голема држава
еднаArchitects, во Македонија кои успешно ја завршија пазарот, како на домашниот така и на
раѓање нова, а притоа
Данска,наархитект проследенина
и партнер-основач приватизацијата. Таа стана сопственост странскиот. Сакајќи да ја прошириме
војни и транзиција
соGottfried која сè уште
Paludan Architects, трае.
Tina Gregorič/ на вработените на многу транспарентен и нашата дејност, на почетокот на оваа ii
Словенија, архитект и партнер-основач на
преднапрегнати
АБDekleva прагови, Скопје,
Gregorič Architects, Македонија
Wilfried Kuehn / Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија
Германија, архитект и партнер-основач на
Kuehn Malvezzi, Brigitte Shim / Канада,
архитект и партнер-основач на Shim-Sutcliffe
Architects во Торонто.
Сите избрани проекти ќе бидат објавени во
Brick 22 изданието во летото 2022 година.. n

градежништвоод дрво ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА
Москва Сити која ги

Хибридна структура Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
спојува рекреативните,
трговските и работните средини

почнува...
Outpost претставува нов прототип, дрвена конструкција која ги редефинира

индустриските комерцијални згради. Место за дружење со топли и одржливи
просториокрај
кои се проектирани
големата и
да ги ангажираат луѓето почнува да се реализира во 1996
година, на градските власти, архитектот
П
што на посетителите им
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, зајакневеројатно
Лушков, чувството на заедница
како и многупати, Во голема
во делотдаво развојпешачкиот мера
мост недоволно отворен
„Багратион“ се користел брегот,
ја нуди Москва, сега е
инж. по дрвна индустрија сена градотАмерика
копира Худ Ривер,
воОрегон, САД. Како дел од во 2000
многу „лудории“, но сега ќе стане
година, којнова парадигма
ги спојува за идниот раз-
новиот
тука и оваа современа новиот главен план на градот, Outpost
па еве да се има московски Менхетен. на крајот вој во регионот.
центар со еден од главните булевари
utpost е хибридна структура,
O
атракција која станува ќеИзбран
стане градба од 5.500
е просторот квадратни
помеѓу Третиот Во првата
метри - на- „Кутузовски“. Нафаза на изградба
површина од 60 реализирани
хектари се
проектирана
неизбежна алтернатива од архитектонското
и контраст селба на згради
транспортен круг,што функционално
реката две згради,дека
Москва и ќе го по- се проценува кои заедно
250.000резултираат
- 300.000 во комплекс
луѓе
биро Skylab,
на старото централно која
јадро ги спојува рек-
околу врзат градот
постојниот со брегот
саемско на реката
хотелски Колумбија.
комплекс од 2.800и квадратни
ќе живеат работат вометри.
овој Функционирајќи
комплекс. како
реативните, трговските
Црвениот плоштад и околината. и работ- Локалитетот, претходно имал
„Международнаја“ во близина на капацитет за трет- една голема структура, секоја
Проектираната цена од 12 милијарди од зградите од
ните средини
Идејата за „Москва Сити“заеда
одго1992
поттикне и ман и преработка
Белиот на индустриски
дом. Футуристичката идејаотпадни води. долари 1.400поквадратни
руските метри
обичаи сена
порамнети
„лесно во надво-
42
29 ноември
20142021
OutpOst ВО интервју
ОРЕГОН, САД
решната обвивка за да формираат нешто што

изгледа како еден објект. Зградите, сепак, се ме-
ѓусебно одвоени за да се создаде централна, за-
едничка отворена област. Заедничката
површина ги спојува двете згради на секое ниво
и обезбедува консолидирана вертикална цирку-
лација (лифтови и скали) и отворени простори
(надворешни тераси) кои функционираат како Визуелната разлика на фасадата строго ја де- продажба, канцеларии и рекреација. Циркула-
простори за собирање и социјализирање. Оваа финира геометријата на објектот и ги открива и цијата до горните нивоа е издлабена по должи-
централна област има надворешен камин и про- функционалните поделби во внатрешноста на ната на рабовите на зградите, обезбедувајќи
стран делумно покриен павилјон. зградата. Приземјето поддржува лесни инду- заштита од временските услови и подобрувајќи
Двете згради се обединети преку заедничка стриски активности - пиварница, дестилерија и го искуството за посетителот. Отворените де-
надворешна естетика со мешавина од светло, за- простории за производство - со лесен пристап и лови за комуникација на горните нивоа созда-
вршен кедар на приземјето и јагленосано кед- можност за простори со двојна висина, додека ваат платформи кои пружаат поглед на брегот,
рово обложување на горните два ката. горните катови поддржуваат простори за мало- планините Адамс и планината Худ, што ги
26 ноември
30 2021
17
прави зградите дестинација за посетителите и
Москва Сити локалното население.

Архитектите избрале дрво и од економски и
од естетски причини. Локално добиени од
одржливо менаџирана шума, ламинирани
дрвени греди се основа на конструкцијата и се
Тргнувам пешки надополнети со ѕидови за исполна и меќу-
катна конструкција изработени со покривка од
една од главните ела. Големите прозорци на комплексот се за-
сообраќајници на сноваат на традиционалните индустриски про-
Москва, преку мало порции кои ја осветлуваат внатрешноста на
паркче со споменик зградата со дневна светлина. Прозорците се
(од времето енергетски ефикасни со едноставни црни алу-
на битките со миниумски рамки. Во ентериерот преовладува
Наполеон), до „Кула топло дрво кое потсетува на слики од раните
2000“ и мостот индустриски згради, плевни и планинарски до-
мови. Дневното осветлување и транспарентно-
реката Москва. Тоа ста во зградата се исто така нагласени на
се првите објекти приземјето преку застаклените простори со
од проектот двојна висина кои им овозможуваат на посети-
„Москва Сити“. телите да гледаат активности од внатрешноста
платформа пред на зградата, пренесувајќи чувство на отворе-
мостот го имам ност. Црните челични огради ја потенцираат
спектакуларниот индустриската естетика.
поглед кон другиот Outpost е првиот чекор во повторното по-
врзување на реката Худ со нејзиниот брег.
Приказната Првично без јавни простори, брегот на реката
почнува... сега е рекреативна зона која коегзистира со
нови комерцијални и комунални простори.Јанче
Патеки, почнувајќи од оние во Outpost, на
крајот ќе воспостават мрежа од згради кои се
меѓусебно поврзани. Outpost е редок објект
за мешана употреба со спојување на тради-
ционални индустриски намени со комер-
цијални простори за мешана употреба.
Outpost претставува нов прототип, дрвена
конструкција која ги редефинира индустрис-
ките комерцијални згради. Место за дружење
со топли и одржливи простори кои се про-
ектирани да ги ангажираат луѓето и да го по-
дигнат процесот на делување во општеството. n
П

интервју

eкспо 2020 Дубаи
Москва на
Сити Експо 2020 Дубаи Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
со слоганот „Дом на секој чекор“

