Professional Documents
Culture Documents
İyon Kanal Mekanizmaları Ve Hastalıkları
İyon Kanal Mekanizmaları Ve Hastalıkları
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Dersin İçeriği
• İyon Kanallarının Temel Özellikleri
• İyon Kanallarının Moleküler Yapıları ve Görüntüleri
• Asit Duyarlı K+ Kanalı (KcsA-Fab Kompleksi)
• Voltaj Duyarlı K+ Kanalı (Chimeric Kv1.2/2.1)
• Farklı Elektrofizyolojik Ölçeklerde İyon Kanal Model
Yaklaşımları
• İyon Kanallarının Metabolizması
• İyon Kanal Bozuklukları ve Sebep Oldukları Hastalıklar
• Kistik Fibrozis
• Bebeklerde Kalıcı Hiperinsülinemik Hipoglisemi (PHHI)
• Primer Aldosteronizm (PAL) veya Conn Sendromu
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Kanal Tipleri
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
İyon Kanallarının Sınıflandırılması
Sodyum Kanalları
Kalsiyum Kanalları
Potasyum Kanalları
Klor Kanalları
Kanal Tipine Göre
Porinler
(Su kanalları)
Bağlantı Sızıntı
(Gap Junction)
Proteinleri
İyon Kanalları
İyon Geçiş Kapısının
Ligand Kapılı
Açılıp/Kapanma
Mekanizmasına Göre
Voltaj Kapılı
Asit Duyarlı İyon
Kanalı Altbirimleri
Hacim Düzenlemeli
Anyon Kanal
Altbirimleri
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
İyon kanalı boyunca pasif olarak akan iyon akımları
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
İyon Kanallarının En Temel Özellikleri:
• seçicilik
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
İlk Defa 2014 Yılında Elde Edilen Bir Zar
Protein Ailesinin Kristal Yapısı: TMEM16
7 Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
K+ Kanalı KcsA-Antijen Bağlayan Fab Kompleksi
Karbon
Azot
Oksijen
Kovalent Bağ
Karbon
Azot
Oksijen
Kovalent Bağ
Hücre dışı
Hücre
Zarı
Hücre içi
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Tepe Görünüm
KcsA-Fab Kompleksi
Bu komplekste K+ iyonları
nereden geçiyor?
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Tepe Görünüm
KcsA-Fab Kompleksi
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Tepe Görünüm
KcsA-Fab Kompleksi
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
KcsA-Fab Kompleksi
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
KcsA-Fab Kompleksi
K+
Filtre
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Filtre
K+
K+
K+
K+
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
KcsA K+ İyon Kanalı
K+
Hücre dışı
K+
K+
K+
K+
Hücre K+
Zarı
Hücre içi
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
KcsA K+ İyon Kanalı - Streptomyces lividans
Yanal Görünüm Tepe Görünümü
Kanal Girişi
KK++ K+
KK++
K+
K+
K+
Filtre K+
K+
K+
K+
K+
K+
K+
Gözenek (pore)
Kapı
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
İyon Kanallarında Seçicilik
Kanal Girişi
Seçici filtre çok dardır ve K+ iyonları
K+
su molekülleri ile yaptığı hidrasyonu
K+
Filtre K+
K+
kaybeder. Fakat bu yolla kaybettiği
K+
enerjiyi omurga karbonil atomları ile
K+
Gözenek (pore) etkileşerek telafi eder. Na+ iyonları
sahip oldukları geometriden dolayı bu
Kapı
kanaldan geçme olasılığı çok daha
düşüktür.
Seçicilik, bir iyon kanalının belirli iyonları zarın bir tarafından diğer
tarafına hızlı bir şekilde akışını sağlarken, diğer iyonların geçişini
engelleme yeteneğidir.
Seçiciliğin yapısal belirleyicileri; kanalın merkez kısmında bulunan,
iyonların etkileştiği su moleküllerini barındıran filtreye benzer
yapılardır.
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
İyon Kanallarında Seçicilik
Kanal Girişi K+
Seçicilik, iyon ve filtre atomları arası
K+
etkileşme şiddetinden ileri gelir.
Filtre K+
K+ Dolayısıyla proteinin filtre kısmındaki
K+
K+
atomlar ile uygun etkileşmeler
Gözenek (pore) yapamayan iyonlar, etkileşme halinde
oldukları su moleküllerinden (hidrasyon)
Kapı
kurtulup filtre kısıma giremezler.
