Stručni Rad - Saša Josipović

MINISTARSTVO ZA PROSTORNO UREĐENJE,
GRAĐEVINARSTVO I EKOLOGIJU REPUBLIKE SRPSKE

Banja Luka
GLAVNI TEHNOLOŠKI PROJEKAT POGONA

ZA PROIZVODNJU STOČNE HRANE
KAPACITETA 70 t/dan
KANDIDAT: MENTOR:
Saša Josipović, dipl.inž.tehn. Prof.dr. Ljiljana Stojanović Bjelić
Banja Luka, mart 2018. godine

SADRŽAJ:
A. OPŠTA DOKUMENTACIJA...............................................................................................3
IZJAVA......................................................................................................................................4
1. PROJEKTNI ZADATAK......................................................................................................6
2. TEHNIČKI OPISI..................................................................................................................8
2.1. UVOD.................................................................................................................................8
2.2 OSNOVNA KONCEPCIJA.................................................................................................9
2.3. PROIZVOD.......................................................................................................................12
Smjesa za svinje u porastu i tovu.............................................................................................12
Smjesa za tov pilića..................................................................................................................13
Smjesa za koke nosilje jaja za konzum....................................................................................14
Smjesa za krave muzare...........................................................................................................15
Smjesa za tov junadi.................................................................................................................16
Smjesa za priplodne svinje.......................................................................................................16
Smjesa za prasad......................................................................................................................17
2.4 SIROVINSKA OSNOVA..................................................................................................18
2.5 TEHNOLOŠKI PROCES..................................................................................................27
2.5.1 Primarna proizvodnja......................................................................................................27
2.5.2 Opis tehnološkog procesa...............................................................................................28
2.6. PRORAČUN KAPACITETA ZA RAD...........................................................................37
2.6.1 IZBOR TEHNOLOŠKE OPREME................................................................................37
LINIJA EKSTRUDIRANJA....................................................................................................37
LINIJA DOPREME SIROVINA.............................................................................................38
LINIJA MLJEVENJA..............................................................................................................40
LINIJA DOZIRANJA I MJEŠANJA.......................................................................................41
LINIJA IZDAVANJA ZAVRŠNIH SMJESA.........................................................................42
3. PRILOZI..............................................................................................................................52
4. PREDMJER I PREDRAČUN RADOVA............................................................................60
5. KORIŠTENA LITERATURA..............................................................................................5
B. GRAFIČKI PRILOG...........................................................................................................61
2
A. OPŠTA DOKUMENTACIJA
3
IZJAVA
Kojom potvrđujem da sam samostalno izradio Glavni tehnološki projekt pogona za

proizvodnju stočne hrane, koristeći stečeno znanje, iskustvo, literaturu i propise.
Potvrđujem da je projekt:
 izrađen u skladu sa odredbama Zakona o uređenju prostora i građenju, te

drugim relevantnim propisima, tehničkim normativima i standardima;
 usklađen sa datim lokacijskim uslovima i urbanističko tehničkim uslovima;
 usklađen sa projektnim zadatkom;
 da su primjenjene propisane mjere zaštite u skladu sa Zakonom o zaštiti na
radu;
 da su primenjene propisane mjere zaštite u skladu sa Zakonom o zaštiti od
požara;
 da su primjenjena računski tačna i ispravna tehnička rješenja.
PROJEKTANT
Banjaluka, mart 2018.god. Saša Josipović, dipl.inž.tehn.
4
KORIŠTENA LITERATURA
1. Zakon o zaštiti od požara (Sl. glasnik RS, br. 71/12),

2. Zakon o zaštiti na radu (Sl. glasnik RS, br. 1/08),
3. Zakon o uređenju prostora i građenju (Sl. glasnik RS, br. 40/13, 106/15),
4. Zakon o standardizaciji ("Sl. list SFRJ", 80/91),
5. Pravilnik o tehničkim normativima za spoljnu i unutrašnju hidrantsku mrežu za gašenje
požara ("Sl. list SFRJ, 30/91),
6. Pravilnik o tehničkim normativima za električne instalacije niskog napona ("Sl. list
SFRJ", br. 53/86 i 54/88),
7. Tehnički propisi o gromobranima ("Sl. list SFRJ", br. 13/68, 13/78),
8. Zakon o zaštiti životne sredine ("Sl. glasnik RS", br. 53/02, 109/05 i 28/07-prečišćeni
tekst);
9. Zakon o vodama ("Sl. glasnik RS", br. 50/06);
10. Zakon o komunalnim djelatnostima ("Sl. glasnik RS", br. 11/95, 51/02);
11. Zakon o upravljanju otpadom ("Sl. glasnik RS", br. 53/02);
12. Zakon o zaštiti vazduha ("Sl. glasnik RS", br. 53/02);
13. Pravilnik o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha ("Sl.glasnik RS", br. 39/05);
14. Pravilnik o monitoringu emisija zagađujućih materija u vazduh ("Sl.glasnik RS", br.
39/05);
15. Pravilnik o uslovima za podnošenje zahtijeva za izdavanje ekološke dozvole za pogone i
postrojenja koja imaju dozvole za rad ("Sl. glasnik RS", br. 24/06);
16. Pravilnik o tretmanu i odvodnji otpadnih voda za područja gradova i naselja gdje nema
javne kanalizacije ("Sl.glasnik RS", br. 68/01).
17. JUS standardi.
5
1. PROJEKTNI ZADATAK
6
MINISTARSTVO ZA PROSTORNO UREĐENJE,
GRAĐEVINARSTVO I EKOLOGIJU
REPUBLIKA SRPSKA
Broj protokola
U Banjaluci 20.03.2018. god.
Komisija za polaganje stručnih ispita iz oblasti Tehnologije
Ime (očevo ime) i prezime Saša (Ranko) Josipović
Datum rođenja 02.11.1978.
Opština Bijeljina, Republika Srpska Bosna i Hercegovina
Zanimanje dipl.inž.tehnologije
ZADATAK
Izraditi tehnološki projekat pogona za proizvodnju stočne hrane kapaciteta 70 t .
Pogon za proizvodnju stočne hrane sastoji od slijedećih cjelina:
- Prostor za skladištenje žitarica za proizvodnju.
- Prostor za skladištenje pomoćnih sirovina.
- Prostor za mješanje, mljevenje i i cijeđenje žitarica,
- Prostor za ambalažu i pomoćni pribor.
- Prostor za smještaj lož ulja za potrebe kotlovnice.
- Prostor za odmor i ishranu radnika.
- Sanitarni blok sa garderobom.
Projekat je potrebno uskladiti sa svim važećim propisima, normama, zakonima i standardima.
SADRŽAJ PROJEKTA
1. Tehnički opis
2. Osnovna koncepcija
3. Proizvod
4 Sirovinska osnova
5 Tehnološki proces
5.1 Primarna proizvodnja
5.2 Opis tehnološkog procesa
6. Proračun kapaciteta za rad
6.1 Izbor tehnološke opreme
6.1.1.Linija ekstrudiranja
6.1.2.Linija dopreme sirovine
6.1.3.Linija mljevenja
6.1.4.Linija doziranja i miješanja
6.1.5.Linija izdavanja završnih smješa
7. Prilozi
8. Predmjer i predračun radova
9.Mjere zaštite životne sredine
10.Mjere zaštite od požara
11.Mjere zaštite na radu
12. Korišteni propisi
13. Grafički prilog
MENTOR:
Prof.dr. Ljiljana Stojanović Bjelić
PREDSJEDNIK KOMISIJE:
__________________, dipl.inž.tehn.
7
2. TEHNIČKI OPISI
2.1. UVOD
Investitor, namjerava da u postojećem objektu, na postojećoj lokaciji, na postojećoj procesnoj
opremi otpočne proizvodnju stočne hrane.
Proizvodnja neće biti automatizovana, ali će svi potrebni uslovi koji su neophodni za
obezbjeđivanje kvaliteta proizvoda biti isprojektovani i izvedeni prema standardima za ovu
oblast.
U pogonu je predviđena proizvodnja sopstvenih generičkih proizvoda, kao i ugovorna

proizvodnja.
Projektovani plan prodaje u narednom periodu i na osnovu njega urađen plan proizvodnje,
kao i mogućnost nabavke opreme odredili su kapacitete proizvodne opreme.
Projektovanim kapacitetom opreme može se ostvariti dnevna proizvodnja od

cca. 70 t stočne hrane,
cca. 8 t sojinog griza i pogače.
Stvarni kapacitet će zavisiti od tražnje na tržištu i predstavljaće kombinaciju udjela ovih

kapaciteta.
Za realizaciju navedenih kapaciteta, kao i zbog specifičnosti proizvodnje predviđa se rad od 8

sati, 313 dana godišnje.
Ovo je neophodni koncept koji zadovoljava plan proizvodnje, i ujedno omogućava vrlo
fleksibilnu proizvodnju koja brzo reaguje na zahtjeve tržišta.
Projekat je urađen u saglasnosti sa svim važecim standardima i preporukama u oblasti

proizvodnje stočne hrane, kao i domaćom regulativom u pogledu proizvodnje hrane kao i u
pogledu bezbjednosti zaposlenih.
Projekt predviđa odgovarajući i funkcionalan raspored prostorija, instalaciju savremene

opreme i obezbjeđenje ambijentalnih uslova.
Navedene činjenice su preduslov za visok i reproducibilan kvalitet proizvoda koji treba da

zadovolji stroge zahtjeve.
Na prostoru su izvedeni manipulativni putevi i zelene površine.
Takođe je lokacija zadovoljavajuća i sa stanovišta djelatnosti jer izgrađeni objekat slične

namjene ne mogu zadovoljiti kapacitetom zahtjeve tržišta.
Postojeća lokacija je nasuta šljunkom, sa urađenim mrežama internih puteva čime je
omogućeno izdržavanje velikih nosivosti transportnih sredstava.
Sirovina potrebna za proces proizvodnje se nabavlja na domaćem tržištu.
8
2.2 OSNOVNA KONCEPCIJA
Mnogi proizvodni pogoni za proizvodnju stočne hrane imaju slične proizvodne procese i
koriste sličnu proizvodnu opremu. Mnoga proizvodna postrojenja proizvode više različitih
proizvoda u proizvodnim zonama projektovanim za brzu promjenu proizvoda i bez
neprihvatljivog rizika od unakrsne kontaminacije.
Kontrolisnje mikrobiološke kontaminacije kod ovakvih pogona predstavlja izazov projektu,
dok je na drugom mjestu kontaminacija prašinom, manje opterećujući faktor.
Ovo poglavlje daje smjernice za sledece koncepte koji se zatim koriste kao osnova za
smjernice date u daljim poglavljima.
- Kritični parametri
- Nivo zaštite proizvoda
- Faktori zaštite proizvoda
- Zahtjevani nivo validacije
- Projektni uslovi nasuprot proizvodnog opsega
Svaki proizvođač treba da definiše nivo kontrole, zaštite i validacije odgovarajuće za svoje
proizvodne operacije, zasnovano na zdravom razumijevanju procesa, proizvoda i kritičnih
parametara. Oni treba da odrede rizik od kontaminacije proizvoda i uticaj proizvodnog
programa u okviru proizvodne zone na okolinu.
Kritičan parametar je procesni parametar (npr. vrijeme mješanja) koji utiče na kvalitet
proizvoda, efikasnost ili stabilnost. Proizvođači moraju da definišu kritične parametre na
osnovu svog znanja i dokumentuju obrazloženje za kasnija ispitivanja.
Osiguranje kvaliteta
U industriji stočne hrane se primjenjuju različiti sistemi osiguranja kvaliteta.
Proizvodnja stočne hrane je veoma složen sistem, odnosno ona se mora posmatrati kao lanac
sastavljen iz velikog broja karika (primarna, poljoprivredna proizvodnja, industrijska prerada,
transport, prodaja, upotreba od strane kupaca, ispunjenje državnih propisa, edukacija
učesnika u lancu itd.). Svaka od ovih karika je bitna i svaka od njih značajno utiče na kvalitet
i bezbjednost stočne hrane.
Uzgajivači očekuju da je stočna hrana koju će da jede stoka podesna za potrošnju. Bolesti i
povrede izazvane stočnom hranom su, u najboljem slučaju neprijatne, dok u najtežem slučaju
one mogu imati kobne poslijedice. U praksi postoje i drugi oblici i forme posljedica trovanja
stočnom hranom. One mogu dovesti do određenih šteta u privredi i trgovini hranom.
Neispravna hrana se baca, što dovodi do gubitka zarade, povećanja nezaposlenosti i sporova
pred sudovima. Nakon svega proizvođač hrane gubi povjerenje kod potrošača.
9
Potencijalne opasnosti od povreda i trovanja hranom, nastale zbog toga, zahtijevaju uvođenje
efikasnih sistema u kontrole higijene stočne hrane. Oni treba da spriječe nastanak
neprijatnosti, štetni uticaj na zdravlje životinja i ekonomske gubitke, koji su izazvani
povredama i/ili bolestima i kvarenjem stočne hrane. Svi pojedinci koji su uključeni u lanac
proizvodnje hrane (primarni proizvođač, prerađivač, distributer, potrošač) imaju svoj udio u
odgovornosti da se proizvede bezbjedna stočna hrana, koja je podesna za upotrebu od strane
krajnjeg potrošača.
Proizvođači treba da odgovarajućim mjerama kontrole higijene sačuvaju povjerenje u svoje
proizvode.
Proizvođač mora voditi računa o higijeni prostorija, mašina, zaposlenih i preduzeti mjere da
identifikuje glavna područja rizika.
Nivo zaštite proizvoda

a) Rizik od kontaminacije proizvoda mora biti dobro procjenjen i odgovarajuće preventivne
metode identifikovane da smanjuju rizik na prihvatljivo nizak nivo,
b) Često, nisu sve zone u okviru proizvodnog pogona za proizvodnju na istom nivou zaštite.
Svaka zona mora biti procjenjena na osnovu svoje funkcije, koja se može razlikovati u
različito vrijeme i sa različitim proizvodima. Zahtjevi zaštite se mogu smanjivati progresivno
sa stepenom gotovosti proizvoda ka gotovom proizvodu,
c) Stepen rizika od kontaminacije se zasniva prvenstveno na trajanju izloženosti okolini i
broju izmjena proizvoda u okviru pogona. Generalno, što su izraženiji ovi faktori, to je
izraženija potreba za zaštitom proizvoda u smislu arhitekture ili sistema podrške (klima, voda
itd.),
d) Za pogone za proizvodnju stočne hrane definišu se tri nivoa zaštite:
Nivo 1. Opšti. Zona sa normalnim održavanjem
Nivo 2. Zaštićena Zona. u kojoj su preduzeti takve mjere da se zaštiti izloženi proizvod i
materijal koji će postati dio proizvoda.
Nivo 3. Kontrolisana Zona. u kojoj se određuju specificni environmentalni uslovi,
kontrolisani i praćeni da bi se sprečila degradacija ili kontaminacija proizvoda (ili materijala
koji će postati dio proizvoda).
e) Određivanje odgovarajućeg nivoa zaštite za svaku zonu proizvodnog pogona zahtijeva
razmatranje sledećeg:
- Karakteristike proizvoda
- Razmatranje proizvodnih operacija
- Stepen izloženosti proizvoda
- Fleksibilnost pogona
Početna procjena stepena rizika i prema tome odgovarajućeg nivoa zaštite se može napraviti
na osnovu stepena izloženosti i fleksibilnosti pogona. Proizvođač treba da ovu procjenu još
izoštri na osnovu karakteristika proizvoda i procesa.
10
Faktori zaštite proizvoda
Ovaj odeljak naglašava neke od faktora koji treba da budu razmotreni kada se određuje
odgovarajući nivo zaštite.
Karakteristike proizvoda
Karakteristike svakog proizvoda treba da budu kritički razmotrene i procijenjen uticaj na
zahteve pogona. Karakteristike proizvoda kao što su fizičke osobine kao što su gustina i
fizičko stanje, higroskopnost, osjetljivost na svjetlost i druge moraju se detaljno razmotriti i
proučiti.
Razmatranje procesa
Razmatranje procesa uključuje:
- Prijem materijala, skladištenje i metode zaštite,
- Specifične pojedine operacije kao što su mjerenje, mješanje, homogenizacija i njihov
redosled
- Transport i rukovanje materijalom
- Metode pakovanja i skladištenja
Stepen izloženosti proizvoda

Izloženost proizvoda se klasifikuje na sljedeći način.
Zatvoren. Proizvod ili materijal nije izložen okolini i rizik od kontaminacije je minimalan;
npr. transport proizvoda u zatvorenom sistemu.
Otvoren. Proizvod ili materijal je izložen okolini i postoji mogućnost kontaminacije okolinom
ili iz okoline. Ovo često zahteva povećane zahtjeve pogona kao što su pojačana ventilacija
vazduha.
Povremena izloženost. Proizvod ili materijal se izlaže veoma kratko tokom procesa. Moguće
je uvesti privremene zaštitne mjere tako da se operacija može smatrati u stvari zatvorenom.
Fleksibilnost pogona
Fleksibilnost pogona se odnosi na broj različitih proizvoda koji se proizvode u okviru pogona
ili posebne zone pogona.
Više proizvoda u zajedničkoj opremi. Visoka fleksibilnost. Kontaminacija u okviru procesa
(oprema) i/ili zasebne proizvodne zone je moguća. U ovim zonama, broj i učestalost izmjena
proizvoda i tip procedura čišćenja, direktno utiču na stepen rizika od kontaminacije.
11
Definisanje karaktera proizvodnog pogona
Ovaj pogon prema naprijed navedenom spada u proizvodna postrojenja visoke fleksibilbosti
sa većim brojem različitih proizvoda i zajedničkom opremom, i sa povremeno izloženim
proizvodom, tako da je projektovan sa najvišim stepenom zaštite. Ovo podrazumjeva detaljno
razmatranje arhitektonskog projekta i sistema podrške i primenu svih preporuka za
dizajniranje ovakvog sistema.
Integralni dizajn cjelog objekta ili lokacije