Посетителите имаат уникатна можност
директно да се запознаат со културата и
традицијата на нашата држава, како и со
природните богатства и туристичкиот
самиот
PORTA 3 брег на
а еден од најголемите светски настани годинава,
Н
Експо 2020 Дубаи, со свој павилјон се
Од високата претставува и Северна Македонија со слоганот
платформа„Дом пред на секој чекор“, и под мотото „Нови
мостот го можности“.
имам
На Експо 2020 Дубаи, и покрај КОВИД-пандемијата и строгите
мерки
брегзаи влез во Обединетите Арапски Емирати, многу туристи и
московското
посетители
чудо „Мосвадоаѓаат
Сити“.да ги видат павилјоните на земјите
претставени
Приказната на овој настан што се одржува еднаш на неколку
почнува...
години и на којшто се презентираат иновативни идеи за
технолошки развој, одржливост, бизнис-можности, културни и
традиционални вредности. Под слоганот на изложбата
„Поврзувајќи ги умовите, создаваме иднината“, на едно место 192
земји го претставуваат најдоброто што го имаат и што го
создаваат.
Светските изложби се одржуваат веќе 170 години, каде што се
претставуваат најголемите достигнувања на човештвото кои го
менувале светот – од наизменичната струја на Тесла, преку
телефони, компјутери, Чарлс Дарвин, подвижни скали…
Ова е прва светска изложба некогаш организирана во
арапскиот свет, на Блискиот Исток, Африка и Јужна Азија.
Требаше да се одржи минатата година, но поради пандемијата е
одложена за оваа година, но домаќините, сепак, го задржаа името
Експо 2020 Дубаи. Манифестацијата свечено се отвори на 1
октомври и ќе трае до 31 март. Секојдневно на Дубаи Експо 2020
(expo2020dubai.com) се одржуваат бројни манифестации, а
земјите имаат и свој национален ден кога ги претставуваат своите
можности. Домаќините очекуваат Дубаи Експо да привлече повеќе
од 25 милиони посетители во текот на шест месеци, што е
најмногу што досега имала една манифестација во историјата.
Светското Експо повеќе од 100 години претставува платформа
за прикажување на најголемите светски иновации. Експо 2020 ја
продолжи таа традиција така што голем дел од земјите застапени
таму ги презентираат своите најнови технолошки достигнувања.
П
Павилјонот на Република Северна Македонија е отворен со
поддршка на домаќинот Обединетите Арапски Емирати, а
посетителите имаат уникатна можност директно да се запознаат
со културата и традицијата на нашата држава, како и со
природните богатства и туристичкиот потенцијал.
„Во рамките на Експо 2020 Дубаи има две групи на павилјони.
Во првата група влегуваат павилјоните кои се изградени од
самите земји учеснички и секако истите се менаџирани комплетно
според нивните потреби, додека во втората група се павилјоните
кои се изградени од страна на организаторите, односно од ОАЕ.
46
29 декември
2014 2021
интервју
ПАВИЛЈОНОТ НА СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА
Павилјоните изградени од страна на ОАЕ, според нивното првично

генерално идејно решение, се делат на павилјони издадени под
кирија на земјите учеснички и тематски павилјони кои се дадени како
грант, без финансиски импликации за земјите учеснички. Република
Северна Македонија е дел од тематските павилјони, кои се
изградени од страна на ОАЕ“, објаснува за Порта 3, Бекри Ајдини,
генерален комесар на Република Севрна Македонија за Експо 2020
Дубаи.
„Република Северна Македонија и Ерменија делат заеднички
објекти, кои имаат посебни и одвоени влезови за посетителите“,
Разладни
додава кули, РЕК Битола, Македонија
Ајдини. Споменик Македониум, Крушево, Македонија
Павилјонот на Република Северна Македонија на Експо 2020
Дубаи е со површина од 385 квадратни метри. Објектот е на два ката
од кои првиот е 215, а вториот 170 квадратни метри. На првиот кат е
просторот за изложби, а на вториот кат има канцелариска
просторија и сала за состаноци. На фасадата на павилјонот се
поставени четири LCD- екрани на кои се прикажуваат
видеоматеријали во делот на туризмот, културата, инвестициите,
националните паркови и другите природни убавини на Северна
Македонија.
„Од страна на организаторите, односно од ОАЕ, беа Ајдини, има рекламен материјал и брошури со информации за
ангажирани различни фирми за изградба на сите објекти на Република Северна Македонија кои им се делат бесплатно на
Експо, а посебно за внатрешното и дигиталното уредување ОАЕ ја заинтересираните посетители.
ангажираа компанијата Simmetrico Operations од Дубаи. Од наша На павилјонот на Република Северна Македонија има шест
страна се доставени информации за содржината на панелите, посебни точки (панели):
сликите и видеоматеријалите“, додава Ајдини. l North Macedonia - a historical destination
Во павилјонот се изложени теракоти и артефакти автентични за l North Macedonian - a multicultural destination (different religions
Република Северна Македонија, традиционални етнички носии, – Church and Mosque models, traditional clothes of different
како и две препарирани автентични животни од нашата земја, ethnic group, etc.)
балканскиот рис и златниот орел. На павилјонот, исто така, додава l North Macedonia - a foodie destination (all traditional meals are
31 декември
30 2021
17
shown for everyone who enjoy food and different cuisines)
l North Macedonia - An adventurous destination (all adventure
sports and things are shown such as hiking, skiing, rock climbing,
cayak)
l North Macedonia - a summer and winter destination (all lakes,
beaches, ski centers are shown)

l North
Тргнувам пешки - an opportunistic destination (all investments
Macedonia
opportunities, benefits and business cooperation plans are
presented)
Освен горенаведените
сообраќајници на панели, Ајдини вели дека има уште шест
Москва,
други преку мало панели (поставени на околните ѕидови)
дополнителни
паркче сонаспоменик
посветени економијата, инвестициите, иновациите, слободни
економски зони, енергетиката и туризмот.
Генералниот
на битките соконцептот на EXPO Dubai 2020 е поделен на
„Можности“,
Наполеон),„Мобилност“
до „Кула и „Одржливост“, а Република Северна
Македонија се претставува под мотото „New Opportunities“ – нови
можности, како една од поттемите на изложбата.
Ајдини
реката Москва. Тоадека павилјонот дава можност да се
објаснува
организираат различни тематски настани, кои освен како средство
на јавната дипломатија, служат и како средство за динамична
економска дипломатија, настани и презентации за привлекување
странски инвестиции,
платформа пред промоција на туризмот и слично.
„Националниот
мостот го имамден на Република Северна Македонија“ во
рамките на Експо ќе се прослави на 22 февруари 2022 година. На
овојпоглед
датумкон другиот
е предвидено учество на највисокото раководство на
Република Северна Македонија. Во текот на Националниот ден,
чудо „Мосва Сити“. што претставува најголемиот настан во целата историја на сите
предвидени
Приказната се неколку настани, меѓу кои и организирање бизнис-
конференција,
почнува... културни активности (културни настапи), досегашни одржани ЕКСПО-а. За време на шесте месеци на овој
билатерални средби со високите претставници на ОАЕ (МНР). настан се очекуваат над 25 милиони посетители. Во изминатиот
месец и половина, само павилјонот на Република Северна
Македонија го посетиле над 50 илјади посетители. n
Инаку, Експо 2020 Дубаи е најголем меѓународен настан на кој
учествуваат над 192 земји, а оваа година има над 200 павилјони,
П

