Professional Documents
Culture Documents
Г РА ДЕ Ж Н И Ш Т ВО
317
ЈУНИ 2022
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
СОДРЖИНА
20 28
ИНФО 7
ПРОЕКТ ИНТЕРКОНЕКТИВЕН ГАСОВОД
СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА – ГРЦИЈА
РЕГИОНИ 8
АРХИТЕКТУРА 10
НЕКА НИ Е ЧЕСТИТ ЈУБИЛЕЈОТ
70 ГОДИНИ ПОСТОЕЊЕ НА ААМ!
АРХИТЕКТУРА 16
70 ГОДИНИ AСОЦИЈАЦИЈА НА
АРХИТЕКТИ НА MАКЕДОНИЈА - AAM
36
СТАВ 20
ТЕТОВО: ЖИВОТ ВО УРБАНА
И ЕКОЛОШКА КАТАСТРОФА
ГРАДЕЖНИШТВО 24
ПОТРЕБНИ СЕ ОРГАНИЗИРАНИ
И БЕЗБЕДНИ ГРАДИЛИШТА
ГРАДЕЖНИШТВО 28
ИЗГРАДБАТА НА НОВИОТ АЕРОДРОМ
БЕРЛИН БРАНДЕНБУРГ:
ОД ПРЕДИЗВИК – ДО КОШМАР!
ГРАДЕЖНИШТВО 32
ДЕФИНИРАЊЕ НА ЕНВЕЛОПА
НА ДВОСЛОЈНА ЛУШПА
46 52
ПРИ ДЕЈСТВО НА СЕИЗМИЧКА СИЛА
УРБАНИЗАМ 42
ПРЕСЕЛБА НА ИНДУСТРИЈАТА ОД
ЦЕНТРИТЕ НА СКОПЈЕ ВО НЕКОЈ
ПОВЕТУВАЧКИ ЈУГ НА ЗАБОРАВОТ
ЕКОЛОГИЈА 46
ПЛАСТИКАТА Е ПОШТЕТНА ЗА
КЛИМАТА ОТКОЛКУ ШТО СЕ МИСЛЕШЕ
58
ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ 49
ЕНЕРГЕТСКА КРИЗА ИЛИ КРИЗА БЕЗ КРАЈ?
УМЕТНОСТ 52
ГОЛЕМ ВЉУБЕНИК ВО ГРАДОВИТЕ,
ИМ ПРИСТАПУВА КАКО НА ЛИЧНОСТИ
ХОРТИКУЛТУРА 58
МЕСТО КАДЕ ШТО СЕ СРЕЌАВААТ
ИСТОРИЈАТА И ПРИРОДАТА
90 ДЕНАРИ
инфо
Н во амфитеатарот на Градежен
факултет – Скопје при Универзитетот
„Св. Кирил и Методиј“ се одржа Изборно
дадената поддршка и укажаната доверба и
истакна дека честа, но особено одговорноста
е навистина голема да се раководи со
собрание на Друштвото на Градежни најбројното и друштвото со најдолга
конструктори на Македонија – ДГКМ. традиција од областа на градежништвото.
На истото присуствуваа 79 претставници од Вети дека заедно со останатите
18 институции, кои едногласно го избраа претставници во органите на ДГКМ, ќе сторат
новиот претседател на ДГКМ – Вонр. проф. д- се за да ја зачуваат традицијата со која
р Дарко Наков, како и останатите органи на располага друштвото кое е основано во 1976
друштвото: Извршен одбор, Надзорен одбор година, но и дека ќе бидат воведени екскурзии, тркалезни маси,
и Суд на честа. Со Изборното собрание одредени новини, поттикнати од новите работилници/обуки за млади со поттикнување
претседаваше проф. д-р. Тихомир глобални трендови. на поголема соработка помеѓу институциите,
Николовски, а во работното претседателство Освен редовните симпозиуми, ќе бидат компаниите, но и меѓу друштвата и
беше и досегашната претседателка на ДГКМ организирани стручни предавања со асоцијациите од сродните области на
проф. д-р. Мери Цветковска. предавачи од земјата и странство, стручни градежното конструкторство. n
ПОРТА
Проект Интерконективен гасовод
Северна Македонија – Грција
ваа гасоводна делница
М аеродромски услуги
„Аеродроми“ се води битка за
градежна парцела.
Претходната, но и сегашната локална
власт на парцелата од 30 хектари сака да
прави нова индустриска зона, додека пак
„Аеродроми“ сакаат да постават сончеви
панели за производство на струја.
Земјиштето е државно и се протега меѓу
приградската населба Три Чешми и
Калимерово.
Штипскиот градоначалник, Иван
Јорданов порача дека на оваа локација на
која има развиена инфраструктура и е на
самиот влез и излез на градот Штип не
треба да се постават фотоволтаици.
Индустриската зона е на барање на
бизнис-секторот, бидејќи Штип нема
големи парцели во старите зони за
изградба на фабрики.
Општината почнала со изработка на нов
Детален урбанистички план, но АД
„Аеродроми“ веќе иницирале пренамена на
земјиштето.
Лани ова акционерско друштво во
државна сопственост го променило и
статусот, освен основната дејност
поврзана со транспортот, добива и две
нови – производство и трговија со струја.
„Спорот треба да го реши Агенцијата за
просторно планирање. Оттаму од нас се
бара мислење за поставувањето на
сончевите колектори, ние сме против, но
сепак конечниот збор треба да го има
агенцијата“, велат од Општина Штип.
Интересот за изградба на фотоволтаици Калимерово, Криви Дол, Сарчиево и сосема друга локација треба да никне
е огромен, фотоволтаични централи се Љуботен. фотоцентрала со моќност од 10
очекуваат во атарите на селата Чардаклија, Во близина на Три Чешми, но на мегавати. n
ПОРТА
Во една просторија на стариот амам почетоците
на музејот за градот Дебар
о стариот амам на Дебар започнаа почетоците на
ПОРТА
архитектура
А
веднаш после војната во април 1945
Македонија – ААМ на година, по што следувало и формирање
26.6.2022 слави значаен Сојуз на здруженијата на инженери и
јубилеј, 70 години од своето техничари на Југославија, за подоцна да
постоење. Имено, со отпочне со формирање друштва на
решение на Министерството за внатрешни поодделните инженерски струки. Сите тие
работи на НР Македонија се одобрува беа дел од номенклатурата на ССРНМ
основање и работа на Друштво на (Социјалистички сојуз на работниот народ
архитекти на Народна Република на Македонија), сè до крајот на постоењето
Македонија (ДАМ) со седиште во град на Југославија. Друштвото на архитекти на
Скопје, а со право на дејност на Македонија - ДАМ, под тоа име работи сè
подрачјето на Народна Република до 1980 година кога се преименува во
Македонија. Формирањето на нашето Сојуз на друштва на архитекти – СДАМ,
здружение се случило само после седум кога се воспоставува нова организациска од историјата на културата на нашата
години по завршувањето на Втората структура со формирањето градски држава па да споменеме неколку: Сотир
светска војна и три години од друштва низ целата република. А во 1999 Томовски, Борис Чипан, Александар Жупан,
отпочувањето со работа на Техничкиот година, СДАМ се претвора во Асоцијација Љубе Пота, Крум Томовски, Михо Чакеља,
факултет во Скопје. И оттогаш еве веќе 70 на архитекти на Македонија како современ Душко Пецовски, Љубомир Томиќ, Славко
години AAM претставува особен облик на граѓанско здружување врз база на Брезовски, Живко Поповски, Трајко
општествен чинител и покрај промените стручна профилација. Димитров, Александар Смилевски,
настанати со формирањето на Комората на Според евиденцијата на Асоцијацијата Александар Никољски, Кирил Муратовски,
овластени архитекти и инженери на на архитекти на Македонија со неа Александар Карев, Панта Христовски,
Македонија. претседавале голем број на истакнати Венцислава Гаврилска, Вангел
На формирањето на Друштвото на архитекти, меѓу кои постарите се веќе дел Божиновски, Вања Стефановски, Зоран
ПОРТА
ДРУШТВОТО НА АРХИТЕКТИТЕ Е ФОРМИРАНО НА 26.6.1952
ПОРТА
ПОРТА
архитектура
70 години Aсоцијација на
архитекти на Mакедонија - AAM
ААМ со својата архива,
поранешни, сегашни и идни
членови, Академијата на
архитектите при ААМ,
сродните организации и
пошироката јавност може да
стане носител на
колективната меморија и
достигнувањата на
архитектурата на
територијата на Северна
Македонија што претставува
не само основа за
вреднување на
архитектонската профресија
локално, туку и пошироко
д-р. Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл. инж. арх. било основано само три години по одредени извори, и преку Универзитетот „Цар
отпочнувањето на првите петгодишни Борис Трети“ во Скопје (1941-1944) во времето
рз основа на Решението на десетсеместрални студии по архитектура на на Втората светска војна, не е познато дека тие
В Министерството за внатрешни
работи на Народна Република
Македонија број 12279/52 од
26.6.1952 година било одобрено
основањето и работата на Друштвото на
архитектите на Народна Република Македонија
(НРМ) со седиште во Скопје и право на дејност
Архитектонскиот отсек при Техничкиот факултет
на Универзитетот (Св. Кирил и Методиј) во Скопје
во 1949 година, произлегува дека Друштвото на
архитектите на НРМ било основано од архитекти
коишто биле образовани надвор од територијата
на земјата без оглед на нивното потекло.
Ослободувањето и воспоставувањето на
нуделе студии по архитектура.