Ukupan proces proizvodnje uključuje korake same proizvodnje ali i skladištenja i rukovanja
sirovinom, ambalažom i gotovim proizvodom. To podrazumijeva ulazak materijala u
skladište, njegovu kontrolu, skladištenje u odgovarajucim uslovima, a zatim proizvodne faze
kao što su odmjeravanje komponenti, mješanje, formulacija i pakovanje gotovog proizvoda i
njegovu kontrolu. Proizvodni proces je normalno podržan i od ostalih funkcija u koje se
nalaze u okviru proizvodnog pogona ili u neposrednoj njegovoj blizini.
Dizajn svake od ove funkcije takode treba da doprinese smanjenju rizika kontaminacije.
Spoljna kontaminacija se smanjuje upotrebom odgovarajucih režima presvlačenja personala,
ili predtretmanom komponenti koje ulaze u proizvodnu zonu.
Projektom se predviđa ne samo pogon stočne hrane već integrisane i sve ostale funkcije.
2.3. PROIZVOD
Planirani obim proizvodnje se zasniva na proizvodnji stočne hrane. Vrste proizvoda su:
Smjesa za svinje u porastu i tovu
SIROVINSKI SASTAV: žitarice, proizvodi industrije proteina i ulja, proizvodi industrije

alkohola i vrenja, sporedni proizvodi mlinske industrije, sporedni proizvodi industrije skroba,
mineralna hraniva, mikroelementi, vitamini, aminokiseline, zakiseljivač i antioksidant (BHT).
HEMIJSKI SASTAV:
- Proteini, %, min. 35
- Vlaga, %, maks. 12
- Pepeo, %, maks. 15
- Kalcijum, % 2,2 - 2,7
- Fosfor, % min 1,5
- Natrijum, % 0,5 - 0,7
- Lizin, %, min. 2,0
- Metionin + cistin, %, min. 1,0
1 kg smješe sadrži:
- Vitamin A 30.000 ij
- Vitamin D3 6.000 ij
- Vitamin E 90 mg
- Vitamin K3 4,5 mg
- Vitamin B1 6 mg
12
- Vitamin B2 12 mg
- Vitamin B6 9 mg
- Vitamin B12 0,06 mg
- Nikotinska kiselina 75 mg
- Pantotenska kiselina 45 mg
- Biotin 0,45 mg
- Holin hlorid 1.500 mg
- Gvožđe 400 mg
- Bakar 80 mg
- Mangan 105 mg
- Cink 400 mg
- Jod 2,1 mg
- Selen 0,6 mg
- Kobalt 0,9 mg
- Antioksidant (BHT) 300 mg
ROK UPOTREBE: 3 meseca
PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg
Smjesa za tov pilića

mineralna hraniva, mikroelementi, vitamini, aminokiseline, kokcidiostatik (opcionalno),
antioksidant (BHT).
HEMIJSKI SASTAV:
- Celuloza, %, maks. 8
- Kalcijum, % 2,80 - 3,00
- Fosfor, % 1,70 - 1,90
- Fosfor, iskoristljiv, % min. 1,0
- Natrijum, % 0,45 - 0,70
- Vitamin E 120 mg
- Vitamin K3 9 mg
- Vitamin B1 9 mg
- Vitamin B2 21 mg
- Vitamin B6 12 mg
- Folna kiselina 3 mg
13
- Biotin 0,45 mg
- Vitamin C 60 mg
- Gvožđe 180 mg
- Bakar 24 mg
- Mangan 270 mg
- Cink 210 mg
- Jod 2,4 mg
- Selen 0,6 mg
- Kokcidiostatik - opcionalno
NAČIN ČUVANJA: Smjesu čuvati na suvom, tamnom i hladnom mjestu.
ROK UPOTREBE: 3 mjeseca PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg
Smjesa za koke nosilje jaja za konzum

mineralna hraniva, mikroelementi, vitamini, aminokiseline, opcionalno boja (karofil) i
antioksidant (BHT).
HEMIJSKI SASTAV:
- Kalcijum, % 8 - 10
- Fosfor, % min 1,8 - 2,0
- Fosfor, iskoristljiv, % min. 1,0
- Natrijum, % 0,45 - 0,60
1 kg smjese sadrži:
- Vitamin E 60 mg
- Vitamin K3 6 mg
- Vitamin B1 6 mg
- Vitamin B2 15 mg
- Vitamin B6 9 mg
- Folna kiselina 2,25 mg
- Biotin 0,45 mg
- Vitamin C 60 mg
- Gvožđe 180 mg
14
- Bakar 24 mg
- Mangan 270 mg
- Cink 180 mg
- Jod 2,4 mg
- Selen 0,6 mg
- Kobalt 0,75 mg
- Boja (Karofil) (opcionalno) 76 mg
ROK UPOTREBE: 3 mjeseca. PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg
Smjesa za krave muzare

mineralna hraniva, mikroelementi, vitamini i antioksidant (BHT).
SMJESA ZA KRAVE MUZARE, HEMIJSKI SASTAV:

- Proteini u obliku NPN u odnosu na ukupni protein, %, maks 25
- Pepeo, %, maks 14
- Kalcijum, % 2,7 - 3,4
- Fosfor, % 1,8 - 2,4
- Natrijum 0,6 - 0,9
- Vitamin E 90 mg
- Gvožđe 90 mg
- Bakar 27 mg
- Mangan 120 mg
- Cink 120 mg
- Jod 2,1 mg
- Selen 0,75 mg
- Kobalt 1,2 mg
- Magnezijum 300 mg
ROK UPOTREBE: 3 mjeseca
15
Smjesa za tov junadi

mineralna hraniva, mikroelementi, vitamini i antioksidant (BHT).
SMJESA ZA TOV JUNADI, HEMIJSKI SASTAV:

- Proteini u obliku NPN u odnosu na ukupni protein, %, maks 30
- Pepeo, %, maks 14
- Kalcijum, % 3,0 - 3,6
- Fosfor, % 2,0 - 2,6
- Natrijum 0,8 - 1,1
- Vitamin E 45 mg
- Gvožđe 90 mg
- Bakar 24 mg
- Mangan 90 mg
- Cink 100 mg
- Jod 2,1 mg
- Selen 0,45 mg
- Kobalt 0,9 mg
- Magnezijum 210 mg
Smjesa za priplodne svinje

mineralna hraniva, mikroelementi, vitamini, aminokiseline, zakiseljivač i antioksidant (BHT).
HEMIJSKI SASTAV:
16
- Kalcijum, % 3,0 - 3,4
- Fosfor, % min 1,7
- Natrijum, % 0,5 - 0,7
- Vitamin E 120 mg
- Vitamin K3 9 mg
- Vitamin B1 6 mg
- Vitamin B2 15 mg
- Vitamin B6 12 mg
- Folna kiselina 4,5 mg
- Biotin 0,6 mg
- Gvožđe 400 mg
- Bakar 80 mg
- Mangan 135 mg
- Cink 400 mg
- Jod 2,1 mg
- Selen 0,6 mg
- Kobalt 0,9 mg
Smjesa za prasad

alkohola i vrenja, mleko u prahu, surutka u prahu, mineralna hraniva, mikroelementi,
vitamini, aminokiseline, aroma, zakiseljivač i antioksidant (BHT).
HEMIJSKI SASTAV:
- Kalcijum, % 2,0 - 2,7
- Fosfor, % 1,8
- Natrijum, % 0,5 - 0,7
17
- Vitamin E 120 mg
- Vitamin K3 6 mg
- Vitamin B1 9 mg
- Vitamin B2 18 mg
- Vitamin B6 12 mg
- Folna kiselina 3 mg
- Biotin 0,45 mg
- Vitamin C 60 mg
- Gvožđe 360 mg
- Bakar 80 mg
- Mangan 120 mg
- Cink 300 mg
- Jod 2,1 mg
- Selen 0,6 mg
- Kobalt 1,2 mg
2.4 SIROVINSKA OSNOVA

Sirovine uopšteno
Sirovine za industriju stočne hrane potencijalno mogu predstavljati veliki rizik za proces
prerade, jer mogu da sadrže različite biološke, hemijske ili fizičke rizike. Pored
mikrobioloških kontaminenata sirovine mogu da sadrže različite parazite, hemijske (pesticidi,
veterinarski lijekovi i slično) i fizičke kontaminente, kao što su kosti, drvo, staklo i metal.
Pod uticajem odgovarajućih faktora sirovine se mogu kvariti i raspadati, tako da sadrže
materije koji su toksične po zdravlje potrošača.
To zahtijeva specifičan pristup prilikom prijema sirovina na ulazu u objektu. Pošto stočna
hrana prolazi dugačak put od proizvođača do konzumenta, njena vrijednost zavisi od načina
rukovanja, skladištenja, prerade itd.
18
Efikasnost upravljanja i kontrola sirovina su fundamentalni za svaki biznis u proizvodnji
stočne hrane. Svaki prerađivač stočne hrane mora osigurati da se sve sirovine nalaze pod
njegovom kontrolom, da su zaštićene i konzervisane od kontaminacije, oštećenja i kvarenje.
Proizvođač stočne hrane treba da primijeni sistem sa kojim će obezbijediti zaštitu kvaliteta i
vrijednosti sirovina, zaštititi potrošače i zaštititi svoj biznis.
Većina proizvođača primjenjuje neki od sistema za provjeru higijene sirovina. Koji će sistem
biti primijenjen zavisi od vrste posla, ali svaki od sistema podrazumijeva kontrolisanje:
izbora sirovina, monitoring dobavljača sirovina, monitoring podugovarača, kontrolisanje
isporuke sirovina, prijema, inspekcije i postupaka testiranja, rukovanje, skladištenja,
razdvajanje sirovina i, ako je potrebno, čuvanja sirovina u karantinu, identifikaciju sirovina,
stanje sirovina, stanje i upravljanje zgradama i prostorijama u kojima se skladište sirovine,
način zaštite sirovina od kontaminacije, oštećenja i kvarenja, kao posledice normalnog ili
nenormalnog načina rada, način zaštite sirovina od kontaminacije, oštećenja i kvarenja od
aktivnosti štetočina.
Pregled higijene materijala na ulazu može biti dio ukupnog prijema, inspekcije i aktivnosti
testiranja.
Tokom transporta namirnice ne smiju doći u dodir sa sastojcima koji ih mogu kontaminirati.
Kada se vrši inspekcija prispjelih sirovina treba obratiti posebnu pažnju na moguće prisustvo
štetočinama, jer se oni mogu zadržati u ambalaži, kontejnerima i slično. Prilikom prijema,
prerađivač treba da utvrdi da li sirovine zadovoljavaju standarde i dogovorene specifikacije.
Na higijenu hrane značajno utiču i sredstva za čišćenje, deterdženti, dezinfekciona sredstva
koja se koriste za održavanje higijene procesne opreme, površina za skladištenje, alata
proizvodnih radnika.
Prispjele sirovine se skladište na različite načine i pod različitim režimima, o čemu takođe
treba voditi računa. Sirovine unutar fabrike stočne hrane trebaju biti skladištene na način koji
će spriječiti kontaminaciju, oštećenje ili kvar istih.
Sirovine koje se koriste u proizvodnji

U nastavku je dat pregled sirovina koje se koriste zajedno sa njihovim osobinama i načinima
skladištenja i transporta.
Dijelimo ih na:
Žitarice
Kukuruz,
kukuruz ima čvrsto zrno, sjajno žute boje. Zrno kukuruza se sastoji od endosperma, ljuske i
klice. Zrno kukuruza prosečno sadrži 14% vode; 69,5% ugljenih hidrata, oko 10%
bjelančevina, oko 4,8% ulja i 1,4% mineralnih sastojaka. Kukuruz je veoma kaloričan (354
Kcal za 100g). Visok procenat ulja čini kukuruz veoma hranljivim, ali i otežava čuvanje
kukuruznog brašna, jer se lako užegne.
Upotreba:
19
Pretežno služi za stočnu hranu, kao i za izradu brašna, prekrupe, skroba, kornfleksa, viskija,
piva i jestivog ulja. U koncentrovanoj stočnoj hrani kukuruz je zastupljen sa 80%.
Vlaga:
Sadržaj vlage u kukuruzu zavisi od klimatskih uslova u toku godine, kao i od uslova sušenja i
skladištenja. Prema JUS-u vlaga u kukuruzu mora biti svedena na 14%
Uslovi skladištenja:
Vlaga i temperatura se moraju stalno kontrolisati , kako bi se utvrdile potrebne manipulacije
kukuruzom, koje se u osnovi svode na sušenje i provjetravanje. Mora se obezbijediti dobra
cirkulacija vazduha. Temperatura u skladištu ne bi smjela da bude veća od 8ºC. Skladišni
prostor mora biti čist, uz prethodno izvršenu dezinfekciju i deratizaciju.
Transportni zahtjevi:
Osnovni uslovi za sva prevozna sredstva, bez obzira na to da li se kukuruz prevozi u rinfuzi
ili pakovani u vreće ili drugu ambalažu, jesu: da su ispravna, da su čista i suva, da su bez
stranih mirisa i jakih mirisa uopšte, da su bez ostataka zrna i drugih ostataka od prethodnog
tereta i da su zaštićena od kiše i vlaženja uopšte.
Pšenica
Pšenica je najvažnija vrsta žita, po rasprostranjenosti, proizvodnji, potrošnji, hranljivoj

