Professional Documents
Culture Documents
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
291
АПРИЛ 2020
Во чест на оние кои своите животи ги ставија на првата борбена линија за да ги спасат нашите
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
СОДРЖИНА
8 18
РЕГИОНИ 6
ГРАДЕЖНИШТВО 8
СПАС ЗА СООБРАЌАЈНАТА ВРСКА НА
ИСТОКОТ И ЗАПАДОТ НА СКОПЈЕ
СТАВ 14
ДАЛИ СКОПЈЕ ТРЕБА ДА ИМА
ДВА МИЛИОНИ ЖИТЕЛИ?
АРХИТЕКТУРА 18
КАКО ДО КРЕВЕТ ПОВЕЌЕ?
34
АРХИТЕКТУРА 24
АРХИТЕКТИТЕ ВО ЗЕМЈАВА РАМО ДО РАМО
СО АГЕНТИТЕ ЗА НЕДВИЖНОСТИ
И ВОЈНИЦИТЕ
АРХИТЕКТУРА 28
TOWN HOUSE
АРХИТЕКТУРА 34
УСЛОВИ И ГОЛЕМИ МОЖНОСТИ ЗА
ОБРАЗОВАНИЕТО И КУЛТУРАТА НА
ГРАДОТ И ЗЕМЈАТА
ТЕХНОЛОГИЈА 40
ИСАК АСИМОВ – ИДЕЈНИОТ ТВОРЕЦ
НА РОБОТИТЕ И РОБОТИКАТА 40
ЕКОЛОГИЈА 44
КОРОНА ВИРУСОТ ГО ИСЧИСТИ
СВЕТОТ ОД ЗАГАДУВАЊЕТО
ХОРТИКУЛТУРА 48
НЕЖНА РОМАНСА И РЕЛАКСАЦИЈА
ВО ДВОРОТ
РЕПОРТАЖА 50
ВАШИНГТОН ЈА СЛАВИ ПРОЛЕТТА
СО „ЦРЕШОВ ЦУТ“ 44
УМЕТНОСТ 54 50 54
ПОЗИТИВНИ НАСТАНИ ПОЛНИ СО ВЕДРИНА,
ЕНЕРГИЈА И ИСКРЕНА РАДОСТ
проектот за новиот мост на реката Вардар кој треба да биде Рубриката екологија е посветена на пандемијата со лектор:
спас за сообраќајната врска на Истокот и Западот на Скопје. која се соочува светот, но овој пат за „едно добро што го Дијана РИСТОВА
Проблемот со пренаселеноста на главниот град снајде светот во целото зло“. Имено, сите податоци до Издавачки совет:
е тема што секогаш разврзува дебати. Во овој број кои доаѓаат екологистите се дека ширењето на корона Вања ДОНЧЕВА-РАЈАТОСКА,
дипл.инж.арх. - претседател
нашиот соработник го изнесува својот став за тоа вирусот го исчисти светот од аерозагадувањето. Александра ПЕТРОВСКА
дали Скопје треба да има два милиони жители. Ковид 19 ги отвора прашањата за човековото влијание дипл.инж.арх.
Низ целиот свет, здравството се соочува со врз животната средина и за тоа дали непосакуваната вон. проф. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
дипл.град.инж.
најголемиот предизвик на векот. Како КОВИД 19 го ситуација може да даде нови насоки во борбата Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
стега обрачот врз човештвото, болниците се борат да против загадувањето и климатските промени. дипл.шум.инж.
одговорат. Соработникот на Порта 3, кој е планер на Пролетта е идеално време за сите они што живеат Управител:
здравствени објекти, објаснува како архитектурата и во куќи со двор да посветат внимание за негово Љупчо АТАНАСОВСКИ,
здравјето се неразделно поврзани. Поголемиот број на средување. Во рубриката хортикултура ви претставуваме дипл.инж.арх.
здравствени установи низ светот не се проектирани да идеи како може дворот да се претвори во нежна Издавач:
се справат со глобална пандемија како КОВИД 19. Дури романса која ќе се роди од обична релаксација. „Биропрес“ ДОО Скопје
и ретко може да се најдат посебни објекти наменети Ништо подобро не го претставува доаѓањето Aдреса на издавачот и редакцијата:
„Биропрес“ ДОО Скопје
за третирање на инфективни болести. Во земјите од на пролетта во Вашингтон, од црешовиот цут и Ул. Васил Ѓоргов број 21,
Бившата Југословенска Република, за среќа, тринеделната манифестација за таа пригода. влез 2, локал 7, 1000 Скопје
сè уште функционираат инфективни Нашиот дописник од Вашингтон ни пренесува една Тел: 3109 311; 3151 311;
клиники или посебни инфективни убава репортажа за фестивалот „Црешов цут“ и Факс: 3132 924
одделенија во рамките на болниците. за неговата историја која е од 1927 година. e-mail: porta3@porta3.com.mk
www.porta3.com.mk
Во делот за архитектура нашиот дописник од Лондон Уметноста овој пат е резервирана за две
прави анализа за просечната плата на архитектот со која неодамнешни изложби кои се случија во Лондон на Печати:
ул. Крижевска бр.52 П.Ф. 72,
стои рамо до рамо со агентите за недвижности и војниците. Антони Гормли и Олафур Елијасон. И двете изложби 2300 Кочани
Во овој текст направен е обид да се создаде колку беа позитивни настани кои го оставаат посетителот
е можно подобра претстава за состојбите во рамките полн со ведрина, енергија и искрена среќа и радост. Маркетинг:
biroproekt@biroproekt.com.mk
на архитектонската професија или пак пошироко marketing@porta3.com.mk
во доменот на стопанските сектори кои најчесто ОД РЕДАКЦИЈАТА Тел: 3243 790; 3243 797
Fax: 3243 796
Моб: 072 248 796
ПОРТА
ГРАДЕЖНИШТВО
291
АПРИЛ 2020
Во чест на оние кои своите животи ги ставија на првата борбена линија за да ги спасат нашите
90 ДЕНАРИ
региони
ПОРТА
градежништво
ОПИС НА КОНСТРУКЦИЈАТА
Горен строј
Мостот претставува статички систем