Досегашните истражувања немаат укажано
дали некој по потекло од територијата на
денешна Северна Македонија се стекнал со
формално архитектонско образование во
рамките на Отоманската Империја на сегашниот
Технички универзитет во Истанбул (се смета за
на територијата на НРМ, кое сега на 26.6.2022 тогашната Федеративна Народна Република
година како Асоцијација на архитектите на Југославија (ФНРЈ) по Втората светска војна
Македонија (ААМ) го одбележува својот 70- овозможило заинтересираните студенти од НРМ
годишен јубилеј. да се запишат на тогашните архитектонски
факултети во Белград, Загреб и Љубљана,
ДРУШТВОТО НА АРХИТЕКТИТЕ БИЛО основани во 1846, 1919 и 1919 година
ОСНОВАНО ОД АРХИТЕКТИ КОИ БИЛЕ респективно, што придонело за создавањето на
ОБРАЗОВАНИ НАДВОР ОД ТЕРИТОРИЈАТА НА првите повоени кадри потребни за обновата на
ЗЕМЈАТА од војната разрушената земја.
Додека официјалното одбележување на овој И покрај тоа што зачетоците на високото
значаен јубилеј е во тек, веројатно е пригодно да образование на територијата на Северна
се потсетиме на одредени настани од историјата Македонија можат да се следат и пред тоа преку
на архитектурата на овие простори коишто Филозофскиот факултет во Скопје (1920-1941)
придонеле за основањето на оваа организација. основан во времето на Кралството на Србите,
Со оглед дека Друштвото на архитектите на НРМ Хрватите и Словенците, а подоцна, според Петар Ј. Поповиќ
ПОРТА
став
Бошко ВИДОЕСКИ, дипл. инж. арх. растревожуваме онолку колку што природнo на живот во една градска средина денес, во
би се растревожиле жители на еден град сооднос со, на пример, 1990 г., Тетово
гледајќи што сѐ се случува во него. Многумина сигурно ќе биде на врвот на таа листа во
овод за ваквиот наслов и
П
дури воопшто ни „мува не ги лази“. Општата Македонија. Претпоставувам и во цела бивша
пишување ваков текст е
апатичност кажува доволно за нашите Југославија, па и пошироко. Некој би
неодамнешниот пожар на
очекувања, не само од надлежните, туку и од помислил дека тоа што Тетово мина низ воен
тетовската фабрика „Пофикс“,
самите себе како жители овде. конфликт најмногу се одразило на
сместена во пространите објекти
уназадувањето на градот. Лично сметам дека
на поранешна „Македонија Табак“. Нам
ГРАДОТ ГО ИЗГУБИ СВОЈОТ И ОНАКА војната од 2001 г. не му остави на градот
тетовчани веќе ни стана нормално по лошо да
КРЕВОК ИДЕНТИТЕТ позначителни лузни од аспект на неговите
го гледаме нашиот град на националните
Но, да одиме по ред. Ако постои индикатор урбани квалитети и воопшто градско живеење
телевизии. До толку лошите вести од градот ни
за тоа колку пати е намален општиот квалитет – настрана личните загуби кај дел од
станаа нормални, та веќе не се ни
20 ПОРТА 28 јуни 2022
„СВЕТО ТРОЈСТВО“ НА КОРУПЦИЈА, ИМПРОВИЗАЦИЈА И НЕПРОФЕСИОНАЛИЗАМ
еколошка катастрофа
населението, траумите или минорното надополнувале културните настани, споменал отсуството на градски парк,
менување на демографската структура еснафското живеење, спортот и отменоста по недостатокот на отворени рекреативни зони и
директно поврзано со војната. Демографската која биле препознатливи жителите. Ронењето премалку културни настани на годишно ниво,
структура се менувала и пред неа, а особено на таквиот дух коинцидирал со сронувањето но и елементарни работи како недостатокот
се менува во последните 10-тина години, што на бившата држава. Да не делувам на градинки или преоптоварените, дотраени и
веројатно ни кажува дека настаните од 2001 г. југоносталгично – имам впечаток дека застарени инфраструктурни мрежи. Корените
немаат преголема врска со отселувањата од југоносталгијата во последно време се на сето ова се неминовно врзани со
Тетово колку што општо се мисли. доживува како непосакувана појава во нашево недостатокот на образование, криминалот,
Како и да е, градот го има изгубено својот и општество – но тука би нафрлил една теза во корупцијата, импровизациите и
онака кревок идентитет граден макотрпно низ таа насока. Низ глава ми се провлекува еден непрофесионализмот. Поразително е што
неколку века. Градот растен спонтано, со став, не мој, став кој го имам чуено од овие појави се сраснати во населението како
убави дрвореди, зелени дворови и мирни повозрасни, дека најголеми губитници од наши карактерни особини – одамна не се веќе
сокачиња, во кој летните ноќи биле студени распадот на Југославија, секој на свој начин, само општествени или изолирани појави. Како
поради влијанието од Шара, во втората своевремено биле музичката група „Бијело да стана нормално да се импровизира во сѐ;
половина од дваесеттиот век добива и Дугме“, ФК Црвена Ѕвезда и југословенската
модерен шмек преку низата на храбри репрезентација во фудбал – сите од
урбанистички потези и изградбата на неколку разбирливи причини. Сегашната состојба на
општествени објекти. Но сепак и по тој период Тетово, ми кажува дека и Тетово е еден од
на големи градежни зафати, претежно во 70- оние монументални „губитници“ од распадот
тите години од минатиот век, за Тетово на Југославија. Не би аргументирал дали, како
останува силно да важи фразата „Градот под и колку ова е вистина, но силната поврзаност
Шара“. Таквиот епитет не бил само на тонењето на градот во секоја смисла од
фигуративен и не бил само географска распадот наваму, сигурно не може да биде
одредница каков што е денес. Битисувањето обична случајност.
на еден град во подножјето на масивна
планина како Шара, подразбирал најпрво чист ИСЧЕЗНУВАЊЕТО НА ОДРЕДЕНИ РАБОТИ
воздух и константно струење на ветер, а потоа КОИ ГО ПРАВАТ ГРАДОТ – ГРАД
и чувство на населението за негување на Мојата генерација, (1990) живеејќи во
чистотата, зеленилото и дрвјата, како и Тетово, го чувствува недостатокот на витални
чувство за домаќинско уредување на сегменти во урбаното живеење, но - уште
сопствените дворови богати со цвеќиња кои потажно - сведочи за намалувањето или
ѕиркале низ оградите и ја комплетирале исчезнувањето на одредени работи кои го
сликата за градот. Градскиот дух го прават градот – град. Во прв план, би го
ПОРТА
толку тешко справувањето со нив. Често се
провлекува една теза која вели „земјотресите
не убиваат, туку лошо изведените објекти“.
Аналогијата е практично идентична за сите
несреќи. Веројатно не би имало толкави штети
од пожари, поплави или други несреќи кога
сите објекти секаде во државата би се извеле
согласно проектите и би се примениле сите
заштитни мерки посочени и проектирани во
разните проектни елаборати, а справувањето
со несреќите сигурно дека би било
поефикасно и поекспедитивно. Но, кај нас
огромен дел од проектната документација
знае да биде „мртво слово на хартија“, колку
за да се обезбедат потребните одобренија
или дозволи за работа. Ваквото коруптивно и
непрофесионално поведение е присутно во
цела држава на најразлични начини. Ако
поплавите во Стајковци беа предизвикани од
ретко видено невреме, сигурно дека штетите
како да стана нормално дека треба да ги да се добие паркинг-место плус за неговата ќе беа помали доколку шумската полиција
„почастиш“ административните службеници за светост – автомобилот. Хуманата димензија на работела поажурно во децениите претходно и
тоа што ти завршиле работа за која секако градот е изгубена, потребите на автомобилот не дозволела Скопска Црна Гора да биде до
дека се веќе платени од твоите даноци во имаат приоритет пред потребите на човекот. таа мера соголена од дрвокрадци да не може
форма на плата; како да стана нормално да Сечењето нa старите дрвореди под смешни ни малку да задржи од дождот во тоа невреме,
бараш дупка во закон за да озакониш изговори – како во неодамнешниот случај со а притоа одговорните проектанти, ревиденти,
сомнителна трансакција. осум децении стариот дрворед на улицата изведувачи и надзори на обиколницата
„Страшо Пинџур“, но и несоодветното професионално си ја завршеле својата
НЕГОВАТА СВЕТОСТ – АВТОМОБИЛОТ одржување на буквално сите стари дрвја во работа. На Тетово и Тетовско му се случија
Посебна тема за разговор е сообраќајниот градот, дополнително кажува за односот во поплави во неколку села годината пред тоа, а
хаос и претворањето на Тетово во таков еден градот кон зеленилото. најкритично беше во селата Шипковица и
автоцентричен град, небаре има површина на Речица. Директната причина за појава на
Токио, па затоа автомобилот ни е неопходен КОРУПТИВНО И НЕПРОФЕСИОНАЛНО несреќата – природата; директната причина
за да ги совладаме сите тие „долги“ градски ПОВЕДЕНИЕ пак за обемот на штетата – дивата сеча на
растојанија. Последново, околу неразумната Погореспоменатите импровизации во шума, дивоградбите, немањето
употреба на автомобилот, веројатно има врска работењето, корупцијата и инфраструктура. Веројатно и сообраќајните
и со неговото негување како статусен симбол, непрофесионализмот, кои се присутни во несреќи, како онаа кај Ласкарци или во
што можеби најмногу придонесува да се Тетово години, па и децении наназад, Бугарија на „Беса Транс“, се комбинација од
користи од мнозинство од населението без почнуваат да го земаат данокот преку неколку фактори чии основни корени секогаш
реална потреба – но, не знам дали се работи природните несреќи последно време. За волја треба да се бараат во непрофесионализмот,
за истакнување на личниот статус, општа на вистината несреќи се случуваат секаде, но корупцијата и импровизациите – но да не ја
мрзеливост или можеби некаков срам да имам впечаток дека само во вакви средини е проширувам темата во туѓи експертизи.
