Professional Documents
Culture Documents
หลักการและแนวทางการขับเคลื่อน
โครงการมหัศจรรย์ ๑,๐๐๐ วันแรกแห่งชีวิต
นายแพทย์ ยุทธนา พูนพานิช
ประธานคณะทางานขับเคลื่อนโครงการ
มหัศจรรย์ ๑,๐๐๐ วันแรกแห่งชีวิต เฉลิมพระเกียรติ ฯ
ผลการสารวจระดับ
สติปัญญานักเรียนชัน้ ป.1
กรมสุขภาพจิต ปี 2559
การพัฒนา
สติปัญญา เด็ก 4 ด้าน สังคม
มีการสื่อความหมาย มีการปฏิสมั พันธ์
ใช้ภาษาได้เหมาะสมกับวัย กับบ ุคคลและสิ่งแวดล้อม
และสนใจเรียนรูส้ ิ่งต่างๆ รอบตัวได้อย่างเหมาะสม
ปัจจัยที่มีผลต่อการพัฒนา
IQ & EQ ของล ูก
1. พันธ ุกรรม
2. อาหารและโภชนาการ
3. สิ่งแวดล้อม
3.1 ครอบครัว
3.2 การอบรมเลี้ยงด ู
3.3 สังคมและช ุมชน
3.4 การศึกษา
3.5 อื่นๆ
แม่กินอะไร...
ล ูกกินอย่างนัน้
ทีมพัฒนาเด็กและครอบครัว
(Child and Family care Team : CFT)
ุ ภาพ ทารกแรกเกิดมีคณ
“ แม่มีคณ ุ ภาพ ”
มหัศจรรย์ 1,000 วัน
แรกแห่งชีวิต
“ แม่มีคณ
ุ ภาพ ครอบครัวคุณภาพ เด็กมีคณ
ุ ภาพ ”
แม่มีคณ
ุ ภาพ
(Quality Mother)
1. มีสขุ ภาพดี ไม่มีโรคประจาตัวหรือ มีแต่ดแู ลและจัดการได้
2. มีความรู้ในการดูแลการตัง้ ครรภ์อย่างปลอดภัยจนกระทังคลอด
่
3. มีความรู้ในการกระตุ้นสมองทารกในครรภ์
4. มีความพร้อมที่จะเลี้ยงดูลกู ด้วยตนเองอย่างน้ อย 3 ปี
ครอบครัวค ุณภาพ
ครอบครัวเข้มแข็ง
มีความพร้อม 4 ด้าน
1. มีความพร้อมด้านการเงิน
2. มีที่อยูอ่ าศัยและสิ่งแวดล้อมดี
3. มีความรูใ้ นการเลี้ยงล ูกที่ถกู ต้อง
4. มีสมั พันธภาพที่ดีภายในครอบครัว
เส้นทางชีวิต (Life course approach : LCA)
1.เด็กกินอาหารตามวัยตามหลักโภชนาการ
2.เด็กมีการเจริญเติบโตทางร่างกายตามเกณฑ์
3.เด็กมีพฒั นาการสมวัยครบท ุกด้าน
4.เด็กได้รบั วัคซีนป้องกันโรคตามที่กาหนด
5.เด็กไม่มีภาวะโลหิตจางจากการขาดธาต ุเหล็ก
6.เด็กได้รบั การด ูแลส ุขภาพฟันและช่องปาก
7.เด็กมีความไว้วางใจและความผูกพันกับพ่อแม่
ค ุณภาพเด็กอาย ุ 2 ขวบ
(Quality Toddler)
1. เด็กมีการเจริญเติบโตทางร่างกายตามเกณฑ์
2. เด็กมีพฒั นาการสมวัยครบท ุกด้าน
3. เด็กได้รบั วัคซีนป้องกันโรคตามที่กาหนด