интервју

дизајн
градежништво ВИРџИЛ АБЛО
ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 (1980
ГОДИНА- 2021)
Неговата мисија
Москва Сити беше повеќе од Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
уметност, односно социјално-политичка

,,Сè што правам е за да ја
задоволам мојата
седумнаесетгодишна
верзија“ - е една од
легендарните изјави на
Абло, а воедно и неговата
најголема цел, да биде
инспирација и пример на
модата и дизајнот за сите
млади во светот. Неговата
мисија беше повеќе од
уметност, односно
почнува...
социјално-политичка со
стремеж да отвори врати и
да создаде услови за сите,
без разлика на нивната
заднина и етничка
припадност
Ангела СТЕФАНОВСКА, дипл. инж. арх.
еодамна светот го потресе
Н инфомацијата за смртта на
дизајнерот Вирџил Абло,
уметничкиот директор на „Louis
Vuitton“ и креаторот на
модниот бренд „Off-White“. Но, всушност
Абло беше многу повеќе од моден дизајнер.
Неговата пасија и визија се стремеа за
во светот. Неговата мисија беше повеќе од
уметност, односно социјално-политичка со
стремеж да отвори врати и да создаде
услови за сите, без разлика на нивната
заднина и етничка припадност.
поместување граници на постоечкото, а Роден е на 30 септември 1980 година во
неговата мултидисциплинарност и Рокфорд, Илиноис, а неговите родители
љубопитност го поврзаа со повеќе светски биле емигранти од Гана. Дипломирал
компании, штоокрај голематаводечка
и година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996
П
го направија фигура градежништвото на Универзитетот
прекрасна
во светот на модата историја
и дизајнот, од неговото Борис Иванович Тор и градоначалникот година со комплексот „Кула 2000“ и
Wisconsin-Madison во 2002 година, а
што на посетителите
иконично реинвентирање патики Nikeимдо Лушков, веројатно како и многупати, да пешачкиот мост „Багратион“ отворен
магистрирал архитектура на Illinois Institute
ја нуди Москва, сега
неговата колекција за животни стилови зае се копира Америка во многу „лудории“, во 2000 година, кој ги спојува новиот
of Technology (IIT) во 2006 година. Кога Абло
ИКЕА. тука и оваа современа па еве да се има московски Менхетен. центар со еден од главните булевари
го посетувал IIT, во кампусот во изградба бил
атракција
,,Сè што правам е за дакоја станува
ја задоволам Избран е просторот помеѓу Третиот „Кутузовски“. На површина од 60 хектари
објект проектиран од архитектот Рем Колхас
неизбежна алтернатива и контраст
мојата седумнаесетгодишна верзија“ - е една транспортен круг, реката Москва и се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе
(кој исто така работел на колекциите на
на старото
од централно
легендарните изјавијадро околу
на Абло, а воедно и постојниот саемско хотелски комплекс ќе живеат и работат во овој комплекс.
пистите за Прада), што помогнало да се тој достигнува многу успеси и соработки
Црвениотнајголема
неговата плоштад ицел, околината.
да биде инспирација „Международнаја“ во близина на Проектираната цена од 12 милијарди
разбудат неговите интереси за модата. меѓу кои најклучни се: добивање на
Идејатаназамодата
и пример „Москва Сити“ е од
и дизајнот за 1992
сите млади Белиот дом. Футуристичката идеја долари по руските обичаи на „лесно
По завршувањето на своето образование, функцијата прв афроамерикански креативен
50
29 декември
2014 2021
интервју

директор на модната куќа Louis Vuitton, парчиња, во кои спаѓаат репликата на Мона КОЛАБОРАЦИЈА СО БРЕНДОТ VItRA
директор во креативната агенција Kanye Лиза со осветлување зад сликата, чуден Во 2019 година Вирџил Абло во
West „Dondа“, главен дизајнер и основач на зелен килим со фразата „влажна трева“ како соработка со реномираниот бренд за
модната куќа „Off-White“ соработник на украс врз површината, килим налик на дизајнерски мебел Vitra организираа
Mercedes-Benz, ИКЕА, Nike, Pioneer DJ, Vitra и сметка за килим од ИКЕА и многу други. Абло футуристичка изложба наречена
аудиоинженерот, Devon Turnbull. Исто така објаснува дека сакал да го земе она што „Twentythirtyfive“. Изложбата е
голем успех доживува во 2011 година со често се смета за вообичаено и да му даде инсталирана во Противпожарната станица
номинацијата за Grammy за уметничка забавен, неочекуван пресврт. на кампусот Vitra во Вајл ам Рајн, каде
режија на албумот на Jay-Z и Kanye West „Потребно е да му дадам на секој предмет Абло и Vitra заеднички дизајнираа и
„Watch the Throne“, со добивање на причина за постоење во согласност со мојот изложија три производи како ограничени
наградите British Fashion Awards „Urban дизајн, логика и културата во целина“ - ќе изданија, а Абло исто така редизајнираше
Luxe“ и Меѓународен дизајнер на годината изјави Абло. и две парчиња мебел од Jean Prouvé,
на доделувањето на наградите GQ Men of
the Year 2017. Имал низа изложби во
галериите Gagosian со јапонскиот уметник
Такаши Мураками, предавал на Харвард и на
Колумбија.
Светот се збогува со Абло на 28 ноември
2021 година, по двегодишна тивка борба со
редок вид на рак дијагностициран во 2019
година. Споменик Македониум, Крушево, Македонија
Разладни кули, РЕК Битола, Македонија
КОЛАБОРАЦИЈА СО ИКЕА
Ограничената колекција „MARKERAD“
лансирана на 1 ноември 2019 година на
Абло со шведскиот бренд за мебел ИКЕА е
производ на двегодишна експериментална
работа, чија главна цел е пренесување на
својот личен ексцентричен печат на она што
тој го нарекува „демократски дизајн“. Главен
таргет на оваа соработка е помладата
клиентела која не е толку богата. Односно,
оваа колекција е особено насочена кон
студентите и младите кои се вселуваат во
своите први домови. Оваа соработка
претставува големо достигнување бидејќи
некои од производите се распродадени во
првите неколку минути.
Неговата колекција Маркерад содржи
голем број на храбро дизајнирани и чудни

