TÜRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS EN 1264-3
Nisan 2006

ICS 91.140.10

DÖŞEMEDEN ISITMA – SİSTEMLER VE BİLEŞENLERİ –

BÖLÜM 3: BOYUTLANDIRMA
Floor heating – Systems and components –
Part 3: Dimensioning

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 1264-3 (1997) standardı esas alınarak, TSE Makina İhtisas
Grubu’na bağlı Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi’nce TS 11261 EN 1264-3 (1997)’in
revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 18 Nisan 2006 tarihli toplantısında Türk
Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

− TS EN 1264-3 ve TS EN 1264-4 standardlarının kabulüyle TS 11261 (1994) standardı iptal edilmiştir.

− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

İçindekiler

1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1
3 Tarifler ve semboller ................................................................................................................................ 1
4 Temel prensipler....................................................................................................................................... 1
4.1 Isıtma ortamı sıcaklık farkı................................................................................................................... 1
4.2 Performans karakteristik eğrisi ............................................................................................................. 1
4.3 Sistem karakteristik eğrilerinin alanı ..................................................................................................... 2
4.4 Sınır eğriler ........................................................................................................................................... 2
4.5 Isıl durgunluk ........................................................................................................................................ 3
5 Sınır şartlar ve sınırlar ............................................................................................................................. 3
5.1 Bitişik odalar için besleme boruları ....................................................................................................... 3
5.2 Döşeme altı ısıl yalıtım ......................................................................................................................... 3
6 Tasarım...................................................................................................................................................... 4
6.1 Tasarım ısı yükü ................................................................................................................................... 4
6.2 Tasarım besleme sıcaklığının belirlenmesi .......................................................................................... 5
6.3 Tasarım ısıtma ortamı debisinin belirlenmesi....................................................................................... 6
7 Tali bölgeler .............................................................................................................................................. 7
ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

Döşemeden ısıtma – Sistemler ve bileşenleri –

Bölüm 3: Boyutlandırma

0 Giriş
Döşemeden ısıtma sistemleri için hazırlanan bu standard, aşağıdaki bölümlerden oluşur.

- Bölüm 1 : Tarifler ve semboller

- Bölüm 2 : Isıl çıktının hesaplanması

- Bölüm 3 : Boyutlandırma

- Bölüm 4 : Yerleştirme

1 Kapsam
Bu standard, EN 1264-1’de tarif edilen sıcak sulu döşemeden ısıtma sistemleri için uygulanır.

Döşeme yüzey sıcaklığı belirlenirken, fizyolojik sınırlandırmalar dikkate alınır. Tasarım, EN 1264-2’ye göre
hesaplanmış performans karakteristik eğrileri ve sınır eğrilerini temel alır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın
en son baskısı kullanılır.

EN, ISO, Adı TS No1) Adı

IEC vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 1264–1: Floor heating – Systems and components TS EN Döşemeden Isıtma- Sistemler ve
1997 – Part 1: Definitions and symbols 1264-1 bileşenleri Bölüm 1: Tarifler ve semboller
EN 1264–2: Floor heating – Systems and components TS EN Döşemeden ısıtma-Sistemler ve
1997 – Part 2: Determination of thermal output 1264-2 bileşenleri-Bölüm 2: Isıl gücünün
belirlenmesi
EN 1264–4: Floor heating – Systems and components TS EN Döşemeden ısıtma – Sistemler ve
1993 – Part 4: Installation 1264-4 bileşenleri – Bölüm 4: Tesisat

3 Tarifler ve semboller
Bu standardın amaçları bakımından, EN 1264-1’de verilen tarifler ve semboller uygulanır.

4 Temel prensipler
4.1 Isıtma ortamı sıcaklık farkı
Isıtma ortamı sıcaklık farkı (∆θH), eşitlik (1) kullanılarak hesaplanır (EN 1264-2). Bu hesaplamanın
yapılmasında, sıcaklık düşüşünün etkisi hesaba katılır.

θ v − θR
∆θ H = (1)
θ − θi
ln v
θR − θi

4.2 Performans karakteristik eğrisi

Performans karakteristik eğrisi, bir sistemin ısıl yükü (q) ile gerekli ısıtma ortamı sıcaklık farkı arasındaki
ilişkiyi tarif eder.