4. เด็กไม่มีภาวะโลหิตจางจากการขาดธาต ุเหล็ก
5. เด็กมีฟันครบถ้วนและส ุขภาพฟันดี
6. เด็กมีความไว้วางใจ (Trust) และมีความผูกพัน
(Attachment)กับพ่อแม่และครอบครัว
7. เด็กมีความเป็นตัวของตัวเอง (Autonomy)
การด ูแลองค์รวม
& Care plan
จิตประภัสสร มหัศจรรย์ การเลี้ยงล ูกด้วยวิธี
ตัง้ แต่นอนอยูใ่ นครรภ์ 1,000 วันแรก กิน กอด เล่น เล่า
แห่งชีวิต
ดอกไม้...มหัศจรรย์พนั วัน
กิจกรรมทางสุขภาพ
• กิจกรรมการดูแลและการบริการด้านสุขภาพของสตรี
ตัง้ แต่ระยะก่อนการตัง้ ครรภ์จนถึงคลอด และเด็กแรก
เกิดจนถึงอายุ 2 ปี บริบรู ณ์
• เป็ นการยกระดับมาตรฐานงานอนามัยแม่และเด็ก ด้วย
การสร้างระบบการดูแลแม่และเด็กที่ดีมีคณ ุ ภาพร่วมกัน
ในทุกระดับ มีความต่อเนื่ องเชื่อมโยงกัน ตัง้ แต่ รพ.สต.
รพ.ชุมชน รพท.และรพศ.
กิจกรรมทางสุขภาพ
ต.โคกมังงอย
่
อ. คอนสวรรค์ จ.ชัยภูมิ
กิจกรรมทางสังคม
1. กิจกรรมที่สร้างความเข้มแข็งให้สตรีตงั ้ ครรภ์และครอบครัวในการ
แก้ไขปัญหาด้านสังคมและเศรษฐกิจของสตรีตงั ้ ครรภ์และครอบครัว
เป็ น การยกระดับมาตรฐานคุณภาพชีวิต
2. กิจกรรมที่สร้างความรัก ความอบอุ่นและความผูกพันระหว่างเด็ก
ครอบครัวและชุมชน ได้แก่ กิจกรรมด้านศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี
เพื่อเชื่อมโยงเด็ก ครอบครัวและชุมชนให้เป็ นหนึ่ งเดียว
3. กิจกรรมที่สนับสนุนกิจกรรมทางสุขภาพ เพื่อแก้ปัญหาสุขภาพของแม่
และเด็กได้แก่ การจัดตัง้ กองทุน การจัดหานมจืด/ไข่ การรับบริจาค ฯลฯ
ยกระดับ
คุณภาพชีวิต
กิจกรรมทางสังคม
ต. สระพัง
อ. บ้านแท่น จ. ชัยภูมิ
กลไกและเครือ่ งมือ
กลไก เครือ่ งมือ
ทีมพัฒนาเด็กและครอบครัว
1. การด ูแลแบบองค์รวม
Child and Family care Team : CFT
2. จิตประภัสสรตัง้ แต่นอน
•CFT จังหวัด
•CFT อาเภอ
อยูใ่ นครรภ์
•CFT ตาบล/หมูบ่ า้ น 3. การเลี้ยงล ูก ด้วยวิธี
“กิน กอด เล่น เล่า”
ทีมพัฒนาเด็กและครอบครัว
(Child & Family care Team: CFT)
แพทย์/พยาบาล
นักวิชาการ
นายก อปท. กานัน /
และทีม ผูใ้ หญ่บา้ น
อาจารย์/
นักเรียน ทีม CFT ผูอ้ าว ุโส/
ปราชญ์ชาวบ้าน
อสม./ เจ้าอาวาส
จิตอาสา /พระสงฆ์
คหบดี