континуирана рамка, со три полиња со
Ивана ДИМИТРОВА, дипл. град. инж. вкупна должина од 93,60 метри и распони
L1+L2+L3= 22,05 м+50,50 м+21,05 м. Тој е
В
елат мостовите се обележје на секој пресметан така што крајните два распона
град. Ако е така, крајно време беше заедно со пристапните рампи да се изведат
Скопје, после повеќе години, да монолитно на скеле, а пак средниот распон
добие еден современ патнички мост. над Вардар да биде изведен со балансиран
Од страна на Град Скопје e нарачан и конзолен метод. Горниот строј е
согласно проектната програма се изработи конструиран како претходно напрегнат
проект за булевар „АСНОМ“ од носач. Носачот има променлива висина која
раскрсницата со булеварот „Словенија“ до се движи од 2,7 метри над средните
булеварот „Гоце Делчев“ во три фази. столбови Ѕ2 и Ѕ3 и 1,6 метри во средина на
ГД Гранит АД Скопје почна со изведба на распонот и на крајните столбови Ѕ1 и Ѕ4.
втората фаза од проектот и тоа од Ширината на сандачестиот носач е исто
раскрсницата со улицата „Васко така променлива и тоа од 8,30 метри над Ѕ2
Карангелевски“ до раскрсницата со улица и Ѕ3 до 5,0 метри над Ѕ1 и Ѕ4. Ребрата
„Индустриска“ бр. 1. односно ѕидовите се со дебелина од 40
Генерално втората фаза го опфаќа сантиметри. Во средина на сандачестиот
потегот од км 0+834,69 до км 1+233,94 и тој пресек реброто е вертикално додека
дел е непробиен дел од трасата, а на потег крајните две се наклонети и нивниот наклон
од км 1+103 до км 1+200 предвидено е да се се менува по должина на мостот. Горната
изврши ново премостување на регулираното плоча е со константна дебелина од 30
ПОРТА
столбови од горниот раб на андколовата изведуваат одделно за двете столбни метар над постојното ниво на вода поради
плоча до долниот раб на главниот носач места, односно прво се изведуваат во стеснување на профилот со нивна изведба.
изнесува приближно 5,6 метри. целост сите активности за едно столбно Не смее да се предвиди истовремена
Крајните столбови се правоаголни во место, а потоа се отпочнуваат работите на работа на столбните места Ѕ2 и Ѕ3, бидејќи
основа со дебелина на телото на друго столбно место. со тоа ќе се изврши големо стеснување на
столбот од 80 сантиметри и висина од Работите се изведуваат со тој редослед речното корито на реката Вардар.
5,6 метри. поради зададените услови на терен Материјалот потребен за изведба на
Предвидено е длабоко фундирање на односно работа во речно корито и земјените насипи (загати) треба да биде
крајните и средните столбови со колови чиј непостоење можност за поголемо групно чакалест со цел да се спречи
дијаметар изнесува 120 сантиметри. стеснување на минор коритото при изведба негово испирање поради брзината на
Крајните столбови се фундирани на на работите. реката. Дополнително, доколку е потребно
едноредни колови (висина h=12 м) Препорачаното време за изведба на истиот се заштитува по косините кои се во
поврзани меѓусебно со надколова греда работите е во период кога владеат директен удар на абразивната моќ на
220/180 сантиметри, додека средните најповолни хидролошки услови. реката, со поставување на покрупни камени
столбови се на дворедни колови со висина Засипувањето на крајните столбови се блокови.
h=15 метри поврзани со надколова плоча врши откако ќе се завршат крајните По завршување на работите предвидени
од 180 сантиметри. Под крајниот столб Ѕ1 полиња. за изведба на темелите и столбовите,
предвидени се шест кола, под Ѕ4 13 кола, а Формирање на времени работни платоа речното корито се враќа во првобитна
под Ѕ2 и Ѕ3 по осум кола. Работните платоа се изведуваат како состојба. Материјалот од работното плато
хоризонтални насипи во самото речно се префрлува за работно плато на другата
МЕТОДОЛОГОЈА НА ГРАДБА НА ОВОЈ корито, засебно од двете страни на брегот, страна на реката.
МОСТ во две различни фази. Првата фаза во Ископ и формирање на градежни јами
Изведба на темели изведба на работите ги опфаќа столбните Формирањето на градежните јами
Работите за изведба на столбните места места Ѕ1, Ѕ2, Ѕ4 од кои Ѕ1 и Ѕ4 се на суво. подразбира ископ за темели. Формирањето
во реката Вардар т.е. во минор коритото се Работните платоа се на минимум еден на градежната јама се врши со ископ во
широк ископ. Ископот се врши машински,
наклоните се 1:1 во зона на природно
Темели - ископ и формирање на градежна јама
матично тло и 1:1,15 во зона на насип кај
загат. Ископот на средните столбови се
врши со присуство на подземна вода.
Поради тоа е потребно да се врши
одводнување на градежните јами.