бидеш затечен од познаник на тротоар, па да
мора да му признаеш дека дента си се решил
пеш да поминеш цели 800 метри за до работа
без да го удостоиш автомобилот. Вака некако
може да се објасни тетовската опсесија за
возење, бидејќи едноставно невозможно е
сите мои сограѓани да се дотолку зафатени,
што одењето пеш низ релативно малото
Тетово им одзема толку многу „драгоцено“
време од денот. Секако дека во ваквите тажни
и нездрави навики, своја улога одигрува и
отсуството на градска визија за дестимулација
на користењето личен автомобил, што секако
дека треба да оди рака под рака со
стимулацијата на пешачкиот и велосипедскиот
сообраќај и воспоставувањето на ефикасен
градски и приградски јавен превоз. Ставањето
на автомобилот на пиедестал, неминовно
повлекува бесценети зелени или други
природни површини да се бетонираат со цел
22 ПОРТА 28 јуни 2022
ПОТОПЕНИ УЛИЦИ полесно да се справи со наглото количество нашето лошо поведение, тука – во ова
На Тетово му се случи и пожарот во на дожд во критични невремиња. Не постои климатско подрачје, во срцето на Европа, а не
модуларната болница – и пак, како последица градска атмосферска канализација која има сред пустина – гради еден несреќен сплет на
на факторите погоре. Од друга страна, при капацитет да ги собере сите води кои околности поради кој повторно се поплавија
секој поголем дожд во градот веќе наголемо одеднаш ќе се разлеат по улиците, не само од тетовските улици кон крајот на мај, по невреме
се поплавуваат и оние улици кои претходно не нивните површини, туку и од целосно по кое 100-тина куќи завршија со поплавени
биле поплавувани. Една од причините, освен бетонираните приватни дворови, кои секако подруми.
дождот, секако дека е и немањето имаат пад кон улицата. Затоа, меѓу другото,
атмосферска канализација на прво место, но постои и Законот за урбано зеленило кој ВО ВАКВОТО ИМПРОВИЗИРАНО ЖИВЕЕЊЕ
не треба да се занемарува еден друг феномен пропишува барем 20 % од сопствената ИЗБУВНУВАЊЕ ПОЖАР НА АТРАКТИВНА
во Тетово, кој придонесува за ваквата парцела да ја оставиш природна. Настрана ЛОКАЦИЈА ОТВОРА СОМНЕЖ
состојба со потопени улици, а тоа е естетскиот момент и менувањето на градските И да го завршам кругот со лајтмотивот на
намалувањето на природните апсорпциони визури во Тетово, кое освен со отсуство на овој текст – само еден ден по последните
површини за атмосферските талози. Такви се зелени површини по дворовите, е засилено и поплави, дојде пожарот во „Пофикс“. Не ги
приватните дворови во една урбана средина, со огромните ѕидови кои ги ограничуваат знам непосредните причини, но сигурно
кои не за џабе треба да се остават во голема истите. Разбирливи ми се тие интимни дека корените, како за самото избувнување
мера озеленети, почвени, природни – причини за максимална приватност и на пожарот – така и за енормно тешкото
непоплочени, небехатонирани – со тоа ѝ нетранспарентни ѕидани огради. Но треба да справување со него – треба да се бараат
помогаат на градската инфраструктура се потенцира дека тоа, во комбинација со повторно во „светото тројство“: корупцијата,
импровизациите и непрофесионализмот. Не
знаеме дали, како и колку биле запазени
мерките за заштита од пожари и други
несреќи, кои сигурно дека на хартија
постоеле. Не знаеме ни што дишевме дента,
додека надлежните нѐ убедуваа дека
мерните станици не покажувале загадување.
Секако дека во ваквото импровизирано
живеење самото избувнување пожар на
атрактивна градежна локација, независно
што таа веќе е во приватна сопственост, со
право отвора сомнеж кај јавноста, особено
што сѐ уште не е донесен нов ДУП за
локацијата.
Нешто е труло во Тетово. Многу труло. Имам
впечаток дека во мојот град најмногу е
изразено тоа „свето тројство“ на корупција,
импровизација и непрофесионализам, кое ја
„јаде“ нормалноста во градот, а младиот човек
го брка надвор. . n
28 јуни 2022 ПОРТА 23
градежништво
Потребни се организирани
Пропустите и недостатоците придонесуваат за поскапа градба и небезбедна
организација на градилиштата, која пак доведува градежната индустрија да
биде при врвот по повредени и починати работници, за што одговорност речиси
никој и не презема
и безбедни градилишта
локалните улици, за што понекогаш се бара
интервенција и асистенција на полициските
органи, ги нема заштитните огради,
оплатите против одрони, неретко
изостанува обезбедување на градежната
јама со шипови, или тоа се прави
недоволно, а изостанува и потребното
ноќно обележување и осветлување.
Ретко се монтираат заштитни оплати за
минувачите и за соседните објекти или
соодветни заштитни скелиња за
работниците и техничкиот персонал на
објектот. Посебна приказна е траспортот на
градежните материјали, особено при
транспортот на бетон, цемент, вар, разни
малтери, земја, песок и чакал, кога од
пумпите за бетон, миксерите за бетон и
камионите се истураат многу од набројаните
материјали, кои потоа не се чистат и се
разнесуваат во околните објекти, или преку
воздухот се пренесуваат и во подалечната
околина. За чистење и миење на
транспортните средства ретко се преземаат
активности. Неретко на градилиштата се
среќаваат импровизирани електрични
приклучоци, кои се потенцијална опасност
за вработените и минувачите. Исто така на
повеќето градилишта не се почитува
обврската за носење лична заштитна
опрема, а нема ниту соодветни
информациони табли за градилиштето.
Сите овие пропусти и недостатоци
придонесуваат за поскапа градба и
небезбедна организација на градилиштата,
која пак доведува градежната индустрија да
биде при врвот по повредени и починати
работници, за што одговорност речиси
никој и не презема.
За ефикасно да се уреди и организира
градилиштето, како и да се елиминираат
повеќе од набројаните пропусти, потребно
е да се изработи соодветен елаборат за
уредување на градилиштето (план за
уредување на градилиштето или проект за
уредување на градилиштето) и истиот
ПОРТА
доследно да се реализира и контролира.
За да се изработи успешен елаборат за
уредување на градилиштето потребно е
претходно да се изврши потребната анализа
на локацијата и посебно да се посвети
внимание на:
- урбанистичките услови
- сообраќајните услови (надворешен и
внатрешен транспорт)
- техничко-технолошки услови
- геолошки услови
Елаборатот за уредување на
градилиштето како технички документ треба
да содржи шематски приказ на
градилиштето (шема на градилиште), опис за
изведувачките работи, пресметка на
потребните површини за складирање на
градежните материјали и мерките за
безбедност, противпожарна заштита - ППЗ и
заштита при работа.
Шемата на градилиште претставува
детален приказ - ситуација, која во
зависност од големината на локацијата се
изработува во размер од 1 : 200 до 1 : 1.000,
по потреба со додатни цртежи или скици,
кои може да бидат изработени и во други
размери.
Шемата на градилиштето содржи:
- димензии на градежната парцела
- висински коти и нивелација на постојното
земјиште
- регулациони и градежни линии, положба и
катност на објектите
- положба и броеви на соседните
катастарски парцели и згради и име на
улиците
- приказ на објектот кој се гради
- распоред на опремата за работа
- приказ на планираните привремени
објекти
- распоред на приклучоците за
инфраструктура
- места за складирање на градежните
материјали
- влез и излез од градилиштето со
внатрешните сообраќајници
ПОРТА
ПОРТА
градежништво
година, во 1960 година полетува првиот комисија за инфраструктурно со постоечкиот Аеродром Шонефелд, а со
патнички авион од Аеродромот Тегел, кој се реорганизирање на патничкиот и товарниот тенденција сите останати да се затворат.
наоѓа во северозападниот дел од градот. Во воздушен сообраќај во главниот град. Главни аеродромски терминали Т1 и Т2 –
Источен Берлин со доадаптација и Понатамошното функционирање на план и изградба
реконструкција на дотогашната фабрика за Аеродромот Темпелхоф, кој се наоѓа близу Идејниот проект за новиот централен
производство на авиони Хеншел, во 1947 се централното градско подрачје, се смета за Аеродром ги опфаќа во целост капацитетите на
пушта во употреба Аеродромот Шонефелд, критично и за таа цел веднаш интензитетот постоечкиот Аеродром Шонефелд (сега
кој се наоѓа на јужната граница од градот во на сообраќајот е намален. терминал - 5). Се планира уште една писта –
Сојузната Држава Бранденбург. Аеродромот Тегел, чија заштитна ограда јужна, меѓу која и постоечката – северна, се
По соединувањето на Германија и на деловите до пистата се дели од лоцираат нови два главни терминали Т1 и Т2
отстранувањето на границите, како и на станбените блокови само со еден булевар, вклучувајќи и многу придружни објекти, како што
ѕидот кој неприродно го делел Берлин на повеќе е од јасно дека во еден проект за се царински терминали, магацини, катни гаражи,
два засебни града, започнува предизвикот светска метропола нема место. хотели и сл. Железничката линија од станицата
на урбанистичко, а со тоа и на Поради овие причини се започнува со Шонефелд се продолжува до самата зграда на
инфраструктурно хармонизирање. За таа планирање на нов концепт за централен терминал-1 со што се овозможува брз и лесен
цел, речиси само еден месец по паѓањето на Аеродром Берлин-Бранденбург, чија локација трансфер на патниците како до центарот на
берлинскиот ѕид, се формира стручна од сите стручни параметри најсоодветствува Берлин така и до други градови од државата.