และอื่นๆ
บทบาทและหน้ าที่ของทีม CFT ตาบล
1. ขับเคลื่อนและจัดกิจกรรมต่างๆ ของโครงการมหัศจรรย์พนั วัน
2. เยี่ยมบ้านเพื่อให้กาลังใจสตรีตงั ้ ครรภ์และครอบครัว
อย่างน้ อยเดือนละ 1 ครัง้
3. พัฒนาศักยภาพของสตรีตงั ้ ครรภ์และครอบครัวให้มีความพร้อม
ในการเลี้ยงลูกโดยการประเมินกาย จิต สังคมและทา Care plan
4. ประสานขอความร่วมมือจากองค์กรต่างๆในชุมชุน เพื่อแก้ไขปัญหา
และยกระดับคุณภาพชีวิตของสตรีตงั ้ ครรภ์และครอบครัว
5. จัดกิจกรรมอื่นๆที่เกิดประโยชน์ กบั หญิงตัง้ ครรภ์และเด็ก
และสร้างโอกาสในการพัฒนาเด็กให้ครบทัง้ 4 ด้าน
ทีม CFT
“ ปัญหาที่อยากแก้
ความดีที่อยากทา ”
- กลุ่มคนที่มาจากหลายภาคส่วน มาทางานร่วมกัน เพราะเห็นปัญหาร่วมกัน
ปัญหาเดียวกัน ร่วมระดมสมอง เพื่อ…ปัญหาที่อยากแก้ ความดีที่อยากทา
ร่วมแรงร่วมใจ ร่วมแก้ไขปัญหาและพัฒนา ให้ครอบครัวมีศกั ยภาพที่เข้ม
แข็ง สามารถดูแลหญิงตัง้ ครรภ์และเด็กได้
- ความมหัศจรรย์เกิดจากการลงมือทาของทีม CFT ด้วยการพัฒนาคุณภาพ
ชีวิต...เพื่อสร้างความเข้มแข็งให้กบั เด็กและครอบครัว
Coffee or Tea (5 minutes)
Biology Social
Psychological
การด ูแลแบบองค์รวม
การด ูแลบ ุคคล หรือ การด ูแลคนๆหนึ่ง ด้วยการด ูแลทัง้ ในด้าน
ร่างกาย จิตใจและสังคม นอกจากนี้ การด ูแลแบบองค์รวมยังหมายถึง
การด ูแลบ ุคคล รวมทัง้ ครอบครัวของเขา และช ุมชนที่เขาอาศัยอยูด่ ว้ ย
การดูแลแบบองค์รวม
การประเมินกาย จิต สังคม
การจัดทาแผนการด ูแล
(Bio-psycho-social assessment)
(Care plan)
สังค
ม
จิต 1.แผนการด ูแลบ ุคคล
2.แผนการด ูแลครอบครัว
กา 3.แผนการด ูแลช ุมชน
ย
ทีมพัฒนาเด็กและครอบครัว (ทีม CFT)
การเยี่ยมบ้าน
การประเมินกายจิตสังคม & Care plan
การสนับสนุนทางสังคม ยกระดับคุณภาพชีวิต
1.การสนับสนุนด้านอารมณ์ ครอบครัวคุณภาพ
2.การสนับสนุนด้านสิ่งของและบริการ
3.การสนับสนุนด้านข้อมูลข่าวสาร
4.การสนับสนุนด้านการยอมรับและเห็นคุณค่า
ครอบครัวค ุณภาพ
ครอบครัวเข้มแข็ง
มีความพร้อม 4 ด้าน
1. มีความพร้อมด้านการเงิน
2. มีที่อยูอ่ าศัยและสิ่งแวดล้อมดี