vrijednosti, ali i po značaju u međunarodnoj trgovini. Pšenično zrno se sastoji od tri dijela:
omotača (ljuske), endosperma i klice. Hemijski sastav pšenice varira. U prosjeku, zrno
pšenice sadrži oko 70% ugljenih hidrata, 11% sirovih proteina, 3% celuloze, 1,75% masti i
oko 1,7% mineralnih materija. Pšenica sadrži veoma važne sastojke, kao što su vitamini iz
grupe B, A i PP, kao i minerale – gvožđe, kalijum, kalcijum, magnezijum, mangan i selen.
Upotreba
Pšenica kao najvažniji poljoprivredni proizvod ima upotrebnu vrijednost kao tehnološka
sirovina za proizvodnju brašna, hljeba, peciva, tjestenina, itd.
Vlaga
Vlažnost pšenice varira zavisno od stepena zrelosti žita, načina sjetve, vlažnosti vazduha u
toku i posle žetve. Pod sadržajem vlage podrazumeva se gubitak mase koji pšenica pretrpi
pod određenim uslovima, utvrđen standardnom metodom. Pšenica sa vlažnošću iznad 15% ne
može se staviti u promet, jer je podložna biohemijskim promenama.
Uslovi skladištenja
Vlaga i temperatura se moraju stalno kontrolisati , kako bi se utvrdile potrebne manipulacije
pšenicom, koje se u osnovi svode na sušenje i provjetravanje. Mora se obezbjediti dobra
cirkulacija vazduha, kao i to da vazduh bude suvlji od zrna pšenice. Vlažnost vazduha u
skladištu ne bi smjela da bude veća od 12%, a temperatura od 8ºC.
Transportni zahtjevi
Osnovni uslovi za sva prevozna sredstva, bez obzira na to da li se zrnasti proizvodi prevoze u
rinfuzi ili pakovani u vreće ili drugu ambalažu, jesu: da su ispravna, da su čista i suva, da su
20
bez stranih mirisa i jakih mirisa uopšte, da su bez ostataka zrna i drugih ostataka od
prethodnog tereta i da su zaštićena od kiše i vlaženja uopšte.
Minimalni uslovi kvaliteta prema JUS-u su: sadržaj vode najviše 15%, hektolitarska masa
najmanje 74 kg, količina ukupnih primjesa najviše 8%. Pšenica koja ne ispunjava ni
minimalne uslove kvaliteta tretira se kao roba koja ne podleže JUS-u.
Proizvođač koji stavlja pšenicu u promet dužan je da proizvod snabdje izveštajem o
izvršenim analizama, odnosno utvrđenom kvalitetu, koji mora da sadrži: oznaku (broj)
nalaza, podatak o vrsti žita, podatak o količini vode, podatak o hektolitarskoj masi i podatak o
pojedinačnoj i ukupnoj količini primjesa.
Na bazi sadržaja proteina, sedimentacione vrijednosti i sorte, pšenica se razvrstava u I, II i III
klasu. Pšenica koja ima ispod 10% sirovih proteina i 18% sedimentacione vrijednosti ne
ispunjava uslove
Raž
Zrno raži je tvrdo, izduženog oblika, sa jasno izduženom brazdicom, boje blijedo –
zelenkaste, žućkaste ili ljubičaste, zavisno od sorte i uslova gajenja. Prosečan hemijski sastav
je sledeći: voda – 14%, ugljeni hidrati – 70% (skrob – oko 62%), sirovi proteini – 11,5%,
masti – 1,8%, celuloze – 3,5% i mineralnih sastojaka – 1,8%. Kalorična vrednost brašna je
osrednja (335 Kcal za 100 g), ali obiluje u gvožđu, fosforu, sumporu i vitaminu B.
Upotreba:
Raž se koristi za proizvodnju stočnog brašna, biskvita, viskija, kvasa, votke.
Vlaga i temperatura se moraju stalno kontrolisati, kako bi se utvrdile potrebne manipulacije
raži, koje se u osnovi svode na sušenje i provjetravanje. Mora se obezbijediti dobra
cirkulacija vazduha, kao i to da vazduh bude suvlji od zrna raži. Za obezbjeđenje optimalnih
uslova, neophodno je znati temperaturu i vlažnost zrna raži, kao i temperaturu i relativnu
vlažnost vazduha u skladištu. Temperatura bi trebala biti do 8ºC, a vlažnost do 12%.
Bez obzira na to da li se raž prevozi u rinfuzi ili upakovana u vreće ili drugu ambalažu,
osnovni uslovi koje sva prevozna sredstva moraju ispuniti jesu: da su ispravna, da su čista i
suva, da su bez stranih mirisa i jakih mirisa uopšte, da su bez ostataka zrna i drugih ostataka
od prethodnog tereta i da su zaštićena od kiše i vlaženja uopšte.
Soja
Opis proizvoda:
Soja je među njivskim biljkama najvažnija proteinsko – uljana kultura. Okruglo zrno soje
(Glycina hispida) može biti žute, zelene, crne boje ili višebojno. Zrno soje ima visoku
kaloričnu vrednost (422 Kcal na 100 g).
Zavisno od sorte, uslova i načina gajenja, sadrži 35 – 50% proteina, 17 – 24% ulja, do 30%
ugljenih hidrata i 4 – 7% mineralnih materija. Soja sadrži vrlo važne biološki aktivne
materije: fosfatide (2,5%), vitamine kompleksa A i B, C, D, E, makrolemente (kalijum oksid,
kalcijum oksid, magnezijum oksid, itd.) i mikroelemente (mangan, molibden, bakar, bor).
21
Proteini soje su visoke biološke vrijednosti i sadrže važne aminokiseline: leucin, cistin,
tirozin, triptofan, arginin, histidin i dr., slični su proteinima životinjskog porijekla. Po
aminokiselinskom sastavu protein sjemena soje sličan je proteinu kokošijeg jajeta.
Upotreba:
Soja ima veoma široku upotrebu, kako u ishrani ljudi i domaćih životinja, tako i u
industrijskoj preradi. Soja se može višestruko iskoristiti, praktično svih 100%.
Soja za industrijsku preradu se pakuje i isporučuje u vrećama ili u rasutom stanju (rinfuzi).
Smešta se i čuva u magacinima, silosima i drugim prostorijama koje su suve, čiste i koje se
mogu lako provjetravati.
Transportovanje soje vrši se u čistim i zatvorenim vagonima, kamionima, brodovima,
riječnim teretnim plovilima ili drugim pogodnim transportnim sredstvima koja ne smiju imati
strane mirise koje bi soja mogla apsorbovati.
Soja mora ispunjavati sledeće zahtjeve:
najviše 2% ukopne nečistoće, sadržaj vode i isparljivih materija najviše 14%, sadržaj ulja
najmanje 34%, kiselost estrahovanog ulja kao oleinska kiselina najviše 2%, sadržaj proteina
najmanje 34%.
Robu mora da prati izveštaj o analizama koje je izvršilo stručno lice.
Soja je praćena dokazom o izvršenom GMO testu.
Suncokretova sačma
Suncokretova sačma za stočnu upotrebu je sporedni proizvod industrije ulja, dobijen
ekstrakcijom od delimično oljuštenog sjemena suncokreta. Boja suncokretove sačme je
smeđa do sivo smeđa. Suncokretova sačma sadrži 33% proteina, najviše 12% vlage, najviše
18% sirovih vlakana i najviše 8% pepela. Suncokretova sačma predstavlja mješavinu
proteinskog jezgra i ljuske u približnoj srazmeri 60 : 40 i 65 : 35. Sadržaj metionina je 14
g/kg, a lizina 20 g/kg.
Upotreba
Suncokretova sačma se koristi u ishrani brojlera, živine i preživara. Daje značajan rezultat u
povećanju prirasta i konverzije u ishrani brojlera. Kod ishrane prasadi upotreba je limitirana
na 5 do 10% zbog visokog prisustva celuloze, ali suprasnim krmačama u laktaciji upotreba
zrna deluje povoljno na mliječnost i uključuje se u ishranu sa 25 do 30%.
Uslovi skladištenja
Temperatura u skladištu treba biti ispod 9ºC.
Transportni zahtjevi
Suncokretova sačma se pakuje u vreće od 50 kg ili je u rasutom stanju (rinfuzi). Osnovni
uslovi za sva prevozna sredstva, bez obzira na to da li se suncokretova sačma prevozi u
rinfuzi ili pakovana u vreće, jesu: da su ispravna, da su čista i suva, da su bez stranih mirisa i
22
jakih mirisa uopšte, da su bez ostataka zrna i drugih ostataka od prethodnog tereta i da su
zaštićena od kiše i vlaženja uopšte.
Vitamini
Vitamin A 1000
Vitamin A 1000 je fino granulirani prah, smedje do tamno smedje boje, koji sadrži najmanje
1.000.000 I.U./g vitamina A. Upotrebljava se u proizvodnji premiksa i smjesa za ishranu
stoke. Uslovi skladištenja Vitamin A je nestabilan i u prisustvu kiseonika brzo se oksidiše.
Veoma je osjetljiv na toplotu, svjetlost i vlagu. Treba ga čuvati na temperaturi ispod 15 °C.
Otvorena pakovanja treba potrošiti u vrlo kratkom roku. Proizvod je bezbjedan za upotrebu,
ali treba izbegavati udisanje i direktan kontakt, uz primjenu odgovarajućih mjera zaštite i
lične higijene. Rok upotrebe: 15 mjeseci u originalnim neotvorenim pakovanjima.
Vitamin K3
Vitamin K3 je rasuti prah koji sadrži najmanje 51,5% menadiona. U nedostatku ovog
vitamina kod živine, na primjer, pojavljuju se anemija i potkožna krvarenja. Pojava
nedostatka ovog vitamina zapaža se samo kod živine, a ostatak domaćih životinja ga
sintetizuje. Uslovi sladištenja: Proizvod je potrebno čuvati u čistim i suvim skladištima,
zaštišen od uticaja sunčeve svjetlosti, na temperaturi nižoj od 25 °C. Pakovanje: 25kg. Rok
upotrebe: 2 godine.
Vitamin D3
Vitamin D3 je proizvod koji se javlja u vidu rastresitog praha braon boje. Sadrži min 500 000
I.U./g vitamina D3. Koristi se u proizvodnji premiksa i smjesa za ishranu stoke, zamjena za
obrano mlijeko u prahu i tečne hrane za ishranu stoke. Uslovi skladištenja: Proizvod je
osjetljiv na svjetlost, vlagu, toplotu i vazduh. Treba ga skladištiti na temperaturi ispod 15 °C.
Otvorena pakovanja se trebaju potrošiti u vrlo kratkom roku. Osobe koje dolaze u dodir sa
proizvodom trebaju izbegavati udisanje praha i preduzeti neophodne mjere i lične
higijene.Rok upotrebe: 2 godine. Pakovanje vreće od 20 kg.
Vitamin E 50
Vitamin E 50 je prah, bijele do žuškaste boje i sadrži min 50% vitamina E. Koristi se u
proizvodnji premiksa i komponenti za stočnu hranu, mineralnih smjesa i zamjena za obrano
mlijeko u prahu. Uslovi skladištenja: Vitamin E 50 je prilično stabilan na vazduhu, ali
nestabilan u kontaktu sa svjetlošću i vlagom. Temperatura u skladištu mora biti ispod 25 °C.
Otvorena pakovanja se moraju potrošiti u što kraćem roku. Osobe koje dolaze u kontakt sa
proizvodom trebaju izbegavati udisanje praha i primjeniti neophodne mjere zaštite i lične
higijene.Pakovanje:Vreće od 25 kg.Rok upotrebe: 4 godine.
Vitamin B1
Vitamin B1 je rasuti prah bjeličaste boje sa sadržajem tiamin mononitrata min 99%.
Upotrebljava se u proizvodnji premiksa i smjesa za ishranu stoke. Vitamin B1 (tiamin) je
poznat još pod nazivom – antiberiberi vitamin. Uslovi skladištenja. Proizvod je prilično
stabilan u dodiru sa vazduhom, ukoliko je zaštićen od svjetla. Temperatura u skladištu treba
biti ispod 25 °C. Otvorena pakovanja je potrebno potrošiti u vrlo kratkom roku. Pakovanje:
Kartonsko pakovanje od 25 kg. Rok upotrebe 3 godine.
23
Vitamin B2
Vitamin B2 je prah narandžasto - žute boje i sadrži najmanje 80% riboflavina. Upotrebljava
se u proizvodnji premiksa i smjesa za ishranu stoke. Vitamin B2 (riboflavin)se razlaže pod
uticajem svjetla, naročito sunčeve svjetlosti. Uslovi skladištenja Prilično je stabilan u dodiru
sa vazduhom, ukoliko je zaštićen od svjetla. Temperatura u skladištu mora biti ispod 25 °C.
Otvoreno pakovanje se mora potrošiti u vrlo kratkom roku. Proizvod je bezbjedan za
upotrebu. Ljudi koji dolaze u dodir sa proizvodom moraju izbegavati udisanje praha i
primeniti mjere zaštite i lične higijene. Pakovanje vreće od 25 kg. Rok upotrebe 3 godine.
Vitamin B6
Vitamin B6 je proizvod koji se javlja u vidu praha bjeličaste boje i sadrži najmanje 99%
pirodiksin hidrohlorida. Upotreba u proizvodnji premiksa i smjesa za ishranu stoke,
proizvodnji zamjena za obrano mlijeko u prahu i tečne hrane za ishranu životinja. Vitamin B6
(piridoksin, adermin), kao i ostali vitamini B kompleksa, spada u grupu vitamina rastvorljivih
u vodi. Uslovi skladištenja: Proizvod je prilično stabilan na vazduhu i toploti, ukoliko je
zaštićen od vlage. Temperatura u skladištu treba biti ispod 25 °C. Otvorena pakovanja treba
brzo potrošiti. Prilikom rukovanja proizvodom trebalo bi izbjegavati udisanje praha i
primjeniti mjere zaštite i lične higijene. Pakovanje kartonsko pakovanje od 25 kg. Rok
upotrebe 3 godine.
Vitamin B12
Vitamin B 12 1% je fini prah, crvenkasto – smeđe boje. Sadrži od 9 000 – 11000 mg/kg
vitamina B 12. Upotreba Vitamin B12 - 1% se koristi u proizvodnji premiksa i smjesa za
ishranu stoke. Uslovi skladištenja: Vitamin B 12 je prilično stabilan u dodiru sa vazduhom i
vlagom, ali je osjetljiv na svjetlost. Temperatura u skladištu mora biti ispod 25 °C. Proizvod
je bezbjedan za upotrebu. Treba izbegavati udisanje i direktan kontakt, uz primujenu
odgovarajućih mjera zaštite i lične higijene. Pakovanje Papirne vreće od 25 kg. Rok upotrebe
2 godine.
Biotin H2
Biotin H2 je proizvod koji se javlja u vidu finog praha, uglavnom bijele boje, do svjetlo
žućkaste. Sadrži najmanje 2% biotina. Upotreba: Biotin H2 se koristi u proizvodnji premiksa
i komponenti za stočnu hranu, kao i u proizvodnji tečne hrane za životinje. Vitamin H2 je
neophodan u metaboličkim procesima i smatra se esencijalnim u odražavanju normalnog
metabolizma. Uslovi skladištenja: Biotin H2 je stabilan na vazduhu, dok je prilično nestabilan
u kontaktu sa svjetlošću i visokim procentom vlage. Proizvod mora biti skladišten u suvim
prostorijama, zaštišen od direktnog uticaja sunčeve svjetlosti, na temperaturi koja je niža od
25 °C. Pakovanja koja su otvorena, moraju se potrošiti u vrlo kratkom roku. Proizvod je
bezbjedan za rukovanje. Treba izbegavati udisanje praha, uz korišćenje mjera zaštite i lične
higijene. Rok upotrebe: 3 godine.
Vitamin C
Opis proizvoda: Vitamin C je proizvod koji se javlja u obliku praha bijele boje. Sadrži
najmanje 97,5% askorbinske kiseline. Upotreba U proizvodnji premiksa i smjesa za ishranu
svih kopnenih životinja. Deficit vitamina C izaziva skorbut. Uslovi skladištenja Vitamin C je
prilično stabilan na vazduhu, ukoliko je zaštićen od svjetla. Mora se skladištiti na temperaturi
nižoj od 25 °C. Otvorena pakovanja bi trebalo potrošiti u što kraćem roku. Osobe koje dolaze
u neposredan dodir sa proizvodom trebaju izbegavati udisanje praha i primjeniti
24
odgovarajuće mjere zaštite i lične higijene. Pakovanje kartonske kutije od 25 kg. Rok
upotrebe 2 godine.
Niacin
Niacin je proizvod koji se javlja u vidu granula, bijele do svijetlo žute boje. Niacin, odnosno
vitamin PP, sadrži najmanje 99,5% aktivne supstance. Upotreba: Koristi se kao dodatak u
proizvodnji premiksa i smjesa za ishranu stoke. U pitanju je amid nikotinske kiseline koji je
preventivni faktor pelagre. Sprečava gastrointestinalne i nervne poremećaje i erupcije na
koži. Uslovi skladištenja Stabilan je na povišenoj temperaturi i vazduhu, ali može da reaguje
kad je izložen svjetlu i vlagi. Temperatura u skladištu bi trebala biti ispod 25oC. Prilikom
rukovanj ovim proizvodom treba izbjegavati udisanje praha, kao i direktan dodir jer može
doći do iritacija na koži. Pakovanje u vreće od 25 kg. Rok upotrebe 3 godine.
Folna kiselina
Folna kiselina je proizvod koji se javlja u vidu žućkastog ili narandžastog praha, kristalne
strukture i sadrži najmanje 99% aktivne supstance. Upotreba: U proizvodnji premiksa i
komponenti za stočnu hranu. Nedostatak folne kiseline sprečava sazrijevanje eritrocita i
dovodi do izvesnih promjena u koštanoj srži, a kao posledica ovog pojavljuje se anemija.
Uslovi skladištenja: Proizvod je potrebno čuvati u suvim i hladnim prostorijama, zaštićen od
direktnog uticaja sunčeve svjetlosti. Pakovanje: 1 kg. Rok upotrebe: 3 godine.
Calpan
Calpan 99% je proizvod koji se javlja u vidu bijelog praha, sa pH vrednošću od 6.0 do 9.0.
Sadržaj kalcijuma u Calpanu se kreće od 8.2 – 8.6%.Upotreba:Calpan se koristi u proizvodnji
premiksa i komponenti za stočnu hranu, kao i u proizvodnji tečne hrane za ishranu životinja i
proizvodnji zamjena za obrano mlijeko u prahu. Uslovi skladištenja: Calpan je stabilan na
vazduhu i svjetlosti, ukoliko je zaštićen od vlage i toplote. Potrebno ga je skladištiti na
temperaturi ispod 25 °C. Otvorena pakovanja je potrebno potrošiti u vrlo kratkom
roku.Pakovanje: 25 kg. Rok upotrebe: 3 godine.
Holin hlorid
Holin hlorid je rasuti prah koji sadrži 60% aktivne supstance.
Koristi se kao dodatak u proizvodnji premiksa i komponenti za stočnu hranu. Holin je
neophodan za jedan broj procesa u organizmu, za optimalni rast mladih životinja, posebno
živine, svinja, teladi, mačaka i pasa. Uslovi skladištenja: Holin hlorid u prahu olakšava
rukovanje, skladištenje i doziranje prilikom proizvodnje premiksa. Holin hlorid je jako
higroskopan i zbog toga bi trebao biti skladišten u dobro zapakovanim vrećama, u normalno
suvim i hladnim uslovima. Pri upotrebi Holin hlorida potrebno je obezbjediti adekvatnu
ventilaciju, zbog stvaranje velike prašine. Pakovanje: Vreće od 25 kg.
Vitamin HyD
Nedavno je, poslije dugogodišnjeg ispitivanja, proizveden metabolit vitamina D3,
komercijalnog naziva HyD 1.25% (u DSM-u). Taj metabolit zamjenjuje 50% udjela
klasičnog vitamina D3 i to tako što (40 IU D3 = 1mcg HyD) npr. 3g HyD zamjenjuje 1500
IU (intern. jedin.) vitamina D3. Naravno ukoliko je udio u smjesi npr. 4000 IU onda
zamjenjujemo 2000 IU i to sa 4g HyD. Zvanična preporuka doziranja kod živine je od 3 –
5.52 g.
25
Aminokiseline
Proteini imaju vitalnu ulogu u svakoj živoj ćeliji organizma. Aminokiseline su osnovne
gradivne jedinice proteina, a dobijaju se pri razgradnji proteina, pod uticajem enzima,
kiselina ili baza. Hranljiva vrednost proteina hrane zavise od aminokiselina koje se oslobode
u toku procesa varenja. Koriste se:
Lizin,
Metionin,
Treonin i
Triptofan
Mineralne komponente
Mineralne komponente koje se koriste u stočnoj ishrani su:
Cink sulfat i Cink oksid,
Gvožđe sulfat,
Mangan sulfat,
Magnezijum oksid i Magnezijum sulfat,
Bakar sulfat.
Mineralna hraniva u stočnoj ishrani su:
Monokalcijum fosfat,
Dikalcijum fosfat.
Enzimi:
Ronozyme A – amilaza,
Ronozyme NP - fitaza 10.000 FYT/g,
Ronozyme VP - multi-enzimski kompleks (pektinaza+β-glukanaza),
Ronozyme WX – ksilanaza,
Ronozyme G2,
Ronozyme ProAct.
Kokcidiostatici:
Bio-Cox 120G,
Avatec 150G,
Cygro 1%.
26
Vještačke boje (karotinoidi):
Carophyll Red,
Carophyll Yellow.
Antioksidansi
Oxygen.
Probiotici:
Cylactin,
Zakiseljivači
Kalcijum Formijat,
Vevo Vitall.
Sredstva za peletiranje
Nutri Bind Dry.
Ostalo
Stočni kvasac (proteinska smeša biljnog porekla),