ПОРТА
После многу изработени студии и проекти, Кај преграден масивен ѕид со отпорност
во септември 2006 год. се започнува со на пожар од 90 минути е констатирано дека
изведба на инфраструктурните објекти. Во отворите предвидени за спроведување
месец април 2007 година главните инсталации не се затворени.
терминални згради (Т1 и Т2) добиваат
дозвола за градба, а по изработката на
тендерска документација и изборот на
изведувач, во јули 2008 год. се започнува со
градба на истите. Планиран датум за
пуштање на Аеродромот во употреба е 30
октомври 2011 година. Во 2009 година
главните проектанти добиваат измена на
проектната задача, односно новиот
аеродром наместо капацитет од 22 до 25
добиваат услови за повеќе техничка опрема,
милиони патници годишно, треба да има 27
а истото повлекува и повеќе
милиони. Поради ова се менуваат
електроинсталација, која за жал на некои
изведбените проекти и истите се
места е поставена спротивно од правилата
приспособуваат на веќе изградените делови
за превентивна заштита од пожар. На
од карабината, а датумот за пуштање на
пример: каблите минуваат, односно се
Аеродромот во употреба се поместува за 3
вкрстуваат со главна линија за греење или
јуни 2012 год. Иако менувањето и
водовод (топла + ладна вода); некои траси
надоградувањето на изведбените планови во
содржат поголем број на кабли од
текот на градба е стандардна и рутинска
дозволеното; кабли без соодветна
процедура кај сите чинители, односно
отпорност на пожар и сл. Со цел
учесници во проектот, сепак во овој
отстранување на сите овие недостатоци,
капитален проект истото се покажало
потрошени се дополнителни 90 км кабел и
помалку успешно. При вршењето на
пропратно голем број неопходни
редовните стручни контроли од страна на
припремни и завршни градежни работи. При
надлежниот државен стручен орган и
монтажа на оваа дополнителна инсталација,
стручните институти и фирми ангажирани од Истите се санирани со противпожарен
се оштетени огромен број на
нив, се констатирани голем број на малтер.
противпожарни прегради (Brandschott) или
недостатоци, поради кои официјално на 8
пак поминуваат низ ѕид кој има отпорност
мај 2012 година е одложено планираното
на пожар од 90 минути, а самиот пробив не
пуштање во употреба на Аеродромот
е обработен. Истите се констатирани од
предвидено за 3 јуни 2012 година. Истото се
стручен надзорен тим со направени детални
пролонгира неколку пати, се до месец април
контроли на целиот објект,
2020 година кога добива употребна дозвола,
фотодокументирани и обележани во план,
а официјално е пуштен во употреба на 31
кои подоцна се репарирани.
октомври 2020 година.
За утврдување на виновниците за големиот
број на недостатоци кои придонесоа до
огромни дополнителни трошоци и
осумгодишно пролонгирање на пуштање во
употреба на главните аеродромски
терминали Т1 и Т2 се ангажирани сите Мора да се напомене, дека вакви слични
надлежни институции на СР Германија и се недостатоци се евидентирани и на други
преземени соодветни мерки и активности. преградни или носечки ѕидови, кои подоцна
Констатирани недостатоци во 2012 година соодветно технички се санирани.
при изградбата на новите терминали и нивно Траси со кабли што се наоѓаат во
отстранување плафонскиот дел од повеќе простории не се
Дел од недостатоците кои се со дополнителна заштита од пожар, иако
констатирани при интензивните контроли и според концептот за превентивна заштита од
надзор во 2012 година се следниве: пожар е предвидено. Со цел да се отстрани
Речиси 4.000 простории се погрешно
нумерирани, кои се наоѓаат во делот каде
терминалите се репроектирани.
Нумерацијата кај овие простории е важна
сама по себе, бидејќи истата ја следат
вентилациските системи и затворачи,
системите за дојава и превенција од пожар
итн.
Како резултат на репроектирањето се
30 ПОРТА 28 јуни 2022
одредени места не функционирале во главните терминални згради се вршат
целост. испитувања – симулација на пожар т.н.
Погоре се наведени само дел од групата тестови на чад и загревање, каде
на недостатоци кои се забележани при присуствуваат сите надлежни чинители на
проверките пред техничкиот прием на проектот. Со ова се констатира комплетното
Аеродромот во 2012 година. Инаку листата однесување на објектот во случај на пожар
била многу долга и се состоела од неколку вклучувајќи ги сите безбедносни системи за
илјади точки. При крајот на 2019 година е дојава и превенција, а појавените евентуални
пријавено на надлежните органи дека сите недостатоци се регистрираат и коригираат.
констатирани дефекти се отстранети. За таа После успешните тестирања и
цел, во периодот од јануари до крајот на примопредадената техничка документација
недостатокот, истите дополнително се март 2020 година на повеќе места во на надлежните државни органи, главните
бандажирани со противпожарна фолија. терминални згради Т1 и Т2 во месец април
2020 година, после осум години одлагање,
добиваат употребна дозвола.
Желбата да се направи централен
аеродром во Берлин кој ќе биде конкурентен
на најголемите и најатрактивни аеродроми
во светот била преголема. Биле ангажирани
најдобрите стручни лица, фирми, институти
од цела СР Германија. Не се штедени ниту
ресурси, а уште помалку финансии. Сепак се
случува превид во реализацијата, преку кој
надлежните државни органи, како во
пресудната 2012 година, така и многу пати
потоа, едноставно не можат да прогледаат
низ прсти. Цврсто остануваат на ставот дека
безбедноста е пред сè, исто како и
законските прописи, кои мора да се
Во одредени простории е констатирано почитуваат во целост во сите области на
дека чистата висина на подигнатиот под е градежништвото, и во делот на
толку голема што треба да се постават во превентивната заштита од пожари.
самиот под дојавувачи на пожар и Иако овој проект на крај чини милијарди
распрскувачи. Бидејќи истото е оперативно- евра повеќе од предвиденото, сепак
човечкиот живот и неговата безбедност се
пред сè! n
технички особено комплицирано, а
финансиски големо оптоварување, се
одлучува, на деловите каде е потребно да се
постави минерална волна отпорна на пожар
> 1.000 °C и така да се добие потребната
висина.
Дефинирање на енвелопа
на двослојна лушпа
при дејство на сеизмичка сила
Дефинирањето на енвелопа е функција која е вградена во различни софтверски
пакети, но за поставените цели неопходна е имплементација на методот во
соодветен софтвер. Нејзиното внесување во Rhinoceros3D и Grasshopper ја прави
достапна како алатка за проектирање на формата уште при дефинирањето на
самиот концепт за проектот, а применувајќи го конкретниот софтвер се
овозможуваат анализи од аспект на асеизмичко проектирање
Сл.1 Поединечни лушпи за квадратна основа потпрена на четирите агли: а) дејство од вертикална сила g и хоризонтална
сеизмичка сила 0,45g во негативниот у-правец-зелена мрежа; б) дејство од различни товарни комбинации-црвена мрежа
Сл.3 Дефинирање на нови влезни точки преку проекција на точки од XY рамината врз лушпите во правец на Z – оската: А) те-
миња на мрежата од Kangaroo; Б) мрежа од унијата на проекции на лушпите; В) проекции од темињата на новата мрежа врз лу-
шпите; Г) нови референтни точки
Асс. м-р, Теодора МИХАЈЛОВСКА, Во ова истражување е презентиран методот преку постојаното поместување на сите
Архитектонски факултет, применет во софтверскиот пакет Rhinoceros точки сè додека силите не се избалансираат
Универзитет “Св. Кирил и Методиј” 3D. Преку имплементација во виртуелната и движењето не престане, односно сè
Проф. д-р, Владимир ВИТАНОВ, програмска околина Grasshopper и додека структурата не застане во статичка
Градежен факултет, Универзитет “ програмскиот јазик Python изграден е рамнотежа. Ова се случува на динамичен
Св. Кирил и Методиј” алгоритам кој за зададена форма на основа, начин, така што движењето ќе осцилира
дефинирани гранични услови и интензитет на околу рамнотежата, а амортизацијата се
Проф. д-р, Ана ТРОМБЕВА – ГАВРИЛОСКА, сеизмичка сила генерира двослојна лушпа. користи за да се отстрани енергијата и да се
Архитектонски факултет, Универзитет Динамичката релаксација е изведена со обезбеди конвергенција. Во типичните
“Св. Кирил и Методиј” примена на Kangaroo, кој е интегриранa инженерски апликации на динамичка
ри дејство на хоризонтални библиотека на функции во Grasshopper, по релаксација, саканиот излез е
П сеизмички сили геометријата на што предложениот алгоритам од добиените конфигурација на статичка рамнотежа за
лушпите има клучна улога во лушпи од различни товарни случаи ја зададени гранични услови.
нивното однесување, пред сè дефинира енвелопата на двојната лушпа. Во разгледуваниот случај земена е
поради нивната лесна маса и квадратна основа која се потпира на
големата геометриска крутост. И покрај тоа ДОБИВАЊЕ ПОЕДИНЕЧНИ ЛУШПИ СО четирите агли, која во Rhinoceros e
сеизмичкото оптоварување ретко се зема МЕТОД НА ДИНАМИЧНА РЕЛАКСАЦИЈА искористена како основа за генерирање
предвид при првичното одредување на Со цел добивање еневелопа на двојна лушпа, мрежа поделена на 10 х 10 полиња во
формата на лушпите, иакo би можело најпрво се дефинираат поединечните лушпи од Grasshopper. Дефинираната мрежа заедно со
значајно да ја подобри материјалната различни товарни случаи. Во ова истражување товарите се задаваат како цели на
ефикасност и сеизмичките перформанси. земени се 5 различни товарни случаи: дејство пресметувачот кој по пат на динамичка
Денес се развиени методологии кои само од сопствената тежина и 4 комбинации на релаксација ги моделира лушпите.