3. มีความรูใ้ นการเลี้ยงล ูกที่ถกู ต้อง
4. มีสมั พันธภาพที่ดีภายในครอบครัว
ทีม CFT กับการดูแลองค์รวม
การเยี่ยมบ้าน
Individual care plan : ICP
ระดับครอบครัว
• รายได้ครอบครัวไม่แน่นอน ไม่มนั่ คง กินอยูแ่ บบประหยัดเท่าที่หาได้
• ผูห้ ารายได้คือ ตาบ ุญมี ขับมอเตอร์ไซค์ไปรับหอม ผัก ตามสวนที่ อ.หนอง
หงส์ มาขายตลาดลาปลายมาศ ตัง้ แต่ 5ทมุ่ -สว่าง ถ้ามีความจาเป็นต้อง
ใช้เงิน เงินลงท ุนก็จะหมด ไม่มีเงินไปลงท ุนใหม่
• ไม่อยากปล ูกผักเอง เพราะเปลืองค่าน้า ไม่มีเงินจ่ายค่าน้า
• สามี(พ่อป้อม)..เป็ นล ูกจ้างร้านวัสด ุก่อสร้าง 07.00-17.30 น
รายได้ 200บาท/วัน
ปัญหา..ว่าที่ค ุณแม่คนใหม่ในช ุมชน
ระดับช ุมชน
• มีพิธีผกู ข้อมือแต่งงาน ช ุมชนรับร ้ ู ตัง้ ครรภ์พร้อมแต่ไม่ได้วางแผน
• ANC 3 wks แม่หล่า อสม.เป็นผูใ้ ห้คาแนะนา
• เข้าโครงการ1,000วัน ได้รบั นมสนับสน ุน 90 วัน 90 กล่องที่ GA
27 wks
• อปท.เป็นผูส้ นับสน ุนงบประมาณในการจัดซื้อนม
• ผูกข้อมือรับขวัญ ภายใต้แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง
• ทีม CFT ตาบล/หมูบ่ า้ น ยังไม่ได้แสดงบทบาท
สร ุปปัญหาของหญิงตัง้ ครรภ์และแนวทางแก้ไข
1. ตัง้ ครรภ์วยั รนุ่ แต่พร้อม เด็กตัวเล็ก เสี่ยงกับ Preterm & LBW ได้นมจืดช้า
ภาวะโภชนาการไม่ดี
วิธีแก้ไขคือ
1.1 เพิ่มนมจืดวันละ 2 กล่อง เพิ่มไข่ วันละ 2-3 ฟอง
1.2 นาส่งไปพบสูติแพทย์ (MFM) เพื่อค้นหาความเสี่ยงและแนวทางป้องกัน
วิธีแก้ไขคือ
2. อ่านหนังสือไม่ออก วิธีแก้ไขคือ
2.1 ค้นหานักเรียนมัธยมในหมูบ่ า้ น เป็นจิตอาสามาอ่านหนังสือให้ล ูกในท้องฟัง
2.2 ขอความช่วยเหลือจากครู ก.ศ.น.มาช่วยสอนหนังสือ
สร ุปปัญหาของหญิงตัง้ ครรภ์และแนวทางแก้ไข
3. ครอบครัวยากจน รายได้ต่ามีคนหารายได้เพียง 2 คน
ไม่ปล ูกผัก เพราะว่า กลัวเสียค่าน้า
วิธีแก้ไขคือ หาวิธีเพิ่มรายได้ สร้างอาชีพ ต้องให้ทีม CFT
ตาบล/หมู่บา้ นมาช่วย
4. ตายายทะเลาะกัน เรือ่ งไม่มีเงินเลี้ยงหลาน สร้างความกดดัน
ให้แม่และล ูกในท้อง
วิธีแก้ไขคือ ทาความเข้าใจกับตาและยาย อาจจะต้องนิมนต์
พระสงฆ์ในหมู่บา้ นมาช่วยด้วย
จิตประภัสสร...