Dekstroza,
Crina Poultry Plus.
2.5 TEHNOLOŠKI PROCES
2.5.1 Primarna proizvodnja

U primarnoj proizvodnji se mora voditi računa o provođenju odgovarajućih mjera, koje treba
da osiguraju proizvodnju bezbjedne stočne hrane, odnosno hrane podesne za upotrebu. Mjere
koje je neophodno provesti su sljedeće:
 Izbjegavati da se za proizvodnju stočne hrane koriste površine na kojima uslovi okruženja

predstavljaju prijetnju po bezbjednost hrane;
 Kontrolisati kontaminente, štetočine i bolesti životinja i biljaka na način koji ne predstavlja

smetnju po bezbjednost hrane;
Da bi se postigli postavljeni ciljevi, u primarnoj proizvodnji je potrebno provesti
odgovarajuće aktivnosti u oblasti kontrole higijene sredine, kontrole sirovina, procesa
proizvodnje, čuvanja i transporta, te čišćenja i higijene zaposlenih.
Kada je u pitanju higijena okoline, potrebno je ispitati potencijalne kontaminente porijeklom
iz okoline. Ne treba koristiti zemljišne površine na kojima postoje potencijalno štetne
supstance, jer se na taj način može povećati njihov sadržaj u gotovom proizvodu. Primarni
proizvođač mora primijeniti niz mjera prevencije: kontrola kontaminenata iz vazduha, vode,
zemljišta, stočne hrane, đubriva, pesticida, veterinarskih lijekova i drugih sredstava koja se
koriste u primarnoj proizvodnji. Pored toga, oni moraju držati pod kontrolom zdravlje
životinja i biljaka na način da to ne predstavlja smetnju po zdravlje ljudi i ne utiče na stepen
prihvatljivosti proizvoda u narednim fazama lanca proizvodnje. Potrebno je preduzeti sve
27
mjere da se stočna hrana zaštiti od naknadne kontaminacije iz izvora fekalnih i drugih
kontaminenata.
Tokom manipulacije, skladištenja i transporta proizvoda treba poštovati pisana upustva, koja
se odnose na sljedeće:
 Uništiti sve količine odbačene stočne hrane na higijenski način;
 Zaštititi stočnu hranu i sastojke hrane od naknadne kontaminacije od strane štetočina,

hemikalija, fizičkih i mikrobioloških agenasa i drugih nepoželjnih supstanci.
Mjere koje se preduzimaju trebaju biti provedene na odgovarajući način. Radnici koji ih
provode moraju imati pisano uputstvo kako da to urade. Postupci kontrolisanja trebaju biti
jednostavni i lako provodljivi (mjerenje temperature, mjerenje vlažnosti i slično). Radi
uspješnog održavanja čistoće i higijene zaposlenih, na odgovarajućim mjestima je potrebno
postaviti opremu za čišćenje i održavanje higijene i pisana uputstva kako treba da se provedu
ove aktivnosti.
2.5.2 Opis tehnološkog procesa

Posmatrajuci TEHNOLOŠKI DIJAGRAM uočavamo sledeće tehnološke linije:
A) LINIJA EKSTRUDIRANJA
B) LINIJA DOPREME SIROVINA
C) LINIJA MLJEVENJA
D) LINIJA PELETIRANJA
E) LINIJA DOZIRANJA I MIJEŠANJA
F) LINIJA IZDAVANJA ZAVRŠNIH SMJESA I
G) LINIJA PAKOVANJA
A) LINIJA EKSTRUDIRANJA
Ova linija je jedna tehnološka cjelina pogona stočne hrane ( PSH ), ali je locirana pod istim
krovom i ekstrudat može, kao finalni proizvod, da bude jedna od komponenata za PSH.
Sirovina — soja za liniju ekstrudiranja dobija iz silosnog dijela preko lančanog transportera i
pužnog transportera Q=40 t/h pri y = 0,78 t/m3, koji snabdevaju tampon koš (1.0) čija je
zapremina 18 m 3. Sirovina iz tampon koša izlazi preko dva šiber zatvarača i prijemnog koša
(2.0B) ulazi u ekstrudere(2.1). Eksrudiranje znači oblikovanje mekih i plastičnih materijala
pomoću puža, koji potiskuje masu da „teče“ kroz otvore, ili matrice. Temperature unutar
ekstrudera iznose oko 132 °C, ali visok pritisak koji vlada u cijevi onemogućava isparavanje
vode iz vlažne prehrambene sirovine. Potiskivanjem kroz specifični otvor i izlaskom iz polja
visokog pritiska, voda iz mase naglo isparava, usled čega dolazi do širenja u manjoj, ili većoj
meri. Iz ekstrudera (2.1) soja ulazi u spiralni vibrohladnjak (5.0B), gdje se hladi i podiže do
pužnog transportera (6.0) koji ekstrudiranu sirovinu prebacuje u fini mlin (6.1) gdje se
sirovina melje i dobija se sojin griz. Ekstrudkani proizvodi – sojin griz se elevatorom (7.0)
28
dize iznad kote +6.80 i ubacuju u tampon koš 8.0 čija je zapremina 14 m3. Para koja se
oslobodi prilokom ekstudacije i para koja se stvara na spiralnom vibrohladnjaku se sistemom
cijevi (5.1) odvodi do cikolna (5.2) gdje para izlazi iz ciklona, a dio prašine od sirovine izlazi
na dole.
Iz tampon koša (1.0) takođe se preko šiber zatvarača i prijemnog koša (2.0A) sirovina ulazi u
ekstruder (2.1). Iz ekstrudera pužnim transporterom (3.0) soja se prebacuje do briket prese
(4.0) iz koje se dobijaju sojine pogače i sojino ulje koje se preko ventila (4.1) prebacuje u
bačve. Sojine pogače se pužnim transporterom (4.2) prebacuju u spiralni vibrohladnjak
(5.0A) gdje se sirovina hladi i prebacuje u mlin (6.1). Tako samljevena sirovina se pomoću
elevatora (7.0) diže iznad kote +6.80 i ubacuju u tampon koš 8.0 čija je zapremina 14 m3.
Para koja se oslobodi prilokom ekstudacije i para koja se stvara na spiralnom vibrohladnjaku
se sistemom cijevi (5.1) odvodi do cikolna (5.2) gdje para izlazi iz ciklona, a dio prašine od
sirovine izlazi na dole. Regulisanje linija se vrši preko komandnog ormara, koji se nalazi
ispod tampon koševa.
B) LINIJA DOPREME SIROVINA

Pod sirovinom se podrazumijevaju sve komponente zrnastog, sačmastog i brašnastog oblika,
biljnog, životinjskog ili mineralnog porijekla kao i tečne komponente, bilo da su u funkciji
povećanja energije ili vezivanja mikronskih čestica i sprečavanja prašenja.
Za dopremanje sirovina iz postojećeg silosa ili podnog skladišta koristi se lančani transporter
(11.0) čiji je kapacitet 40 t/h pri y = 0,78 t/m3. Transportna linija silosa koja je povezana sa
ovim transporterom treba da se kapacitivno uskladi na 40 t/h preko frekventnog regulatora u
silosu ill na neki drugi nacin. Neophodno je osvariti blokadni rad silosne opreme koja je je
vezana sa ovim transporterom.
Sirovine koje su u rinfuznom stanju u podnom skladistu utovarivačem se dopremaju do
usipnih koševa transportera, koji su u ravni sa podom skladišta, i uvode u transporter (11.0), a
potom elevatorom E1 (12.0) dižu iznad kote krova komponentnih ćelija i preko pužnog
transportera (9.0), permanentnog magneta (10.0) i okruglog razdjelnika OR1 (13.0) preko
cjevovoda 43.0B uvode u ćelije za mljevenje M1, M2, M3 ili direktno u komponentne celije
K1, K2, K3, K4, K5, K7.
Ukoliko se želi transport sirovina iz skladišta ili silosa direktno na uvrećavanje i to je moguće
tako što ce se preklopkom (11.0A) sirovina usmjeriti na lančani transporter (11.0B) koji
preko elevatora E4 (30.0) sirovinu diže iznad kote ćelija za završne smjese i pužnim
transporterom (33.0A) i okruglim razdelnikom OR4 usmjerava na jednu od ćelija za završne
smjese 43.0.
Ukoliko se radi o brašnastim, uvrećenim sirovinama koje idu direktno u komponentne ćelije,
one se mogu preko ručnih usipa (19.0), koji su sastavni dio linije mljevenja, sipati u pužne
transportere 20.0 i 20.0A. Ovi pužni transporteri uvode sirovinu u elevatore E2 i E3 (21.0),
sirovina se diže do pužnih transportera 22.0 i okruglim razdelnicima OR2 i OR3 (23.0)
usmjerava na sve komponentne ćelije i ćelije za mljevenje. U ovom slučaju čekićari ne rade,
već samo ventilatori na filterima 19.0, a vrata su otvorena.
Ostale sirovine, kao sto je ulje ili tehnicka mast, cuvaju se u buradima ili rezervoarima i
ubacuju se pumpama preko brizgaljki direktno u mjesalicu u kolicini koja je prethodno zadata
recepturom.
29
C) LINIJA MLJEVENJA
Ova linija se sastoji od tampon ćelija M1, M2 i M3, koje su zapremine 15 m3 i koje su u
sastavu bloka komponentnih ćelija 14.0. Iz ovih ćelija sirovina se preko zatvarača 15.0 ili
zatvarača 15.0 i preklopke 15.0A odvodi do koševa (16.0) iz kojih se pužnim izuzimačima
17.0 dozira na mlinove čekićare Č1 i Č2 (18.0). Mogucnost regulisanja kapaciteta je od 4 —
16 m3/h. Instalisana snaga motora čekićara je 30 kW odnosno nominalna struja iznosi 60 A.
Kapacitet doziranja podesiti tako da struja čekićara iznosi 50 – 54 A, što za kukuruz sa 13%
vlage, na situ Ø5 mm iznosi 10 t/h meljave. Obzirom da FSH posjeduje dvije linije mljevenja,
zbirni kapacitet je 20 t/h, što predstavlja 80% više nego što kapacitet linije mješanja
zahtijeva.
Meljava se iz čekićara Č1 i Č2 odvodi pužnim transporterima (20.0) i (20.0A) do elevatora
E2 i E3 (21.0). Za sve vrijeme rada čekićara vrata na koševima (19.0) su zatvorena, a
ventilatori na filterima uključeni. Na ovaj način se meljava aspiriše i hladi. Transport meljave
je potom potpuno isti kao transport brašnastih sirovina opisan u prethodnom odjeljku. Na
ovaj način smo omogucili da svih 12 komponentnih celija bude napunjeno brašnastim
komponentama pogodnim za miksovanje.
Sve komponentne ćelije i ćelije za mljevenje snabdjevene su gornjim pokazivačima nivoa,
koji signaliziraju napunjenost celije i opominju operatera da isključi uredaje kako ne bi doslo
do oštećenja.
D) LINIJA DOZIRANJA I MIJEŠANJA
Komponentnom vagom (26.0) vrši se doziranje brašnastih komponenata pužnim izuzimačima
i to:
- Iz ćelija K3 i K8 izuzimačima (24.0) sa kapacitetom od 35 t/h, uglavnom kukuruzne
meljave,
- iz svih ostalih komponentnih ćelija izuzimacima (25.0) sa kapacitetom od 18 t/h pri y = 0,6
t/m3
- moguce je da dva dozatora istovremeno doziraju vagu istom komponentom
Doziranje vage (26.0) na ovaj nacin traje oko 150 sekundi a pražnjenje jos oko 40 sekundi,
tako da ukupan proces vaganja traje 190-200 sekundi, što teoretski omogućava formiranje 15
šarži za 1 sat. Uz neke sitne zastoje formiranje 15 šarži je realno, što iznosi 15 t/h završnih
smješa. Naravno ovo je moguce sa 2 mješalice PM1 i PM2 (27.0) od po 1000 kg tako sto se
preklopkom (26.0A) svaka parna šarza usmjerava u PM2, a neparna šarza u PM1. Mješanje
traje 5 minuta i to tek pošto se ubacivanjem mikro komponenti preko ručnog usipa (31.0) i
zatvaranjem vrata usipa to potvrdi. Doziranje eventualnih tečnih komponenata vrši se
uređajem za douljivanje (28.0) . Kada se odmjeri količina tečnosti, zupčastom pumpom se
ubrizga u mješalicu PM1 ili PM2 i to tri minuta poslije zatvaranja poklopca na košu (31.0).
Doziranje ne smije biti duže od 1 minuta a mora proći još cio minut od prestanka doziranja
tečnosti do otvaranja vrata i pražnjenja mješalice u koš (27.2) kako bi se postigla željena
homogenost.
Obzirom da pored PSH postoji linija za ekstrudiranje sojinog griza i pogače, pravilnim
izborom recepture i balansom griza i pogače može se potpuno izbaciti upotreba ulja i tečnih
komponenata.
30
E) LINIJA IZDAVANJA ZAVRŠNIH SMJESA
Pužnim transporterima (29.0) završna smjesa se izuzima iz koševa (27.2) i elevatorima E4 i
E5 (30.0) diže na kotu iznad ćelija. Horizontalnim reverzibilnim puževima (33.0A) završna
smjesa se usmjerava na:
- preklopke (32.0A), pa u ćelije K9, K10, K11 i K12 (u slučaju da je rađena kao predsmjesa),
- okrugle razdjelnike OR4 i OR5 (32.0), a zatim preko cjevovoda u ćelije ZS1 do ZS4
(43.0) ili na pužni transporter (33.0),
Ukoliko se završna smjesa usmjeri na jednu od ćelija ZS1 do ZS4 radi se o hrani koju treba
uvrećiti. Otvaranjem zatvarača (15.0) na jednoj od ćelija hrana se uvodi u tampon koš linije
za uvrećavanje i paletiziranje (43.0A). Kapacitet ove linije iznosi 600-800 vreća na sat težine
10-40 kg. Ovaj uređaj ima svoj elektro ormar i jedini uslov da uređaj radi je popunjenost
tampon koša.
Ukoliko je završna smjesa usmjerena na pužni transporter (33.0) radi se o smjesi koja se
skladišti u jednu od četiri rinfuzne ćelije R1 do R4 (37.0) koje se nalaze van objekta FSH.
Položajem preklopke (34.0), smjerom okretanja puža 35.0 i položajem zatvarača 36.0
odreduje se tok završne smjese i ćelija u kojoj će biti uskladištena.
Pražnjenje rinfuznih ćelija (37.0) je direktno u vozilo — rinfuzer preko ručnog zatvarača
(38.0) i to sve ćelije od R1 do R4, ili preko zatvarača (39.0) samo ćelije R3 i R4. Pužnim
transporterima (40.0) i (40.0A) iz ćelija R3 i R4 snabdjeva se elevator E7 (41.0) koji doprema
sirovinu do linije peletiranja.
F) LINIJA PELETIRANJA
Linija peletiranja je je postavljena između stubova 10 i 11. Elevatorom E7 se snadbijevaju
koševi P1 i P2 (44.0A) koji preko pužnih dozera (44.0) i (45.0) dopremaju sirovinu u
horizontalni kondicioner (46.0) preko koga sirovina dolazi u peletirku (47.0). Pelet se
prebacuje na hlađenje u hladnjak (48.0). Iz hladnjaka se pelet preacuje u mrvilicu (49.0), a
prašina ventilatorom se transportuje cjevovodom do ciklona (58.0) uz pomoć ventilator
(59.0). Iz mrvilice se sirovina prebacuje elevatorom E6 (41.0A) na vibro sito (50.0). Peleti se
preko simetrične dvokrake preklopke (51.0) prebacuju na pakovanje pužnim transporterom
(52.0) u ćelije završne smješe ZS3 i ZS4 (43.0) ili u blok ćelije za rinrfuzno izdavanje
završnih smjesa . Dio proizvoda koji prođe kroz vibro sito (42.0) zajedno sa prašinom se
vraćaju u pužni dozer (45.0) i ponovo vraća na peletovanje.
G) LINIJA PAKOVANJA
Linija za pakovanje je postavljena izneđu trećeg i devetog stuba, proizvođača je „Umbra
packaging“ tip UP-1000 (Crtež 3.0). Proizvod se iz ćelija završne smjese preko ćelijskog
zatvarača sa motorom sipa u sistem za vaganje (01). Ispod je postavljena vreća iznad koje se
nalazi metal detektor (01a) kroz koji prolazi proizvod. Kada se džak napuni ide do uređaja za
zaptivanje (02a) ili uređaja za šivenje (03). Džak se pripremi za izlaz na transporter (4.0) i
zatim okreće (5.0) i kreće se preko trakastih transportera (05.a), (07), (09), kontrolota težine
(06) i valjaka (08) te dolazi do automatske mašine UPL-900 koja vrši slaganje na paletu.
31
Robot slaže džakove na palete i kada se složi red spušta paletu za red džakova. Puna paleta
izlazi trakama (13) i (14), a prazna paleta dolazi pomoću automatskog dozera paleta (10)
ispod automatske mašine UPL-900.
2.5.3 Komunikacija u objektu

Ulaz radnika u proizvodne prostore se vrši sa prednje strane objekta. Prije ulaska u
proizvodni dio u garderobi, se radnici presvlače u radna odijela, prezuvaju u radnu obuću,
vrše pranje ruku prije ulaska i nakon izlaska iz pogona.
Hodnik omogućava transportnu komunikaciju materijala i osoblja između PSH i skladišta.
2.5.4 Položaj zemljišta na kome je izgrađen PSH

Mjesto za izgradnju pogona je u prigradskom naselju. Pogon stočne hrane nije ugrožen od
zagađenja vazduha iz drugih objekata, ali i sam svojim položajem ne ugrožava susjedne
objekte.
U blizi odabrane lokacije ne postoje izvori kontaminenata (visoke peći), hemikalija, prašine
ili štetočina, izvori nepoželjnih mirisa, dima, prašine i drugih kontaminenata.
Sve površine kruga koje nisu pokrivene asfaltom ili betonom moraju biti pod zelenilom.
Periferija oko objekta se mora održavati u dobrom stanju.
Drveće se ne smije nalaziti u blizini zidova i krovova. Oluci i vanjska drenaža se moraju
redovno čistiti.
Površine u okolini objekata moraju imati dobru drenažu, uključujući površine po kojima se
kreću ili ne kreću vozila.
2.5.5 Objekat i prostorije