генерираат форми за лушпи проектирани да дејство од сопствена тежина и хоризонтални Вака добиените лушпи претставуваат
ја носат сопствената тежина и сеизмичкото сеизмички сили во двата ортогонални правци, влезни информации за алгоритмот кој како
оптоварување преку 3Д модели на висечки во позитивната и негативната насока со излезна информација ја генерира енвелопата
мрежи добиени со метод на динамичка интензитет на забрзување од 0,45 g. на двојната лушпа. Имајќи предвид дека
релаксација. Со примена на ваквиот пристап Алгоритамот за изведување на специфичните функции потребни за
се дефинира геометријата на еднослојна операцијата кој го користи Kangaroo е генерирање на енвелопата не се достапни во
лушпа со променлива дебелина или форма на динамична релаксација. Со библиотеките на Grasshopper, програмиран е
геометријата на двослојни меѓусебно комбинирање на сите сили кои дејствуваат класичен алгоритам во програмскиот јазик
поврзани потенки и полесни лушпи. на секоја точка се определува рамнотежата Iron Python (верзија 2.7.3).
Сл. 5 Конечни резултати од селектирањето на точките: А) точки кои дефинираат горна граница; Б) точки кои дефинираат
долна граница
ДИСКОНТИНУИТЕТ ВО ГЕОМЕТРИЈА и сите точки, чии проекции во дефинирани точки не е доволен при нивното
Kangaroo како излезна информација хоризонталната рамнина припаѓаат во групирање се создаваат групи во чии рамки
генерира две листи: листа со точки-темиња и границите на едно поле, формираат група. не постојат референтни точки од секоја
листа со линии кои ги поврзуваат точките со Добиената листа од групи беше анализирана лушпа, што резултира со дисконтинуитет на
метод на триангулација. Бројот на темиња и така што беа разгледани сите точки во рамки геометријата. При разгледувањето на
линии е идентичен со бројот на темиња и на групата и алгоритмот ги издвојува точката одредени групи можно е да не може да се
линии кои ја формираа првичната мрежа на која има најголема Z-координата и точката дефинира референтна точка од лушпата
основата, што значи дека за добиените која има најмала Z- координата. Вака која во тој сегмент има најголема Z-
лушпи се добива листа на референтни дефинираните точки алгоритамот ги сортира координата, што доведува алгоритмот да
точки-темиња кои треба да бидат во две листи, листа на точки со најголема Z- избере точка која не е вистинскиот максимум
анализирани за да се дефинира енвелопата. координата, која се користи за генерирање за тој сегмент, резултирајќи со грешка во
Првичниот пристап кон анализата беше на горниот слој од лушпата и листа на точки дефиницијата на енвелопата (сл. 2).
групирање на точките во квадранти во однос со најмала Z-координата, која се користи за
на нивните х и у-координати, односно генерирање на долниот слој на лушпата. КОРЕКЦИЈА НА ВЛЕЗНИ ПОДАТОЦИ
создавање листа од групи на точки каде што Поставениот алгоритам успешно врши Со цел да се надмине проблемот на
доколку х-координатата на одредена точка селекција на точките, меѓутоа е зависен од дисконтинуитетот на геометријата од
припаѓа во одредени граници и у- првичната дефиниција на точките од првичниот алгоритам, разгледани се
координатата припаѓа во одредени граници, Kangaroo, односно од првичната дефиниција влезните информации-точки со кои работи,
тогаш точката припаѓа на одредена група на на мрежата, при што како влезна при што потребно е да се потврди дека за
листата. Во визуелна смисла ова претставува информација потребно е да бидат секој разгледуван сегмент се дефинира
ортогонална мрежа од квадратни полиња дефинирани голем број на референтни репрезентативен примерок на референтни
проектирана во хоризонталната ХY-рамнина точки. Во спротивно доколку бројот на точки.
Висока мода и
суперстар архитектура
Колективната одговорност, етиката и еколошката одржливост се само генералните
теми за кои дизајнот денес раскажува. Не само преку јазикот на естетиката и
формата, дизајнот го напушта сè побргу рувото на убавото, дизајнот презема
социјални и етички функции, строго е насочен кон искористливоста и одржливоста на
материјалите, поставува прашања и критикува
ПОРТА
естетиката и формата, дизајнот го напушта
сè побргу рувото на убавото, дизајнот
презема социјални и етички функции,
строго е насочен кон искористливоста и
одржливоста на материјалите, поставува
прашања и критикува, дизајнот е теоретски
двигател, парадигма на процесите од кои
самиот тој е создаден. Материјализацијата и
производството, техничко-технолошкиот
процес на дизајнирањето се глобална тема,
која на долго и на широко се преиспитува
низ низа дебати, панел-дискусии, интервјуа,
дизајнот денес е сечиво со две остри
страници, истура и ја преполнува
денешницата со вишок на тешко
разградливи материјали за кои (треба) да
сносиме одговорност!
КАРНЕВАЛ НА ЧОВЕКОВОТО ПОСТОЕЊЕ
ВО ЦЕЛАТА СВОЈА СУШТИНА
И што е дизајнот ако не одговорност. Тоа
го видовме во Милано, го осетивме на своја
кожа, допираше до нас низ сите сетила:
визуелно, хаптички, преку вкусовите,
мирисот, целокупната атмосфера која низ
различните квартови на Милано го
продолжуваше она што се случуваше во
саемскиот комплекс Ро дизајниран од
Фуксас. Fourisalone како што локално
Италијанците ја нарекуваат неделата на
дизајн во Милано, е карневал на човековото
постоење во целата своја суштина.
Квартовите Тортона и Брера вибрираа
физички преполнети со функции кои беа
распостелени низ градското ткиво, вметнати
во секоја пукнатина на градот, ги покажаа
сите лица на дизајнот.
Луксузниот бренд Дитре Италија со
својата локација на Виа Солферино 21 во
срцето на Милано во квартот Брера,
организираше средба на дизајнери и
архитекти, заедно со Лучеплан во заеднички
изложбен простор покажаа
софистицираност на едно поинакво ниво.
Новите модели се инспирирани од
органските форми, материјалите, не само
оние кои се гледаат туку и конструктивните
материјали на софите и фотелјите се од
одржливо потекло, со поглед насочен кон
иднината, како што Марија Поро,
директорката на Салоне изјави и го постави
годинешниот слоган!
Брендовите кои многу добро ни се
познати од светот на високата мода како
Луи Витон се појавуваат како дизајери на
животен стил со фантастични колекции за
домот. Во изложбен простор поставен во
историскиот простор гаража Траверси, Луи
Витон ни претстави два фантастични
новитета од колекцијата „Објекти номади“
како и поширока палета на нивните
класични парчиња. Уште од своето деби во
2012 со колекцијата „Објекти номади“, како
38 ПОРТА 28 јуни 2022
нов концепт на иновативност на
функционални парчиња мебел, Луи Витон
продолжува со соработки со
интернационалната дизајн- сцена како
студиото на Марсел Вандерс и покажува
уникатна комбинација од креативност и
својата неприкосновена savoir-faire на
високата мода.
Брендот Лиу Џо уште од 2018 година создава
мебел и дизајн-концепти за домот. Не пречекаа
со насмевка, со топлина и некоја нова енергија
која претходно не била присутна во светот на
мебелот. Третманот на просторот во домот е
како облеката, таа треба да прилега, да го
дополни карактерот, да му вдахне душа на
домот. Нивниот мебел и осветлување во исто
време е prêt-à-porter и haute couture во исто
време. Спој на безвременски дизајн кој се
припојува до душата како што облеката се
припојува со телото.
Данскиот производител Дан Форм со
својата строга и луксузна линија е
олицетворение на современиот
скандинавски дизајн кој своите инспирации
започна да ги црпи од максимата на Ингелс,
најверојатно таа хедонистичка одржливост
на сограѓанинот од Копенхаген се пронајде
токму во нивните модели на столови и маси.
АРХИТЕКТУРАТА НЕ Е ВИРТУЕЛНА
Висока мода и суперстар архитектура!
Дразба на која никој не може да остане
рамнодушен. Мебел-елементите кои Питер
Цумтор ги дизајнирал за потребите на
своето студио како и за неговиот проект
бањата во Валс, во Милано заедно со
компанијата Time&Style од Јапонија, ги
претставија во форма на нова колекција за
мебел за канцеларија. Изработени со
специјална техника и јапонски материјали
создадоа дистинктивни дизајни потпишани
од архитектот Цумтор. Материјалите
потекнуваат од земја, од нашата планета, ги
има премногу. Сите тие потекнуваат од овој
ПОРТА
под насловот „Дизајн со природа“ беше
своевиден highlight. Свесни за
трансформациите кои создадоа радикален
пристап, нов пејзаж и состојба на умот која
придонесе до промени во сите сфери,
Марио Кучинела архитекти поставија нови
концепти на трасформација и начин на кој
ја населуваме нашата планета. Нашата
(според зборовите на М.К.) улога во дизајн-
процесот е прекурсор на иднината на
просторноста, низ своевиден обид да го
(ре)изградиме комплексниот еквилибриум
помеѓу територијата, градот и пејзажот.
„Дизајн со природа“ ги истражува темите на
циркуларната економија и
наш свет. Од нив создаваме дом, функционалноста и одговорноста како реискористувањето, поставува нови тези за
склопувајќи ги во хармонија. Токму тоа е неприкосновена тематика и носители на градот како резервоар и катализатор за
задачата на архитектурата. Архитектурата целокупната слика на Салоне едиција 60 иднината каде најголемиот дел од
не е виртуелна! Ќе изјави Питер Цумтор. беа ставени на пиедестал. Архитектонската материјалите ќе биде создаван.