Изведба на столбови
Врз надколовите греди и плочи се
изведуваат крајните и средни столбови во
вид на армиранобетонски ѕидови.
Средните столбови дополнително ќе бидат
S1 S2 S3 S4 обложени со гранитни плочи кои ќе имаат
естетски ефекти, но и ќе придонесат за
заштита на бетонските површини во
ерозивното дејство на речната вода. Со
оглед на тоа што крајните столбови се
видливи доста е значајно оплатата која се
користи да е беспрекорна, и притоа треба
да се посвети доста внимание на
вградувањето и негата на бетонот.
ПОРТА
Изведба на горен строј
Имајќи ја предвид конфигурацијата на
теренот, односно препреката која треба да
се премости, изведбата на горниот строј се
одвива во две фази. Во првата фаза се
изведува делот со класична скела и оплата
и изведба на двете крајни полиња, а
средното поле кое го премостува минор
коритото на реката Вардар се изведува со
конзолно подвижно скеле. Во своја
сопственост ГД Гранит АД Скопје има
четири пара и успешно се привршуваат
вијадуктите на Автопатот Кичево-Охрид.
За овој мост е доволен еден пар
подвижно конзолно скеле, заради
елиминирање на негативното влијание врз
животната средина и ќе се намали ризикот
од надоаѓање на поголемо количество на
вода.
Бетонирањето на крајните полиња
вклучува и бетонирање на 1,94 метри од
средното поле за поставување на
подвижното конзолно скеле. Пред
бетонирање на соодветно место се
Основа на горен строј на мост
ПОРТА
Попречен пресек на мост со средни столбови
Основа на темели
ПОРТА
ПОРТА
став РАМНОМЕРНИОТ РАЗВОЈ НЕ Е, И НЕ ТРЕБА ДА БИДЕ ФРАЗА
Ш
то ако се исполнат во
целост бројките за
максимално предвиден
број на жители за секој
плански опфат на
територијата на град Скопје? Колку жители
би имало Скопје? Два милиони? Три
милиони? Што е со остатокот од Македонија?
Каде е тука рамномерниот развој?
Ваквото сценарио, со ваквите прашања,
парафразирани во овој текст, му ги поставив
на еден професор по еден од предметите од
областа на урбанизмот на Архитектонскиот
факултет во Скопје, пред некои 6-7 години. И
за овој текст сосема е нерелевантно во каква
констелација беа поставени тие прашања,
како што се нерелевантни и фантастичните
одговори на професорот на тие прашања.
Иако текстов првично го замислив и почнав
како детален опис на конкретната студентска
случка со која се врзуваат прашањата, а од
кој опис требаше читателите сами да ги
извлечат извесните заклучоци; за потоа
неколку пати да го променам концептот на
текстот, но оставајќи ги воведните, помалку
наивни и детски дилеми слободни сами по
себе, сметајќи дека поекспресивно ќе бодат
во очите на читателот, поекспресивно ќе
ѕвонат во ушите.
Студентската наивност, младешката
брзоплетост, или лаичките дилеми преточени
во такви дискутабилни реторички прашања,
можеби говорат посилно од која било
студентска случка од вежби по предмет од
областа на урбанизмот на кој било факултет
за архитектура и урбанизам, говорат посилно
од која било светска студија за рамномерен цитат од некој брилијантен ум врзан за перверзна регионална нерамномерност која
развој, задолжителна литература, академско рамномерниот развој. Мислам дека не е резултат на желбата за профит на
четиво или интервју на некој еминентен постои. Таквите светски, антологиски цитати поединци. Исто како што веќе нема смисла
светски урбанист. И да, тука се сепнувам и или извадоци од публикации со ни членот 57 од Уставот на РМ кој говори за
повторно го менувам концептот на овој текст безвременска релевантност, тотално нема тоа дека „Републиката го поттикнува
поставувајќи си ја дилемата за тоа дали смисла да стојат во директен, неакадемски економскиот напредок и се грижи за
постои реална потреба воопшто да вметнам критички текст за нашата ни македонска порамномерен просторен и регионален
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
ПОРТА
архитектура АРХИТЕКТУРАТА И ЗДРАВЈЕТО СЕ НЕРАЗДЕЛНО ПОВРЗАНИ
Невена ГЕОРГИЕВСКА, дипл. инж. арх. оваа претстава на пандемијата со фасцинација број на здравствени работници. Колку простор и
Н
и фрустрација. Како архитект, читам за да имаме, малку ќе направиме ако немаме
из целиот свет, здравството се професионалци-проектанти, кои дискутираат за персонал. Мерката на Министерството за
соочува со најголемиот предизвик тоа како можеме да прилагодиме некој простор здравство за инволвирањето на матичните
на векот. Како COVID-19 го стега во ова кризно време. Јасно е едно: дека лекари во процесот на тестирање со COVID-19 е
обрачот врз човештвото, просторот нема да ги реши нашите предизвици важен чекор во оваа насока. Проблемот со
болниците се борат да одговорат. со COVID-19, тој е дел од решението, но не и справувањето со корона вирусот е поширок
Слушаме сериозни предупредувања за десетици решението. Треба да се размислува пошироко. отколку само обезбедување болнички кревет
милиони инфицирани, за милиони се бараат Просторот споредбено со другите ресурси во повеќе. Патот не е лесен и не личи дека ќе биде
кревети на интензивна нега и стотици илјади ограничени количини. На пример: ограничениот брз. И секако, не сите одлуки ќе бидат исправни.