иконичен
самиотфранцуски
брег на дизајнер од 20-тиот дизајнерските класици подалеку од го надминуваат производството на
век.реката Москва. Тоа дискурсот на интелектуалната елита за да парчиња мебел и функционални предмети
Концептот на инсталацијата се содржи ги направи достапни и разбирливи за за дома - што резултира со изложби,
од два дела „Минато/Сегашност“
„Москва Сити“. и пошироката, а воедно и помлада јавност. инсталации и специјални изданија на Vitra
„Иднина“. Во делот наречен
Од високата Според неговите зборови, дизајнот може кои допираат до тип на публика која е
„Минато/Сегашност“,
платформа пред домот се гледа низ да биде мост од минатото, со поглед кон заинтересирана за социјалното и за
мостот стакла
пластични го имами изгледа како дом на иднината. општественото прашање на дизајнот.
еден просечен тинејџер во 2019 година со Ваквиот тип на соработки на Vitra се дел
предмети од секојдневието, давајќи му
брег и московското од голем број експериментални проекти со ВЉУБЕН ВО AIR JORDAN
носталгичен
чудо „Мосвафилтер,
Сити“. додека делот дизајнери, архитекти и уметници кои Врската на Вирџил Абло со Nike
„Иднина“ претставува прогресивен поглед доведоа до дискусии кои започнала многу одамна пред тој првпат
конпочнува...
далечната 2035 година, на истиот тој да го посети седиштето на компанијата во
тинејџер целосно трансформиран и октомври 2016 година за да започне нова
созреан. соработка. Како тинејџер, живеејќи во
„Мислам дека помладата генерација Рокфорд, тој и неговите пријатели
сега е изложена на дизајн на нови начини. скицирале идеи за патики и ги испраќале
Дигиталниот пејзаж дефинитивно ќе влијае до Nike. „Бевме вљубени во Air Jordan“,
на нашата идеја за домот, но има различни зборувал Абло за својата фасцинација.
видови мебел и предмети кои исто така ќе „Мајкл Џордан беше поголем од животот -
станат нови класици“ - изјавува Абло тој за мене беше Супермен. Целото мое
за оваа изложба. Тој ги дизајнирање и мојот етос потекнуваат од
интерпретира 90-тите години“.
Од Nike за него велат дека е еден од
најбрзите нивни соработници кога било,
Абло повторно ги реобмислил 10.
најпознати патики на брендот во текот на
само 10 месеци од идеја до реализација.
Меѓу дизајните се и иконичните Air Jordan
1. „Она за што зборуваме овде е поголемо
од патики, поголемо од дизајнерската
култура“, изјавил Абло за одлуката
повторно да се произведат патиките.
„Овие 10 патики ги скршија бариерите во
изведбата и стилот. За мене тие се на исто
ниво како скулптурата на Давид или Мона
окрај големата и година, на градските власти, архитектот Лиза“.
почнува да се реализира во 1996
П
што на посетителите им Лушков, веројатно како и многупати, да OFF-WHItE
пешачкиот - КОЛЕКЦИЈА
мост „Багратион“ ЗА ДОМА
отворен
ја нуди Москва, сега е се копира Америка во многу „лудории“, Колекцијата „HOME“ на модниот
во 2000 година, кој ги спојува новиот бренд
тука и оваа современа па еве да се има московски Менхетен. Off -White е прва колекција
центар со еден од главните булеваринаменета за
атракција која станува Избран е просторот помеѓу Третиот парчиња мебел
„Кутузовски“. и производи
На површина за домот,
од 60 хектари
неизбежна алтернатива и контраст транспортен круг, реката Москва и издадена дека
се проценува во партнерство со онлајн
250.000 - 300.000 луѓе
на старото централно јадро околу постојниот саемско хотелски комплекс продавницата 1st Dibs во 2020 година, во
ќе живеат и работат во овој комплекс.
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина на која се вклучени
Проектираната цена од околу 80 нови производи
12 милијарди
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката идеја дизајнирани
долари по рускитедаобичаи
влезатнаво„лесно
домот, кујната,

рубрика интервју

со војни и транзиција која сè уште трае. на вработените на многу транспарентен и
нашата дејност, на почетокот на оваа ii
дневната прагови,
соба, бањата Скопје, Македонија
и спалната соба. Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија
Во новата колекција експлицитно го
истакнува стилот на брендот Off-White,

каде на секојдневните предмети им рубрика
додава невообичаен приказ со празнини,
дупки, отпечатоци од раце што го
доловуваат она што Абло го нарекува,
„логика на гледање низ нештото со цел да
се направи посилна врска и
идентификување со тој објект.“
Палетата од оваа колекција е поделена
во три категории: кревет, бања и керамика.
Иако, навидум концептот звучи
едноставно, сите парчиња имаат свој
уникатен декор, дизајниран од Абло, каде
се појавуваат и персиски принтови и
холандски делфтвер, како и кинески
порцелан правејќи ја колекцијата достапна
за сечиј вкус.
Колекцијата „КРЕВЕТ“ вклучува седење,
односно двојна софа, ткаенини и плетени
додатоци РЕК Битола,
и столови Македонија
со платно, колекцијата Споменик Македониум, Крушево, Македонија
„БАЊА“ се додатоци за во бањата - крпи и
бањарка со логото на Off-White, додека
последната категорија „КЕРАМИКА“ е
најобемна и содржи најмногу парчиња,
составена од комплет за појадок и ручек,
комплет за кафе, чаши, шолји и пепелници.
Сите производи даваат луксузни вибрации
на ИКЕА, со елегантни материјали во бела
боја, комбинирана со интензивни јаки бои,
проникнати во нивната минималистичка
слава, дискретно обележани со амблем со
стрела на Off-White, кој е брендиран на
секој производ.
Ваквиот микс на ексцентричност со
минимализам и функционалност Абло го
DVORNIK
Лична заштитна опрема
толкува како лекција за живеење, спој на
едноставноста од со1990елеганцијата, сè со цел www.liting.mk
да се создаде минимален декор без
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Lexan* поликарбонатни плочи и системи;
и кич. n
Архитектонска подготовка и изведба
Тел.: +389
пренатрупаност, неред2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901 info@dvornik.com.mk
Факс: +389 2 3110 546 www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +38930 мај22014
3114 360
ПОРТА 17
екологија
Москва
ЗаштитатаСити
на животната средина Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
Поглавјето
27 е најскапото поглавје за имплементација - приближно четири
милијарди
евра ѝ се потребни за Македонија за имплементација. Проценката е
дека
една одќе чини околу илјада евра по глава на жител само за потпоглавјето
главните
управување
Москва, преку мало со води, околу 30 до 50 отсто од таа вредност по жител за
управување
со отпад, и приближно толку за останатите области
почнува...
Даниела МЛАДЕНОВСКА минатиот месец, Извештајот во сенка кој НАОДИ И ПРЕПОРАКИ