Неговата серија мебел/објекти која носи со тема која произлезе, не само како дискурс Инсталацијата ни покажа три тематики:
себе функционална убавина е родена пред туку и како инсталација од голем размер, еколошка транзиција, домот како основното
сè од потребата. поставена во павилјонот 15, изведена и градиво ткиво и градот како рудник,
И токму оттаму, одржливоста, курирана од архитектот Марио Кучинела поставени пространо воедно како пејзаж и
простор за дијалог, прибежиште за
дискусија, споделување, читање и мисловна
рефлексија. На голема површина беа
претставени, низ архитектонска нарација,
материјалите кои ја дефинираат еколошката
транзиција на градот. Воедно,
инсталацијата носеше и социолошка
димензија, неизбежна во новиот
метадискурс и реалм во кој дизајнот сега се
наоѓа. Просторот едноставно собираше
луѓе, создаваше врзиво ткиво на односи и
дијалози, просторот беше(е) катализатор за
дизајн. Визијата на Кучинела архитекти
беше создавање нов екосистем од кој
дијзанот ќе учи, ќе стане интелигентен, ќе
биде посветен на новата социјалност.
Фундаменталниот концепт на дизајнот
треба да се смени, треба да придонесе
ПОРТА
знаењето да биде достапно и пристапно, да
се пренесува преку новите технологии и
преку употреба на нови генерации на
материјали, крајната цел, како што вели
Кучинела, треба да биде екосистемскиот
know-how кој ќе ни дозволи да ја
преиспитаме и реоткриеме природата!
ПОРТА
урбанизам НЕГАТИВНИТЕ ЕФЕКТИ НА АКТУЕЛНИОТ ГУП И НОВИОТ ЗАКОН ЗА УРБАНИСТИЧКО ПЛАНИРАЊЕ
Преселба на индустријата од
центрите на Скопје во некој
поветувачки југ на заборавот
Префрлувањето на топката на локално ниво од страна на надлежните првостепени
институции, без притоа да се обезбеди соодветен механизам и рестриктивна законска
регулатива за да се обврзат истите со изработка на студија за оправданост на
намените и ширење на индустријата надвор од постоечките капацитети, само
доведува до неконтролиран раст, намалување на квалитетот на земјиштето,
сквернавење на неговиот потенцијал и отежнување при имплементација на идни
пошироки зафати при урбана обнова на Скопје
Бојана ПАЛИФРОВСКА, дипл. инж. арх. мигрирање се поставува прашањето до која јавните трошоци предизвикани од
мера, следењето на индустриската нуспроизводот во индустријата (загаден
ндустријализацијата од
И
парадигма за машински град ќе претставува воздух, вода и почва). Ваквите деструктивни
историска гледна точка, симбол за неговиот развој и идентитет, а до практики ја наметнуваат потребата од
можеби е еден од главните која закана по здравјето на неговите реформација во зонирањето и преиспитување
двигатели за развој на корисници. на иницијалните постулати во урбаната
градските ткива. Моќна Во време кога трошоците за производство концепција сè со цел, елиминирање на
формативна алатка која води до засилена не се надоместуваат директно од социјалните феномени кои настануваат како
урбанизација преку создавање економски производителот, имаат тенденција да се резултат на економскиот фактор врз
раст и можности за работа што ќе значи екстернализираат на товар на членовите на детерминирање на градската форма,
менување на демографската структура во општеството, особено врз маргинализираните еколошкиот расизам и општествената
градовите. Но, со оглед на трендот на категории, кои го сносат најголемиот дел од неправда.
Поради недостатокот од
инфраструктурен развој особено во доменот
на железничкиот сообраќај во западните
делови од градот со домувањето, егзистира
само лесна и незагадувачка индустрија.
Делот од индустријата во источните делови
на Скопје своевремено ќе го диктира
развојот на станбените зони. Поради тоа ќе
се јави потребата од планирање нови
станбени населби, налик на Железара и
Аеродром, кои ќе претставуваат нов извор на
работна сила.
Пластиката е поштетна за
климата отколку што се мислеше
Причината е многу поголемата употреба на фосилни горива, пред сè на јаглен, во
процесот на производство - и како суровини за изработка на пластични предмети
и за снабдување на фабриките со енергија
Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА Една третина од пластиката потекнува од на пластиката што ѝ овозможија да биде
Кина, која е водечки светски производител. присутна на секој чекор денес - од
егативното влијание на
Н
Со оглед на тоа што нејзината енергија се пакување на храна до облека и играчки, па
пластиката врз климата и базира на јаглен, фабриките за пластични дури и делови за автомобили.
здравјето на луѓето е производи користат огромни количини Побарувачката за пластика ширум светот
поголемо отколку што се „валкана“ топлина и електрична енергија, е зголемена за четири пати во последните
мислеше, открија научниците што резултира со висок јаглероден 40 години. Тоа што многу се потпираме на
од престижниот швајцарски универзитет отпечаток и сериозен придонес за пластични производи доведува до тоа дека
ЕТХ Цирих. Причината е многу поголемата глобалното затоплување. тие сериозно ја оштетуваат нашата планета,
употреба на фосилни горива, пред сè на Покрај пластиката произведена во Кина, особено кога се за еднократна употреба.
јаглен, во процесот на производство - и добар дел од растечката потрошувачка Пластиката е петрохемиски производ кој
како суровини за изработка на пластични доаѓа од други новоиндустриски развиени се формира главно со преработка на
предмети и за снабдување на фабриките со земји како Индонезија, Индија и Јужна сурова нафта, но и гас и јаглен. Така,
енергија. Африка, кои исто така се многу зависни од процесот на производство всушност
Производството на пластика рапидно јаглен за производство на енергија. почнува на наоѓалиштата на фосилни
расте во последниве години. А горива. Во една швајцарска студија
најпроблематично е што производствениот ЗГОЛЕМЕНА ПОБАРУВАЧКА објавена во научното списание Nature
процес најмногу се одвива во земји со Евтина, издржлива, лесна за дизајнирање, Sustainability, истражувачите велат дека
неодржливи енергетски системи. корисна... Ова се некои од добрите страни глобалниот јаглероден отпечаток од
пластиката се удвоил меѓу 1995 и 2015 побија поранешните хипотези дека Словачка и Турција.
година, достигнувајќи две милијарди тони приближно исто количество фосилни Според извештајот во две земји се
еквивалент на јаглерод диоксид (CO2e). горива во пластичната индустрија се утврдени случаи на нелегална испорака на
Според пресметките на научниот тим од користи како суровина за производство на пластичен отпад и тоа во Бугарија и Полска,
Швајцарија, уделот на производството на самиот материјал и за енергија - откриле а има информации за постоење диви
овој материјал во вкупните емисии на дека двојно повеќе фосилни горива депонии или несоодветно обезбедени
стакленички гасови тогаш бил 4,5 отсто, согоруваат за време на производството на депонии и согорување отпад од граѓаните,
што е повеќе отколку што претходно се пластика отколку во неговите суровини. што резултира со загадување на воздухот и
верувало. претставува опасност по здравјето на
Проблемот со претходните проценки е СОСТОЈБАТА ВО МАКЕДОНИЈА луѓето. Во овој дел се посочени Бугарија,
што во пресметката се користел просечниот Македонија има ниско ниво на селекција Македонија и Полска.
енергетски микс во светот, кој е многу на отпад, што негативно влијае и врз Последниот извештај на Државниот завод
позелен од системите за производство на управувањето со пластичен отпад утврдиле за ревизија, објавен минатата година, вели
енергија во земјите од кои во моментов од Државниот завод за ревизија. дека рециклирањето на пластичниот отпад
потекнува најголемото количество Според ревизорите системот за селекција во Република Севрна Македонија е помало
пластични предмети. на отпадот е нефункционален и не од еден отсто од вкупно собраниот отпад,
„Јаглеродниот отпечаток на пластиката обезбедува селекција, со што ѓубрето не поради што е потребно преземање
содржан во транспортниот сектор на Кина, може да се обработува. Ова го содржи иницијативи и активности за подобрување
индонезиската електроника и индиската заедничкиот извештај за управување со на состојбата. „Собраната количина на
градба се зголеми за повеќе од 50 пати од пластичниот отпад во Европа кој го објави селектиран пластичен отпад во државата е
1995 година“, предупредува истражувачот Државниот завод за ревизија. минимална и претставува околу 1,4 отсто од
Ливија Кабернард. Токму зголемувањето на Како што информираат оттаму ова е вкупниот собран отпад во една година и во
производството во овие земји е одговорно резиме на ревизии за пластичниот отпад најголем дел е резултат на преземени
за повисокиот јаглероден отпечаток на извршени од 12 врховни ревизорски дејства од колективните постапувачи и
пластиката во споредба со претходните институции во Македонија, Албанија, неформалниот сектор (индивидуални
претпоставки. Бугарија, Унгарија, Малта, Молдавија, собирачи)“, се додава во Извештајот на
Авторите на истражувањето, исто така, ги Полска, Португалија, Романија, Србија, ДЗР.
ПОРТА
намалат штетните емисии во производство
на пластиката таму.
Сепак, можеби е најдобро да се
ослободиме од пластичните производи
целосно затоа што нивните лоши својства
не можат да се поништат со одржлива
енергија.
Секоја година човештвото генерира 380
милиони тони пластичен отпад кој завршува
на депониите и во океаните. Со
депонирање фрлени рибарски мрежи,
пловци и шишиња на Пацификот, се
формира голем тепих од ѓубре.
Микроскопски мали честички од
пластика, помали од зрно ориз, биле
забележани и кај пчелите, потоа во пивото
и во водата во шишиња, како и во рибата и
кујнската сол. Со оглед на тоа што
пластиката во најситната форма навлезе во
нашиот синџир на исхрана, не треба да нè
чуди што експертите ја пронашле во
човечки измет, бели дробови и крв.