Objekat i infrastruktura veličinom, načinom konstrukcije i dizajna treba da obezbijede
odgovarajuće rukovanje i čišćenje, prema zahtjevima koji se traže od prehrambene industrije.
Sistem gradnje treba da zadovolji želje korisnika: logički raspored prostorija, zadovoljenje
tehničkih zahtjeva, postojanje jasnih puteva, lako održavanje, čišćenje itd.
Kretanje sirovina, radnika, gotovih proizvoda i opreme koja se ne koristi treba biti takvo da
se u potpunosti spriječi unakrsna kontaminacija.
Objekti moraju biti projektovani tako da obezbijede odgovarajuće čišćenje i dezinfekciju od
početka do kraja procesa proizvodnje.
Prilazni putevi trabaju biti dovoljne širine i napravljeni od čvrstog materijala (asfalta ili
betona).
Jasno se moraju razdvojiti putevi kojima se prevoze čisti proizvodi i nečisti proizvodi
(sirovine i slično). Ove dvije vrste puteva se ne smiju ukrštati.
Već kroz projekat i izradu objekta moraju se predvidjeti sve mjere koje treba da onemoguće
pristup štetočinama (ptice, glodari i insekti) u objekat.
Mora se napraviti dovoljno prostora za sve vrste otpadnih materija.
32
Materijali koji se koriste za izgradnju prostorija moraju omogućiti higijensko održavanje tih
prostorija. Ovi materijali moraju biti otporni na habanje i koroziju i u njima ne smiju rasti
mikroorganizmi. Da bi se osigurala proizvodnja bezbjednih i za upotrebu podesnih
namirnica, prilikom konstruisanja i izgradnje objekata u prehrambenoj industriji naročitu
pažnju treba obratiti na sljedeće zahtjeve:
 Zidovi i plafoni treba da su izradjeni od nepropustljivih i netoksičnih materijala;
 Zidovi, tavanice i pregrade treba da imaju glatke površine;
 Podovi prostorija moraju biti izgradjeni od čvrstog materijala nepropusnog za

vodu, so, masne kiseline i otpornog na sredstva za pranje i dezinfekciju;
 Podovi moraju biti izgradjeni tako da se lako peru i čiste i da nisu klizavi i ne smiju imati
pukotine. Na podovima, posebno u uglovima i skrivenim površinama iza opreme, ne smiju se
nakupljati voda i otpadni materijali. Podne površine moraju imati odgovarajući pad prema
odvodnim kanalima ili slivnicima koji trebaju biti konstruisani tako da ne propuštaju
neprijatne mirise iz kanalizacije. Na svim kanalima drenaže trebaju biti postavljene
odgovarajuće mreže;
 Tavanice moraju imati ravne površine. One se moraju dobro održavati tako da se na
njima ne stvaraju oštećenja, korozija ili kondenzovana voda i sa njih se ne smije odvajati
materijal od kojeg su izgrađene ili obložene. Tavanice moraju biti glatke, da se lako čiste i
lako održavaju u dobrom stanju;
 Prozori koji se otvaraju moraju imati zaštitne mreže da spriječe ulazak insekata. Ako
postoji mogućnost da kroz prozore uđu prašina, dim i neprijatni mirisi, prozori treba da budu
zatvoreni,
 Vrata treba da budu izgrađena od nerđajućeg materijala ili čvrste plastike i da su dovoljno
široka da prilikom transportovanja proizvodi ne dodiruju površinu vrata i okvire. Okviri vrata
moraju biti obloženi materijalom otpornim na koroziju i ugrađeni tako da njihovi spojevi sa
zidom budu u istoj ravni sa površinom zida. To omogućava lako čišćenje. Vanjska vrata u
objektu se moraju zatvarati automatski, imati vazdušnu zavjesu i biti postavljena tako da
spriječe ulazak glodara i drugih štetočina u objektu. Ona se moraju lako čistiti i ne smiju
zadržavati tečnosti,
 Radne površine koje su u kontaktu sa stočnom hranom treba da su u dobrom stanju, da su

otporne na habanje, da se lako čiste, održavaju i dezinfikuju. One treba da su izradjene od
glatkih materijala, koji ne adsorbuju i ne djeluju na stočnu hranu, a da su istovremeno otporni
na djelovanje deterdženata i dezinfekcionih sredstava.
2.5.6 Prostorije za potrebe radnika

U objektu fabrike stočne hrane moraju postojati prostorije za presvlačenje radnika
(garderobe) i sanitarne prostorije (kupatila i toaleti). U okviru garderoba moraju biti ugrađeni
ormari za prljavu i čistu odjeću.
Za svakog radnika u garderobi mora biti obezbijeđen ormar za civilno odijelo i ormar za
radnu odjeću, obuću. Ormari treba da budu izrađeni od metala, da imaju odgovarajuće
dimenzije i da su izrađeni tako da zadovolje zahtjeve čišćenja i održavanja. Garderoba mora
imati prirodnu ili vještačku ventilaciju i mora se lako higijenski održavati.
33
U sklopu garderoba moraju postojati zasebne sanitarne prostorije za održavanje lične higijene
radnika (toaleti). Toaleti moraju zadovoljiti odgovarajuće standarde, kako bi se osiguralo
higijensko čišćenje, pranje i dezinfekcija istih.
Objekti u kojima se proizvodi hrana moraju na pogodnom mjestu imati postavljenu opremu
za pranje ruku. Oprema za pranje ruku se sastoji od lavaboa od nerđajućeg čelika, snadbjeven
toplom i hladnom vodom, posudom sa tečnim deterdžentom, papirnim peškirima i posudom
za skupljanje upotrijebljenih papirnih peškira.
Lavaboi moraju biti postavljeni na odgovarajućim mjestima i u tolikom broju da osiguraju
lako korištenje od strane osoblja tokom cijelog procesa manipulisanja sa hranom.
Proizvodne površine, radne površine i predmeti rada moraju biti osvijetljeni prirodnom ili
vještačkom svjetlošću odgovarajućeg intenziteta. Radi obezbjeđenja prirodne svjetlosti staklo
na prozorima treba da bude neobojeno i potpuno providno. Vještačko osvjetljenje treba
obezbijediti difuzionu svjetlost koja ne mijenja boju osvijetljenog predmeta. Svjetlosni izvori
treba da budu raspoređeni tako da svjetlost u prostoriji bude što je više moguće ujednačena.
Svjetlosni izvori moraju biti postavljeni tako da cijelu površinu osvjetljavaju predviđenom
jačinom bez stvaranja sjenki. Izvori svjetlosti treba da budu postavljeni u armaturu od
nerđajućeg materijala i zatvoreni prozračnim štitnikom od plastike. Nije dozvoljeno
korištenje staklenih štitnika u proizvodnim prostorijama.
2.5.7 Skladišta i silosi

U pogonu treba da postoje silosi odgovarajućeg kapaciteta, za skladištenje sirovine. Ove
prostorije moraju ispunjavati zahtjeve u pogledu mogućnosti pravilnog održavanja i čišćenja,
mogućnosti sprečavanja ulaska i zadržavanja štetočina, adekvatne zaštite proizvoda od
kontaminacije tokom skladištenja, adekvatne zaštite od kvarenja proizvoda pod uticajem
okoline (praćenje temperature i vlažnosti, na primjer).
2.5.8 Higijensko sanitarni procesi

Pogon za proizvodnju hrane, u cilju kontinuirane zaštite treba da uvede efikasan sistem
održavanja i čišćenja, sistem kontrole štetočina i sistem za upravljanje otpadnim materijama.
2.5.9 Kontrola štetočina

Kontrola štetočina je veoma važna aktivnost na osiguranju bezbjednosti i prihvatljivosti
proizvoda. U toku procesa proizvodnje stočne hrane moraju se primjenjivati odgovarajuće
procedure u kojima je opisan način kontrole štetočina. Veoma je važno da se uoči prisustvo
nejestivih materija, uključujući izmet životinja, koje su privlačne za glodare, ptice ili insekte.
Da bi se smanjio rizik od oštećenja stočne hrane izazvanog štetočinama proizvodi se moraju
uskladištiti u odgovarajućim ambalažama. Sistem kontrole štetočina mora biti nadziran od
strane ovlaštenih institucija.
U industriji stočne hrane kao štetočine se najčešće navode: glodari (pacovi i miševi),
bubašvabe, muve, mravi, ptice i ose.
34
Štetočine izazivaju različite probleme. Sljedeće aktivnosti štetočina u prehrambenoj industriji
su rizične po čovjeka i hranu: glodari prenose različite bolesti, insekti kontaminiraju hranu
(dijelovi insekata, dlake, mrtvi insekti), glodari oštećuju materijal/hranu, ptice se spuštaju na
mašine i gotove proizvode, izazivaju strah, stvaraju loš publicitet za objektu ili skladište,
predstavljaju kršenje zakona. Prisustvo životinja ili ptica nije dozvoljeno unutar objekta
industrije stočne hrane. Primjena efikasnih mjera treba da eliminiše prisustvo štetočina u
proizvodnoj zoni i spriječi kontaminaciju hrane u ili na objektima sa životinjama, pticama i
glodarima i insektima. Primjena hemijskih, bioloških ili fizičkih sredstava za suzbijanje
štetočina ne smije predstavljati opasnost po bezbjednost i prihvatljivost proizvoda. U
objektima industrije stočne hrane koriste se različiti sistemi mjera za kontrolisanje štetočina i
suzbijanje štetočina. Menadžment objekte se najčešće opredjeljuje da za suzbijanje štetočina
u prostorijama objekte angažuje specijalizovane agencije, koje su osposobljene, obučene i
ovlaštenje za ovu vrstu posla.
2.5.10. Kontrola otpada

Jedna od efikasnih mjera za sprečavanje prisustva štetočina, koja je ujedno i zahtjev koji
moraju ispuniti objekti za proizvodnju hrane, jeste uklanjanje otpadnih materijala iz
proizvodnih zona i kruga objekta. Otpadni materijali se ne smiju nagomilavati u prostorijama
sa proizvodima i moraju biti smješteni u zatvorene kontejnere, koji opet moraju biti održavani
u dobrom stanju i moraju biti napravljeni od materijala koji se lako peru i dezinfikuju.
Vlasnik objekta mora biti siguran da je otpad uskladišten i odnesen na podesan način, i da je
površina na kojoj se skladišti otpad održava čistom, da je zaštićena protiv glodara i insekata i
protiv rizika od kontaminacije hrane, vode za piće i opreme koja se koristi za proizvodnju
stočne hrane.
Najčešće se otpadne materije tretiratiju u tri faze. Prva faza podrazumijeva odvajanje velikih
čvrstih materijala; druga faza smanjenje zaostalih materijala i uklanjanje nekih toksičnih
materija; i treća faza kompletnu purifikaciju vode. Mikrobiološka aktivnost je integralni dio
svih procesa. Otpadne vode iz objekta se odvode u prirodni recipijent ili kanalizaciju.
Otpadne vode prije ulijevanja u prirodni recipijent moraju proći kroz odgovarajući sistem za
prečišćavanje.
Slivnici u pogonu i šahtovi moraju biti snabdjeveni efikasnim sistemom za sprečavanje
povratka neprijatnih mirisa i ulazak štetočina iz kanalizacije.
Higijensko-sanitarni programi, program čišćenja, program kontrolisanja štetočina i program
uklanjanja otpadnih materija moraju biti povremeno provjeravani od strane odgovarajućih
institucija, po potrebi treba vršiti mikrobiološku analizu radi utvrđivanja uspješnosti čišćenja.
Prema potrebi, program se može mijenjati i dopunjavati.
2.5.11. Upotreba toksičnih materija

U pogonima za proizvodnju hrane koriste se određene toksične materije. Upotreba ovih
materija mora biti pod kontrolom odgovornih osoba u fabrici. Za svaku supstancu odvojeno
treba provjeriti način skladištenja, način upotrebe i način označavanja. Toksične: materije se
čuvaju u prostorijama sa ograničenim ulaskom, daleko od hrane, pribora ili alata koji se
koriste u procesu proizvodnje. Ovi materijali trebaju biti identifikovani i korišteni samo na
način ili u uslovima kada su potpuno bezbjedni za njihovu upotrebu. Insekticidi i sredstva za
uništenje štetočina moraju biti označeni i uskladišteni kao sirupi, koncentrati i vodom
35
razrijeđene hemikalije. Nikada se ne miješaju prazni kontejneri u kojima su bile toksične
materije sa kontejnerima u kojima je bila hrana, jer je moguće da slučajno dođe do zamjene
sličnih pakovanja. Tokom upotrebe ovih sredstava potrebno je detaljno pročitati i pratiti
upustvo proizvođača. Problemi po hranu se javljaju usljed direktnog i indirektnog kontakta sa
drugim kontaminentima. Tečnosti za čišćenje, boje, prljava voda, ulje, otpadne materije,
parfemi, hemikalije, metalni joni, kontaminenti iz sredine ili arome mogu kontaminirati
hranu. Sirovine bogate mastima mogu se užegnuti, pri čemu u njima nastaju toksične
materije.
Aditivi se moraju odvojeno čuvati od nejestivih materija. Upotreba aditiva, takođe mora biti
pod kontrolom. Aditivi se koriste samo u bezbjednim količinama, uz poštovanje važećih
propisa i prema potrebi za zadovoljenje određenih efekata.
2.5.12. Transport
Tokom prevoza proizvodi moraju biti zaštićena od kontaminacije. Vrsta prevoznog sredstva
zavise od vrste proizvoda i uslova pod kojima je prevoz dogovoren. Mjere zaštite koje se
trebaju primijeniti tokom transporta stočne hrane treba da zaštite proizvode od potencijalnih
kontaminenata, zaštite hranu od mogućih promjena koje mogu uticati na prihvatljivost
proizvoda i da se obezbijede uslovi za efikasno kontrolisanje rasta patogenih
mikroorganizama i spora mikroorganizama, te nastajanja toksina u stočnoj hrani.
Kada je to neophodno, prevozna sredstva i kontejneri treba da budu izrađeni tako da ne
kontaminiraju namirnicu ili ambalažu, mogu biti efikasno oprani, a ako treba i dezinfikovani,
da omogućavaju razdvajanje hrane od nejestivih materija koje se transportuju istovremeno,
pružaju efikasnu zaštitu od kontaminacije, uključujući dim i prašinu, mogu efikasno očuvati
temperaturu i vlažnost, i sastav gasova, i druge potrebne uslove da se zaštiti stočna hrana od
nepoželjnog uticaja mikroorganizama i kvarenja, i da omogući da se temperatura, vlažnost ili
neki drugi parametar kontroliše.
Prevozna sredstva i kontejneri za prevoz hrane treba da se čiste i održavaju u dobrim
uslovima. Ako su u istom prevoznom sredstvu bili transportovani hrana i nejestive materije,
prilikom čišćenja i dezinfekcije, posebnu pažnju treba posvetiti čišćenju sklopivih dijelova
uredjaja za razdvajanje roba.
Prostorije za čišćenje, pranje i dezinfekciju sredstava za prevoz sirovina moraju biti locirane
u nečistom dijelu kruga blizu deponije otpadnih materijala, a objekat za pranje čistih i
gotovih proizvoda u čistom dijelu kruga.
2.5.13 Obuka zaposlenih

Svi zaposleni u objektu za proizvodnju stočne hrane, a direktno su ili indirektno u kontaktu sa
proizvodima, treba da budu uvježbani i/ili obučeni o higijeni u proizvodnji hrane, u nivou
svoje odgovornosti.
Obuka zaposlenih je vrlo važna. Svaki pojedinac mora biti svjestan svoje uloge i svoje
odgovornosti u zaštiti proizvoda od kontaminacije i kvarenja. Radnici u neposrednoj
proizvodnji treba da imaju neophodno znanje i vještine koji im omogućavaju da stočnom
hranom manipulišu na higijenski način. Osobe koje rukuju sa opasnim hemijskim materijama
ili drugim potencijalnim hemijskim rizicima treba da budu upućeni u tehnike njihovog
bezbjednog korištenja. Faktori koji odredjuju procjenu nivoa potrebne obuke uključuju:
36
 Vrstu namirnice, posebno njenu sposobnost da spriječi razvoj patogenih ili sporogenih
mikroorganizama;
 Način na koji se sa hranom rukuje i kako se ona pakuje, uključujući i vjerovatnoću

kontaminacije;
 Opseg i vrstu obrade ili pripreme neposredno prije korišćenja ;
 Uslove kod kojih će se čuvati sirovine i
 Rok trajanja proizvoda.
2.6. PRORAČUN KAPACITETA ZA RAD

Svako sredstvo rada ima svoj tehnički kapacitet rada, koji definiše efekte rada u procesu rada,
bez zastoja u procesu rada. Kapacitet sredstava proizvodnje određen je vrstom i količinom
projektovanih proizvoda, tehnologijom, organizacijom proizvodnje i tehničkim
karakteristikama sredstava rada. Stvarni kapaciteti zavise od niza uslova koje treba uzeti u
obzir pri proračunu. Da bi se dobili podaci o stvarnom kapacitetu neophodno je uzeti u obzir
zastoje, odnosno gubitke radnog vremena prouzrokovane organizacijom proizvodnje, rada i
radnih mjesta. Pravilnim planiranjem proizvodnje, obučenošću radnika i njihovom
motivacijom, pravilnim i redovnim održavanjem sredstava rada ovi se gubici mogu svesti na
prihvatlji nivo.
U ovom projektu su dati su prosječni parametri o iskorištenju radnog vremena, dobijeni na
osnovu višegodišnjeg iskustva u sličnim proizvodnim djelatnostima
2.6.1 IZBOR TEHNOLOŠKE OPREME