ตัง้ แต่นอนอยู่ในครรภ์
จิตประภัสสร
• จิตที่บริสทุ ธ์ ิ ผุดผ่อง
• จิตที่ผอ่ งใส
• จิตที่ไม่ข่นุ มัว
จิตเดิมแท้ของลูกในครรภ์
...ยังเป็ นจิตประภัสสร
จิตประภัสสร เป็ นทุนชีวิต
ให้เด็กทีจ่ ะเกิดมา
แม่รส้ ู ึกอย่างไร...ล ูกรส้ ู ึกอย่างนัน้
•แม่ที่อารมณ์ดี จะหลัง่ สารแห่งความส ุข
คือ Endorphin ที่ผา่ นไปยังล ูกได้ ทาให้ล ูก
อารมณ์ดี และมีความส ุข
•แม่ที่เครียด หง ุดหงิด โมโหง่าย จะหลัง่
สารแห่งความเครียดคือ Cortisol ที่ผา่ น
ไปยังล ูก จะขัดขวางพัฒนาการของล ูกทัง้
ร่างกายและสมองที่กาลังสร้างขึ้น
• การรักษาใจของแม่ เป็นการพัฒนาจิตของแม่และล ูก ไปพร้อมกันตลอด
9 เดือน โดยมีพ่อและวงศาคณาญาติเป็นผูเ้ กื้อก ูล
• การฝึกสมาธิจะทาให้ใจของแม่และล ูก กลับมาอยูใ่ นสภาวะจิตประภัสสร
และทาให้ล ูกอารมณ์ดี เลี้ยงง่าย มีพฒ
ั นาการดีทงั้ IQ & EQ
จิตประภัสสร...ตั้งแต่นอนอยู่ในครรภ์
“ ครรภ์ของแม่ คือ โลกของลูก ”
กิน… ที่มากกว่ากิน
1. การเจริญเติบโตและพัฒนาการ
2. พัฒนาความไว้วางใจ ความผูกพันและความเป็นตัวของตัวเอง
3. พัฒนาด้านอารมณ์ สังคมและสติปัญญา
อาหารตามวัยสาหรับทารก
(Complementary food)
• ทาให้เด็กรว้ ู ่า...แม่มีจริง
• การเลี้ยงด ูอย่างสม่าเสมอ ทาให้เด็กไว้วางใจสิ่งแวดล้อม
• แม่เริม่ มีจริง เมื่อเด็กอาย ุ 6 เดือน
ชัดเจนมากขึ้นเรือ่ ยๆจน 3 ขวบ
• ถ้าเด็กที่ไม่ไว้ใจสิ่งแวดล้อม...จะเป็นอย่างไร
ความผูกพัน...สาคัญอย่างไร
• เมื่อแม่มีจริงแล้ว...เด็กจะเกิดความผูกพัน (Attachment)
• ความผูกพัน... เป็นตัวกาหนดพฤติกรรมของเด็ก เด็กจะทาดีหรือไม่
ก็จะคิดถึงพ่อแม่เสมอ
• ความผูกพันที่ดี ทาให้เป็นเด็กดี เชื่อฟังคาสัง่ สอนของพ่อแม่
• ครอบครัวอบอนุ่ ...เกิดจากความผูกพันที่ดีและมัน่ คง
ความผูกพันทางอารมณ์
(Attachment)
• ความผูกพันระหว่างแม่หรือบุคคลสาคัญที่เป็ นส่วนหนึ่ งในชีวิตกับเด็ก
• ความสัมพันธ์อนั ลึกซึ้งทางจิตใจ ที่ส่งผลให้เด็กมีความรู้สึกมันใจ
่
และปลอดภัยที่จะทาสิ่งต่างๆ เมื่อมีแม่อยู่ใกล้ ๆ
• เป็ นความสัมพันธ์พิเศษ ความสัมพันธ์ที่สามารถช่วยจัดการอารมณ์ได้
• เริ่มพัฒนาตัง้ แต่ขวบปี แรก ชัดเจนขึน้ ในปี ที่ 2 และมันคงในปี
่ ที่ 3
ความเป็นตัวของตัวเอง (Autonomy)
• เมื่ออาย ุ 3 ขวบ เด็กจะสร้าง “ตัวตน” ของตัวเองที่ชดั เจน
สามารถควบค ุมการเคลื่อนไหวต่างๆ และควบค ุมการขับถ่ายได้ดี