Пластиката е пронајдена на највисоката и
најдлабоката точка на светот.
Иако нашиот секојдневен живот во
голема мера зависи од пластиката,
ВЛИЈАНИЕТО НА ПЛАСТИКАТА ВРЗ особено во Кина, полека се менува на генерациите на нашите баби и дедовци би
ЗДРАВЈЕТО НА ЛУЃЕТО подобро за да се бори против климатските можеле да ни дадат увид во тоа како
Половина од глобалниот јаглероден промени и дека најавените проекти за изгледал нивниот живот без неа, имајќи
предвид дека масовното производство е
почнато дури во 1970-тите. n
отпечаток на пластиката се должи на изградба на соларни електрани и
емисиите од јаглен. Ова не само што ветерници би можеле значително да ги
придонесува за зголемување на просечната
глобална температура и го нарушува
квалитетот на воздухот, туку го загрозува и
нашето здравје.
Поради согорувањето на јагленот, во
воздухот се акумулираат екстремно мали
штетни честички (ПМ-честички), кои можат
да предизвикаат астма, бронхитис и
кардиоваскуларни заболувања. Како што сè
повеќе од оваа валкана енергија се користи
за производство на топлина и електрична
енергија во производството на пластика,
така се зголемуваат и негативните
здравствени последици.
Во текот на набљудуваните две децении,
глобалниот здравствен отпечаток на
пластиката се зголеми за 70 отсто, што
предизвика светската популација да живее
со нарушено здравје поради загадениот
воздух.
Треба да се земе предвид дека
енергијата во земјите производители,
Даниела МЛАДЕНОВСКА пониски цени за да се одржи социјалниот мир. Но, во исто време и
секојдневни уверувања дека нема недостиг на енергија и дека
о историски најниско производство на електрична
С
енергетската криза се менаџира. Дали е навистина така? Да се
енергија од државните електрани и изгубени години без потсетиме на познатата изрека:не постои бесплатен ручек. Да,
изградба на нови енергетски капацитети, ја дочекавме сметката секогаш доаѓа на наплата. Но се чини во нашево
енергетската криза и рекордните вредности на цените на опкружување, многу ретко кај оној кој го направил трошокот, туку по
електрична енергија на берзите. Огромни средства грбот на најранливите. Дали обезбедувањето на електрична енергија
одлеани за увоз поради недоволно домашно производство, за потоа на ваков начин е одржливо? Секако дека не е. Одржливото снабдување
истата да се продава за потребите на домаќинствата по неколкукратно со енергија подразбира и разумна цена и минимален негативен ефект
28 јуни 2022 ПОРТА 49
врз животната средина. Јасно е, ние не исполнивме ништо од Македонија и Србија бележат стагнација во доменот на одржлив развој
горенаведеното. Причини има многу, меѓу кои: лошо одржување на на енергетиката односно SDG 7.
постоечките производствени капацитети, сериозно политичко влијание
во менаџирањето на државните енергетски компании, СУБВЕНЦИИТЕ И ПОВЛАСТЕНИТЕ ТАРИФИ НЕ ТРЕБА ДА
непрофесионализам, лукративни интереси и секако исклучително ПРЕДИЗВИКААТ ТОВАР ЗА ЦЕЛОТО ОПШТЕСТВО
бавна динамика во изградбата на нови енергетски капацитети. Субвенциите и повластените тарифи се секако мерки кои треба да
овозможат поволни услови за стимулирање инвестиции во обновливи
ПЛАНИРАНОТО И РЕАЛИЗИРАНОТО ВО ВРСКА СО ИЗГРАДБА НА извори. Ова подеднакво е важно и кога станува збор и за големите
НОВИ ХИДРОЦЕНТРАЛИ производни капацитети, но и за зголемување на уделот на обновливите
За илустрација на последнава констатација, може да послужи извори во финалната потрошувачка на енергија. Но, од друга страна
споредбата на планираното и реализираното во врска со изградба на тие мора да бидат така дефинирани и по вредност и по времетраење,
нови хидроцентрали согласно Стратегијата за развој на енергетиката што нема да предизвикаат поголем товар за целото општество, повеќе
до 2030 година (усвоена во 2010 година). Имено, според овој стратешки отколку што носат бенефит за определената категорија за која се
документ беше планирана изградба на следните хидроелектрични наменети. Потребно е и следење на резултатите од овие мерки, и тоа
централи (ХЕЦ): ХЕЦ Света Петка (36,4 MW) во 2010 година, ХЕЦ Бошков врз основа на точно определени индикатори и цели кои треба да се
мост (68,2 MW) во 2015, ХЕЦ Галиште (193,5 MW) во 2016, ХЕЦ Градец постигнат. Во спротивно, добиваме само соопштенија за висината на
(54,6 MW) во 2017, и ХЕЦ Чебрен (333 MW) во 2019 година. Анализирајќи средствата кои се доделени за субвенции (како што бомбастично се
ги овие планови од денешна перспектива, само ХЕЦ Св. Петка е комуницираше за 10-те милиони за инвертери, без притоа да се
завршена и пуштена во работа во 2012 година, а за ниту еден од
другите проекти не е започната изградба.
Затоа и не треба да изненадува што согласно последното рангирање
на World Energy Council, во однос на т.н. Energy Trilemma Index, кој
обединува три индикатори со кои ги опишува енергетските системи на
земјите во светот – енергетска сигурност, еднаквост и одржливост, за
2021 година, Македонија е рангирана на 57-мо место од вкупно 101
рангирана земја. Притоа, токму енергетската сигурност кај нас е
најслабо рангираниот поединечен индикатор.
Во последниот извештај на ОН за исполнетоста на целите на
одржливиот развој, исто така не можеме да се пофалиме со добри
резултати. Според седмата цел на одржливиот развој (SDG 7 – достапна
и чиста енергија), замислата е сите да имаат достапно, сигурно,
одржливо и модерно снабдување со енергија. Во 2022 година,
Хрватска и Албанија се оценети дека добро напредуваат кон
остварување на целите за 2030 година, Словенија, БиХ, Црна Гора,
Бугарија, Грција, Кипар и Турција бележат „благ напредок“, а за жал
ПОРТА
спомене дали и колку на пример се подобрил квалитетот на воздухот
што разликата меѓу скапата и евтина цена е 4 наспроти 1, односно
или се намалила потрошувачката на електрична енергија). скапата чини 4 пати повеќе од евтината. Во Косово има 2 блока – до 800
kWh и над 800 kWh месечно потрошена електрична енергија. Тоа што
БЛОК ТАРИФИРАЊЕ Косово за прв пат воведе вакво тарифирање во екот на кризата е за
Најновата вест од Регулаторната комисија за енергетика и водни пофалба, за разлика од нас кои ја преспавме зимата и дури сега ги
услуги – блок тарифирање. Во регионот, Србија и Косово веќе имаат правиме анализите и расправите. Токму затоа, можеби и не се далеку
вакво блок тарифирање. Додека во Србија, ваквиот тарифен систем од вистината тврдењата на критички настроениот дел од јавноста, дека
постои веќе подолго од една деценија, Косово го воведе во февруари зад овој проект се крие само намера на власта низ сложениот систем
годинава како една од мерките за намалување на потрошувачката кај на блок тарифи да го затскрие и замаскира најавеното покачување на
домаќинствата во екот на енергетската криза. Во Србија има зелена, цената на струјата. Дополнително, предмет на дискусии кај нас е и
сина и црвена зона. Во зелената влегуваат потрошувачите кои најмалку дефинираниот пренизок праг на зоната со најниска цена, што укажува
трошат – до 350 kWh, во сината од 350 до 1.600 а во црвената над 1.600 дека товарот нема да биде правично распределен, односно оние што
kWh. Блок тарифите важат и за евтина и за скапа потрошувачка, со тоа трошат повеќе, нема да понесат и сразмерно поголем товар.
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
ПОРТА
уметност КАРЛО СТАНГА
„Размислувам за градовите
како за луѓе, мислам дека
речиси сите така размислуваме,
иако можеби за тоа не сме
свесни. Всушност кога ги
опишуваме градовите обично
користиме придавки кои
совршено им одговараат на
луѓето: елегантен град, богат
град, сиромашен град, нечист
град, среќен град, убав град,
грд град, насилен град,
романтичен град итн.“
52 ПОРТА 28 јуни 2022
Сања РАЃЕНОВИќ-ЈОВАНОВИќ, дипл. инж. арх.
ПОРТА
ИНСПИРИРАН ОД БОГАТСТВОТО НА
АРХИТЕКТУРАТА
Карло Станга уште од мали нозе покажувал
јасен интерес за зградите и градовите. Роден
во малото село Сончино во регионот
Ломбардија, бил инспириран од богатството
на архитектонски примери во неговото родно
место, од средниот век, преку ренесансата,
до барокот. „Можев да набљудувам голем
број на архитектонски стилови“, вели тој и
додава: „Покрај тоа, присуството на голем
антички замок и големи градски ѕидини, ме
натера многу да сонувам за фантастични
градови како за оние во минатото, така и за
оние во иднината“.
Во основно училиште имал среќа да има
учителка која умеела да го препознае
неговиот талент, допуштајќи му слободно да
се изразува. Често од него барала да направи
цртежи на основните предмети на училишната
настава. Карло сеќавајќи се на детството вели:
„Обично бев наведнат со главата над голем
лист хартија, голем колку килим, скицирајќи
хировити сцени за старите Римјани,
Француската револуција, дождовните шуми,
Сончевиот Систем. Цртав со црн фломастер и
моите соученици добиваа инструкции да ги
обојат моите креации. Така, најчесто моите
пријатели беа посветени на боење со убави
бои, сите заедно со мене лежејќи на стомак
преку листот“.
