บทที่ 3 การดูแลชว่ ยเหลือทารกและเด็กในภาวะเจ็บ

ป่วยด้วยโรคทีพ่ บบ่อยและไม่ยง ั อ
ุ่ ยากซบซ ้ น
่ ยเหลือดูแลทารกและเด็ก)
(PNC 1111 รายวิชาการชว

Asst. Prof. Dr. Muntanavadee Maytapattana

Topics
 คลิปทีน
่ ่าสนใจทีเ่ กีย
่ วข ้องกับการดูแลเด็ก
 การเจริญเติบโตของเด็ก

 ภาวะโภชนาการในเด็ก

 ปั ญหาภาวะโภชนาการในเด็ก

 ภาวะขาดสารอาหารและโภชนาการ
 ภาวะโภชนาการเกิน
 คลิปทีน
่ า
่ สนใจทีเ่ กีย
่ วข้องก ับ
การดูแลเด็ก
 การห่อตัวเด็ก https://youtu.be/8Y1pMHKlIXU
 การอุ ้มเด็ก

https://www.youtube.com/watch?v=uRO_uj0Zep8&fe
ature=share
 การวัดไข ้

https://youtu.be/IkESiNoTV2c
 การเชด ็ ตัวลดไข ้
https://youtu.be/MJHVJ9o1cDo
https://youtu.be/95FJFq9BQ7c