опфаќа околу 200 страници, беше Поглавјето 27 е едно од најкомплексните
мајќи ги предвид состојбите во официјално промовиран на македонски и за преговарање со ЕУ, кое бара значителни
И областа на заштитата на
животната средина во земјава,
забелешките кои се нотираат
од страна на Европската
комисија во извештаите за напредокот на
Македонија, скандалите за злоупотреби кои
ја вознемируваат јавноста, а пред сè водени
англиски јазик. Тој ги опфаќа областите:
хоризонтално законодавство, управување со
води, (изработени од страна на
Милеуконтакт Македонија), управување со
отпад, квалитет на воздух, индустриско
загадување и управување со ризик (Центар за
климатски промени) природа, (Македонско
капацитети и координација од страна на
Министерството за животна средина и
просторно планирање (МЖСПП), со оглед
дека недлежностите се поделени со повеќе
органи, опфаќа повеќе чинители и
неопходна е интеграција со сите останати
политики во државата. Тоа е и најскапото
од мотивацијата да им се помогне на еколошко друштво - МЕД) и климатски поглавје за имплементација - приближно
официјалните институции со конструктивни промени (Еко - свест). Во продолжение Ви ги четири милијарди евра се потребни за
забелешки и укажувања, невладиниот сектор презентираме главните наоди и препораки Македонија за имплементација. Проценката
ја формираше Платформата 27, со цел кои ги нотира овој извештај. е дека ќе чини околу илјада евра по глава на
изработка на Извештај во сенка за овие жител само за потпоглавјето управување со
состојби. Името на платформата е
симболично, согласно поглавјето 27 кое ја
третира животната средина во преговорите
за ЕУ. Иницијативата обединува 20 граѓански
организации кои работат во областа на
заштитата на животната средина, а носител
на проектот е Центарот за климатски
окрај големата
промени. Со поддршка и на
од страна година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996
П
прекрасна
ЦИВИКА Мобилитас, историја
проектот е финансиран Борис Иванович Тор и градоначалникот година со комплексот „Кула 2000“ и
што на посетителите
од страна на швајцарската Влада, соим Лушков, веројатно како и многупати, да пешачкиот мост „Багратион“ отворен
специфична цел ја нуди Москва, на
„зајакнување сега е се копира Америка во многу „лудории“, во 2000 година, кој ги спојува новиот
капацитетите на тука и оваа современа
граѓанските организации па еве да се има московски Менхетен. центар со еден од главните булевари
атракција
преку стимулирање која станува
соработка и изградба на Избран е просторот помеѓу Третиот „Кутузовски“. На површина од 60 хектари
неизбежнаставови
заеднички алтернатива и контраст
за животната средина транспортен круг, реката Москва и се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе
на старото
како централно
и подигање јадронаоколу
на свеста пошироката постојниот саемско хотелски комплекс ќе живеат и работат во овој комплекс.
Црвениот плоштад и околината.
јавност“. „Международнаја“ во близина на Проектираната цена од 12 милијарди
Идејата
По за „Москваработа,
повеќемесечна Сити“ енаодкрајот
1992 на Белиот дом. Футуристичката идеја долари по руските обичаи на „лесно
54
29 декември
2014 2021
интервју
ПОТРЕБНИ СЕ ПОГОЛЕМИ ВЛОЖУВАЊА, ПРОФЕСИОНАЛИЗАМ, ОТЧЕТНОСТ И ТРАНСПАРЕНТНОСТ
не смее да биде на маргините


води, околу 30 - 50 отсто од таа вредност по ХОРИЗОНТАЛНО ЗАКОНОДАВСТВО животната средина, а во насока на нивно
жител
АБ за управување
преднапрегнати со отпад,
прагови, и приближно
Скопје, Македонија Во делот на хоризонталното подобрување
Тениско во иднина,
игралиште редовно
- Х.Гранит, Охрид, Македонија
толку за останатите области, се вели во законодавство, се нотира високо ниво на објавување на овие документи, и поголемо
Извештајот. Освен посветеноста на транспонираност на ЕУ-законодавството, но учество на јавноста во постапките.
институциите, бара промена и во постојат проблеми во имплементацијата.
однесувањето на граѓаните, водењето на Директивата за криминал во животната КВАЛИТЕТ НА ВОЗДУХОТ
бизнисот, сериозен ангажман на локалните средина е во раните почетоци на Што се однесува до квалитетот на
власти, како и обемна меѓународна имплементација. Во однос на усогласување воздухот, извештајот нотира доброразвиена
соработка. Генералните наоди на на законодавството во МЖСПП постојат мониторинг мрежа и нејзино проширување и
Извештајот се дека усогласувањето на само двајца правници кои работат на овој одржување во последните две години.
нашето законодавство е на средно ниво, но процес. Сепак, и покрај високиот степен на
имплементацијата е на почетно ниво. Има одредени недоследности и во делот транспонираност на законодавството
Административните капацитети се на известување и учество на јавноста во квалитетот на воздухот не ги задоволува
недоволни (и по број и по квалитет), особено постапките, особено за Стратегиска оценка барањата пропишани во ЕУ-
на локално ниво, како за имплементацијата на животната средина (СОЖС) и тоа во законодавството. Сè уште не е акредитирана
така и за инспекцискиот надзор. најголем дел на локално ниво. Минимум централната лабораторија при МЖСПП каде
Финансирањето на животната средина е стандардите за спроведување инспекциски што се врши калибрација на инструментите
минимално, а тоа значително влијае врз надзор (RMCEI) се инкорпорирани во за следење на квалитетот на амбиентниот
нискиот степен на имплементација. Предлог-законот за инспекциски надзор во воздух. Нема извештаи за спроведувањето на
Препораките и критичките осврти во животната средина, којшто е изготвен во планот за квалитет на амбиентниот воздух
Извештајот имаат за цел да ги поттикнат јануари 2021 година, а јавна расправа по 2013 - 2018 (иако предлага повеќе од 100
надлежните органи на делување, да го однос на Предлог-законот беше одржана на различни мерки), а не се воспоставени ниту
насочат
Разладнивниманието на донаторите
кули, РЕК Битола, и на
Македонија 17.7.2021. Законот сè уште е во собраниска редовни мерења
Споменик на тешките
Македониум, метали
Крушево, и на
Европската комисија со цел обезбедување процедура и не е усвоен. Се препорачува да полициклични ароматични јаглеводороди.
поддршка, како и да ја запознаат се формира група од експерти која ќе ги Извештајот препорачува интегриран пристап
пошироката јавност со комплексноста на ревидира и ќе даде оценка за квалитетот на за подобрување на квалитетот на воздухот,
Поглавјето 27. студиите за оценка на влијанието врз ревидирање на Законот за квалитет на
30 мај 2014 ПОРТА 1755