луѓе се натпреваруваат за ограничен број на
респиратори. Болниците бараат начини да ги Фангчанг болница, Кина
процесираат пациентите, чувајќи го персоналот
и другите пациенти безбедни. Предвидувањата
навистина нè освестуваат. Разбирливо. Стравот
го прегази светот. Во време кога многумина се
навикнати на свет во кој има сè, соочени сме со
горчливиот факт дека можеби немаме доволно
од тоа што ни треба, без разлика дали тоа се
респиратори, маски N-95, ракавици, па дури и
тоалетна хартија (иако ова последното е малку и
претерано).
Како планер на здравствени објекти, ја гледам
18 ПОРТА 24 април 2020
Засега, се чини дека нашите здравствени власти
имаат добро осмислена стратегија.
Недостигот од кревети произведе голем
притисок во здравствените системи ширум
светот. Во очајна потрага по кревет повеќе, се
развиваат нови концепти за одговор на кризите
во јавното здравство.
Тениски центар Billie Jean King National Tennis Center во Флешинг Медоус, Квинс
ПОРТА
претворање на повеќето од нив во целосно
функционални привремени медицински
установи.
Архитектите во земјава
рамо до рамо со агентите
за недвижности и војниците
Просечната месечна нето-плата во секторот градежништво – потсекторот
изградба на згради изнесувала 24.259 денари, а во секторот за стручни, научни и
технички дејности – потсектор архитектонски дејности и инженерство, техничко
испитување и анализа 26.610 денари
д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл. инж. арх. отсуството на партиципација во рамките на градежништвото и 17.290 (93,56 %) од сите
(Специјално за Порта 3 од Лондон) меѓународни истражувања од овој вид. Како вработувања во стручните, научните и
В
резултат, направен е обид да се создаде техничките дејности се во рамките на
колку е можно подобра претстава за приватниот сектор. Фокусот на погорниве
о овој текст е направен обид да
состојбите во рамките на архитектонската два сектори се должи на тоа дека
се прошират сознанијата за
професија или пак пошироко во доменот на очекувањата се дека најголемиот број од
состојбите во доменот на
стопанските сектори кои најчесто ги 776 овластени архитекти во земјата на
архитектонската професија во
опфаќаат архитектите во Северна крајот од 2019 година, да бидат вработени
Република Северна Македонија
Македонија, а врз основа на расположливите во еден од овие два сектори на стопански
на почетокот на новата декада на 21-виот век.
информации. дејности. За жал не се достапни
На локално ниво ваквата определба
информации за да се утврди колку од нив
вообичаено станува голем предизвик или
ВРАБОТЕНИ ВО СЕКТОР ГРАДЕЖНИШТВО точно се вработени во кој сектор.
како резултат на отсуство на систематско
Според Државниот завод за статистика - Дополнително, расположливите податоци
истражување од овој аспект, или пак како
ДЗС (2020/2.1.20.06), во 2019 година во укажуваат на тоа дека уделот на
резултат на ограничено или непубликување
секторот градежништво биле вработени овластените архитекти во севкупниот број
на резултатите од евентуално спроведените
вкупно 56.036 лица (7,02 %), а во секторот за на вработени во земјата е мал и изнесува
истражувања. Оттука стечените и искажаните
стручни, научни и технички дејности 18.480 само 0,97 промили.
сознанија веројатно се поограничени во
лица (2,32 %) од вкупниот број на 797.651 Доколку погорните информации за уделот
својот обем и повеќе индикативни отколку
вработени во земјата. Веројатно очекувано, на вработувањата во приватниот сектор се
репрезентативни за состојбите. Определбата
во овие посттранзициски времиња 53.565 репрезентативни и за овластените архитекти,
е дополнително усложнета како резултат на
(95,59 %) од сите вработувања во тогаш ситуацијата во земјата изгледа дека се
24 ПОРТА 24 април 2020
разликува од онаа во ЕУ и укажува на тоа сметаат за поагилни и како такви полесно
дека сме се соочиле со потенцијално можат не само да се прилагодат на
поопсежно ниво на приватизација. Според промените на пазарот, туку и да искажат
резултатите од истражувањето на Советот на поголемо ниво на компетитивност. Се
архитектите од Европа (САЕ) за разбира, раситнувањето на деловните
„Архтитектонската професија во Европа – организации носи со себе и негативни
2018“ просечното учество на нивото на аспекти сврзани со ограничените капацитети
вработени во приватниот сектор во 26-те на истите, а со тоа и фокусирање на помалите
земји на ЕУ во 2018 година изнесува само 86 проекти достапни на пазарот. Последново е
%. Се разбира, прикажаната разлика може да особено случај во поразвиените западни
биде и барем делумно резултат на земји кога се работи за капитални јавни или
методолошките разлики во прибирањето на приватни проекти каде нарачателите
податоците во студиите. Но дури и тоа да е поставуваат услови коишто ефективно ги
случај, малото учество на овластените исклучуваат помалите бироа. На пример, едно
архитекти во јавниот сектор може да има ограничување може да биде сврзано со