การเจริญเติบโตของเด็ก
 การเจริญเติบโตด ้านน้ำหนักตัว
 แรกเกิดน้ำหนักเด็กปกติจะเท่ากับ 3 กิโลกรัม ใน
ั ดาห์แรกหลังคลอด เด็กอาจมีน้ำหนักลดลงได ้ไม่
สป
เกินร ้อยละ 10 ของน้ำหนักแรกเกิด และจะกลับมาเท่า
แรกเกิดภายใน 2 สป ั ดาห์ (ศรีสมบูรณ์ มุสก ิ สุคนธ์และ
คณะ, 2555)
 สูตรคำนวณหาน้ำหนักจากอายุเด็กตามชว่ งวัยต่างๆ
(หน่วยเป็ นกิโลกรัม)
 อายุ 3 -12 เดือน = [อายุ (เดือน) + 9] / 2
 อายุ 1- 6 ปี = [อายุ (ปี ) × 2] + 8
 อายุ 7-12 ปี = [อายุ (ปี ) × 7] - 5 / 2
การเจริญเติบโตในเด็ก
 การเจริญเติบโตด ้านความสูง
 เด็กแรกเกิดจะมีความสูงประมาณ 50 เซนติเมตร
สว่ นเด็กอายุ 1 ปี จะมีความสูงเพิม
่ ขึน
้ เป็ น 1.5
เท่าของความสูงแรกเกิด
 สูตรคำนวณหาความสูงจากอายุ 2 - 12 ปี (หน่วย
เป็ นเซนติเมตร)
= [อายุ (ปี ) × 6] +77
กราฟแสดงการเจริญเติบโต (Growth Chart)
กราฟแสดงการเจริญเติบโต (Growth Chart)
ภาวะโภชนาการในเด็ก
 ความต ้องการสารอาหารในเด็กแต่ละวัย
 วัยทารก (แรกเกิด-1ปี )
 พลังงาน ปกติทารกต ้องการพลังงาน 100 กิโล
แคลอรี/กิโลกรัม/วัน
 น้ำ ทารกต ้องการน้ำ 1.5 มิลลิลต ิ ร/กิโลแคลอรี หรือ
150 มิลลิลต ิ ร/กิโลกรัม/วัน (ศรีสมบูรณ์ มุสก ิ สุคนธ์
และคณะ, 2555) ทารกอายุแรกเกิดถึง 6 เดือน ไม่
จำเป็ นต ้องได ้รับน้ำเสริม เพราะน้ำนมแม่มส ี ารอาหาร
ครบสำหรับทารกและน้ำเพียงพอกับความต ้องการ
 วิตามินและเกลือแร่ ทารกทีไ ่ ด ้รับน้ำนมแม่และนม
ผสมอย่างถูกสด ั สว่ นจะได ้วิตามินและเกลือแร่เพียง
พอ
ภาวะโภชนาการในเด็ก
 นม
นมแม่เป็ นอาหารหลักสำหรับทารก โดยเฉพาะทารกแรกเกิดถึง
6 เดือน หลังจากนั น ้ จะได ้นมและอาหารตามวัยจนถึงอายุ 1 ปี
น้ำนมแม่ประกอบด ้วยน้ำประมาณร ้อยละ 87 และมีสารอาหารและ
สารต่าง ๆ นับพันชนิด มีปริมาณแตกต่างกันในชว่ งหัวน้ำนม
(Colostrum) และน้ำนมระยะหลัง (mature milk) นมแม่มส ี ว่ น
ประกอบหลักทีส ่ ำคัญ 2 สว่ น คือ สว่ นสารอาหารให ้พลังงาน
ได ้แก่ โปรตีน ไขมัน น้ำตาล และสารอาหรทีไ่ ม่ให ้พลังงานได ้แก่
วิตามิน เกลือแร่ กับสว่ นของสารทีเ่ กีย ่ วข ้องกับการปกป้ อง
ร่างกาย ได ้แก่ สารภูมค ิ ุ ้มกัน สารชว่ ยการเจริญเติบโต สารชว่ ย
ย่อย และระบบฮอร์โมนต่าง ๆ
ภาวะโภชนาการในเด็ก
 นมผสม
กรณีทแ ี่ ม่ไม่สามารถเลีย ่ เป็ นวัณโรค ตับอักเสบ
้ งลูกด ้วยนมแม่ได ้ เชน
ติดเชอ ื้ เอชไอ วี/เอดส ์ (HIV/AIDS) แม่ตด ิ ยาหรือสารเสพติด หรือได ้รับ
ยาทีม่ โี อกาสออกมาทางน้ำนม เป็ นมะเร็งเต ้านม หรือมีเหตุทต ี่ ้องการหยุด
ให ้นมแม่
ก่อนอายุ 1 ปี จำเป็ นต ้องให ้นมผสมแทนนมแม่ แต่ควรระมัดระวังเลือกใช ้
นมผสมที่
เหมาะสำหรับทารก
1) นมผสมสูตรมาตรฐาน เป็ นนมทีผ ่ ลิตจากโรงงานทีไ่ ด ้มาตรฐาน มี
การควบคุมคุณภาพปริมาณ สารอาหารให ้ใกล ้เคียงน้ำนมแม่ ใชนมวั ้ วเป็ น
หลักโดยกำจัดไขมันออกใชน้ำมั ้ นพืชแทน เติมวิตามิน เกลือแร่
พลังงาน
เท่าน้ำนมแม่ คือ 20 กิโลแคลอรี/ออนซ ์
ภาวะโภชนาการในเด็ก

นมผสมทีผ ่ ลิตมีทัง้ เติมและไม่เติมเหล็ก ควรเลือกใชนมที้ เ่ ติมเหล็ก จะ

ใชสู้ ตรถั่ว
เหลือง (soy base formula) ในทารกทีแ ่ พ ้โปรตีน หรือน้ำตาล
แล็กโทสจากนมวัว
2) สูตรนมสำหรับทารกคลอดก่อนกำหนด เป็ นสูตรเฉพาะสำหรับ
ทารกที่
คลอดก่อน 37 สป ั ดาห์ จะให ้จนกระทั่งทารกมีน้ำหนักตามต ้องการ นม
สูตรนี้
ให ้พลังงาน 22-24 กิโลแคลอรี/ออนซ ์ ให ้โปรตีน วิตามินอี แคลเซย ี ม
ฟอสฟอรัสสูงกว่านมสูตรมาตรฐาน
3) สูตรต่อเนือ
่ ง สูตรนีส ้ ำหรับทารกอายุ 6 เดือนขึน ้ ไปถึง 3 ปี เป็ นนม
ที่
ดัดแปลงมาจากนมวัว มีปริมาณสารอาหารต่างๆ เชน ่ โปรตีน
คาร์โบไฮเดรต
ไขมันต่ำ
 Infant formula
20 kilocalorie / 1 oz.