Москва, преку
амбиентниот мало донесување Уредба за
воздух, објавување на сумата на собраните воспоставување интегриран регионален
паркчена
квалитет со течните
споменикгорива заради средства, како и на проектите кои се систем за управување со отпад во сите
транспонирање
(од времето на Директивата за содржина финансираат со средствата кои ги собираат региони каде што има изработени
на сулфур
на биткитево бензините
со 2016/802/ЕС, општините (Осломеј, Новаци, Гази Баба и регионални плански документи и
донесување
Наполеон),нов Национален план за заштита
до „Кула Карпош) од производството на енергија од физибилити студии, подобрување на
на амбиентниот воздух и др. фосилни горива согласно член 185-а од инспекцискиот надзор, итно затворање на
Непходно е
и континуирано одржување на ЗЖС. непрописните депонии, како и редовна
мерните
реката станици
Москва.иТоа
на инструментите со цел изработка и публикување извештаи за
непречено
се првите следење
објекти на квалитетот на УПРАВУВАЊЕ СО ОТПАД количината на пуштање производи на
воздухот со сите барани параметри. И после 15 години од првиот закон за пазарот во Македонија, што се дел од
„Москва Сити“. управување со отпад, управувањето со посебните текови на отпад и на
ИНДУСТРИСКО
платформа предЗАГАДУВАЊЕ И отпадот во Македонија се базира на постигнатите цели за собирање,
УПРАВУВАЊЕ
мостот го имам СО РИЗИК собирање и негово депонирање - селектирање и рециклирање.
Кај индустриското загадување и
спектакуларниот најнепосакуваната опција. Постои средно ПРИРОДА
поглед консо
управување другиот
ризик, се нотира потребата ниво на усогласеност на националното со Во областа природа Извештајот ги нотира
од законско доуредување
со цел јавна ЕУ-законодавството, но неопходно е да се како позитивни чекори изработката на
достапност
Приказната на информациите за собраните донесе нова стратегија за управување со методологијата за идентификување на
средства од издавањето на еколошките
почнува... отпад (или да се ревидира старата 2008 - потенцијални Натура 2000 подрачја, како и
дозволи А и Б, се укажува на долгото траење 2020), како и да се следи имплементацијата прогласувањето на две нови заштитени
на постапките за издавањето на дозволите на Стратегијата и на Планот за управување подрачја - заштитено подрачје Осоговски
како и на недоволните административни со отпад 2021 - 2027. Планини и национален парк Шар Планина.
капацитети, посебно на локално ниво. Иако Законот предвидува регионално Системот за издавање дозволи за трговија со
Укажано е и на потребата од понатамошно управување со отпадот, сепак со отпадот загрозени видови е во некоја мера
транспонирање на Директивата SEVESO III сè уште управуваат општините преку воспоставен, но голем недостиг е
(Директива за спречување несреќи). Во таа јавните комунални претпријатија кои необученоста или недоволните капацитети
насока мора да се идентификуваат сите вршат само собирање на отпадот и на институциите како и непостоењето на
инсталации што користат опасни хемикалии депонирање на локалната најблиска овластени депозитари за конфискуваните
согласно оваа директива. Треба да се депонија. Системот за селекција сè уште видови. Финансирањето на заштитата на
изработат планови за постапување во случај изостанува, односно во голема мера се природата е недоволно, а за управување со
на несреќи на овие капацитети (внатрешен заснова на селекција воспоставена од заштитените подрачја не се издвојуваат
план), како и соодветни планови на страна на колективните постапувачи. Но, средства од централниот буџет. Се
oпштините каде што тие се лоцирани овде се поставува прашањето на препорачува донесување нов закон за
(надворешен план). Неопходно е што легитимноста на издадените дозволи и природа со што ќе се финализира
поскоро донесување на Законот за контрола нивната контрола во услови кога не транспонирањето на ЕУ-директивите,
на индустриските емисии. Поголема постојат формални податоци за вклучително и регулирање на трговијата со
транспарентност е потребна и во однос на количината на производи пуштени на загрозени диви животни.
трошењето на финансиските средства, преку пазар. Се препорачува најитно Понатаму, потребно е ревидирање на
П

интервју
По поводна
Листите овој значаен
строго јубилеј,и разговараме
заштитени заштитени Во тој период имавме многу успеси но правичен начин, без потреси и превирања
со Благоја
диви Дончев,
видови, генерален
донесување планови за и
директор и падови, кои нè направија поцврсти и бидејќи сите вработени имаа еднакви
управување за Управниот
насите одбор
заштитени на АДИНГ.
подрачја, како отпорни за да можеме и понатаму да шанси да учествуваат во приватизацијата
и обезбедување државно финансирање за бидеме фирма - лидер во Југоисточна спрема тогашните закони. Со 100%
Господине Дончев,наденовиве
функционирање се навршуваат
заштитените подрачја и Европа со мотив тоа и да останеме. акционерски капитал продолжи подемот
45
заштита основањето на АДИНГ,
годининаодбиодиверзитетот. Неопходни се Несреќата во 1987 година во фабриката на компанијата, чувствувајќи ги сите
компанија
обуки на Царинската и наВие. Во неа
денес сте
на чие челоуправа на АДИНГ во која загинаа седум наши транзициски тешкотии и кризни години
сте речиси целиот Ваш
Фитосанитарната работен
управа век. Можете
за препознавање вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј.
нелегална некоисомоменти,
трговија кои според
диви видови. за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме
Q УПРАВУВАЊЕ
Четириесет и пет ВОДИ постоење на
СОгодини последиците со помош на тогашниот проектот „Нови профитабилни бизниси -
една фирма се години
Управувањето на искуство,
со води претставувазнаење
едно ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто
иодпотенцијал да се продолжи
најкомплексните по утврдениот
и најскапите потпоглавја новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно за него, за неговите цели, но и
пат со сигурни чекори.
од преговарачкиот Тие 45
процес. години
Постои средна Македонија стануваше независна држава, а за очекувањето од неговата реализација?
усогласеност во опкружување кое
на националното фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие 45 години АДИНГ ја
законодавство со промените
со ЕУ-законодавството во во приватни на акционерски принцип. профилираше својата производствена
од еден
оваа во друг
област, општествен
а потребно систем, со
е понатамошно АДИНГ беше една од првите пет фирми програма, по што е препознатлив на
распаѓање
усогласувањена една голема држава
во подзаконските и кои
акти во Македонија кои успешно ја завршија пазарот, како на домашниот така и на
раѓање на нова,ода притоа
произлегуваат Законотпроследени
за води. Сериозен приватизацијата. Таа стана сопственост странскиот. Сакајќи да ја прошириме
со војни и транзиција
е проблемот со третманот на уште
која сè трае.
отпадните на вработените на многу транспарентен и нашата дејност, на почетокот на оваа ii
води. Само три до четири отсто од отпадните
води од индустријатапрагови, Скопје, Македонија
и рударството се Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија
финализирање и усвојување на сите четири ниво на амбиција и климатски цели кои се
третираат пред испуштањето. 77,2 отсто од планови за усвојување со речен слив, во насока на остварување на зацртаните
населението е покриено со систем за намалување на уделот на неприходна вода, климатски цели на ниво на ЕУ, сè уште
собирање отпадни води, а само 24,1 отсто развивање програма за мониторинг, недостасува реална имплементација.
од населението е покриено со систем за зајакнување на административните Потребно е итно донесување на Законот за
третман на отпадни води. Македонија има 25 капацитети, зголемување на буџетот за оваа климатска акција, на Националниот план за
пречистителни станици (ПС) (податок од 2020 област и др. клима и енергија, интегрирање на
година), со вкупен капацитет од 536.770 Парискиот договор и на Текстовите од
еквивалентно население. Потребни се 86 ПС КЛИМАТСКИ ПРОМЕНИ Катовице во националното законодавство и
со секундарен третман, од кои 16 ПС и со Климатските промени со право се воспоставување правни инструменти и
терцијарен третман. 82 отсто од посочуваат како најголема закана на финансиски средства за спроведување,
населението е поврзано на централизиран денешницата. Како што истакна и интегрирање на политиките за клима во
јавен систем за водоснабдување. За жал, во потпретседателот на Владата Никола политиките за енергетика на земјата,
21-виот век сè уште имаме населени места и Димитров по повод презентацијата на овој интегрирање на климатските политики во
граѓани кои немаат пристап до квалитетна извештај во сенка, „ние сме првата стратегиите и плановите на единиците на
вода за пиење. Имаме енормно висока генерација која сериозно ги чувствува локалната самоуправа, поддршка за
стапка од 62 отсто на неприходна вода, последиците од климатските промени, но научните истражувања, вработување на
значително повисокo во споредба со веројатно и последната која ќе мора да ги компетентен кадар од оваа проблематика во
просечното ниво во земјите на ЕУ (30 отсто). реши бројните предизвици и да застане на надлежните институции и сл.
Само мал број на јавни комунални пат на глобалното затоплување и да избегне Јасно е дека на патот на остварување на
претпријатија (ЈКП) поседуваат дозволи за катастрофа“. сите зададени цели и надминување на сите
апстракција наРЕК
Разладни кули, вода.Битола, Македонија Националното законодавство во оваа Споменик Македониум,
предизвици во секоја одКрушево, Македонија
споменатите
Не постои кохерентна и унифицирана област е со низок степен на усогласеност. области претстои многу посветена работа
политика за управување со водите, има Недостасува политички консензус и климата од страна на сите чинители - надлежни
поделена надлежност помеѓу повеќе не се поставува како приоритет во институции, компании, граѓански
субјекти на национално и локално ниво и владините политики. Потребен е организации, граѓани, медиуми, академската
слаба координација. Неопходно е меинстриминг на климатските цели во сите заедница и др. Притоа, членството во ЕУ не
зајакнување на инспекциската контрола, сектори кои придонесуваат за климатските смее да биде цел сама за себе за
бидејќи во земјата има само двајца промени. Постојат слаби административни спроведување на реформите во областа на
водостопански инспектори. Се препорачува капацитети, но и низок капацитет за животната средина. Несомнено, мотивот
ревизија на постоечката Национална разбирање на оваа проблематика кај треба да биде почиста животна средина,
стратегија за води (2012 - 2042), изработка и релевантните институции. Иако во моментов подобро јавно здравје и подобар квалитет
усвојување нова водостопанска основа, земјата носи климатски политики со високо на живот на сите наши граѓани. n
31 декември
30 2021
17
репортажа
градежништво БОЖИќНО
ЛЕТО СЕЛО ТРИКАЛА,
ГОСПОДОВО, ГРЦИЈА
2014 ГОДИНА
Од фабрика за леб Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
до фабрика за желби
Во Трикала, во последните десет години е поставено волшебно село од каде
младите и старите посетители ги носат можеби најубавите божиќни спомени
почнува...
Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА повозрасните посетители. практична работилница за леб. Тие

