ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: ΤΟ ΜΑΥΡΟ

ΚΥΜΑ - ΛΟΥΙΣ ΣΕΠΟΥΛΒΕΔΑ

Δείτε το πεντάλεπτο βίντεο που βασίζεται στην Ιστορία του γάτου που έμαθε
σε έναν γλάρο να πετάει: το ατύχημα της Κενγκά.

Ο Λουίς Σεπούλβεδα γεννήθηκε το 1949 στη Χιλή, την

οποία όμως υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει. Από το 1980 εγκαταστάθηκε στην
Ευρώπη (Ισπανία) και συνδέθηκε με τη διεθνή οικολογική
οργάνωση Greenpeace.
Στα 15 του χρόνια έγινε μέλος της κομμουνιστικής νεολαίας.
Σπούδασε σκηνοθεσία θεάτρου στο Σαντιάγο. Το 1969 πήρε πενταετή
υποτροφία για το Πανεπιστήμιο της Μόσχας, αλλά πέντε μήνες
αργότερα εκδιώχθηκε από τη Σοβιετική Ένωση λόγω "κακής διαγωγής":
είχε πιάσει φιλίες με αντιφρονούντες. Ένθερμος υποστηρικτής του
Σαλβατόρ Αλιέντε, μπήκε στην προσωπική του φρουρά το 1973. Μετά
το πραξικόπημα του Πινοσέτ φυλακίστηκε, βασανίστηκε,
κατηγορήθηκε για προδοσία και καταδικάστηκε σε ποινή είκοσι οκτώ
ετών. Μετά από δυόμισι χρόνια εγκλεισμού του αποφυλακίστηκε με
παρέμβαση της Διεθνούς Αμνηστίας και εξορίστηκε από τη Χιλή.
Κατέφυγε στο Εκουαδόρ, όπου οργάνωσε θεατρικό θίασο. Έγραψε
ποιήματα, θεατρικά έργα, διηγήματα και δημιούργησε θεατρικές ομάδες
στο Περού, το Εκουαδόρ και την Κολομβία. Έζησε έξι μήνες στον
Αμαζόνιο με τους ινδιάνους Σουάρ, στο πλαίσιο αποστολής της
Unesco, και αποκόμισε εμπειρίες που άλλαξαν την αντίληψή του για τον
κόσμο και του πρόσφεραν, αργότερα, το υλικό για το πρώτο του
μυθιστόρημα: "Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης" (1989). Το
1979 κατατάχθηκε στη Διεθνή Ταξιαρχία "Σιμόν Μπολιβάρ" και
συμμετείχε στον απελευθερωτικό αγώνα της Νικαράγουας, στην οποία,
μετά την επικράτηση της επανάστασης, εργάστηκε ως δημοσιογράφος.
Την επόμενη χρονιά (1980) εγκαταστάθηκε στην Ευρώπη και έγινε
ακτιβιστής της Greenpeace. Ταξίδεψε σ' όλον τον κόσμο και του
απονεμήθηκαν τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά βραβεία. Τα πιο γνωστά
βιβλία του είναι: "Ο κόσμος του τέλους του κόσμου" (1989), "Όνομα
ταυρομάχου" (1994), "Patagonia express" (1995), "Η ιστορία του γάτου
που έμαθε σ' ένα γλάρο να πετάει" (1996), "Το ημερολόγιο ενός
ευαίσθητου killer" (1996), "Hot Line, Γιακαρέ" (1997), "Η τρέλα του
Πινοσέτ" (2002), "Τα χειρότερα παραμύθια των αδελφών Γκριμ" (2004),
"Η δύναμη των ονείρων" (2006).
Τον Φεβρουάριο του 2020 αρρώστησε, νοσηλεύτηκε και στις 16
Απριλίου του 2020 έχασε τη μάχη για τη ζωή στην πανδημία του
Covid-19 στην Ισπανία, όπου και ζούσε.1

Το κείμενο του βιβλίου αποτελεί απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Η ιστορία

του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει». 2

Το θέμα του έργου: Η ρύπανση των θαλασσών, η καταστροφή και η

εξαφάνιση ειδών του θαλάσσιου κόσμου.

Το θέμα του αποσπάσματος: Στο απόσπασμα παρακολουθούμε τον τρόπο

με τον οποίο μολύνεται θανάσιμα η Κενγκά, ένας θηλυκός γλάρος, και τον
αγώνα της να επιβιώσει και να σωθεί.