 Premature formula
22-24 kilocalorie / 1 oz.

 Follow-on formula
For 6 months – 3 years
Protein 2-3 gram/ 100 ml.
 ภาวะโภชนาการในเด็ก
้
*** 1 ชอนตวง (ใชช้ อนในกระป๋
้ องตวงนม) ต่อน้ำสุก 1 ออนซ ์ (30 ซซ
ี )ี
จะให ้พลังงาน 20 กิโลแคลอรี*** https://youtu.be/OOv0821eubk
การคำนวณนม (คำนวณพล ังงาน)
ต ัวอย่าง ทารกอายุ 1 เดือน น้ำหนัก 3,200 กรัม (3.2 กิโลกรัม)
ต ้องการพลังงานต่อวันเท่าไร และควรเตรียมนมอย่างไร?
วิธคี ำนวณใชสู้ ตร Holiday & Sagar
10 กิโลกรัมแรก เท่ากับ 100 กิโลแคลอรี/่ กิโลกรัม/ วัน
เด็กหนัก 3.2 กิโลกรัม ต ้องการแคลอรีเ่ ท่ากับ 100 × 3.2 = 320 กีโล
แคลอรี/่ วัน
ทารกดูดนมวันละ 8 มือ ้ ดังนั น
้ ทารกจะได ้พลังงาน 320/8 = 40 กิโล
แคลอรี/มือ ้ (นม 1 ออนซ ์ = 20 กิโลแคลอรี)
ดังนัน้ การเตรียมนมผสมให ้เด็กรายนีค ้ อ ้
ื 2 ชอนตวง เติมน้ำครบ 2
ออนซ/์ มือ้
ภาวะโภชนาการในเด็ก
 เทคนิคการให ้นม อุ ้มกอดทารกและให ้นอนศรี ษะสูงบน
ตัก แก ้มชด ิ อกผู ้อุ ้ม เพือ ่ ให ้ทารกได ้รับการสม ั ผัสและ
อบอุน ่ ถือขวดนมให ้เกือบตรง ไม่ให ้มีอากาศในหัวนมที่
ทารกดูดเข ้าไป ไม่หนุนขวดนมให ้ทารกนอนดูดนมเอง
เพราะจะทำให ้ทารกเสย ี่ งต่อการสำลัก ฟั นผุและการติด
เชอ ื้ ทีห
่ ู และควรไล่ลม (จับเรอ) ภายหลังทารกดูด
นมนาน 15 นาที
 นมผสมทีเ่ ปิ ดแล ้ว ต ้องใชให ้ ้หมดใน 30 วัน นมผสมเมือ ่
ชงแล ้วเก็บไว ้ในตู ้เย็นทีม ่ อี ณุ หภูม ิ < 4 องศาเซลเซย ี ส
ได ้นาน 48 ชวั่ โมง การอุน ่ นมทีช ่ งแล ้วให ้แชใ่ นน้ำอุน
่ ไม่
อุน
่ ในตู ้ไมโครเวฟ นมทีเ่ หลือภายหลังการดูดควรทิง้ ไม่
ควรนำมาใชในมื ้ อ้ ถัดไป
อาหารเสริมตามว ัยของทารก
 ภาวะโภชนาการในเด็ก
 เด็กอายุ 1 ปี ถึงเริม
่ วัยรุน
่
พลังงาน