негативно влијание, особено во однос на максималниот процент на вработени коишто
јавните набавки на градежни објекти и работат во едно време во бирото на проекти
работи. Ова е особено значајно кога се за еден поголем инвеститор. Така клиентот
работи за јавните набавки на капитални деловни субејкти во секторот може да постави лимит, да речеме, од
градежни објекти, каде ниското ниво на градежништво и 90,17 % (6.886) од вкупно најмногу 25 % од вработените на бирото да
вработени овластени архитекти во јавниот 7.636 деловни субјекти во секторот за работат на проекти за нив, коешто веднаш ќе
сектор може да резултира и со помал стручни, научни и технички дејности, се со ги исклучи помалите бироа од големите
капацитет на службите при селекцијата и еден до девет вработени во деловната проекти. Доколку вакво нешто се постави
реализацијата на вакви проекти со организација. како услов, тоа инвеститорите најчесто го
потенцијално долгорочни оперативни и И покрај одредените процентуални прават за да се „осигураат“ дека во рамките
финансиски реперкусии. разлики, слични тенденции се забележуваат и на бирото ќе има доволен слободен
во 26 земји на ЕУ во 2018 година кога капацитет да се прераспределат делови од
АРХИТЕКТОНСКИТЕ БИРОА СЕ СО ЕДЕН истражувањето на САЕ покажало дека 98,42 проектот на другите вработени доколку некои
ДО ДЕСЕТ ВРАБОТЕНИ % од архитектонските бироа се со еден до од оние што веќе работат на проектот се
Дополнително од Соопштението на ДЗС десет вработени. Ваквото раситнување на разболат или си заминат. Друг, ефективен
(6.1.20.16) за бројот на активни деловни деловните организации од една страна може начин на „рестрикција“ е преку бараниот изос
субјекти во 2019 година може да се утврди да се смета како позитивно со оглед дека на осигурување од професионална
дека 82,37 % (4.341) од вкупно 5.270 помалите организации вообичаено се одговорност. Во развиените западни средини
ПОРТА
архитектура
Town House
О
бјектот е градска куќа, параметри и барањата на Инвеститорот, проектирани на засебни нивоа, со заеднички
сместена во близина на сугерираа потреба од поголема зелена влез и комуникации. Секој од становите
централно градско подрачје површина, која, поради максаималната располага со добро димензионирани
на Скопје, во опкружување од искористеност на површината за градењењ основни станбени содржини, како дневен
ниска станбена структура на зададена со ДУП-от, во недостаток на двор е престој со трпезарија и кујна од отворен
објекти, проект на Пако Радовановиќ, надокнадена со интерполирање на градина концепт, три спални соби и бањи. Во
Арсенија Поповска Радовановиќ, Ѓоко на кровот на објектот. поткровниот простор е сместен мал спа
Радовановиќ, Стефан Матески . Куќата со површина од 850 квадратни центар, надворешен простор за забава,
Околностите создадени од урбанистичките метри се состои од две станбени единици опкружен со кровна градина. Подрумскиот
ПОРТА
простор е наменет за неопходните
технички содржини, како и
гаражирањето на неколку автомобили.
Town House е добитник на BIG SEE
ARCHITECTURE AWARDS 2020 и е во
конкуренција за GRAND PRIX BIG во
категоријата резиденцијални објекти. BIG
SEE ја препознава и изложува
квалитетната архитектура во Југоисточна
Европа, опфаќајќи 19 земји. Добитниците
на наградата свечено ќе се прогласат на
16. октомври на гала вечер во City of
Design Slovenia во Љубљана, каде ќе
бидат изложени и сите наградени
проекти.наградени проекти. n
ПОРТА 24
СИСТЕМ - ЗЕЛЕН КРОВ
Душанка ШУЛОВИЌ, дипл. инж. арх. презентираат тематски, низ различни медиуми. на земјиштето за отпорност на земјотреси, така
Н
„Форумот“ има аспирација да биде платформа што фактичката изградбата на објектот се
за интеракција и дебата, со други зборови - одложи до 2015 година и потоа траеше четири
а 29 ноември 2019 година отворен
дневна соба на градот. Тоа е простор за години. Автори на проектот се НЛ Архитектс, кои
е новиот Културен центар„Форум“
презентација и размена на култура, слики, книги, го добија тендерот во конкуренција со студиото
во градот Гронинген, во
располага со простор за изложби, сали за на Заха Хадид.
Холандија. „Форумот“ е
собири и перформанси, подвижни холови Граѓаните и посетителите на Гронинген во
мултифункционален објект,
комбинирани со различни содржини, и сето тоа „Форумот“ може да уживаат во национални и
дизајниран како единствен чист волумен
соединето во еден целосен склоп. интернационални изложби, филмови, дебатни и
поставен во виталниот јавен простор во
Изграден е на мала површина, во строго културни настани, ток-шоу настани, презентации
центарот на градот. Изгледа предимензиониран
дефиниран централен простор, опкружен со и тоа секој ден од неделата. Објектот нуди:
и е далеку повисок од околните згради што на
средновековни градби. Објектот има десет ката бесплатен интернет, фоаје наречено
прв поглед се чини без причина. Но, пораките
и површина од 17.000 квадратни метри. „Newsroom“ (соба за вести, со сите весници и
што ги праќа се многузначни и вонвременски.