Filtre atomları ile çok güçlü etkileşme yapan iyonlar, filtre kısımda
takılır kalır
Seçici filtrede birden fazla iyonun bulunabilmesi K+ iyonlarının birbirini
itmesini, filtreyi oluşturan atomlar ile kararlı etkileşimler
oluşturmasını engeller ve böylelikle olabildiğince hızlı K+ iyon akışı
sağlanır. Kanala her giren yeni iyon diğer tarafta bir iyon çıkmasını
sağlar. Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
İyon Kanallarında Seçicilik
Kanal Girişi K+
Kanalın merkezindeki boşluk su
Filtre
K+
K+
molekülleri ile dolu hidrofobik bir
K+
K+ tüneldir. Bu bölgede iyonlar tekrar su
Gözenek (pore)
K+
molekülleri ile etkileşime girerler ve
protein yüzeyi ile etkileşmeden kanalın
Kapı hücre içi kapısına doğru ilerler.
Seçicilik, açık kanal boyunca net akımın hangi yöne doğru olacağının
bir anahtar belirleyicisidir.
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Voltaj Duyarlı (Kapılı) İyon Kanalları
Farklı hücresel sinyallere karşılık, iyon kanallarında farklı
mekanizmalarla iyonik iletim faaliyete geçebilir veya durabilir. Bu
işlem sıklıkla kanalın boşluk (gözenek) yapısında açılma veya
büzülmeye (sıkılma) karşılık gelen konformasyonel değişimleri ihtiva
eder.
Kanal kapısının açılması/kapanmasını harekete geçirici uyarılar
(stimuli) çok çeşitli olabilir.
Pek çok iyon kanalı; uyarıları direk hisseden modüler bölgeler içerir ve
daha sonra gözenek boyunca bölge-bölge etkileşmelerini düzenler.
Diğer durumlarda; sensör (algılayıcı) ve gözenek birbirinden ayrı yapı
elementleri değillerdir.
Her iki durumda da kanalın açılması/kapanması; çiftlenmiş
duyumlama ve birçok konformasyonel durumları gerektiren
dönüştürme adımlarını içerir.
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Voltaj Kapılı K+ İyon Kanalı -
Chimeric Kv1.2/2.1
VDB İGB
S3
S6
S2 S5
Bu etkileşimler sebebiyle VDB
S6 aktivasyonu ve gözenek bölgesi açılması
birbiriyle bağlaşıktır. Öyle ki; sensör
aktivasyonun artması gözeneğin açılma
olasılığını arttırır.
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Bir Kanal Gözeneğinin Modüler Sensör Bölgesi
Tarafından Düzenlenişinin Genel Tanımı
𝜃: sensör ve gözenek bölgeleri arasındaki
bağlaşıklık
𝜃×Kaçık
Kuyarılma: fizyolojik Sensör Uyarılmış Sensör Uyarılmış
Gözenek Kapalı Gözenek Açık
uyarılmanın bir
fonksiyonu olan
Kuyarılma 𝜃×Kuyarılma
sensör
aktivasyonu için
Sensör Dinlenimde Sensör Dinlenimde
denge sabiti Gözenek Kapalı Gözenek Açık
Kaçık
Heterolog Hücre
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Tek İyon Kanalı Modeli
• Tek iyon kanalı, hücresel elektrofizyoloji ve terapötik hedeflerin (farmakolojik
yaklaşımlarla kanalopatilerin tedavisi için geliştirilecek) moleküler
tanımlayıcısıdır.
• Tek kanal seviyesinde akım ya hep ya hiç şeklindedir.
Pil (Ve), iyonların asimetrik dağılımı nedeniyle
oluşan Nerst denge potansiyelidir. Kanalın seçicilik
özelliğini, yani hangi iyonların geçeceğini belirler.
Ohm Yasası
Direnç (r),
Anahtar (P0) , kanalın kapı kanalın iyonik Zar potansiyeli
özelliğini temsil eder. akımı iletme ve denge
Anahtarın açık olma kabiliyetini potansiyeli
olasılığı, kanal kapı(ları)nın Zar yansıtır ve arasındaki fark
açık olma olasılığı ile potansiyeli, iletkenliğin (Vzar-Ve), itici
belirlenir Vzar=Viç-Vdış tersine eşittir güç olarak
(r=𝛾-1). tanımlanır
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
Tek Tip İyon Kanalı Popülasyon Modeli
Heterolog hücrelerdeki (mesela, Human Embriyonic Kidney- HEK
293) iyon kanal proteinlerinin ifadelerinin oldukça düşük
oluşundan dolayı; bu hücreler esas itibarıyla homojen (veya tek
tip) kanal popülasyonu tarafından oluşan akımların
gözlemlenmesine olanak sağlar.
Heterolog Hücre
Tıp Fakültesi Dönem-I Biyofizik Ders Notları - Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı
İki Tür İyon Kanalı Popülasyon Modeli
Geri alım
Bir iyon kanalının yaşam Golgi
F508
SUR1
SUR1
Kir6.2
SUR1