คำนวณหาพลังงานโดยใชสู้ ตรของ Holiday & Sagar ซงึ่ ไม่คำนึงถึงเพศ ดังนี้

10 กิโลกรัมแรก เท่ากับ 100 กิโลแคลอรี/่ กิโลกรัม/ วัน
10 กิโลกรัมต่อมา เท่ากับ 50 กิโลแคลอรี/่ กิโลกรัม/ วัน
น้ำหนักทีเ่ หลือ เท่ากับ 20 - 30 กิโลแคลอรี/่ กิโลกรัม/ วัน
ต ัวอย่าง เด็กชายหนัก 30 กิโลกรัม ความต ้องการพลังงานต่อวันเป็ นเท่าไร
ความต ้องการพลังงานเด็กวัยเรียน = (น้ำหนักร่างกาย 10 กิโลกรัมแรก × 100) + (น้ำ
หนักร่างกาย 10 กิโลกรัมต่อมา × 50) + (น้ำหนักที่เกิน 10 กิโลกรัม × 20 หรือ 30)
แทนค่า = (10 × 100) + (10 × 50) + (10 × 20 หรือ 30)
= 1,000 + 500 + (200 หรือ 300)
= 1,700 -1,800 กิโลแคลอรี/ วัน
ภาวะโภชนาการในเด็กว ัยรุน
่
 วัยรุน่ คือ เด็กทีม ี ายุตัง้ แต่ 10-20 ปี เด็กวัยนีเ้ ป็ นชว่ งเวลา
่ อ
ทีเ่ ด็กมีการเปลีย
่ นแปลงไปสูค ่ วามเป็ นผู ้ใหญ่ทัง้ ร่างกาย
และจิตใจ ปั จจัยด ้านกาย จิต สงั คม และสงิ่ แวดล ้อม มี
สว่ นทำให ้เด็กวัยรุน ่ มีความเสย ี่ งต่อปั ญหาด ้านโภชนาการ
ต่างๆ ทีส ่ ำคัญคือ โรคขาดสารอาหาร โรคอ ้วน ไขมันใน
เลือดสูง และพฤติกรรมการกินทีไ่ ม่เหมาะสม
ภาวะโภชนาการในเด็กว ัยรุน
่

Retrieve from https://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetai

l.asp?id=1287
ปัญหาภาวะโภชนาการในเด็ก
 ภาวะขาดสารอาหารและโภชนาการ
 ภาวะขาดสารอาหารและ
โภชนาการในเด็ก
 ควาชอ ิ อร์กอร์ (Kwashiorkor)
 มาราสม ัส (Merasmus)

 ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ ก (Iron

Deficiency Anemia)
 ภาวะขาดวิตามิน (Vitamin Deficiency)
 ภาวะขาดสารอาหารและ
โภชนาการในเด็ก
 ควาชอ ิ อร์กอร์ (Kwashiorkor) เป็ นโรค
ขาดโปรตีนอย่างมาก เด็กจะมีอาการบวม
ั ทีข
เห็นได ้ชด ้
่ า 2 ข ้าง เสนผมเปราะและ
หลุดร่วงง่าย ผิวหนังบางลอกหลุดง่าย
ตับโต เด็กมีอาการซม ึ และดูเศร ้า ไม่
สนใจต่อสงิ่ แวดล ้อม แย่ทัง้ ทางร่างกาย
และจิตใจ โรคนีม ้ ก
ั พบในเด็กอายุ
Retrieved from http://nutrition.anamai.moph.go.th/images/file/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E
0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%95%E0%B8

มากกว่า 1 ปี ขนึ้ ไป
%B5%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%9E%E0%B8%A5%E0%B8%B1
%E0%B8%87%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99.pdf
 ภาวะขาดสารอาหารและ
โภชนาการในเด็ก
 มาราสมัส (Merasmus) เป็ นโรคทีข ่ าดทัง้ พลังงาน
และโปรตีน เด็กมีแขนขาลีบเล็ก เพราะทัง้ ไขมัน
และกล ้ามเนือ ้ ถูกเผาผลาญมาใชเป็ ้ นพลังงานเพือ ่
การอยูร่ อด ลักษณะทีพ ่ บเห็นเป็ นแบบหนังหุ ้ม
กระดูก ผิวหนัง เหีย ่ วย่นเหมือนหนังคนแก่ ไม่ม ี
อาการบวม และตับไม่โต มารามัสมักพบในเด็กอา
ยุตา่ กว่า 1 ปี เนือ ่ งจากมีการหย่านมไว เด็กได ้รับ
การเลี ย้ งดู ด ้วยอาหารที ไ
่ ม่ม ค
ี ณ
ุ ค่า ทางโภชนาการ
Retrieved from http://nutrition.anamai.moph.go.th/images/file/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E
0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%95%E0%B8
%B5%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%9E%E0%B8%A5%E0%B8%B1
%E0%B8%87%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99.pdf
 Kwashiorkor VS Marusmus