На осумгодишна возраст, Карло за прв пат
го посетил Рим. Градот на него оставил
голем впечаток и трага, на некој начин ја
запечатил неговата судбина во изборот на
професијата. „Се чувствував многу
ПОРТА
инспириран од овој прекрасен град, особено јазик. Всушност како илустратор и уметник,
кога го посетив Пантеонот. Емотивното да се има единствен и препознатлив јазик,
влијание на двеилјадигодишната бетонска апсолутно е клучно“.
купола со окулусот широк 9 метри од кој
наизменично се менуваа дождот и сончевите РАЗМИСЛУВАМ ЗА ГРАДОВИТЕ КАКО ЗА
зраци ме натера да се одлучам да станам ЛУЃЕ
aрхитект“, се сеќава Карло. Тоа е сон што тој Станга остварил одлична соработка со
успеал да го оствари, да дипломира издавачката куќа Moleskine, насловена „Обој
архитектура и да работи како илустратор, го својот град“. Оваа соработка е
архитект и автор на книги. Неговиот интерес реализирана во збирка книги, со илустрации
уште од најраното детство делува некако на светски градови создадени од Карло.
пророчки кога ќе се види неговата работа со Проектот го отелотворува духот што зрачи низ
италијански списанија и весници и целиот свет и овозможува повторно и
меѓународни клиенти од Европа и САД. повторно да се откриваат нашите градови. За
Неговиот препознатлив стил постојано соработката со Moleskine Карло вели дека е
освојува награди за илустрација во нешто што започнало сосема природно:
Италија, а неговата работа е „Имајќи предвид дека споделуваме исти
препознаена и од страна на The интереси и теми. Отсекогаш користев скици
American Illustration Annual, добитник од Moleskine во мојата работа, а покрај тоа
е на златниот медал на натпреварот сакам архитектура, скицирање, градски
Creative Quarterly #15 и на награди за пејзажи, уметност, патувања. Ова се истите
извонредност во комуникациските работи кои припаѓаат на имагинацијата на
уметности. Moleskine. Ја делиме истата визија“.
Неговиот препознатлив стил на Карло е голем вљубеник во градовите, им
цртање е резултат на неговото пристапува како на личности: „Размислувам за
искуство во архитектурата и студиите градовите како за луѓе, мислам дека речиси
по уметност и дизајн. За тоа како се сите така размислуваме, иако можеби за тоа
формирал неговиот стил Станга вели: не сме свесни. Всушност кога ги опишуваме
„На самиот почеток не бев свесен за градовите обично користиме придавки кои
својот стил, како што милувам да совршено им одговараат на луѓето: елегантен
кажам, својот јазик. Се се одвиваше град, богат град, сиромашен град, нечист град,
мошне тивко и природно и секој нов среќен град, убав град, грд град, насилен град,
цртеж беше како експеримент. романтичен град итн. Покрај тоа градот има
Подоцна, кога сфатив дека луѓето детство, адолесценција, зрело доба и старост.
сакаат да ми платат за моето Исто така градот може да биде убиен и мртов,
уметничко дело, илустрацијата стана како Вавилон итн. Затоа кога му приоѓам на
вистинска работа за мене и почнав некој град се обидувам да сфатам каков е тој
посериозно да размислувам за својот град како личност. Тоа е така затоа што кога
цртам мојата главна цел е да ја пронајдам
особеност и идентитет на таа урбана
личност“.
Со ваков начин на размислување
започнува неговата соработка со Moleskine
во 2015 година и е посветена на големите
градови. Станга ја пишува и илустрира првата
книга „I am Milan“, потоа следуваат „I am
London“ и „I am New York“. Резултатот е
замислен свет спакуван во книги, кои
упатуваат на познати обележја на градовите
преку „знаци како облакодери, влезови во
метро, улични светла, семафори, референци
на познати дизајнери и архитекти“. Тие се
слика која Карло ја опишува како
„комплицирана и шарена“. Бојата е важна во
овие книги, при што Карло се држи до
својата препознатлива ограничена палета на
бои, „каде тоновите се многу светли и
брилијантни“, како би прикажал „мошне жив
свет, секогаш во движење“. Во неговите
илустрации на градовите може да се најдат
бои, сенки, општата атмосфера на градот
концентрирани во само 60 или 70 слики, исто
28 јуни 2022 ПОРТА 55
како и многу портрети, чувства и моменти од
животот на тој град.
Запрашан ако е градот човек, кој е
Милано, Карло ќе одговори: „Јас го
замислувам Милано како средовечна жена,
многу зафатена, елегантна, понекогаш
премногу конзервативна и себична, не со
особено отворен ум во споредба со
нејзините европски колеги, но мошне
подготвена да се подобри“.
Карло Станга живее во Берлин и
урбанизмот е во центарот на неговата
работа. Секогаш патува и посетува многу
урбани опкружувања кои континуирано му
пружаат инспирација. Особено е
воодушевен од квалитетот на градежните
материјали во секој град што го посетува,
присуството на зеленило и вода,
разноликоста на луѓето и архитектурата,
чувството на слобода кое го доживува во
градовите, интензитетот на светлото и
сенката, сè ова се различни впечатоци што
секогаш го повикуваат да црта.
Животот во Берлин го прави среќен. Ужива
во одлично организираниот јавен транспорт,
но претпочита да користи велосипед, возејќи
низ повеќе од 1.500 километри велосипедски
патеки. Исто така важно му е и пешачењето
кое му овозможува да ги открие сите
скриени и скапоцени места во градот. А
Берлин му дава можност да го направаи тоа
во многу зелена и жива средина. „Толку сум
опуштен и задоволен шетајќи низ градот во
кој живеам, што секогаш ми дава посебна и
неисцрпна инспирација за мојата уметничка
работа“, вели Карло.
Во 2019 година за специјалното издание
на италијанското списание за архитектура и
дизајн Аbitare посветено на градот Милано,
изработува дело за Salone del Mobile.
Одлучува да се фокусира на проблемот со
климатските промени, оддавајќи почит на
изложбата „Скршена природа“ на
Триеналето на Милано. Го илустрира
миланскиот плоштад, поплавениот Piazza
Duomo во сонливо расположение, со
италијански иконски дизајнерски парчиња
кои се појавуваат среде катастрофата и бел
кит, симбол на природата, кој излегува од
Галеријата Vittorio Emanuele II,
прикажувајќи нов иден предизвик. Ова дело
е насловено „Дизајнерска грижа“, со желба
да се реши еколошкиот проблем со
посвесно и поодржливо дизајнирање.
ПОРТА
хортикултура LoDhi GARDens, ДЕЛХИ, ИНДИЈА
ПОРТА 3
ПОРТА
L парк лоциран во срцето на
Делхи. Во него се наоѓаат
мавзолеите на двајца владетели,
султани на Делхи, односно
Mohammed Shah и Sikander Lodhi, заедно
гробница што се наоѓа на ова подрачје е
на Sikander Lodi од династијата Lodi, која
била изградена во 1517 година исто така
од неговиот син, Ibrahim Lodi. Освен
гробници овде се изградени и неколку
други објекти за време на владеењето на
Sayyid and Lodi. Кога царот Akbar го
заземал тронот на Делхи, тој ги користел
Lodhi Gardens како опсерваторија и ги
чувал записите во библиотека изградена
за оваа намена.
Со текот на времето, областа околу
овие гробници се развила во две села.
Дури во 1936 година, кога Британците
биле на власт, селаните биле иселени за
да се обнови градината. Lady Willingdon,
сопругата на Маркизот од Willingdon
(тогашен генерален гувернер на Индија) ја
уредувала областа и ја претворила во
атрактивна градина. Градината е
официјално отворена во 1936 година и го
добила името Lady Willingdon Park во чест
на нејзините напори.
Кога земјата стекнала независност во
1947 година, паркот бил преименуван во
Lodhi Gardens. Во 1968 година, градината
е повторно уредена од Joseph Stein,
американски архитект кој воспоставил
стакленик во градината.
Архитектура
Sheesh Gumbad и Bara Gumbad Lodhi Gardens се простираат на
површина од над 360 илјади квадратни
метри и содржат многу градби од 15 век кои
со други градби. Со импресивна Историја прикажуваат карактеристична архитектура
архитектура и беспрекорна природна Lodhi Gardens aka Lodi Gardens ја за тој период во Индија. Мавзолејот на
убавина, градината и градбите сместени во следат својата историја до 1444 година, Sikander Lodi е со исламски и хинду
неа ја одразуваат славната средба на кога гробницата на Mohammed Shah, архитектонски стилови. Проектиран со осум
градот со историјата. Архитектонското владетел на династијата Sayyid, на ова мали куполни структури, секоја украсена со
наследство од околу 500 години и место ја подигнал неговиот син и завршница од лотос, украсени врвови на
спокојното зелено опкружување ги прават последниот владетел од династијата, Ala- аглите, огромна централна купола и
градините Lodhi главна атракција во Делхи. ud-din Alam Shah. Уште една значајна октогонална комора, гробницата е глетка
Денес
Денес, Lodhi Gardens е едно од
најдобрите историски места во Делхи. Исто
така е омилено место за локални џогери,
утрински пешаци и љубители на јога.
Градината е мошне популарно излетничко
место за семеен пикник, додека мирниот
амбиент го прави едно од најдобрите места
за паровите во Делхи да поминат некои
романтични моменти заедно.
Покрај мавзолеите и другите градби од
15 век, во овој парк може да се видат и над
50 видови пеперутки и птици и повеќе од
100 видови дрвја. Во моментов,
Археолошкиот институт на Индија ја
одржува градината. Мал дел од градината е
означена како Национален бонсаи парк.
Многу групи, училишта и организации од
Делхи организираат прошетки во оваа
градина. n Athpula мост во Lodi gardens