Δομή του κειμένου:  μπορεί να διαιρεθεί στις εξής υποενότητες:

 α΄. (Η Κενγκά… μακριά από το μαύρο κύμα»): Ο γλάρος

συνειδητοποιεί το πρόβλημα της πετρελαιοκηλίδας

 β΄. (« Με όλους τους…από την πείνα») Η Κενγκά κολυμπά ως το

καθαρό νερό και σκέφτεται το τέλος που πλησιάζει

 γ΄. («Μπροστά στην…ο Ίκαρος έπεσε») Η τελευταία προσπάθεια

σωτηρίας

 δ΄. («Η Κενγκά χτύπησε…να τις κουνήσει») Η επιτυχία της Κενγκά να

πετάξει μετά από αρκετές προσπάθειες

Η ηρωίδα του έργου: Η γλαροπούλα Κενγκά καθώς πετάει πάνω από τα

κύματα, καλύπτεται από την πετρελαιοκηλίδα. Σταδιακά χάνει την όρασή της
και διαπιστώνει ότι τα φτερά της είναι αδύνατον να ανοίξουν και έχουν
κολλήσει στο σώμα της. Βρίσκεται σε απόγνωση, πανικοβάλλεται όμως δε
χάνει το κουράγιο της και προσπαθεί να σωθεί. Αγωνιά, φοβάται ότι θα
μετατραπεί σε τροφή για κάποιο ψάρι ή θα πεθάνει από ασφυξία ή «θα
πεθάνει από την πείνα». Επιχειρεί να πετάξει ψηλά προς τον ήλιο καθώς
θυμάται το πάθημα του Ίκαρου που ίσως όμως αποβεί σωτήριο για την ίδια.
(« ο ήλιος να λιώσει την κατάρα που’χει κολλήσει στα φτερά μου»). Όμως το
πετρέλαιο δυσχεραίνει το πέταγμά της και η Κενγκά απελπίζεται.Τελικά δεν
1
https://biblionet.gr/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%BF/?personid=6005

2
Πηγές διαδίκτυο και ιστοσελίδα: http://filologikesidees.blogspot.com/2014/09/blog-
post.html
μπορεί να κινήσει τις φτερούγες της και η πτώση είναι αναπόφευκτη. Να
σημειώσουμε ότι η Κενγκά παρόλη τη δεινή θέση στην οποία βρίσκεται, δεν
χάνει τη δυνατότητα λογικής και οργανωμένης σκέψης, καθώς επιστρατεύει με
ψυχραιμία τις γνώσεις της (την ιστορία με τον Ίκαρο) για να αντεπεξέλθει στην
κρίσιμη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Η στάση της είναι
υποδειγματική και μας διδάσκει να διατηρούμε την ψυχραιμία μας και να
κινητοποιούμε τη σκέψη μας, ό,τι και αν μας έχει συμβεί.

Χώρος και χρόνος του αποσπάσματος: Ο χρόνος δεν προσδιορίζεται, ενώ ο

χώρος δίνεται έμμεσα με την αναφορά στην αμβουργιανή εκκλησία του Αγίου
Μιχαήλ. Ο χώρος λοιπόν είναι το Αμβούργο της Γερμανίας.

Αφηγηματικοί τρόποι:

Αφηγητής: Ακούγεται κυρίως η φωνή του αφηγητή και της Κενγκά, που

μέσα από τις σκέψεις της ακούγονται η γριά συντρόφισσα και οι
ακτοφύλακες .Η  αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο. Ο αφηγητής  δε
συμμετέχει στην ιστορία, είναι δηλαδή ετεροδιηγητικός.
Παρουσιάζεται ως παντογνώστης, γνωρίζει όλα όσα συμβαίνουν,
ακόμα και τις κρυφές σκέψεις και τα συναισθήματα της ηρωίδας του.
Έχουμε όμως και την πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Κενγκά (τους
εσωτερικούς μονολόγους της) και έτσι το κείμενο ζωντανεύει
μέσα  από την εναλλαγή των αφηγητών.

Στο κείμενο συναντάμε επίσης ως αφηγηματικό τρόπο την

περιγραφή.

Γενικότερα, η αφήγηση είναι χρονολογική (ευθύγραμμη) με εξαίρεση

δύο αναδρομές στο παρελθόν. Στην πρώτη η Κενγκά θυμάται την αιτία
του «κακού», τα πετρελαιοφόρα που ξέπλεναν τις δεξαμενές τους και
προκάλεσαν την πετρελαιοκηλίδα, το «μαύρο κύμα». Στη δεύτερη
σκέφτεται την ιστορία του ‘Ικαρου που της είχε διηγηθεί μία γριά
συντρόφισσά της.