U ovom poglavlju biće opisana oprema kod koje su neophodna dodatna objašnjenja u smislu
povezivanja sa energentima i fluidima ili su specificni po izvedbi. Spisak opreme je
podijeljen po tehnološkim cjelinama.
LINIJA EKSTRUDIRANJA
1.0 Tampon koš iznad ekstrudera ukupne zapremine 18 m3, osnove 4x2 m sa dva izlaza,
koji se završavaju šiber zatvaračem sa ručnim pogonom. Koš se oslanja o kotu +0.00 sa 4
noge u rasporedu 4,1x2,1 m. Izlazi na visini 2.050 mm od kote ±0.00, osno na 3.800 mm.
Ukupna visina koša H=5.750 mm. Koš snabdijeva istovremeno dva ekstrudera i nema
pregradu za razdvajanje.
2.0 Usipni koš u ekstruder koji se oslanja na sami ekstruder dimenzija 500 x 500 cm
2.1 Ekstruder kapaciteta 500 kg/h za liniju sojinog griza. Ekstruder se oslanja na kotu
+0.00 u rasporedu 1,85x1,16 m. Tip EKS 500, N = 55 kW, IP55, totalne visine 1,7 m.
37
3.0 Pužni transporter kapaciteta Q = 40 t/h, pri y=0,78 t/m 3 totalne dužine L=3,03 m.
Pogon na strani izlaza. Jedan ulaz i jedan izlaz. Motor N= 2,2 kW, n=125 o/min, I = 5,5 A,
IP55 i elastičnom spojnicom »ES-3«.
4.0 Cjediljka za soju kapaciteta 500 kg/h. Tip PRES 500, proizvođača “CMC” Ukrajina,
sa motorom snage 11 kW, 1440 min-1, jačine struje 22,4 A, IP55. Oslanja se na kotu +0.00 u
rasporedu 3,13 x 0,57 m totalne visine 1,75 m.
Pogon na strani izlaza. Jedan ulaz i jedan izlaz. Motor N= 1,1 kW, I = 2,9 A, U = 380 V,
IP55 i elastičnom spojnicom »ES-3«.
5.0 Spiralni vibro hladnjak kapaciteta 500 kg/h sojinog griza, visine spirale 1500 mm,
prečnika spirale 800 mm, ukupne visine 2300 mm, sa pogonom N = 2 x 1,2 kW, 380 V, 2,0
A, IP65, Na gornjem kraju spirale se nalazi izlazni usmjerivač materijala.
5.1 Izduvna cijev iz ventilatora Ø250 mm od pocinkovanog lima sa koljenima i elastičnim

vezama.
5.2 Ciklon Ø 910 mm visine 4000 mm osnanja se na kotu +0.00 sa 4 noge, u sklopu se
nalaz ventilator za paru N = 2,2 kW, U = 380 V, I = 4,2 A, IP55.
Pogon na strani izlaza. Jedan ulaz i jedan izlaz. N= 1,1 kW, n=125 o/min, IP55 i elastičnom
spojnicom »ES-3«.
6.1 Drobilica za zrnaste materijale osnove 0,8 x 0,81 m, sa usipnim košem. N = 2,2 kW,U
= 380 V, I = 6,0 A, IP 55, 910 min-1. Oslanja se na kotu +0.00 sa 4 noge.
7.0 Elevator kapaciteta Q= 10 t/h pri y = 0,6 t/m3, tip EL 3614M1, totalne visine H = 9,33
m sa pogonom 'Metalac' 3-ZK 100L4, B-3, IP55, N=2,2 kW, n = 100 o/min i elastičnom
spojnicom »ES-3«, transportni sklop za brašno. Pogonska glava — desna šipka – jedna.
Elevator je u kompletu sa:
-elemetima za vezu za ćeliju za extrudat ,
-platformom oko elevatorske glave za remont ,
-prelaznima komandom u ćeliji .
8.0 Koš za ekstrudat i mljevenu sojinu pogaču totalne zapremine V=14 m3, osnove 2x2
m, visine ravnog dijela 3 m, sa lijevkom visine Hi=l,8 m i izlazom d210 na visini 2 m od kote
±0.00 prilagođenim za vezu zatvarača d210.
8.1 Ćelijski zatvarač ručni – bez signalizacije položaja d 210.
8.2 Asimetrična dvokraka preklopka bez signalizacije položaja tip ADK-225-300 sa

prelaznim komadima na cjevovod Ø 216 x 3 mm.
38
LINIJA DOPREME SIROVINA
9.0 Pužni transporter kapaciteta Q = 40 t/h, pri y=0,78 t/m 3, tip PTK-250, totalne dužine
L=3,3 m. Pogon na strani izlaza, tip 'Metalac' 3-ZK 100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=125
o/min i elastičnom spojnicom »ES-3«. Puž je u kompletu sa prelaznim komadom na magnetni
odvajač Ø200 mm visine H-250 mm.
10.0 Cjevni permanentni magnet Ø200 mm u kompletu sa penjalicama H=3,5 m za

čišćenje magneta.
11.0 Sabirni lančani transporter kapaciteta Q=40 t/h pri y = 0,78 t/m 3 tip LT 36/20 totalne
dužine L ~ 62 m sa pogonom 'Metalac' 7-ZK 132M-4, B-3, IP55, N= 7,5 kW, n=35 o/min i
elastičnom spojnicom »ES-6«. Pogonska glava — desna. Lanac kovani 36/20- Z100 - VT2.
Transporter je u kompletu sa:
- nosačem pogona od čeličnog profila,
- nosačem korita od čeličnog profila,
- usipnim košem sa prohodnom rešetkom i prelaznim komadom na lančani transporter,
- prelaznim komadom na preklopku 225
11.0A Asimetrična dvokraka preklopka sa signalizacijom položaja tip ADK-225-30°Me sa

prelaznim komadima na cevovod Ø 216x3 mm.
11.0B Lančani transporter kapaciteta Q-40 t/h pri y = 0,78 t/m 3 tip LT 36/20 totalne dužine
L= 9,5 m sa pogonom ´Metalac' 3-ZK 100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW n=45 o/min i
elastičnom spojnicom »ES-4«. Pogonska glava - desna. Lanac kovani 36/20— Z100 - VT1.
Transporter je u kompletu sa:
-nosačem pogona od čeličnog profila
-nosačem korita od Čeličnog profila
-prelaznim komadom na šipku elevatora
12.0 Samonoseći elevator (E1) kapaciteta Q= 40 t/h pri y = 0,78 t/m 3, tip EL 3628, totalne
visine H= 20,83 m sa pogonom 'Metalac' 3-ZK 112M-4, B-3, IP55, N— 4 kW, n=125 o/min i
elastičnom spojnicom »ES-3«, transportni sklop za brašno. Pogonska glava - desna, šipka -
jedna. Elevator je u kompletu sa:
-elementima za vezu za komponentne ćelije
-platformom oko elevatorske glave za remont na koti+15.60
-prelaznim komadom na PTK250
13.0 Okrugli razdjelnik (OR) OR-216 - 1/9 Me; N = 0,37 kW, OR1 1 ulaz i 9 izlaza.
14.0 Blok komponentnih ćelija sledećih karakteristika:
39
-osnova bloka 6,24x6,24 m
-osnova jedne ćelije 1,56x1,56 m
-raspored ćelija 4x4 -visina ravnog dijela Hc = 6 m
-visina zajednickog nosača bloka sa 8 kosih nogu Hn = 5,4 m
-gazište na krovu ćelija ravno na koti +11.40 u kompletu sa revizionim otvorina, otvorima za
punjenje, gornjim pokazivačem nivoa, kao i odušnim filter kesama Ø220x300 ram
-lijevak, asimetričan, visine H1 = 1,3 m sa izlazom Ø200 mm za direktnu vezu na pužni

izuzimač
15.0 Ćelijski zatvarač motorni sa signalizacijom, tip Z22 Me , N=0,37 kW, zatvarač je u
kompletu sa prelaznim komadom na cjevovod 0216x3.
15.0A Simetrična dvokraka preklopka sa signalizacijom položaja tip SDK-225-45° Me,

N=0,37 kW, sa prelaznim komadima na cjevovod Ø216хЗ mm.
LINIJA MLJEVENJA
16.0 Koš iznad dozatora čekićara ukupne zapremine 1 m 3, osnove 1 x 1 m, sa izlazom

0,6x0,6 m, za direktnu vezu na IPC 160. Ukupna visina kosa H ~ 1.400 mm.
17.0 Cijevni pužni izuzimač - dozator kapaciteta Q= 4 - 16 m3 /t , odnosno 2,8 do 11 t/h

kukuruza, tip IPC-160, totalne duzine L=1,5 m sa izuzimačkom spiralom S i= 110 mm, 7
navoja i ostalim delom sa spiralom S=160 mm. Pogon na strani ulaza, tip 'Metalac' 1-ZK
100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=125 o/min i elasticnom spojnicom »ES-2«. Puž je u
kompletu sa:
-prelaznim komadom za vezu sa ćekićarem i elastičnom vezom,
-frekvetni regulator sa konstantnim Mo opsega 10-50 Hz je u elektro dijelu.
18.0 Mlin čekićar kapaciteta meljave 10 t/h kukuruza vlažnosti 13% na situ Ø5 mm, tip
MČ-5 sa motorom 1.ZK 200Lk2, B-3, IP55, N= 30 kW, n=2935 o/min i kandžastom
spojnicom za prenos M0 = 100 Nm. Čekićar je u kompletu sa:
-osnovnim ramom za vezu sa motorom -gumenim amortizerima,
-kontraramom sa nogama i kosnidma totalne visine H=1.800mm,
-prelaznim komadom sa elastičnom vezom Ø216 za vezu sa pužnim transporterom.
19.0 Bunkerski aspiracioni filter površine A=6,8 m2 , tip FA 18, u kompletu sa

ventilatorom VE-2, kapaciteta Q=0,5 m3/s, P=1.600 Pa i N=2,2 kW. Otresanje filter vreća
komprimovanim vazduhom od 6 bara Qi=150 1/min. Filter je u kompletu sa :
40
-košem za usip brašnastih komponenata sa kosim vratima 1 rešetkom, izlaz prilagođen za
direktnu vezu na pužni transporter poz. 20.0
19.1 Izduvna cijev iz ventilatora Ø250 mm od pocinkovanog lima sa koljenom i elastičnom

vezom.
20.0 Koritasti pužni izuzimač — dozator kapaciteta Q=12 t/h pri y = 0,6 t/m 3, tip PTKD-
200, totalne dužine L=1,5 m sa izuzimačkom spiralom Si= 90 mm, 5 navoja i ostalim dijelom
sa spiralom S=200 mm. Pogon na strani ulaza, tip TVIetalac' 1-ZK 100L-4, Б-3, IP55, N= 2,2
kW, n=100 o/min i elastičnom spojnicom »ES-2«. Puž je u kompletu sa:
-prelaznim komadom za vezu sa elevatorom.
20.0A Koritasti pužni izuzimač — dozator kapaciteta Q= 12 t/h pri y = 0,6 t/m 3, tip PTKD-
200, totalne dužine L=2,4 m sa izuzimačkom spiralom Si= 90 mm, 5 navoja i ostalim dijelom
sa spiralom S=200 mm-desni i S—200 mm – lijevi - 4 navoja . Pogon na strani ulaza, tip
'Metalac' 1-ZK 100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=100 o/min i elastičnom spojnicom »ES-2«.
Puž je u kompletu sa:
-prelaznim komadom za vezu sa elevatorom
-izlaz iz puža pomjeren 1.600 mm od pogona - osno
21.0 Elevator kapaciteta Q= 12 t/h pri y = 0,6 t/m3, tip EL 3614M1, totalne visine H =
19,83 m sa pogonom 'Metalac' 3-ZK 100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=100 o/min i
elastičnom spojnicom »ES-3«, transportni sklop za brašno. Pogonska glava - desna, šipka -
-prelaznim komadom na puž PTK-200
22.0 Koritasti pužni transporter kapaciteta Q= 12 t/h pri y = 0,6 t/m 3, tip PTK-200, totalne
dužine L = 4m korakom 200 mm po cijeloj dužini. Pogon na strani izlaza, tip 'Metalac' 1-ZK
100L-4, B-3, IP55, N - 2,2 kW, n=125 o/min i elastičnom spojnicom »ES-2«. Puž je u
kompletu sa:
-prelaznim komadom na OR216
23.0 Okrugli razdjelnik (OR2 i OR3) OR-216 - 1/9 Me; N = 0,37 kW, 1 ulaz i 9 izlaza
Ø171x2
LINIJA DOZIRANJA I MJEŠANJA
24.0 Cijevni pužni izuzimač kapaciteta Q= 35 t/h pri y = 0,6 t/m 3, tip IPC-250, totalne
duzine L=1,5 m dužina izuzimačkog dijela Li=0,6 m, sa izuzimačkom spiralom S i = 170 mm,
5 navoja i ostalim dijelom sa spiralom 3=250 mm. Pogon na strani ulaza, tip 'Metalac' 1-ZK
100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=125 o/min i elastičnom spojnicom »ES-3«. Puž je u
kompletu sa:
41
-kontra prirubnicom za vezu sa ćelijom,
-prelaznim komadom D 270 mm za navarivanje na poklopac vage.
25.0 Cijevni pužni izuzimač kapaciteta Q= 18 t/h pri y = 0,6 t/m 3, tip IPC-200, totalne
dužine L=X mm dužina izuzimačkog dijela Li=0,6 m,sa izuzimačkom spiralom S;= 130 mm,
7 navoja i ostalim dijelom sa spiralom S=200 mm. Pogon na strani ulaza, tip 'Metalac' 1-ZK
100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=125 o/min i elastičnom spojnicom »ES-3«.
-kontra prirubnicom za vezu sa ćelijom
-prelaznim komadom 220 mm za navarivanje na poklopac vage
26.0 Komponentna – šaržna vaga, tip V-10-02000, elektronska sa tri mjerne ćelije.
Maksimalna težina šarže 1200 kg, mogućnost mjerenja 12 komponenata. Vaga je u kompletu
sa osnovnim nosećim ramom, zatvaračem N=0,37 kW i elastičnim vezama na ulazu i
izlazu.
26.01 Nosač vage od čeličnih profila visine H n=2550 mm. Nosač premošćava otvor u podu
za montažu mješalice. Izrada na terenu.
26.0A Simetrična dvokraka preklopka sa signalizacijom položaja tip SDK-400-400 Pe, sa

pneumatskim cilindrom, razvodnim ventilom i pripremnom grupom. Preklopka je u kompletu
sa prelaznim komadima D 400 mm.
27.0 Protivstrujna mješalica kapaciteta 1000 kg/šarzi pri γ = 0,5 t/m3,tip MS10. Mješalica
je sa pogonom 'Metalac' 8-ZK 160M-4, B~3, IP55, N= 11 kW, n=31,5 o/min i elastičnom
spojnicom »ES-7«. Otvaranje pneumatsko. Mješalica je u kompletu sa nosačem visine 2120
mm, koji se oslanja na pod podruma, kota -3.30.
27.2 Tampon koš ispod mješalice, zapremine V=2,4 m3 sa ulaznom prirubnicom

prilagođenom za vezu na donju stranu nosača mješalice, svijetlog otvora 2900x800 mm.
Izlazna prirubnica zakošena 15° u odnosu na ulaznu, svijetlog otvora 2700x500 mm. Krović
po cijeloj dužini izlaznog otvora.
28.0 Uređaj za douljivanje sastavljen od:
-mjernog uređaja
-pumpe za ubrizgavanje N=2,2 kW, Q=50 1/min
-razvodnog ventila-dvokrakog
-razvodnog cjevovoda
-dizne za ugradnju u poklopac mješalice
42
LINIJA IZDAVANJA ZAVRŠNIH SMJESA
29.0 Koritasti pužni izuzimač kapaciteta Q= 22 t/h pri y = 0,6 t/m3, tip IPK-250, totalne
dužine L=4,7 m dužina izuzimačkog dijela Li—2,7 m,sa izuzimačkom spiralom Su= 110
mm, SQ— 170 mm, i ostalim dijelom sa spiralom S=250 mm. Pogon na strani izlaza, tip
'Metalac' 5-ZK 112M-4, B-3, IP55, N= 4 kW, n=80 o/min i elasticnom spojnicom »ES-4«.
-prelaznim komadom D270 mm — izrada na terenu
30.0 Samonoseći elevator kapaciteta Q= 25 t/h pri y = 0,6 t/m3, tip EL 3628, totalne visine
H= 22,83 m sa pogonom 'Metalac' 3-ZK 112M-4, B-3, IP55, N= 4 kW, n=100 o/min i
elastičnom spojnicom »ES-3«, transportni sklop za brašno. Pogonska glava — desna, sipka -
-prelaznim komadom na PTK-250
31.0 Bunkerski aspiracioni filter površine A=:3,5 m2, tip KBB 9/12, u kompletu sa
ventilatorom, kapaciteta Q=0,2 m3/s, P=900 Pa i N=1,1 kW. Otresanje filter vrećica
komprimovanim vazduhom od 6 bara Qi = 100 1/min. Filter je u kompletu sa :
-košem za usip brašnastih komponenata sa kosim vratima i rešetkom, izlaz prilagođen za

direktnu vezu na poklopac mješalice
31.1 Izduvna cijev iz ventilatora Ø200 mm od pocinkovanog lima sa koljenom i elastičnom

vezom.
32.0 Okrugli razdjelnik OR-216 - 1/6 Me; N = 0,37kW, 1 ulaz i 6 izlaza.
32.0A Simetricna dvokraka preklopka sa signalizacijom položaja tip SDK-225-300 Me,