окрај големата и година, на градските власти, 19 век, изѕидани почнува
од архитектот да се реализира
основниво 1996 како брашно,
П
Индустриските објекти обезбедуваат состојки
прекрасна
тарата зграда историја
од тули, изградена Борис Иванович Тор простор насекадегодина
и градоначалникот со икомплексот „Кула
за да2000“ и
С
со тули, се многу атрактивен сусам кисело тесто се обликува,
вошто
1884нагодина
посетителите
која билаимфабрика Лушков, веројатно
во светот како и многупати,
и се претвораат во конгреснида центри,пешачкиот мост
дизајнира „Багратион“
и декорира отворен
лебот пред да се пече.
за ја нуди Москва,
производство насега е има
леб сега сегалерии,
копира Америка
дискотеки, водури
многу „лудории“, и во 2000
и бизнис-центри Има година, кој ги божиќни
и разни други спојува новиот
кулинарски
туканамена.
друга и оваа Истата
современа
зграда, сега паобјекти
еве да за
се други
има московски
намени. ОвааМенхетен.
мелница е центар со еден
креации од главните
во кои може да себулевари
ужива.
атракција
само која
завиткана состанува
црвена Избран е просторот
претворена во детска помеѓу
желба. Третиот „Кутузовски“. На површина
Оваа магија, заедно соод 60 хектари
прекрасните
неизбежна алтернатива
панделка е место каде сеикажуваат
контрастбожиќните транспортен
Во објектоткруг,
со реката
помош Москва и децата се проценува
на џуџињата дека
приказни за 250.000џуџиња,
самовили, - 300.000 луѓе и
гоблини
на старото централно
и новогодишните желби. јадро околукоја се
Зградата постојниот
може да јасаемско хотелски на
научат уметноста правење леб. ќе живеат
комплекс и работат
оревокршачи коиво
сеовој комплекс. во убави
трансформираат
Црвениот плоштад исело
наоѓа во Божиќното околината.
во грчкиот град „Международнаја“
Во внатрешноста на во зградата
близина занапечење, Проектираната
момчиња на цена од стануваат
Бадник, 12 милијарди
реалност во
Идејата
Трикала за „Москва
е атракција Сити“
како е од 1992
за младите така и за Белиот
децатадом. Футуристичката
имаат идеја
можност да присуствуваат на долари по руските
Божиќното селообичаи на „лесно
во Грција.
58
29 декември
2014 2021
интервју
повод во
ПоГрадот овој значаен
Грција, кој 10 месециразговараме
јубилеј, во годината Во тој период имавме многу успеси но правичен начин, без потреси и превирања
со Благоја
е само Дончев,
попатна генерален
станица директор и
кон метеорските и падови, кои нè направија поцврсти и бидејќи сите вработени имаа еднакви
манастири како Управниот
на светска одборво
атракција, АДИНГ.
надекември отпорни за да можеме и понатаму да шанси да учествуваат во приватизацијата
и јануари е вистинско сврталиште за туристите бидеме фирма - лидер во Југоисточна спрема тогашните закони. Со 100%
не можеденовиве
и во градотДончев,
Господине да се најде навршуваат
сесместување Европа со мотив тоа и да останеме. акционерски капитал продолжи подемот
45 години
бидејќи од основањето
хотелите на АДИНГ,
се резервирани два до три Несреќата во 1987 година во фабриката на компанијата, чувствувајќи ги сите
компанија на чие чело
месеци однапред. денес сте
Во Трикала, во Вие. Во неа
последните на АДИНГ во која загинаа седум наши транзициски тешкотии и кризни години
сте
десетречиси
годиницелиот Ваш работен
е поставено волшебно Можете
век. село од вработени, можеби беше најтешкиот период сè до денешниот 45-годишен јубилеј.
ли
каде издвоите
дамладите некои моменти,
и старите посетители коигиспоред
носат за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме
Вас најубавитеза
се најзначајни
можеби божиќни е АДИНГ денес?
она штоспомени. како феникс, за две години ги саниравме Неодамна во едно интервју го споменавте
QМелницата пет години
Четириесетнаиџуџињата нов животнаод
имапостоење последиците со помош на тогашниот проектот „Нови профитабилни бизниси -
една фирма
детските сеигодини
бајки на искуство,
сега е симбол знаење
на градот која ОХИС, и во 1990 година ја започнавме АДИНГ 2019“. Можете ли да ни кажете нешто
инуди фантастично продолжи
да сеискуство, коепо утврдениот
добива убав, новата историја на АДИНГ, во време кога поподробно за него, за неговите цели, но и
едукативен карактер кој Тие
чекори. 45 години
ги надминува Македонија стануваше независна држава, а за очекувањето од неговата реализација?
традиционалните божиќни активности. кое
во опкружување фирмите се трансформираа од општествени Q Во овие 45 години АДИНГ ја
Во прекрасните со промените
замоци на селото ќе во приватни на акционерски принцип. профилираше својата производствена
од еден во
сретнете друг општествен
храбри витези и разиграни со
систем,џуџиња, АДИНГ беше една од првите пет фирми програма, по што е препознатлив на
Дедо Мраз, на
распаѓање но една голема
и магичен држава
бунар и ги
што ќе во Македонија кои успешно ја завршија пазарот, како на домашниот така и на
„слуша“ на
раѓање а притоа проследени
нова,желби.
вашите приватизацијата. Таа стана сопственост странскиот. Сакајќи да ја прошириме
може да секоја
и транзиција
војнитака,
со Исто сè уште
посети трае.
и фабриката на вработените на многу транспарентен и нашата дејност, на почетокот на оваа ii
за чоколади каде саканиот Дедо Мраз и
неговите безброј асистенти Скопје,
прагови, ги Македонија
откриваат Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија
своите слатки тајни, а највпечатливите колачи
се прават во работилницата за чоколади.
Џуџињата ги обликуваат топлите и шарени
бонбони создавајќи уникатни дизајни. Тие
користат фантастични состојки (какао, јаткасти
плодови, овошје, билки итн.) за производство и
продажба на огромни чоколадни табли.
Секој агол од паркот крие различно
изненадување. Бонбоните, крофните и
колачите ја комплетираат сложувалката на
слатките задоволства во оваа област од
паркот.
Старите оџаци во паркот шират неверојатно
примамливи мириси, апаратите за слатки се