Αφηγηματικές τεχνικές:

 Εγκιβωτισμός: Στο κείμενο χρησιμοποιείται η τεχνική του

εγκιβωτισμού, ο συγγραφέας δηλαδή παρεμβάλλει μέσα στην ιστορία
του μια άλλη ιστορία. Συγκεκριμένα, στο απόσπασμά μας, ενώ
παρακολουθούμε την προσπάθεια της Κενγκά να ξεφύγει,
εγκιβωτίζεται η ιστορία του Ίκαρου, που υποτίθεται ότι της τη διηγήθηκε
μια γριά συντρόφισσά της. Η ιστορία αυτή δίνει στην Κενγκά ελπίδες
για επιβίωση. Στην περίπτωση του Ίκαρου ο ήλιος έλιωσε το κερί από
 τα φτερά του με αποτέλεσμα να πέσει και να σκοτωθεί. Η Κενγκά τώρα
πιστεύει ότι στη δική της περίπτωση ο ήλιος θα λειτουργούσε
ευεργετικά, καθώς θα μπορούσε  να λιώσει την ουσία που είχε
κολλήσει στα φτερά της και να σωθεί.

 Η Εμψύχωση (ο ανιμισμός):  Ο  συγγραφέας παρουσιάζει την ηρωίδα

του, την Κενγκά, να έχει ανθρώπινες ιδιότητες. Η τεχνική αυτή,
που xρησιμοποιείται συxνά και στα παραμύθια με ζώα, λέγεται
ανιμισμός. ‘Eτσι, στο κείμενό μας παρακολουθούμε την Κενγκά να έxει
ανθρώπινα συναισθήματα: απελπίζεται και υποφέρει για το κακό που
τη βρήκε, αισθάνεται μίσος για όσους την έφεραν σε αυτή τη θέση,
αρχίζει να ελπίζει και αγωνίζεται με όλες της τις δυνάμεις να σωθεί.
Ακόμα, παρουσιάζεται να μιλά, να επικοινωνεί με τους άλλους
γλάρους, να σκέφτεται, να καταστρώνει σχέδια για να σωθεί. Πρόκειται
για μία τεχνική που χρησιμοποιείται στην παιδική λογοτεχνία
(παραμύθια). Ο συγγραφέας με τον ανιμισμό επιδιώκει να ταυτίσει τους
αναγνώστες του με την Κενγκά, να τους κάνει να έρθουν στη θέση της,
να νιώσουν την αγωνία, την απελπισία της και να κατανοήσουν έτσι την
αδικία που διαπράττουν οι άνθρωποι απέναντι στα ζώα, θεωρώντας
ότι είναι οι κυρίαρχοι του πλανήτη και οι μοναδικοί που έχουν δικαίωμα
στη ζωή. Μ’ αυτό τον τρόπο στέλνει τα οικολογικά του μηνύματα και
ευαισθητοποιεί τους αναγνώστες του στα προβλήματα που
αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας.

Εκφραστικά μέσα:

Μεταφορές: "το κύμα ήταν πιο γρήγορο", "η κατάρα των θαλασσών την είχε
τυφλώσει". "Με όλους τους μυς της πιασμένους", "ο ήλιος να λιώσει την
κατάρα","δεν την είχαν πάρει τα χρόνια","και οι μύες της σήκωναν εύκολα το
ζόρι"

Προσωποποίηση: "ο ήλιος δεν της έκανε το χατίρι" (και σε όλα τα σημεία
όπου αναφέρεται το όνομα της Κενγκά και οι σκέψεις της).

Παρομοίωση:"σαν κουκκίδες σε γαλάζιο ύφασμα."

Σχολιασμός του τίτλου

Ο τίτλος αναφέρεται στην πετρελαιοκηλίδα η οποία αποκαλείται, εκτός

από «μαύρο κύμα», «κατάρα των θαλασσών, παχύρρευστη κηλίδα,
μαύρη μάστιγα, μαύρη κηλίδα, ουσία παχύρρευστη, κατάρα,
«καταραμένο πετρέλαιο». Με αυτούς τους χαρακτηρισμούς ο
συγγραφέας στοχεύει στην αφύπνιση της οικολογικής συνείδησης και
 ευαισθητοποίησης του αναγνώστη προκειμένου να υπάρξει μία
συλλογική δράση για την προστασία του περιβάλλοντος.

Γλώσσα: Είναι απλή και κατανοητή

Ύφος: Είναι ζωντανό και φυσικό, παραστατικό και διδακτικό.