1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standardlarıdır.
1
ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

Basit şekilde ısıl yük, ısıtma ortamının sıcaklık farkı ile doğrudan orantılı olacak biçimde alınır:

q = K H ⋅ ∆θ H (2)

Burada, EN 1264-2’ye göre K H = B ⋅ ∏ (a

i
i
mi
) ’dir.

4.3 Sistem karakteristik eğrilerinin alanı

Belirli bir boru sıcaklığına (T) sahip bir döşemeden ısıtma sisteminin karakteristik eğrilerinin alanı, en az
Rλ,B = 0 için performans karakteristik eğrilerini ve sınır eğrilerini ihtiva eden EN 1264-2, Madde 9’a göre
döşeme kaplamasının üç farklı ısıl direnç değerini içermelidir (Şekil 1).

4.4 Sınır eğriler

Sistem karakteristik eğrileri alanındaki sınır eğrileri, σ = 0 ve en yüksek döşeme yüzey sıcaklığının fizyolojik
olarak mümkün olan θF,en fazla (oturma alanları için 29oC, tali alanlar için 35oC)1) sınır değerine ulaştığında,
ısıtma ortamı sıcaklık farkı ile sınır durumdaki sıcaklık düşüşü için ısıl yük arasındaki ilişkiyi tarif eder.
Tasarım sırasında bu eğriler,

0 K < σ ≤ 5 K (ayrıca, Madde 6.2)

olduğunda, ısıl yük ve birleşik sıcaklık farklarının belirlenmesi için kullanılır.

Sınır eğriler, izin verilebilen en yüksek besleme sıcaklığının belirlenmesinde kullanılır (ayrıca, Şekil 1).

( θF,en fazla-θi ) = 9 K için verilen sınır eğri, banyolar (θi = 24oC)1) için de uygulanabilir.

Şekil 1 – Sınır eğrilerini gösteren T=sabit için sistem karakteristik eğrilerinin alanı

1) Millî kurallar, en düşük değeri sınırlandırabilir.

2
ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

4.5 Isıl durgunluk

Bir döşemeden ısıtma sisteminin en düşük ve en yüksek yüzey sıcaklıkları arasındaki farkın, herhangi bir ısıl
hareketin dikkate alınmasının gerekmediği kadar düşük olduğu durumdur.

5 Sınır şartlar ve sınırlar

5.1 Bitişik odalar için besleme boruları
Bitişik odalardan geçen borular (besleme boruları), ısıtmada aynı kullanım tipi kabul edilebilirse dikkate alınır.
Besleme borularının ısıl yükü de bitişik odalar için dikkate alınabilir.

5.2 Döşeme altı ısıl yalıtım

2)
Döşemeden aşağı giden ısının sınırlandırılması için, yalıtım tabakasının gerekli ısıl direnci (Rλ,yal ) en az
EN 1264-4, Çizelge 1’e uygun olmalıdır.

Bu direnç Eşitlik (3)’e göre hesaplanır.

S yal
R λ,yal = (3)
λ yal

Burada:
Syal : Yalıtım tabakasının kalınlığı, m,
λyal : Yalıtım tabakasının ısıl iletkenliği, W/(m⋅K)

dir.

Şekil 2 – Düz ısıl yalıtım panelleri için yalıtım tabakasının ortalama kalınlığı

Döşemeden ısıtma sisteminin yapımına bağlı olarak, yalıtım tabakasının efektif kalınlığı (syal ) farklı olarak
belirlenir.

2) Isıtma düzlemi ve döşeme altı (tavan yüzeyi) arasındaki yüksek bir ısı iletim direnci de, oda altındaki
(örneğin yatak odası) gerekli sıcaklık düşüşünün oluşması ihtimalini kuvvetlendirir. Özellikle çok daireli
evlerde, burada verilenden daha yüksek bir ısıl direnç seçilmesi tavsiye edilir.
3
ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

Düz ısıl yalıtım panellerine sahip (Şekil 2) döşemeden ısıtma sistemleri için, syal, ısıl yalıtım panelinin kalınlığı
ile birlikte ifade edilir.