N=0,37 kW . Preklopka je u kompletu sa prelaznim komadima na cjevovod Ø216x3.
33.0A Pužni transporter koritasti – reverzibilni, kapaciteta Q=25 t/h pri у=0,6 t/m3, tip PTK-
250, totalne dužine Li=4,5 m i L2=4,8 m. Pogon na strani izlaza, tip 'Metalac' 3-ZK 100L-4,
B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=125 o/min i elastičnom spojnicom »ES-3«. Puž je u kompletu sa:
-prelaznim komadom na OR216 visine H=200 mm
-prelaznim komadom na cevovod 0216x3
33.0 Zakošeni koritasti pužni transporter, kapaciteta Q=40 t/h pri y=0,6 t/m 3, tip PTK-315,
totalne dužine L=7 m. Spirala je po cijeloj dužini S=300 mm. Pogon na strani ulaza, tip
'Metalac' 5-ZK 112M-4, Б-3, IP55, N= 4 kW, n=80 o/min i elasticnom spojnicom »ES-4«.
43
-prelaznim komadom na preklopku SDK-225 visine H=150 mm
-nosačem od čeličnog profila
34.0 Simetricna dvokraka preklopka sa signalizacijom položaja tip SDK-225-30 0 Me,

N=0,37 kW. Preklopka je u kompletu sa prelaznim komadima na cjevovod 0216x3 i pužni
transporter PTK-315.
35.0 Pužni transporter koritasti-reverzibilni, kapaciteta Q=40 t/h pri y=0 56 t/m3, tip PTK-
315, totalne dužine L=12 m. Pogon na strani izlaza, tip Metalac' 5-ZK 112M-4, Б-3, IP55, N=
4 kW, n=80 o/min i elastičnom spojnicom »ES-4«. Puž je sa tri izlaza, od toga dva na
krajevima a treći osno pomjeren 7520 mm od izlaza na strani pogona. Puž je u kompletu sa:
-prelaznim komadom na krov silosa svijetlog otvora D 335 mm,visine Hk—400 mm
36.0 Pužni zatvarač tip ZPTK-315 Me, N=0,37 kW u kompletu sa prelaznim komadom
visine H=280 mm.
37.0 Blok ćelija za rinrfuzno izdavanje završnih smjesa i peletirane hrane. U bloku su 4
ćelije ( R1, R2, R3 i R4)u nizu sa osnim rastojanjem od 4 m sledećih karakteristika:
-cilindar 03,5x5 m sa početkom na koti +8.00
-krov u obliku zarubljene kupe 02 / 03,5 m visine Hk=0,5 m sa gazištem na koti +13.50 i
pasarelom širine b=2 m
-lijevak sa uglom izvodnice α=60° prema horizontali i izlazom Ø0,3 m na koti +5.20 sa
prirubnicom za direktnu vezu na zatvarač Z-23
-čelični nosač za prolaz vozila sa minimalnom visinom prolaza na +4.20, raspored nosača
nogu na koti ±0.00 je a 3,8 a na koti +8.00 je osam nogu po krugu 03,5 m. Staza na +4.20 za
radnike, širine b=1,2 m.
38.0 Ćelijski zatvarač ručni Z-23 sa obrtnim kolom, prelaznim komadom i jutanom
vrećom.
39.0 Bočni šiber zatvarač svetlog otvora D 300, ručni bez signalizacije položaja u
kompletu sa prelaznim komadom sa lijevka rinfuzne ćelije i prelaznim komadom na poz.
40.0.
40.0 Pužni transporter koritasti-dozirni, kapaciteta Q=14 t/h pri y=0,6 t/m3, tip PTKD-200,
duzine L—5,5 m. Pogon na strani izlaza, tip 'Metalac' 3-ZK 100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW,
n=100 o/min i elastičnom spojnicom »ES-3«. Puž je u kompletu sa :
-prelaznim komadom na cjevovod Ø216x3 ,
-nosačem od čeličnog profila ,
44
40.0A Pužni transporter koritasti-dozirni, kapaciteta Q=14 t/h pri y=0,6 t/m3, tip PTKD-200,
duzine L=6,5 m. Pogon na strani izlaza, tip 'Metalac' 3-ZK 100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW,
n=100 o/min i elasticnom spojnicom »ES-3«. Puz je u kompletu sa:
-prelaznim komadom na cevovod Ø216x3
41.0 Elevator (E7) kapaciteta Q= 14 t/h pri y = 0,6 t/m 3, tip EL 3628, visine H = 18,83 m
sa pogonom 'Metalac' 3-ZK 100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=100 o/min i elastičnom
spojnicom»ES-3«, transportni sklop za brašno. Pogonska glava - desna, šipka - jedna.
Elevator je u kompletu sa:
-elementima za vezu za celicnu konstrukciju
-platformom oko elevatorske glave za remont
-prelaznim komadom na preklopku SDK-225
41.0A Elevator (E6) kapaciteta Q= 14 t/h pri y - 0,6 t/m 3, tip EL 3628, visine H= 22,33 m
sa pogonom 'Metalac' 3-ZK 100D4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=100 o/min i elasticnom
spojnicom »ES-3«, transportni sklop za brasno. Pogonska glava — desna, sipka - jedna.
Elevator jr u kompletu sa:
-elementima za vezu za čeličnu konstrukdju ,
-platformom oko elevatorske glave za remont ,
-prelaznim komadom na vibro sito .

N=0,37 kW
43.0 Blok ćelija za završne smjese sledećih karakteristika:
ZS1 -osnova bloka 4x4 m
-osnova jedne ćelije 2x2 m
ZS2 -raspored ćelija 2x2
-visina ravnog dijela He—5 m
ZS3 -visina zajednickog nosača bloka sa 4 vertikalne noge i kosnicima Hn = 9,8 m
ZS4 -gazište na krovu ćelija ravno na koti +14.80 u kompletu sa revizionim otvorima,
otvorima za punjenje, gornjim pokazivačem nivoa, kao i odušnim filter kesama Ø220x300
mm
-levak, asimetrican, visine Hi=2,8 m sa izlazom D 260 mm za direktnu vezu na zatvarač Z-22
45
-blok je sastavljen od 4 ćelije zapremine 23m3/ćeliji
43.0A Linija za uvrećavanje (crtež 03):
01a sistem za vaganje
02a metal detektor
03 uređaj za zaptivanje džakova
04 uključenje na transporter
05 okretanje džakova
05a trakasti transporter
06 traka za kontrolu težine
07 trakasti transporter pod nagibom
08 valjci za prelaz sa 07 na 09
09 trakasti transporter pod nagibom
10 automatski dozer paleta
11 međuprostor za palete
12 robot paletizer UPL-900
13 traka za pune palete
14 transport paleta
43.0B Cijevovodi:
-cijev 0216x3 m 130
-segment cevi 0216x3 - a = 15° kom. 30
-prirubnica 0300 / 0217 kom. 40
-segment cijevi 0171x2- a = 15° kom. 20
-prirubnica 0172 / 0230 kom. 30
45.0 Pužni dozer proizvođača “La meccanica” tip C180, prečnika 180 mm, snage motora
2,2 kW.
46
46.0 Kondicioner proizvođača “La meccanica” tip M400.2310; prečnika 400mm; 9,0KW;
dužine 2310mm.
47.0 Peletirka (46.0) maksimalnog kapaciteta 10 t/h, proizvođača “La meccanica” tip CLM
520.180 ukupne snage 290,1 kW, težine 4202 kg i dimenzija 1945 x 2605 x 2100.
48.0 Hladnjak kapaciteta 11 t/h, trostruke mreže, površine hlađenja 4,56 m 2, od nerđajućeg
čelika. Snaga motora dozatora hladnjaka ,75 kW i snaga izuzimača iz hladnjaka 1,1 kW.
Proizvođač “La meccanica” tip RCC 19x19
49.0 Mlin proizvođača “La meccanica” tip SBR BICE, kapaciteta 12 t/h, sa dva valjka
dimenzija Ø220x1500 mm totalne snage 11 kW. Broj obrtaja motora 1450 min-1 zaštite IP54
49.0A Pužni transporter koritasti – reverzibilni, kapaciteta Q=10 t/h pri у=0,6 t/m3, tip PTK-
250. Pogon na strani izlaza, tip 'Metalac' 3-ZK 100L-4, B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=125 o/min i
elastičnom spojnicom »ES-3«.
50.0 Vibro sito proizvođača “La meccanica” tip VB /6/13 kapaciteta peleta 16 t/h i
smrvljenog proizvoda 12 t/h. Površina sita 2 x 0,82 m2, snage motora 2 x 800 W.
51.0 Pužni transporter koritasti – reverzibilni, kapaciteta Q=25 t/h pri у=0,6 t/m3, tip PTK-
250, totalne dužine Li=6,5 m. Pogon na strani izlaza, tip 'Metalac' 3-ZK 100L-4, B-3, IP55,
N= 2,2 kW, n=125 o/min i elastičnom spojnicom »ES-3«.

N=0,37 kW
53.0 Lančani transporter kapaciteta Q=40 t/h pri y = 0,78 t/m 3 tip LT 36/20 totalne dužine
L = 6,2 m sa pogonom 'Metalac' , B-3, IP55, N= 2,2 kW, n=35 o/min i elastičnom spojnicom
»ES-6«. Pogonska glava — desna.
54.0 Simetrična dvokraka preklopka sa signalizacijom položaja tip SDK-225-300 Me,

N=0,37 kW
55.0 Pužni transporter koritasti-reverzibilni, kapaciteta Q=10 t/h pri y=0,6 t/m3, tip PTK-
315, totalne dužine L=6 m. Pogon na strani izlaza, tip Metalac' 5-ZK 112M-4, Б-3, IP55, N=
2 kW, n=80 o/min i elastičnom spojnicom »ES-4«. Puž je sa dva izlaza, od toga jedan na
krajevima a drug na sredini. Puž je u kompletu sa nosačem od čeličnog profila.
56.0 Šiber zatvarač otvora D 300, ručni bez signalizacije položaja.
57.0 Ciklon lijeve ulazne prirubnice, bez izlazne kape, kapaciteta Q = 13500 m 3/h,
proizvođača “La meccanica”
58.0 Asimetrična dvokraka preklopka bez signalizacije položaja tip
59.0 Ventilator centrifugalni, dimenzija 880 x 940 mm, snage motora 22 kW, 292 kg, 18,5
kW.
47
2.6.2 Fond radnog vremena
Svako sredstvo rada ima svoj tehnički kapacitet, koji definiše efekte rada u procesu rada, bez
zastoja u procesu. Kapacitet sredstava proizvodnje određen je vrstom i količinom
projektovanih proizvoda, tehnologijom, organizacijom proizvodnje i tehničkim
karakteristikama sredstava rada.
Za proračun stvarnog kapaciteta rada neophodno je uzeti u obzir zastoje, odnosno gubitke
radnog vremena prouzrokovane organizacijom rada i radnog mjesta, planiranjem
proizvodnje, obučenošću i motivacijom svih zaposlenih, gubicima radnog vremena i dr.
2.6.3 Kadrovi
Radna snaga potrebna za ostvarivanje projektovanog procesa proizvodnje može se uslovno
podjeliti na nekoliko grupa i podgrupa.
U prvu grupu spadaju radnici koji rade u proizvodnji. To su radnici na mašinama, na
unutrašnjem transportu i posluživanju, neposredni organizatori proizvodnje. Unutar ove
grupe moguće je izvršiti podjelu na podgrupe po raznim kriterijumima.
U drugu grupu spadaju radnici na održavanju opreme i sredstava rada. Pored njih u ovu grupu
spadaju i radnici koji rade na kontroli.
U treću grupu spadaju radnici i stručnjaci koji rukovode organizacijom proizvodnje, vode
administrativne poslove i održavaju čistoću pogona i prostorija.
Pored globalne podjele na navedene tri grupe, radnu snagu je moguće podjeliti po
kriterijumima minimalne stručne spreme neophodne za obavljanje poslova predviđenih
radnim mjestom.
NKV- nekvalifikovani radnik sa osnovnom školom,
PKV- polukvalifikovani radnik sa osnovnom školom i specijalističkom obukom,
KV-kvalifikovani radnik sa srednjom stručnom spremom određenog profila proizvodnog
zanimanja,
VKV-visokokvalifikovani radnik koji posjeduje i specijalistička znanja određene struke koja
je stekao dopunskim školovanjem,
SSS-srednje obrazovani radnik opšteg obrazovanja
VSS- visoko obrazovani radnik sa završenim fakultetom
Potrebna struktura radnika neophodna za odvijanje procesa proizvodnje
Zbog specifičnosti proizvodnje sva radna snaga u procesu proizvodnje je kvalifikovana za
obavljanje više poslova.
48
Tabela Broj i kvalifikaciona struktura radnika u proizvodnji i službama proizvodnje
Red. NAIMENOVANJE Kvalifikaciona Broj radnika Ukupno
br. struktura
1 2 3 4 5
Radnici u službama
proizvodnje SSS 5 1
Radnici u proizvodnji i KV 4 4
održavanju
Rukovodioci VSS 2 2
proizvodnje
Administrativni poslovi SSS 3 3
UKUPNO 10
2.6.4 Transport u procesu proizvodnje
U projektovanoj proizvodnji transport se može podjeliti na dvije osnovne grupe

1. Spoljašnji transport
2. Unutrašnji transport
Spoljašnji transport podrazumjeva transport sirovine i transport gotovih proizvoda, i on se
obavlja kamionima.
Unutrašnji transporti podrazumjeva manipulaciju sa sirovinom, materijalima i gotovim
proizvodima, i u skladu sa osjetljivošću, masom i količinom ovih sortimenata on se obavlja
pomoću transportera, pneumatskih cjevovoda, viljuškara i pužnih dozera.
2.6.5 Otpad u procesu proizvodnje