Retrieved from https://netterimages.com/kwashiokor-and-marasmus-labeled-florin-pediatrics-tiffany-s-davanz

o-61014.html
 การดูแลเด็กทีม
่ ภ
ี าวะขาดโปรตีนและพล ังงาน

การร ักษา
1. ควรสง่ ไปรักษาทีโ่ รงพยาบาลถ ้าเด็กมีอาการบวม เบือ ่
อาหาร มีทา่ ทางเซอ ื่ งซม
ึ อาจต ้องป้ อนอาหารทางสายยาง
รักษาโรคติดเชอ ื้ และแก ้ไขภาวะอืน ่ ๆ ทีพ่ บร่วมด ้วย
2. ควรสง่ ไปรักษาทีโ่ รงพยาบาลเชน ่ เดียวกันถ ้าสงสย ั ว่ามี
โรคติดเชอ ื้ ทีร่ น
ุ แรง
3. หากไม่มอ ี าการใดๆ ให ้ดูแลรักษาดังนี้
-แนะนำการให ้อาหารและการเลีย ้ งดูทถ ี่ ก
ู ต ้อง
-ให ้การรักษาตามสาเหตุของโรคทีพ ่ บร่วม เชน ่ ไข ้หวัด
ท ้องเสย ี แผลพุพอง ทอนซล ิ อักเสบ เป็ นต ้น
-ให ้ยาบำรุงโลหิตหรือวิตามินรวม
 การดูแลเด็กทีม
่ ภ
ี าวะขาดโปรตีนและพล ังงาน
(ต่อ)

การป้องก ัน
1. ควรเลีย้ งลูกด ้วยนมมารดาอย่างน ้อย 6 เดือน โดยเฉพาะใน
ครอบครัวทีย ่ ากจนและมีลก ู มากไม่ควรหย่านมบุตรเร็วเกินไป
2. ให ้อาหารเสริมอย่างเพียงพอและถูกต ้องแก่ทารก
3. ให ้วัคซนี ป้ องกันโรคแก่เด็กเล็ก
4. ควรแนะนำการเลีย ้ งดูและการให ้อาหารเสริมถ ้าพบว่าน้ำหนักน ้อย
กว่าเกณฑ์ปกติ จึงควรหมั่นชงั่ น้ำหนักเด็กเป็ นระยะๆ หากยังไม่ได ้ผล
ควรแนะนำให ้ไปพบแพทย์
5. ไม่ต ้องงดของแสลงเมือ ่ เด็กเจ็บป่ วย เชน่ มีบาดแผลอักเสบ
คางทูม หัด อีสก
ุ อีใส เป็ นต ้น เพือ
่ บำรุงร่างกายเด็กจึงควรให ้
กินอาหารประเภทโปรตีนมากๆ เชน ่ เนือ
้ นม ไข่ และถั่วต่างๆ
 ภาวะขาดสารอาหารและ
โภชนาการในเด็ก
 ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก (Iron Deficiency Anemia)
เป็ นปั ญหาสาธารณสุขทีส ่ ำคัญของประเทศไทยในเด็ก โดยอายุทพ ี่ บบ่อยในเด็กอยูใ่ น
ชว่ งอายุ
6 เดือนถึง 5ปี และในชว่ งวัยรุน ่ โดยเฉพาะในเพศหญิงทีเ่ ริม ่ มีประจำเดือนโดยการขาด
ธาตุ
เหล็กในระยะแรกอาจจะยังไม่พบอาการซด ี หรือความผิดปกติใดๆ ในเด็กบางราย แต่ถ ้า
ขาด
ธาตุเหล็กมากขึน ้ และนานขึน ้ จะพบอาการซด ี ลิน
้ เลีย
่ นรับประทานไม่อร่อย เนือ ่ งจากการ
รับ
รสผิดปกติ มุมปากเป็ นแผล เล็บเป็ นรูปชอน ้ นอกจากนี้ ยังมีอาการผิดปกติทางสมองและ
พฤติกรรม เชน ่ ซมึ ไม่รา่ เริง อ่อนเพลีย เหนือ
่ ยง่าย ไม่สนใจสงิ่ แวดล ้อม บางรายมีอาการ
หงุดหงิด ไม่อยากรับประทานอาหาร และถ ้ามีอาการซด ี มากขึน้ จะมีอาการหัวใจเต ้นเร็ว
ใจ
สนั่ หอบเหนือ ่ ย และมีภาวะหัวใจโตและหัวใจวายตามมาได  ้
 ภาวะขาดสารอาหารและโภชนาการในเด็ก