Изградбата чинеше преку 140 милиони евра. списанија на располагање); библиотека со 178
Авторите ќе речат: „Форумот“ не е библиотека,
Општината Гронинген распиша конкурс во 2006 места за учење и работа, со достапни штекери за
не е музеј, не е кино, туку е нов тип на јавен
година, кој заврши со изборот на решението во вклучување на потребните електронски уреди,
простор каде традиционалните граници на овие
2007 година. Изградбата на објектот започна во удобни столчиња за читање и мал одвоен дел во
институции се бришат. Информациите кои
2011 година, но бидејќи Гронинген се наоѓа во кој е обезбедена потполна тишина; кино-сали со
консументот ги добива во „Форумот“ се
трусно подрачје, беше потребно прилагодување редовни проекции; конференциски сали за
34 ПОРТА 24 април 2020
максимум 450 луѓе; Гронинген - туристички храна и пијалаци. височина. Објектот истовремено ги задоволува
инфо-центар со продавница за сувенири; „Story Со изградбата на „Форумот“, просторот пред потребите за создавање голем простор на мала
world“ (интерактивна современа изложба за објкетот практично му даде на градот нов површина. Заради централната празнина во
светот раскажана низ приказни); „Wonderland“ – плоштад наречен Нуе маркт. Тоа е практично внатрешноста на објектот, низ која поминуваат
едукативна игротека за деца до 15 години; третиот плоштад во Гронинген, покрај Гроте седум ескалатори што ги поврзуваат различните
медијалаб - медиумска лабораторија во која има маркт (големиот плоштад) и Вис маркт. нивоа, сѐ во зградата делува како единствен
разни нови технологии како 3Д печатење, грин- Непосредно до „Форумот“ се гради нов хотел простор.
скрин за видео и фотоманипулација кои кој ќе овозможи сместување за посетителите кои Од денот на отворањето до 30 јануари 2020
посетителите може да ги користат, забавен дел ќе доаѓаат во посета на културниот центар и на година објектот го посетиле 700.000 луѓе, а се
со технологии како виртуелна реалност и градот, а ќе се намали метежот на главните очекуваат годишно околу 1,4 милиони
видеоигри (симулатори итн.); кафе-ресторан, плоштади и на централните градски артерии. На посетители. Во објектот работат 89 вработени
простор за седење. Од покривот кој е на овој начин се зголемува фреквенцијата во со полно работно време и 35 студенти. Иако овој
височина од 45 метри се протега прекрасен западниот дел од центарот. објект не е прва контроверзна градба во градот
поглед на целиот град, додека пак во Објектот збунува со својата надворешност, но (прв контроверзен објект беше Музејот на
подрумската гаража е сместена уметничка лед- фасцинира со својата внатрешност. Гронинген, изграден во италијански
инсталација долга 20 метри. Во подрумот се Накривената фасада дозволува светлоста да постмодерен „Мемфис“ стил), тој предизвика
наоѓа и паркинг за 380 автомобили и за 1.200 продира во внатрешноста на објектот, но и во бурни дискусии како во архитектонските
велосипеди. Влезот е бесплатен, се плаќа само околните згради кои се доста пониски, така што кругови, така и меѓу општата популација во
за одредени специјални изложби и секако за не им го затвора светлото поради својата градот и пошироко. Кај граѓаните на Гронинген
24 април 2020 ПОРТА 35
имаше негативни реакции, бидејќи дел од нив
сметаа дека не одговара на стариот,
традиционален стил на околината и на градот.
Во архитектонските кругови се примаше со доза
на резерва идејата за димензијата и
пренападноста на габаритот. Објектот беше
нарекуван со различни погрдни имиња: културна
стоковна куќа, метеор, културна палата на
Источниот блок, дневна соба. Но, денес
веројатно голем дел од граѓаните на Гронинген
се согласуваат со директорот на „Форумот“,
Дирк Нијдам, кој вели: „Ние сме провинција
прилично оддалечена од Амстердам, па кога
имаме знаме, треба да го вееме повисоко за да
се види од остатокот на Холандија. Музејот на
Гронинген беше мамка која привлече луѓе од
целиот свет. Сите забележаа дека прометот се
смени, а подрачјето стана навистина поврзано.
Имиџот на Гронинген исто така се подобри.
Луѓето почувствуваа што може да направи една
зграда. Затоа посакаа уште и посакаа тоа да се
направи повторно.“
Дали ние, како мала земја, можеме да
извлечиме некаква поука од оваа приказна?
Гронинген е град во најсеверната провинција
на Холандија, со околу 240.000 жители и 60.000
студенти, бидејќи е и универзитетски центар.
Културниот центар „Форум“ овозможува
прекрасни услови и големи можности за
образованието и за културата на градот и
земјата.
Мојот град Скопје е главен град на држава,
скоро милионски град и исто така
универзитетски центар, а три децении
интензивно гради главно станбени згради и
катни гаражи, низ кои провлекува простор за
шопинг и кафеани. Културата и образованието
се на маргините на општествените случувања, а
мултифункционални објекти кои треба да ги
задоволат овие потреби се Младинскиот
културен центар (МКЦ), објект изграден во СФР
Југославија и салата „Борис Трајковски“ (ВИП
ПОРТА
Авторски тим:
Арена или А1 Арена, кој како ја знае во јавноста, - NL Architects
која ни името не може да си го задржи подолго), Соработници:
која освен за спортски натпревари се користи и - NL Architects со ABT
за концерти и новогодишни прослави, иако Engineering
акустиката е крајно проблематична, па дури и за - Структурни и геотехнички
саеми во последно време. инженери - ABT
Зградите на Филхармонијата, Македонската - Внатрешен дизајн - NL
опера и балет, Националната и универзитетска Architects, deMunnik-
deJong-Steinhauser,
библиотека и Македонскиот народен театар (кој
&Prast&Hooft, Tank,
од архитектонска гледна точка не го заслужува
Northern Light
името), ги исклучувам затоа што тоа се
- Техничка инсталација -
специјализирани простори на установи од Huisman en van Muijen
национален карактер и имаат сосема поинаков - Акустика - Peutz
третман и намена. - Сеизмички инженер - ABT,
Поуката извлечете ја сами! n BORG and BAM Advies &
Engineering
- Градежници – BAM
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА
технологија
Р
оботиката денес е
општоприфатен стандард во
многу индустрии - од роботи
заварувачи на линиите за
монтажа во автомобилската
индустрија, па до роботски раце за
извршување софистицирани хируршки
интервенции. Вештачката интелигенција, пак,
е на прагот на својата златна ера. Многу нови
технологии добиваат на значење особено во
услови на криза како актуелнава здравствена
и економска. Имено, во многу ситуации каде
физичкото присуство на човекот е опасно по
неговото здравје и живот, тоа се заменува
токму со роботи. Во нуклеарната индустрија,
за прецизни мерења и истражувања на
морското дно и слични апликации веќе
одамна се користат роботи. Со последнава
криза, роботите влегоа во здравството и на
еден поинаков начин - неретки се примерите
на користење на роботи како медицински
персонал кој се грижи за заболените од
Ковид 19.
