4.

HAFTA

KİM183
GENEL KİMYA

Yrd.Doç.Dr.Nurettin ELTUĞRAL
nurettineltugral@karabuk.edu.tr
KBUZEM
Karabük Üniversitesi
Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
 Periyodik cetvel
 Modern kimya modern atom kuramı esas
alınarak geliştirilmiştir. Atom yapısı ve atomların
etkileşimlerinin anlaşılması kimya öğrenimi
açısından önemlidir.
 Atom: Atom Yunanca atomos, bölünemez
anlamına gelir. Bir kimyasal elementin bütün
özelliklerini taşıyan en küçük parçacığıdır.

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
2
 Periyodik cetvel
 Elementler atom numarası soldan sağa ve
yukarıdan aşağıya artacak şekilde sıralanmıştır.
 Yatay sıraya = periyot
 7 tane periyot
 Düşey sütun = grup
 Benzer fiziksel ve kimyasal özellikler

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
3
 Soy gazlar
Alkali Metaller
Periyodik cetvel
Toprak alkali Ametaller
Halojenler
Metalleri

Geçiş Metalleri

Metaller Lantanit ve aktiniler

KBUZEM - Karabük Üniversitesi
29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
4
 Periyodik cetvel

 Periyodik cetvelde her atom bir kutu

içersinde atomik özelliklerini ifade
edecek şekilde sembolleriyle
gösterilir
• Atom numarası ve Kütle numarası

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
5
 Periyodik cetvel
 Grup IA – alkali metaller
 Su ile alkali baz oluştururlar
 Grup 2A – toprak alkali metaller
 Bunlarda su ile baz oluştururlar, fakat iyi
çözünmezler
 Grup 7A – halojenler
 Metallerle tuzları oluştururlar

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
6
 Periyodik cetvel
 Metaller
 Isı ve elektriği iyi iletirler
 Sünektirler, tel ve levha haline gelebilirler
 Civa hariç katı haldeler
 Elektron vererek (+) yüklü olmak isterler
 Ametaller
 Isı ve elektriği iletmezler
 Katıları kırılgandır
 Oda sıcaklıklarında bazıları gaz halinde
 Elektron alarak (-) yüklü olmak isterler

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
7
 Gruplarda elektron konfigürasyonu
 Elementler elektron dizilimlerine
göre 4 sınıfta toplanır:
1) Soygazlar
Şimdi bunları
2) A grubu elementleri yakından
inceleyelim

3) Geçiş metalleri
4) İç geçiş metalleri

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
8
 Gruplarda elektron konfigürasyonu

1) Soygazlar 8A grubunda bulunur

 Kimysal tepkimeler girme isteği çok
azdır; çok kararlıdırlar
 Soygazların en dış yörüngesindeki s
ve p orbitalleri tam doludur

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
9
 Gruplarda elektron konfigürasyonu
2) A grubu elementleri 1A -7A
elementleri
 Bazıları metal ya da ametal ya da
amfoter; bazıları katı, bazıları gaz
veya sıvı haldedir
 Dış yörüngedeki s ve p orbitalleri
tam dolu değildir

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
10
  1A-7A grubu elementleri (son 8A
1A
yörüngeleri s ya da p ile biter)
2A 3A 4A 5A 6A 7A

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
11
 Gruplarda elektron konfigürasyonu

3) Geçiş metalleri B grubu elemenleri

 Elektron dizilimleri d orbitali ile biter
 Örneğin altın, bakır, gümüş

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
12
 Gruplarda elektron konfigürasyonu

4) İç geçiş metalleri tablonun altındaki

iki satırda bulunur
 Elektron dizilimi f orbitali ile biter

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
13
 B grubu elementleri: geçiş
metalleri

 Bunlar iç geçiş metalleri ve

buraya aitler

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
14
 H 1s1 Elektron diziliminin nasıl
1
bittiğine dikkat edin!!!
Li
3
1s22s1
Na 1s22s22p63s1
11

K
19
1s22s22p63s23p64s1
Rb
37
1s22s22p63s23p64s23d104p65s1
Cs 1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d10 5p66s1
55
1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d105p66s24f14
Fr
87 5d106p67s1
KBUZEM - Karabük Üniversitesi
29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
15
 Soygazların elektron He
dağılımı nasıl bitiyor ??? 1s2 2

Ne
1s22s22p 6 10

Ar
1s22s22p63s23p6 18

Kr
1s22s22p63s23p64s23d104p6 36

Xe
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p
2 2 6 2 6 2 10 6 2 10 6
54

1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d10 Rn
86
5p66s24f145d106p6
KBUZEM - Karabük Üniversitesi
29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
16
 Periyodik cetvelde eğilimler:
Atom çapı
H
 Grupta yukarıdan aşağı yörünge Li
sayısı artar; dolayısıyla atom çapı
artar!!! Na