 อาการลิน
้ เลีย ้ นในเด็กทีม
่ นและเล็บเป็นรูปชอ ่ ี
ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก

Retrieved from http://tsh.or.th/Knowledge/Details/36

 การดูแลเด็กทีม
่ ภ
ี าวะโลหิตจางจากการขาดธาตุ
เหล็ก
 เด็กคลอดก่อนกำหนด (อายุครรภ์ <37 สป ั ดาห์) หากเลีย้ งลูกด ้วยนมแม่
แนะนำให ้ธาตุเหล็กเสริมร่วมด ้วย โดยเริม่ ทีอ่ ายุ 1 เดือนจนถึงอายุ 12 เดือน
โดยอาจจะอยูใ่ นรูปของยาหรืออาหารเสริม
เด็กครบกำหนด จะได ้รับธาตุเหล็กสะสมไว ้จากรกของแม่ตัง้ แต่ขณะอยูใ่ นครรภ์
จนถึง 4-6 เดือน หลังจาก 6 เดือน เด็กสามารถทานอาหารเสริมตามวัยทีม ่ ธ
ี าตุ
่ ตับ เนือ
เหล็กสูง เชน ั ว์ ไข่แดง ผักใบเขียว เป็ นต ้น
้ สต
 ให ้คำแนะนำเรือ่ งอาหารเป็ นสว่ นสำคัญในการฝึ กเด็กให ้ รับประทานอาหารครบห ้า
หมู ่
 แก ้ไขสาเหตุของการขาดธาตุเหล็ก เชน ่ รักษาโรคกระเพาะอาหารกรณีทเี่ สย ี เลือด
จากมีแผลในกระเพาะอาหาร หรือให ้ยาถ่ายพยาธิปากขอ ซงึ่ เป็ นสาเหตุของการเสย ี
้
เลือดทางลำไสจากพยาธิ เป็ นต ้น
ภาวะขาดวิตามิน (Vitamin
Deficiency)
 ภาวะขาดวิตามิน (Vitamin Deficiency)
 สาเหตุเกิดจาก การรับประทานอาหารไม่ครบ 5 หมู่ เลือก
ทานอาหาร ทานอาหารไม่มป ี ระโยชน์ (Junk food) รับ
ประทานอาหารเดิมๆ ซ้ำๆ หรือเด็กมีความผิดปกติของ
การย่อยและการดูดซม ึ รับประทานยาบางชนิด ร่างกาย
ขับถ่ายวิตามินมากผิดปกติ
 อาการไม่เฉพาะเจาะจง เชน ่ เบือ ่ อาการ อ่อนเพลีย น้ำ
หนักลด นอนไม่หลับ กระสบ ั กระสา่ ย โดยปกติเด็กจะไม่
ขาดเพียงตัวใดตัวหนึง่ มักจะขาดวิตามินหลายชนิดร่วม
กัน
 การป้ องกันการขาดวิตามิน คือ ต ้องแก ้สาเหตุของปั ญหา
ภาวะโภชนาการเกินในเด็ก
ภาวะโภชนาการเกินในเด็ก
 หมายถึง ภาวะทีเ่ ด็กมีน้ำหนักเทียบกับสว่ นสูงไม่สอดคล ้องกัน
การวัดค่าความอ ้วนทำได ้ด ้วยการคำนวณค่าดัชนีมวลกาย
(Body Mass Index หรือ BMI) แล ้วนำไปเปรียบเทียบกับกราฟ