на роботите и роботиката
посебно го импресионирале. Втората
личност е стручњакот за компјутерски науки и
интелигенција Марвин Мински.
Астероидот „5020 Асимов“, кратерот
„Асимов“ на планетата Марс и едно основно
училиште во Бруклин добиле име во негова
чест. Умрел од сида, бидејќи бил заразен со
ХИВ преку трансфузија на крв за време на
неговата операција на срцето во 1983 година.
Во тој период не биле ретки таквите случаи
со оглед дека болеста сè уште не била
доволно позната. И познатиот тенисер Артур
Еш за жал заболел на идентичен начин, но тој
веднаш излегол во јавноста со објава дека е
инфициран, а формирал и своја фондација за
борба против оваа болест, за разлика од
семејството на Асимов кое објавило дури
десет години по неговата смрт. Починал во
1992 година.
ПОРТА
ПОРТА
екологија
Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА податоци на ЕСА, објавени кон крајот на откако милиони Американци не одат на
П
минатата недела, засновани на слики од работа, додека школите и јавните места се
оради воведување карантини и сателитот „Copernicus Sentinel-5P“. затворени, а сообраќајот е намален.
строги ограничувања на Во среде пандемијата на корона вирусот, Се појави надеж меѓу активистите за
движење низ цела Европа, во небото над делови од Кина и Италија е животна средина дека лидерите сега сериозно
делови од Кина и Индија и расчистено што може да се види на ќе го сфатат прашањето за климатските
последователно намалување на сателитските слики, а венецијанските канали промени и ќе преземат порешителни
сообраќајот со автомобили и други повторно станаа јасно чисти, човештвото стана активности што можеби не се толку драстични,
активности, загаденоста на воздухот е свесно колкава штета ѝ правело на природата. но ќе спасат животи на долг рок.
значително намалена во поголемите европски Во Тајланд и Јапонија животни шетаат по Ширењето на Ковид 19 ги отвора прашањата
градови. Ова е потврдено со најновите улиците, а намалено загадување има и во САД, за човековото влијание врз животната средина
светот од загадувањето
и за тоа дали непосакуваната ситуација може
да даде нови насоки во борбата против
загадувањето и климатските промени.
ПОРТА
хортикултура ИДЕАЛНО ВРЕМЕ ЗА ПРОЛЕТНО УРЕДУВАЊЕ
Нежна романса и
релаксација во дворот
Годинава едно од главните обележја на Вашингтон може да се види само по
виртуелен пат. Поставени се неколку камери долж реката Потомак и езерцето во
близина на споменикот на Томас Џеферсон, а официјалната веб-страница по повод
настанот изобилува со безброј информации, видеоматеријали, идеи за креативни
проекти и фотографии кои будат носталгија
В
о време кога модерните домови обична релаксација. шетате боси, каде што децата можат да
се мерат на десетици квадрати, Но, за да уживате во магијата на дворот, играат, може да седите на ќебе што ќе ви се
да се има двор во урбана треба да се грижите за него, односно редовно најде. Покрај тревниците, основни или
средина како дел од еден дом е да го уредувате и одржувате. елементи што се подразбираат за уредување
луксуз. Дворот има свој агол на Пред да ги претставиме нашите идеи за се дрвјата и цвеќињата.
отворен простор, парче природа во домот, уредување, ќе забележиме дека основата на
потенцијална градина за одгледување овошје убавиот простор на отворено е тревникот. КАКО ДА СЕ ОРГАНИЗИРА ДВОРОТ
и зеленчук и одлична област за игра на Здравиот, квалитетен и одржуван тревник е Вашиот двор треба да биде огледало на
отворено за деца. Дворот може да се повреден од која било декорација. вашата креативност и тоа ќе го постигнете ако
претвори во нежна романса која ќе се роди од Тоа е природен килим на кој можете да сакате да го направите оаза на отворено за да
48 ПОРТА 24 април 2020
уживате, a не само обична ливада каде растат растенијата во просторот, бидејќи тие се оние количината на грижа што ја бара. Ако
диви растенија. што на крајот го дефинираат изгледот на градинарството е хоби за вас, можностите за
Пред да почнете да размислувате како да го градината. одгледување на најразлични украсни растенија
уредувате вашиот двор, има неколку основни На пример, ако имате мал двор, најдобро е се огромни, но дури и ако немате многу време
упатства што треба да ги имате предвид за да да изберете ниски дрвја и овошни. да се грижите за цвеќето, имате добар избор
создадете простор што одговара на вашата Ако, пак, имате голем двор, можете да на повеќегодишни растенија кои бараат
околина. засадите дрвја со неформални стебла и тоа по најмалку грижа.