• ถึงเวลาแยกตัวเองออกจากแม่ บางคนจะถ่ายโอนแม่ไปไว้ที่ ผ้าห่ม หมอน
ตกุ๊ ตา ระยะหนึ่งแล้วจึงแยกตัวเป็นอิสระ (Autonomy)
• เด็กจะมีตวั ตนให้รกั เอาใจใส่ด ูแล เรียนหนังสือ คบเพื่อน หาแฟน
เมื่อโตขึ้นจะรักตนเองและไม่ใช้พฤติกรรมเสี่ยง
สิ่งที่สาคัญสาหรับเด็กวัย 0-3 ปี
แท้จริงคือ การอยูก
่ บั พ่อแม่
…สร้างความไว้วางใจให้ล ูก
…สร้างความผูกพันที่ดีต่อกัน
…สร้างความเชื่อมัน่ ในตัวเองให้ล ูก
เตรียมตัวเตรียมใจของล ูกให้พร้อม
ก่อนที่จะเปิดตัวออกสูโ่ ลกภายนอก
การด ูแลองค์รวม
& Care plan
จิตประภัสสร มหัศจรรย์ การเลี้ยงล ูกด้วยวิธี
ตัง้ แต่นอนอยูใ่ นครรภ์ 1,000 วันแรก กิน กอด เล่น เล่า
แห่งชีวิต
ดอกไม้...มหัศจรรย์พนั วัน
มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกแห่งชีวิต
...จะเริ่มต้นอย่างไร
1. นาเรื่องเข้าที่ประช ุม พชอ.
2. จัดตัง้ คณะกรรมการขับเคลื่อนมหัศจรรย์ 1,000 วันระดับอาเภอ
3. การเตรียมความพร้อม
4. ศึกษาวิธีการประเมินกาย จิต สังคม & care plan
5. การอบรม “ จิตประภัสสรตัง้ แต่นอนอยูใ่ นครรภ์ ”
6. การอบรม “ การเลี้ยงล ูกด้วยวิธีกิน กอด เล่น เล่า ”
7. อื่นๆ
การเตรียมความพร้อม (Preparation)
1. ความเข้มแข็งของทีม CFT
2. งานอนามัยแม่และเด็กมีคณ ุ ภาพและมาตรฐาน
3. การลงทุนอย่างจริงจังเพื่อแม่และเด็ก
“Our Loss is our gain” “ขาดท ุน คือ กาไร”
ให้ความสาคัญกับสตรีตั้งครรภ์และเด็ก
2 มากกว่า...ตัวชี้วัด
สิ่งที่เราต้องทา
ไม่เพียงแค่เติมเต็มส่วนขาด แต่ต้องพัฒนา
&
ระลึกอยูเ่ สมอ
3 และแต่งเติมให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น
สตรีตั้งครรภ์และเด็กอยู่ที่บ้าน
4 กับครอบครัวและชุมชน
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์
(ป.อ.ปยุตโฺ ต)
It ’s a Miracle.
“ ความมหัศจรรย์เกิดขึ้นกับ
...เด็กและครอบครัว
ความส ุขเกิดขึ้นกับ
...พวกเราที่ลงมือทา ”
พิธีสง่ มอบหนูนอ้ ยมหัศจรรย์ 1,000 วัน
ณ บ้านใหม่โนนโชงโลง ม. 19
ต. ดงใหญ่ อ. พิมาย จ. นครราชสีมา
วันที่ 5 มีนาคม 2563
พิธีส่งมอบหนูน้อยมหัศจรรย์ 1,000 วัน
ณ บ้านใหม่โนนโชงโลง ม. 19
ต.ดงใหญ่ อ.พิมาย จ.นครราชสีมา
1. ขอให้สร้างคนดีให้แก่บ้านเมือง
2. การสร้างคนดีนัน้ เป็ นเรื่องที่ยากและยาว แต่กต็ ้องทา
3. ขอให้ถือเป็ น “หน้ าที่”
“หน้ าต่างแห่งโอกาส : โอกาสทองของชีวิต”
สวัสดีครับ