Profilli ısıl yalıtım panellerine sahip (Şekil 3) döşemeden ısıtma sistemleri için, yalıtım tabakasının etkin
kalınlığını (syal) belirlemek için, yüzeyle ilişkili olarak ağırlıklandırılmış bir hesaplama yapılır:

s h ⋅ ( T − D) + s l ⋅ D
s yal = (4)
T

Şekil 3 – Profilli ısıl yalıtım panelleri için yalıtım tabakasının ortalama kalınlığı

Şekil 3’te gösterildiği gibi, farklı biçimlerde profil açılmış profilli ısıl yalıtım panelleri için yalıtım tabakasının
ortalama etkin kalınlığı, matematiksel olarak doğrulanmalı ve eşitlik 4’e uygun biçimde kullanılmalıdır.

6 Tasarım
6.1 Tasarım ısı yükü
Bir odanın döşemeden ısıtma sisteminin tasarımı için qtas tasarım ısı yükü, EN 1264-1, Madde 3.2’ye göre
döşemeden ısıtılan bir odanın ısıtılan döşeme yüzey alanına (AF) bölünmüş anma ısı kaybına eşit olmalıdır:

Q N,f
q tas = (5)
AF

QF döşemeden ısıtma sisteminin ısı yükü normalde, QN,f anma ısı yüküne eşit olmalıdır; Bu eşitlik
sağlanmıyorsa, ilâve ısıtma yüzeyleri gerekli olmalıdır (Eşitlik 12).

Isıtma profilleriyle ayarlanmış bütün döşeme yüzeyinin QF ısı yükü, LR boru toplam uzunluğu ile orantılıdır:

4
ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

QF = q ⋅ T ⋅ L R (6)

L R = A F / T hesaplanmış boru uzunluğudur (boru bükümlerinde dikkate alınmamıştır).

Bir tali alan kullanıldığında q, tali alan (AR) ve oturma alanı (AA) üzerindeki yüzey alanına göre dağıtılmalıdır
(Madde 7).

AR A
q= ⋅ qR + A ⋅ q A (7)
AF AF

6.2 Tasarım besleme sıcaklığının belirlenmesi

Tasarım besleme sıcaklığı, en fazla tasarım ısı yüküne (qen fazla) sahip oda için belirlenmelidir (banyolar
hariç). Düzgün iletim direncine sahip döşeme kaplamalarının ısıtılan odalarda kullanıldığı kabul edilir.
Döşemeden ısıtma tasarımı için tali odalarda, düzgün döşeme kaplamaları (Rλ,B = 0,1 m2⋅K / W) olduğu kabul
edilir. Rλ,B için daha yüksek değerler olması durumunda, bunlar dikkate alınmalıdır. Banyolar için Rλ,B = 0
olarak kabul edilir.

Basınç düşüşü (σ), tasarımda kullanılan oda için σ ≤ 5 K olarak belirlenir. Bu, söz konusu odanın ısıtma
devrelerine bölünmesi gerektiğini düşündürmelidir. Bu şartlar altında sınır ısıl yük, döşemeden ısıtma
tasarımı için en fazla ısıl yüke eşit olarak dikkate alınır 3) (Şekil 4).

qen fazla yüke sahip oda için sistemin boru aralığı, qen fazla değerinin sınır eğrisinden belirlenen qG sınır ısıl
yükten küçük veya bu değere eşit olması sağlanacak şekilde seçilir (∆θV,tas ≤ ∆θH,G + 2,5 K ). Bu durumda en
yüksek izin verilebilen besleme sıcaklık farkı:

σ
∆θ V,tas ≤ ∆θH,tas + (8)
2

olur. Burada ∆θH,tas ≤ ∆θH,G’dir.