Всушност, за убав градинарски дизајн не ви краевите од дворот, но сепак на растојание од Кога ќе изберете растенија за вашиот двор и
требаат скапи услуги за градинарство, туку оградата на два до три метри. Исто така, со ќе ги распоредите, садењето може да почне
конкретни идеи за уредување и придржување дрвјата можете да направите заштита од кога времето ќе дозволи.
до основното едноставно „правило за бучава и несакани погледи. Времето кое сега повеќето граѓани во овој
градинарство“ - размислете пред да засадите Како да изберете растенија за дворот, исто период го поминуваат во своите домови
или да изградите нешто. така, зависи од стилот на куќата, на пример, поради воведување карантин и забрана за
Планирајте засадување растенија и градење дворовите во модерните домови се претежно движење, а сè со цел спречување на корона
дополнителни елементи и нивно одржување во во минималистички стил, а нивната монотонија вирусот, може да се искористи токму за
согласност со вашиот дом за да добиете може да се скрши од имагинативно осмислување на градините.
кохезивна и функционална целина. обликувани топиари и некои повеќегодишни Само малку имагинација и некои добри
растенија со силни бои. совети се доволни за целосно да го промените
ОДРЕДЕТЕ ЈА ЦЕЛТА НА ДВОРОТ Вие избирате цвеќе според сончевата изгледот на вашиот двор каде сакате да се
Пред да почнете со идеи за дизајн во светлина на градината, квалитетот на земјата и опуштите и да го поминете слободното време.
вашиот двор, размислете за што ќе се користи
тој простор. Дефинирајте дали сакате да
уредувате за така куќата да изгледа поубаво?
Дали ќе бидете домаќини на гостите во дворот,
ќе организирате скари, забави и собири? Дали
ќе поставувате играчки за деца и дали ќе биде
удобно да играат во таа околина?
Реализирајте идеи за уредување ако знаете
дека ќе имате доволно заштита од бучава,
сонце, поглед на улиците и доволно време за
одржување на вашиот двор? Затоа, бидете
реални и украсете го вашиот двор според тоа
колку навистина ќе го користите.
ПОРТА
репортажа НЕЗАБОРАВНА ГЛЕТКА НА РЕДОВИТЕ САДНИЦИ
Н
Помалку чудно е да се замисли дека пред повеќе глобалната пандемија, и од безбедносни
ишто подобро не го претставува од еден век, овој дел на главниот град на САД, причини, како и секаде во светот, јавните
доаѓањето на пролетта во бил речиси пуст. Фестивалот „Црешов цут“ се собирања се забранети, музеите затворени.
Вашингтон, од црешовиот цут и одржува од 1927-ма, наваму, и претставува Како резултат, едно од главните обележја на
тринеделната манифестација за олицетворение на американско-јапонското Вашингтон може да се види само по
таа пригода. Незаборавна е пријателство. Вклучува маркантна парада, бројни виртуелен пат. Поставени се неколку камери
глетката на редовите садници, градот како да се музички настапи, уметнички изложби, едноставно долж реката Потомак и езерцето во близина
буди од миризбата на деликатните бели и розови нуди многу забава. Требаше да трае од 20-ти на споменикот на Томас Џеферсон, а
50 ПОРТА 24 април 2020
„Црешов цут“
ПОРТА
Елиза
Скидмор
ПОРТА
уметност
В
Антони Гормли целиот свој опус го базира на о време на глобална пандемија
интроспекцијата кон сопственото тело и од нечуени размери, во нашите
меѓусебни разговори и од
позиционирањето на човекот во односот на просторот. социјалните коментатори,
Наспроти него Данецот со исландско потекло Олафур слушаме дека, откако ќе ја
пребродиме кризата со корона вирусот Ковид
Елијасон во своите дела ја рефлектира природата и 19, ништо нема да биде исто. Нема да бидат
односот на индивидуата, како и нејзината перцепција исти блиските контакти меѓу саканите и
пријателите, нема да биде ист нашиот однос
на надворешниот простор и отвореното пространство кон природата, нема да биде ист економскиот
поредок поради очекуваната светска
рецесија, нема да биде иста нашата верба
односно недоверба кон властите. Според
некои мислења светот ќе биде поограничен,
помалку слободен и ќе владее недоверба.
Други пак сметаат дека ќе го преиспитаме
нашиот однос кон нашата цивилизација, а
пред сè кон планетата Земја. Но, секојдневно
сè повеќе станува јасно дека приоритетите се
менуваат и дека времето поминато со
најблиските и секојдневните разговори со
пријателите макар и на далечина се
бесценети. Најважно од сè е дека ѝ дадовме
на природата малку време да се одмори од
нас. Нивото на загаденост во големите
градови драстично се намали, а дивиот свет се
врати таму каде најмалку се очекуваше.
Со две неодамнешни изложби во Лондон,
Антони Гормли и Олафур Елијасон, големи
имиња во светската современа уметност,
пророчки се осврнаа на некои од овие
прашања во изложбените простории на Ројал
Академи (21 септември - 3 декември 2019) и
Тејт Модерн (11 јули 2019 - 5 јануари 2020).
Мајсторот на монументални скулптури,
Британецот Антони Гормли целиот свој опус
го базира на интроспекцијата кон
сопственото тело и позиционирањето на
човекот во односот на просторот. Наспроти
него Данецот со исландско потекло Олафур
Елијасон во своите дела ја рефлектира
природата и односот на индивидуата, како и
нејзината перцепција на надворешниот
простор и отвореното пространство.
56 ПОРТА
„Глацијални струи (жолто, окер)“ - Eлиасон