BMI แยกตามเพศและอายุวา่ อยูใ่ นเปอร์เซน ็ ไทล์ทเี่ ท่าไหร่ ถ ้า
เกินเปอร์เซน ็ ไทล์ท ี่ 85-95 ของเกณฑ์ถอ ื ว่าอยูใ่ นระยะอวบ แต่
ถ ้าเกินเปอร์เซน็ ไทล์ท ี่ 95 ของเกณฑ์ถอ ื ว่าอ ้วน 
 ในเด็กทีอ ้
่ ายุต่ำกว่า 2 ปี จะประเมินโดยใชกราฟแสดงการเจริ ญ
เติบโต (Growth chart) โดยดูน้ำหนักและสว่ นสูง (Age-for-
high) ตามอายุและเพศถ ้าพรอตกราฟแล ้ว
ค่าระหว่าง1.5 - 2 S.D. แปลว่า ท ้วม
ค่าระหว่าง 2.0-3.0 S.D. แปลว่า เริม ่ อ ้วน
ค่ามากกว่า 3.0 S.D. แปลว่า อ ้วน
ภาวะโภชนาการเกินในเด็ก
 สาเหตุ กินอาหารว่างมากกว่าอาหารหลัก เชน ่ ขนมกรุบ
กรอบ น้ำหวานน้ำอัดลม เบเกอรี่ อาหารไขมันสูง อาหาร
รสหวานกินผักผลไม ้น ้อย กินอาหารไม่เป็ นเวลา มี
กิจกรรมอยูก
่ บ
ั ทีม
่ าก ไม่ชอบขยับร่างกาย
 ภาวะโภชนาการเกินในเด็ก
 ้ นเกิดขึน
ภาวะแทรกซอ ้ ได้ทก
ุ ระบบของร่างกาย
 ระบบประสาทและสมอง  ทำให ้มีอาการปวดศรี ษะ ความดันในสมองสูง ตาพร่ามัวได ้
 ระบบทางเดินหายใจ ทำให ้มีอาการนอนกรน ถ ้าเป็ นมากอาจมีภาวะหยุดหายใจ ต ้อง
รีบรักษา
 ระบบทางเดินอาหาร ทำให ้มีไขมันไปเกาะตับ เกิดตับอักเสบ จนถึงตับวายได ้
 ระบบหลอดเลือด ทำให ้เกิดความดันสูง  ไขมันในเลือดสูง เสย ี่ งต่อภาวะโรคหัวใจ
ได ้
 ระบบต่อมไร ้ท่อ ทำให ้เกิดโรคเบาหวาน ซงึ่ พบบ่อยขึน ้ ในเด็กอ ้วน (กรรมพันธุ)์ เด็ก
ี่ งทีจ
อ ้วนทีเ่ สย ่ ะเป็ นเบาหวานจะมี ภาวะผิวด ้านหลังคอหรือตามข ้อพับรักแร ้ดำ
 อาจทำให ้เป็ นหนุ่มสาวก่อนวัย อายุกระดูกไปเร็ว ทำให ้สุดท ้ายไม่สงู ได ้ และในวัย
รุน
่ ผู ้หญิงทีม่ ป
ี ระจำเดือนแล ้ว ทำให ้ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอได ้
 ปั ญหาสุขภาพจิต  มักจะทำให ้มีภาวะซม ึ เศร ้า ไม่มั่นใจในตัวเอง ในการเข ้าสงั คม
 กระดูก  พบมีปวดขา สะโพก ขาโก่งได ้
 ผิวหนัง พบมีการติดเชอ ื้ ราตามข ้อพับต่างๆ ได ้บ่อย
 การดูแลเด็กทีม
่ ภ
ี าวะโภชนาการเกิน