мостот го имам подготвени да изградат што повеќе играчки и
спектакуларниот бонбони, а разните тематски куќи, како домот
поглед кон другиот на Дедо Мраз, куќата на Самовилата и
брег и московското магичните улички, чекаат деца од сите
возрасти.
почнува... Дедо Мраз има своја куќа во паркот и ги
отвора своите големи топли раце за стотиците
илјади посетители. Младите и старите луѓе
шетаат меѓу магичните улички од бајките и
преминуваат преку реката и мостовите за да
стигнат до вистинскиот остров, земјата на
Дедо Мраз.
Таму ќе се најдете пред импресивниот влез
на двокатната дрвена куќа со тераса од
соништата со поглед на паркот. Внатре во
куќата ќе ве пречека прекрасно уредена соба
во која за момент ќе помислите дека сте дел од
некој божиќен филм. Надвор од собата Дедо
Мраз подготвен со санката чека да ги слушне
новогодишните желби на посетителите.
Насекаде во паркот се наоѓаат интересни
дрвени куќички во кои има убави, магични
суштества кои ќе ве пречекаат во нивниот дом
и ќе ги споделат своите тајни на љубов, радост
и среќа.
Она што е вистински акцент е дека
Божиќниот парк тематски е поделен на делови
кои на младите посетители им нудат
едукативни приказни кои ја подигнуваат свеста
за клучни теми како што се важноста на водата,
окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да се средина
реализира во 1996со отворено
П
животната и љубовта
прекрасна историја Борис Иванович Тор и градоначалникот година
срцесовокомплексот „Кула 2000“
нашиот секојдневен и
живот.
Посетителите на Воденицата на џуџињата
ја нуди Москва, сега е се копира Америка во многу „лудории“, во 2000
можегодина, кој гииспојува
да се нурнат новиот
во игрите и возењата во
тука и оваа современа па еве да се има московски Менхетен. центар
лунасопаркот,
еден одда главните булевари
одат на лизгање на мраз во
Белата палата, од 60 хектари
да купат сувенири и прекрасни
подароци на дека 250.000 -пазар,
божиќниот 300.000 луѓе разни
да вкусат
задоволства во овој комплекс.
во фабриката за чоколади.
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина на Проектираната цена
Во овој парк од 12сомилијарди
Божиќ себе ја носи магијата
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката идеја долари по руските
на која се надеваобичаи нанас..
секој од n
„лесно

интервју

почнува...
П

рубрика
интервју
Telekom
31 декември
30 2021
17
почнува...
П

311

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

311

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ПОРТА

Познати добитниците на годишната

EКСПО 2020 ДУБАИ 46

ПОРТА 25 јули 2014

Познати добитниците на годишната

Првиот број на списанието Порта3

Познати добитниците на годишната

„П биде во тек со современите

Наградата „Андреја Дамјанов“

окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996

18 ПОРТА 29 август 2014

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014 ПОРТА 17

Извонредна изложба: „Жените архитекти

о Музејот на Република Северна

В Македонија, Скопје на 23 декември

31 декември 2021 ПОРТА 11

Презентиран проектот „Заштита на нашиот бисер,

Кавадарци ќе добие градски зелен пазар

за АДИНГ. Но успеавме да се преродиме

Р енергија и за намалување на висината на сметките за

30 мај 2014 ПОРТА 17

Москва Сити Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Прва апликација за селектирање отпад

„С која има за цел да го промени

окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996

18 ПОРТА 29 август 2014

средства за незаконска надлежност

Москва Сити Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија

СЕ НАРУШУВА КВАЛИТЕТОТ НА ЖИВЕЕЊЕ

на градот, која се одвива без

јасен концепт за развој

ДРЖАВАТА СЕ ОДЛУЧУВА ДА ГО ПРОДАДЕ

КОНКУРС ЗА АРХИТЕКТОНСКО РЕШЕНИЕ -

Москва Сити СОЕДИНУВАЊЕ НА ДВАТА БРЕГА

Конкурс за комплексот Конкурс за

окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996

18 ПОРТА 29 август 2014

студија за западната рабна зона

на градот 2020 - 2035

окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996

18 ПОРТА 29 август 2014

повод овој значаен

Разладни кули, РЕК Битола, Македонија Споменик Македониум, Крушево, Македонија

30 мај 2014 ПОРТА 17

Москва Сити Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

развојна зона (потесна локација) од приближно

веднаш до новото јавно средиште на градот

Москва Сити лоцирано во рамките на територијата на

окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996

18 ПОРТА 29 август 2014

30 мај 2014 ПОРТА 17

Москва Сити за да помогне

да се дефинира подобра иднина

Арања, домување за лица со ниски примања

Неговите бројни прекрасни

Веројатно едно од врвните достигнувања

Москва Сити на професорот Доши е урбано-

АБ преднапрегнати прагови, Скопје, Македонија Тениско игралиште - Х.Гранит, Охрид, Македонија

Институт за индологија, Ахмедабад, Индија

30 мај 2014 ПОРТА 17

Како негови најзначајни реализирани