Rb

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
17
 Periyodik cetvelde eğilimler:
Atom çapı
 Ayni periyotta soldan sağa gidildikçe atom çapı küçülür.
 Elektronlar aynı enerji seviyesinde
 Fakat nükleer yük artıyor
 Dış yörünge elektronları çekirdek tarafından daha çok
çekilir

Na Mg Al Si P S Cl Ar
KBUZEM - Karabük Üniversitesi
29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
18
 Periyodik cetvelde eğilimler:
İyonlaşma enerjisi
 Yüklü atom ya da atom gruplarına iyon denir
 Gaz halindeki bir atomun son yörüngesinden
bir elektron koparmak için verilmesi gereken
enerji: İyonlaşma enerjisidir (iE)
 Nötr bir atomdan elektron koparıldığı zaman
atom (+) yük kazanır
 Nötr bir atomdan bir elektron koparmak için
gerekli enerji: 1. iyonlaşma enerjisidir.(1.İE)
KBUZEM - Karabük Üniversitesi
29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
19
 Periyodik cetvelde eğilimler:
İyonlaşma enerjisi
 1 elektron kaybetmiş bir atomdan 2.
elektronu koparmak için gerekli enerji 2. İE; 3.
elektronu koparmak için 3. İ.E vb.

 Her zaman, herhangi bir atom için:

1. İE < 2. İE ve 3. İE

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
20
 İyonlaşma enerjisi

Mg(g) → Mg+(g) + e- I1 = 738 kJ

Mg+(g) → Mg2+(g) + e- I2 = 1451 kJ

1. İE (I1) < 2.İE (I2)

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
21
 İyonlaşma enerjisi

3. Periyot elementlerinin iyonlaşma enerjileri (kj/mol)

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
22
 İyonlaşma enerjisi

•Nükleer yük arttıkça İE artar

•Çekirdekten uzaklaştıkça İE azalır
•Yarı dolu ve tam dolu orbitallerden elektron
koparılırken İE artar
•Yörünge sayısı arttıkça iç yörüngedeki
elektronlar en dış kabuktaki elektron ile
çekirdek arasındaki çekim kuvvetini
perdeleyeceğinden İE azalır

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
23
 İyonlaşma enerjisi

 Grupta yukarıdan aşağıya gidildikçe çap artar,

perdeleme artar dolayısıyla İE azalır.
 Aynı periyotta tüm atomlar aynı enerji
seviyesinde, ayni perdeleme etkisi ancak soldan
sağa nükleer yük artacağından İE genellikle artar.
 Burada yarı dolu ve tam doluluk durumuna
dikkat!!! (istisna durum)

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
24
 Periyodik cetvelde eğilimler:
İyon çapları
 Metaller elektron verdiklerinde (katyon oluşturduklarında) yörünge
sayısı azalacağından çapları küçülür

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
25
 Periyodik cetvelde eğilimler:
İyon çapları
 Ametaller elektron aldıklarında (anyon oluşturduklarında ) şişerek
çapları büyür
 Ne kadar çok (-) yük olursa çap da o daha büyük olur

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
26
 Periyodik cetvelde eğilimler:
İyon çapları
 Ne kadar çok (+) yük olursa çap da o kadar küçük olur!!
 Ne kadar çok (-) yük olursa çap da o daha büyük olur!!!

N3- O2-
B 3+ F1-
Li1+

Be2+ C4+

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
27
 Periyodik cetvelde eğilimler:
Elektronegativite
Elektronegativite bie atomun başka bir atom ile biraraya
geldiğinde elektronları kendine çekme isteğidir.
Elektronegativitesi yüksek olan atom elektronları daha
fazla çekmek ister
Metallerin elektronegativiteleri ametallere göre daha
düşüktür
Aynı grupta yukarıdan aşağıya gidildikçe
elektronegativite azalır
Aynı periyotta soldan sağa gidildikçe elektronegativite
artar

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
28
 Periyodik cetvelde eğilimler:
Elektron ilgisi
 İyonlaşma enerjisi atomdan elektron koparılmasının
ölçüsü iken; elektron ilgisi, gaz halindeki bir atomun
bünyesine elektron katıldığında enerjide meydana gelen
değişimin ifadesidir.
 Flor atomu gaz halinde iken bir elektron aldığında
dışarı enerji verir ( -328 kJ enerji dışarı verilir)

F(g) + e- → F-(g) EA = -328 kJ

F(1s22s22p5) + e- → F-
(1s22s22p6)
KBUZEM - Karabük Üniversitesi
29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
29
 Periyodik cetvelde eğilimler

Elektron ilgisi

İyonlaşma enerjisi
Atom çapı

İyonlaşma enerjisi

Elektron ilgisi
a ra k ter
k
et alik r
Am r akte
l ik ka
t a
Me

Atom çapı

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
30
 Referanslar
 General Chemistry Principles and Modern
Applications Petrucci Harwood Herring 9th
Edition

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
31
 Teşekkür Ederim

Güzel bir hafta geçirmeniz dileklerimle…

KBUZEM - Karabük Üniversitesi

29.09.21 Uzaktan Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi
32