 แนะนำให้มารดาหรือผูด ้ แ ู ลปฏิบ ัติ ด ังนี้

 ไม่ให ้เด็กกินจุบจิบ ไม่ซอ ื้ ขนม นมปรุงรส และอาหารไข
มันสูงเก็บสะสมไว ้ในบ ้าน
 สอนให ้เด็กกินผักและผลไม ้ให ้เป็ นนิส ย ั
 สอนให ้เด็กมีวน ิ ัยในการกิน กินให ้เป็ นเวลา
 ลดกิจกรรมทีเ่ ด็กไม่เคลือ ่ นไหวร่างกาย โดยให ้ดูโทรทัศน์
ไม่เกินวันละ 2 ชวั่ โมง
 สง่ เสริมหรือกระตุ ้นให ้เด็กมีการออกกำลังกาย โดยทำกัน
ทัง้ ครอบครัว
 บิดามารดาหรือผู ้ดูแลต ้องเป็ นแบบอย่างทีด ่ ี
ปร ับพฤติกรรมการร ับประทานอาหารและการออกกำล ัง
กาย
 เอกสารอ้างอิง

คณะกรรมการกลุม ่ ปรับปรุงชุดวิชาการพยาบาลเด็กและวัยรุน ่ .
(2554). เอกสารการสอนชุดวิชาการพยาบาลเด็กและวัยรุน ่ .
(ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 1). นนทบุร:ี สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัย
สุโขทัยธรรมาธิราช.
พรทิพย์ ศริ บ
ิ รู ณ์พพ ิ ัฒนาและคณะ. (2556). การพยาบาลเด็ก
เล่ม 1. (ฉบับปรับปรุง). กรุงเทพมหานคร: ธนาเพลส จำกัด.
ศรีสมบูรณ์ มุสก ิ สุคนธ์และคณะ. (2555). ตำราการพยาบาลเด็ก
เล่ม 1. (ฉบับ ปรับปรุงครัง้ ที่ 2). กรุงเทพมหานคร: ห ้างหุ ้นสว่ น
จำกัด พรี-วัน.
Assignment
 นำเสนอและทำรายงานกลุม ่
 ให ้นั กศกึ ษาแบ่งกลุม ่ 4 กลุม ่
 หาคลิปวิดโ ี อหรือเวปไซต์ทเี่ กีย ่ วกับการขาดสาร
อาหารและภาวะอ ้วนในเด็กทัง้ ในและต่างประเทศ
ความยาวไม่เกิน 3-5นาที (ขาดสารอาหาร 2 กลุม ่
ภาวะอ ้วนในเด็ก 2 กลุม ่ เลือกกันเอง)
 นำเรือ ่ งทีห
่ ามานำเสนอให ้อาจารย์และเพือ ่ นกลุม่ อืน
่
ฟั งโดยนำเสนอตามแบบฟอร์ม (slide ถัดไป)
้
 ใชเวลานำเสนอไม่ เกิน 10 นาที (รวมดูคลิป)
 โดยทุกคนในกลุม ่ ต ้องมีสว่ นร่วม
 ให ้ทำรายงานสง ่ ตามแบบฟอร์มและนำเสนอ
 ชอ ื่ เรือ
่ ง.................................................................(จากคลิปวีดโี อหรือเวปไซต์)
ของหน่วยงาน...................ประเทศ.................................................. 
้ หาสาระสำค ัญจากคลิปหรือเวปไซต์
1. สรุปเนือ

........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
..................................................
2. ข้อเสนอแนะทีไ่ ด้จากเรือ ่ งนี้

........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
.....
3. เปรียบเทียบปั ญหานีก ้ บั ประเทศไทย (ถ ้าเป็ นคลิปของต่างประเทศ) หรือ เปรียบเทียบปั ญหานีก ้ บั
ประเทศอืน ่ ๆ (ถ ้าเป็ นคลิปหรือเวปของไทย)

........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
.................
4. ในฐานะผูช ้ ว่ ยพยาบาลจะให้การดูแลหรือชว ่ ยเหลือเด็กในคลิปหรือเวปไซต์นอ ี้ ย่างไร

........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
......................................................................................
5. อ้างอิงจาก (นำมาจากคลิปหรือเวปใด copy link มาใส)่
ต ัวอย่างคลิปทีน
่ า
่ สนใจ

 ภาวะขาดสารอาหารในอินเดีย
https://youtu.be/Mu56qbyzT78

 ภาวะอ ้วนในเด็กไทย
https://youtu.be/-Xp6J7i2RyU
THANK YOU