Eşitlik (8), σ / ∆θH ≤ 0,5 olduğunda uygulanır. σ = 5 K’lik sıcaklık düşüşü, ∆θH ≥ 10 K anlamına gelir.
(σ / ∆θH) > 0,5 olduğunda aşağıdaki eşitlik uygulanır:

σ σ2
∆θ V,tas = ∆θ H,tas + + (9)
2 12∆θH,tas

Aynı ∆θV,tas besleme sıcaklık farkında işletilen bütün diğer odalarda, (σj / ∆θH,j) < 0,5 için su debisini belirleyen
birleşik sıcaklık düşüşleri, karakteristik eğri alanından (Şekil 4) belirlenmeli veya qj çeşitli ısı yükleri için
∆θH,j ısıtma ortalama sıcaklık farkı kullanılarak

σj
= ∆θ V,tas − ∆θH, j (10)
2

eşitliğine göre hesaplanmalıdır:

(σj / ∆θH,j) > 0,5 olduğunda , σj sıcaklık düşüşü aşağıdaki gibi hesaplanır:

 1 
 4( ∆θ V,tas − ∆θ H, j 2 
σ j = 3∆θ H, j 1 +  − 1 (11)
 3∆θ H, j 
  
 

3) Bunun anlamı, besleme borusunun üzerinde, σ / 2 ile çarpılan ısıtılan ortamın sıcaklık farkına karşılık
gelen en yüksek döşeme sıcaklığının (θFen fazla), söz konusu odanın merkezindeki sıcaklığı aşabileceğidir.
5
ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

Tasarımda göz önüne alınan oda için herhangi bir boru aralığı tarafından, yukarıda söz edilen şartlar altında,
eşitlik (5)’in her bir değeri için qtas değeri bulunamıyorsa, tâli alana sahip olunması ve/veya alternatif ilâve
ısıtma yüzeyleri sağlanması önerilir. İlâve ısıtma yüzeyleri, amaca ve yerleştirmeye uygun olacak şekilde
seçilmelidir. Gerekli ilâve ısıl performans, yüzde olarak aşağıdaki eşitlikle verilir:

Qout=QN,f – QF (12)

En yüksek tasarım ısı yükü, bu durumda diğer odada meydana gelir.

En büyük tasarım ısıl yükü, bu durumda diğer odada meydana gelir.

Şekil 4 – Diğer odalar için tasarım besleme sıcaklığı ve σj sıcaklık düşüşünün belirlenmesi

6.3 Tasarım ısıtma ortamı debisinin belirlenmesi

Bir ısıtma çevriminin tasarım ısıtma ortamı debisi (mH ) aşağıdaki gibi hesaplanır:

A F ⋅ q  R o θi − θu 
mH = 1 + +  (13)
σ ⋅ c w  R u q ⋅ Ru 

Döşeme malzemesinin üst tarafındaki kısmi ısı transfer direnci (ısı geçiş direnci, Ro), üst taraftaki ısı iletim ve
ısı geçiş direncini ihtiva eder:

1 S
Ro = + R λ,B + u (14)
α λu

1
Burada; = 0,093 m 2 ⋅ K / W ’dır.
α

Alt taraftaki ısı iletim ve ısı geçiş direncinin toplamı:

R u = R λ,yal + R λ,tavan + R λ,s ıva + R α,tavan (15)

6
ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 1264-3/Nisan 2006

Burada R λ,tavan = 0,17 m 2 ⋅ K / W ’dır.

Döşemedeki kısmi dirençlerin sıralanması, Şekil 5’ te gösterilmiştir.

Suyun özgül ısısı cw4), 4190 J/kg K’dir.

Şekil 5 – Sıcak sulu döşemeden ısıtma yapılan bir odada tavanın şematik yapısı

7 Tali bölgeler
Artırılmış yüzey sıcaklığına (en yüksek 35 oC’a kadar) sahip AR tâli alanlar, genellikle, bir odanın en fazla 1 m
kalınlığa sahip dış duvarları boyunca yerleştirilir.

Madde 6’da tarif edildiği gibi, bu alanların tasarımı, θF,en fazla – θi = 15 K (Şekil 1) için en büyük sınır eğrisi
yardımıyla yapılır.

Tali alandaki sıcaklık düşüşü, oturma alanındaki bir ısıtma çevrimi ile birlikte bir seri çevrim yapıldığında, tali
alanlardan oturma alanlarına doğru yapılan geçişlerden dolayı, en düşük sınır eğrisinden hesaplanan aşırı
besleme sıcaklığı aşılmayacak şekilde seçilmelidir.

4) Bu nümerik değer kullanılırken, Eşitlik 13’te q, W/m2 biriminde kullanılır; bu durumda mH’nin birimi kg/s
olarak elde edilir.
7