U tehnološkom procesu nastaje otpad u manjim količinama:
- komunalni otpad koji se smješta u kontejneru za komunalni otpad (ambalaža od sirovina),
- bio otpad se smješta u kontejner za bio otpad (otpadno ulje, neupotrebljiva sirovina,
neupotrebljivi proizvodi),
- emisija gasova koji nastaju sagorjevanjem lož ulja u peći,
- otpadne vode se sabiraju u septičkoj jami (vode od pranja, fekalna kanlizacija).
49
2.6.6 Snabdjevanje potrebnim resursima
Energetski sistemi koji se koriste u proizvodnji stočne hrane mogu se podijeliti u dvije
kategorije;
1. procesni sistemi (PS)
2. pomoćni procesni sistemi (PPS)
Procesni sistemi su oni koji imaju direktan uticaj na proizvod, kao što je;
- kontakt sa proizvodom
Pomoćni procesni sistemi imaju indirektni uticaj na proizvod;
- nisu u direktnom kontaktu sa proizvodom
- imaju sporedni uticaj na proizvodni proces
Shodno svom uticaju na proizvod, takva im se i pažnja mora posvetiti prilikom njihovog
projektovanja.
Voda
Veličina vodovodne instalacije treba biti projektovana da omogući:
- Dovoljnu količinu vode za sve pozicije u proizvodnji
- Kontinualni odvod otpadnih voda u septičku jamu,
- Dimenzionisati kanale prema maksimalnim količinama ispusta voda, bez zadržavanja
- Eliminisati mogući povrat otpadnih voda iz sistema odvoda,
- Sanitarni agensi koji se upotrebljavaju trebaju biti adekvatni i sigurno upotrebljeni tako da
se eliminiše kontaminacija materijala ili proizvoda agensom. Svi kontejneri sa agensom
trebaju biti sigurno skladišteni i identifikovani naljepnicom s imenom agensa, koncentracijom
i pravilima za sigurnu manipulaciju.
Voda (hladna i topla sanitarna voda)
Vlastiti izvor se koristi u procesu proizvodnje. Pošto se ona dobija iz vlastitog izvora
potrebno je da odgovara važećem pravilniku za kvalitet vode.
Preporuka je da se cijela instalacija sanitarne vode uradi od PP ili PE cijevi. Ovi materijali
imaju znatno bolja izolaciona svojstva od pocinkovanih cijevi čime se spriječava pojava
kondenzata iz vazduha na spoljnim zidovima cijevi.
Topla voda se dobija iz bojlera.
Sanitizacija se radi i to sa hemijskim sredstvima za sanitizaciju kao što je rastvor persirćetne
kiseline ili slično.
50
Električna energija
Ovaj dio se odnosi na električne instalacije i opremu koja može imati uticaj i daje kritične
karakteristike sistema pogodne za prehrambenu proizvodnju. Električne instalacije i oprema
treba da budu isprojektovane i izvedene u skladu sa nacionalnim standardima, a pri tom treba
da budu kompatibilne sa proizvodnim procesom.
Generalno rečeno sva oprema treba da bude tako izabrana da se može čistiti, da ne emituje
čestice u okolinu i sa što je moguće manje kanala, žlijebova i sl. Broj električnih priključaka
treba svesti na odgovarajuću mjeru čime se postižu brojne prednosti.
Poželjno je obezbjediti uređaje za suzbijanje insekata na ulazu i izlazu iz proizvodnog
pogona.
Električna energija se koristi za elektromotorni pogon i rasvjetu.
Ulje za loženje
Ulje za loženje će biti smješteno u zasebnu prostoriju u skopu objekta.
Ova prostorija mora imati otvor iznad nivoa izliva ulja.
Prostorija mora bit odvojena zidom vatrootpornosti dva sata, od ostatka objekta i mora imati
zaseban ulaz.
U prostoriju se smješta nadzemni rezervoar koji mora biti izveden u svemu prema tehničkim
propisima. Ulje se koristi u peći.
51
3. PRILOZI
52
3.1 PRILOG MJERA ZAŠTITE OD POŽARA
Zaštita lica i materijalnih dobara od požara, ima poseban značaj. Zbog toga se ovoj djelatnosti
posvećuje odgovarajuća pažnja koja se ogleda kako kroz donošenje novih i dogradnju
postojećih zakonskih i podzakonskih akata, tehničkih i drugih propisa tako i kroz
preduzimanje niza mjera, akcija i aktivnosti. Opšte je poznata činjenica da svake godine
vatrena stihija prouzrokuje ogromne štete kao i znatne ljudske žrtve, onda je sasvim opravdan
razlog da je društvo u cjelini poklonilo dužnu pažnju ovom problemu.
Izvori opasnosti
Normalni uslovi korištenja industrijski proizvodnih objekata kriju u sebi stalnu potencijalnu
opasnost od izbijanja požara. Opasnost proizilazi od postojanja zapaljivih materija u objektu i
izvora uzroka požara. Izvori opasnosti vezani za preradu žitarica se mogu podijeliti na
električne, kada se oprema ne održava ili se pravilno ne koristi, trenjem (rotirajući balansirani
dijelovi mašina, slabo podešeni prenosnici kretanja, zahvaćeni polomljeni dijelovi mašina i
radnih komada obrtnim elementima), strane materije (varničenje izazvano obrtnim
elementima, rad tupim alatom i neadekvatnim režimom obrade), otvorenim plamenom,
pušenje i šibice, sponatano paljenje, vrela površina, statičko naelektrisanje, te eksplozije
nataložene prašine.
Izvori opasnosti od požara eliminišu se već od izbora same lokacije, konstruktivnih
elemenata objekta, predviđenih mjera tehničke zaštite na električnim instalacijama,
periodičnim pregledima, konstruisanjem izvora paljenja, trenjem, dobrim održavanjem,
podmazivanjem i redovnim pregledom cjelokupne mehaničke opreme. Permanentno čišćenje
i održavanje radnih mjesta, fine prašine, kontrolisanje otvorenog plamena i varnica kao izvora
paljenja te pridržavanja radne i tehnološke discipline znatno će umanjiti uzroke svih požara u
pogonu za proizvodnju stočne hrane.
ŽITARICE
To su materije organskog porijekla koje su zapaljive i lako sagorive materije, koje pri svom
sagorjevanju oslobađaju veliku količinu toplotne energije.
Prema JUS Z. CO.005 ove materije se svrstavaju u sledeće klase opasnosti:
Žitarice FxIIE
Prašina organskog porijekla
Prilikom normalnog odvijanja procesa skladištenja sirovina je moguća pojava prašine u
eksplozivnim koncentracijama.
Tehnološki proces se mora voditi strogo u skladu sa uputstvima koja su data od strane
proizvođača opreme.
Prilikom manipulacfije materijalom javlja se emisija prašine koja se u slučaju nepravilne
zaptivenosti opreme ili nedovoljne efikasnosti ciklona aspiracije emituje u radni i životni
prostor. Veličina čestica se kreće u opsegu od 0,1 do 500 mikrona. Prema veličini čestica
prašine se dijele na grubu i sedimentnu (>70 mikrona), čestice od 10-70 mikrona
predstavljaju pravu prašinu, dok čestice manje od 10 mikrona predstavljaju lebdeću –
respirabilnu prašinu koja je najopasnija sa stanovišta protiveksplozijske zaštite. To je i
logično zato što se ukupna površina čestice povećava njihovim usitnjavanjem, što će znatno
olakšati i ubrzati njihovo izgaranje u slučaju dodira sa izvorima paljenja.
53
Zapaljivost i eksplozivnost prašine zavisi u velikoj mjeri od njenog sastava, što je količina
gorivih čestica u prašini veća , to je opasnost od nastanka požara i eksplozija veća.
Količina vlage i inertnih gasova prisutnih u vazduhu je obrnuto proporcionalna opasnosti od
nastanka eksplozije.
Da bi u nekom ograničenom prostoru moglo doći do eksplozije prašine potrebno je da u
vazduhu lebdi određena količina zapaljivih čestica. Ta količina je specifična je za svaku
vrstu prašine i definisana je kao donja granica eksplozivnosti (DGE).
Koncentracija lebdeće prašine koja predstavlja opasnost iznosi 20 % DGE. Prilikom ulaska u
zaprašene prostorije mora se oprezno postupati. Stanje zaprašenosti se prvo konstatuje
vizuelno.
Kao orijentacija može da posluži podatak da se prašina u nekom prostoru nalazi u
eksplozivnoj koncentraciji ako se svjetlost sijalice od 40 W ne mož videti na rastojanju od 5
m.
Gornji primer pokazuje da u je u radnim prostorijama u toku normalnog rada i eksploatacije
praktičo nemoguće postići DGE vrednost. Zaprašnost bliska DGE vrednosti je prisutna
uglavnom u silos ćelijama i mješalicama.
Tabela br. 3.1. Eksplozivne karakteristike prašine

Min.ekspl. Temperatura
Indeks Min.energija Temp.
Materija koncentrac. paljenja oblaka
eksplozivnosti zapaljenja (MJ) klasa
(g/m3) prašine °C
Kukuruz 6,9 40 55 400 2
Pšenica 4.1 60 50 470 1
PAPIR I KARTON
U cijelom objektu se nalaze manje ili veće količine papira (kancelarije, magacin i sl.), ali i
kao ambalaža.
Papir i karton spadaju, kao i drvo, u celulozne materije, te su prema tome sagorive materije.
Zapaljivost papira i kartona zavisi u velikoj mjeri od vrste i od oblika u kojem se nalaze.
Papir u rastresitom stanju, a naročito otpaci papira i kartona u rastresitom stanju lako se pale i
brzo sagorijevaju, dok se složena hartija ili karton relativno teže pale i sporije sagorijevaju.
Na povišenim temperaturama papir i karton se razlažu dajući zapaljive gasovite i tečne
proizvode. Početak i tok razgradnje slični su kao kod drveta.
Papir i karton mogu da upiju znatne količine vode koja im povećava težinu, o čemu treba
voditi računa kod gašenja eventualnih požara.
Sredstva za gašenje požara su voda i pjena. Prema ponašanju na visokim temperaturama i
požarima papir se klasifikuje u klasu opasnosti FxIIIC, a karton u klasu FxIII-IVC. Jedna od
preventivnih mera je da se pri čuvanju zaštite od izvora zagrijevanja koji imaju temperaturu
iznad 100 0C.
54
PLASTIČNE MASE
U plastične mase će biti pakovani gotovi proizvodi.
Plastične mase su makromolekularna organska jedinjenja velike molekulske mase. One pored
osnovne smole sadrže i izvjesne dodatke kao što su punila, plastifikatori, stabilizatori,
katalizatori i boje.
Svi ovi dodaci utiču na fizičko-hemijska svojstva plastičnih masa, ali i na otpornost prema
paljenju i prema sagorijevanju.
Većina plastičnih masa se odlikuje malom otpornošću prema vatri pa uopšte govoreći,
plastične mase pripadaju gorivim čvrstim materijama.
TEKSTIL
Tekstil se dobija preradom prirodnih i sintetičkih vlakana pogodnih za izradu prediva, tkanina
i ostalih tekstilnih proizvoda.
U pogledu zapaljivosti i otpornosti prema vatri tekstilne sirovine se različito ponašaju.
Tačka paljenja pamuka je 350 0C. Tačka paljenja viskoznih vlakana je 420 0C. Sintetička
vlakna, na primer najlon ima tačku paljenja 532 0C. Tačka paljenja vune je 590 0C.
Pamuk je goriva vlaknasta materija. Lako se zapali od iskre i lokalnog zagrijavanja, na
primjer od međusobnog trenja žice za pakovanje. Tinjanje u balama se nastavlja duže vrijeme
pri čemu se gasoviti produkti gorenja apsorbuju u pamuku.
Pamuk je sklon samozapaljenju:
- temperatura paljenja 210 0C

- temperatura samopaljenja 407 0C
- temperatura samozagrijevanja 120 0C
- temperatura tinjanja 205 0C
U načelu najlakše se pale biljna vlakna, nešto teže životinjska, dok su mineralna vlakna
negoriva.
Požare gasiti vodom i pjenom.
Mjere sigurnosti zaštite od požara

U skladu sa opasnostima od požara i eksplozije u procesu prerade i skladištenja žitarica
potrebno je predvidjeti hidrantsku mrežu i potreban broj aparata za početno gašenje požara.
Zbog visokog rizika od požara i znažaja protivpožarne zaštite, potrebno je uraditi Plan zaštite
od požara.
Posebnu pažnju je potrebno obratiti na sistem pneumatskog transporta žitarica. Neophodno je
da u služaju požara dođe do automatskog zaustavljanja rada cijelog sistema.
55
Pregled preventivno zaštitnih mjera dat je tabelarno.
Tabela 3.2. Preventivno-zaštitne mjere od požara
Redni Rizici i karakteristike Mjesto i izvor Mjere zaštite

broj pojavljivanja
Početni požar: U svim djelovima -PP aparati

proizvodnje
1. - kvar na elektro -Plan održavanja čistoće,
instalacijama sredstava rada, prostorija i
instalacija
- nepažnja radnika
2. Požar velikih razmjera U svim djelovima -Plan zaštite od požara

proizvodnje
3.2. PRILOG MJERA ZAŠTITE NA RADU

U sklopu svakodnevnih aktivnosti u procesu proizvodnje radnik je izložen stalnoj opasnosti
od povreda, koje mogu imati trajne posledice na zdravlje radnika. Zbog toga se ovoj
djelatnosti posvećuje odgovarajuća pažnja koja se ogleda kako kroz donošenje novih i
dogradnju postojećih zakonskih i podzakonskih akata, tehničkih i drugih propisa tako i kroz
preduzimanje niza mjera, akcija i aktivnosti.
3.2.1. Opasnosti za bezbjedan rad

U sklopu odvijanja tehnološkog procesa mogu se javiti opasnosti za bezbjedan rad vezane za:
- uslove radne sredine i
- sredatva rada.
Uslovi radne sredine određeni su mikroklimatskim uslovima (temperaturom, vlažnošću
vazduha, prašinom), bukom i vibracijama, osvjetljenjem, fizičkim i hemijskim štetnostima,
kao i minimalnim prostorom za rad i kretanje. Ovi uslovi su definisani propisima.
Sredstva za rad mogu biti izvor opasnosti zbog pokretnih djelova, pada predmeta, opasnosti
od el. udara, buke, vibracija.
3.2.2. Mjere sigurnosti zaštite na radu
Prema Zakonu o zaštiti na radu (Službeni glasnik Republike Srpske, broj 1/08 i
13/10), poslodavac je dužan da donese akt o procjeni rizika za sva radna mjesta u radnoj
sredini i da utvrdi način i mjere za njegovo uklanjanje.
.Aktom o procjeni rizika obraditi sledeće opasnosti, zavisno od tipa i vrste i to:
a) mehaničke opasnosti, koje se pojavljuju korišćenjem opreme za rad, kao što su:
1) nedovoljna zaštita zbog rotirajućih ili pokretnih dijelova,
2) slobodno kretanje dijelova ili materijala koji mogu nanijeti povredu zaposlenom,
56
3) unutrašnji transport i kretanje radnih mašina ili vozila, kao i pomjeranje određene
opreme za rad,
4) korišćenje opasnih sredstava za rad koja mogu proizvesti eksplozije ili požar,
5) nemogućnost ili ograničenost pravovremenog uklanjanja sa mjesta rada, izloženost
zatvaranju, mehaničkom udaru, poklapanju i
6) drugi faktori koji mogu da se pojave kao mehanički izvori opasnosti;
b) opasnosti koje se pojavljuju u vezi sa karakteristikama radnog mjesta, kao što su:
1) opasne površine (podovi i sve vrste gazišta, površine sa kojima zaposleni dolazi u
dodir, a koje imaju oštre ivice – rubove, šiljke, grube površine, izbočene dijelove),
2) rad na visini ili u dubini, u smislu propisa o zaštiti i zdravlju na radu,
3) rad u skučenom, ograničenom ili opasnom prostoru (između dva ili više fiksiranih
dijelova ili vozila, rad u zatvorenom prostoru koji je nedovoljno osvijetljen ili
provjetravan),
4) mogućnost klizanja ili spoticanja (mokre ili klizave površine),
5) fizička nestabilnost radnog mjesta,
6) moguće posljedice ili smetnje usljed obavezne upotrebe sredstava ili opreme za ličnu
zaštitu na radu,
7) uticaji usljed obavljanja procesa rada korišćenjem neodgovarajućih ili neprilagođenih
metoda rada i
8) druge opasnosti koje se mogu pojaviti u vezi sa karakteristikama radnog mjesta i
načinom rada;
c) opasnosti koje se pojavljuju korišćenjem električne energije, kao što su:
1) opasnost od direktnog dodira sa dijelovima električne instalacije i opreme pod
naponom,
2) opasnost od indirektnog dodira,
3) opasnost od toplotnog dejstva koje razvijaju električna oprema i instalacije
(pregrijavanje, požar, eksplozija, električni udar i varničenje),
4) opasnost usljed udara groma i posljedica atmosferskog pražnjenja,
5) opasnost od štetnog uticaja elektrostatičkog naelektrisanja i
6) druge opasnosti koje se mogu pojaviti u vezi sa korišćenjem električne energije.
Štetnosti se grupišu u zavisnosti od njihove vrste i prirode na:
a) štetnosti koje nastaju ili se pojavljuju u procesu rada, kao što su:
1) hemijske štetnosti, prašina i dimovi – udisanje, unošenje u organizam, prodor u tijelo
kroz kožu, opekotine, trovanje,
2) fizičke štetnosti (buka, vibracije, elektromagnetna zračenja i barometarski pritisak),
3) biološke štetnosti (infekcije, izlaganje mikroorganizmima i alergenima),
4) štetni uticaji mikroklime (visoka ili niska temperatura, vlažnosti i brzina strujanja
vazduha),
5) neodgovarajuća ili nedovoljna osvijetljenost,
6) štetni uticaji zračenja (toplotnog, jonizujućeg ili nejonizujućeg, laserskog),
7) štetni klimatski uticaji (rad na otvorenom),
8) štetnosti koje nastaju korišćenjem opasnih materija u proizvodnji, transportu,
pakovanju, skladištenju ili uništavanju i
9) druge štetnosti koje se pojavljuju u radnom procesu a koje mogu da budu uzrok
povrede na radu zaposlenog, profesionalnog oboljenja ili oboljenja u vezi sa radom;
57
b) štetnosti koje proističu iz zahtjeva rada, a odnose se na fizičke, psihičke i psihofiziološke
napore, kao što su:
1) napori ili tjelesna naprezanja (ručno prenošenje tereta, guranje ili vučenje tereta,
razne dugotrajne povećane tjelesne aktivnosti),
2) nefiziološki položaj tijela (dugotrajno stajanje, sjedenje, čučanje, klečanje),
3) naprezanje pojedinih organa i sistema (vid, sluh), mentalno neprezanje,
4) napori pri obavljanju određenih poslova koji prouzrokuju psihološka opterećenja
(stres, monotonija),
5) odgovornost u primanju i prenošenju informacija, korišćenje odgovarajućeg znanja i
sposobnosti, odgovornost u pravilima ponašanja, odgovornosta za brze izmjene radnih
procedura, intenzitet u radu, prostorna uslovljenost radnog mjesta, konfliktne situacije,
rad sa strankama, novcem, nedovoljna motivacija za rad, odgovornost u rukovođenju,
6) štetnosti u vezi sa organizacijom rada, kao što su: rad duži od punog radnog vremena
(prekovremeni rad), rad u smjenama, skraćeno radno vrijeme, rad noću, pripravnost za
slučaj intervencije, terenski rad, dežurstva;
c) ostale štetnosti koje se pojavljuju na radnim mjestima, kao što su:

1) štetnosti koje prouzrokuju druga lica (nasilje prema licima koja rade na šalterima,
prema licima na obezbjeđenju),
2) rad sa životinjama,
3) rad u blizini vode ili ispod površine vode,
4) štetnosti usljed nedostataka tehničkih i sanitarnih uslova na radnom mjestu,
5) neodgovarajuća klimatizacija i položaj,
6) neodgovarajuća kubatura prostora,
7) neodgovarajuća ventilacija,
8) neadekvatno zagrijavanje,
9) neadekvatna osvijetljenost i
10) neodgovarajuće saobraćajnice, snabdijevanje vodom, odvoz otpada.
U okviru aktivnosti za otklanjanje opasnosti vezanih za uslove radne sredine preduzimaju se

slijedeđe mjere:
- određena je potrebna veličina prostora za radna mjesta i transportne puteve,
- dati su potrebni mikroklimatski uslovi (pneumatski transport, osvjetljenje, grijanje) koji se
moraju kontrolisati.
U slučaju da nije moguće obezbjediti propisane mikroklimatske uslove neophodnoje
korištenje ličnih zaštitnih sredstava.
U okviru aktivnosti za otklanjanje opasnosti vezanih za sredstva rada preduzimaju se mjere u
toku izbora opreme (za nabavnu opremu) ili se pristupa prilagođavanju opreme , tako da
oprema ima:
- mehaničku zaštitu rotirajućih djelova,
- zaštitu od udara el. energije,
- ostale zaštite od neželjenih dejstava el. energije,
- minimalnu buku i vibraciju u odnosu na moguća tehnička rješenja,
58
- zaštitu od fizičkih štetnosti
Zaposleni moraju proći obuku iz oblasti zaštite na radu. Neka radna mjesta moraju biti
popunjena radnicima koji su prošli specijalističku obuku iz oblasti zaštite na radu.
Sredstva rada moraju biti podvrgavana periodičnom pregledu, i moraju imati važeće
upotrebne dozvole za rad.
U procesu proizvodnje postoje poslovi sa većim rizikom od povreda ili oboljenja kao i radna
mjesta koja ne ispunjavaju propisane uslove radne sredine. U slijedećoj tabeli dat je pregled
opasnosti, mjera zaštite i sredstava lične zaštite.
Obaveza preduzeća je da urade akt o procjeni rizka na radnim mjestima.
Tabela 5 Preventivno-zaštitne mjere na radu

OPASNOST MJERE ZAŠTITE SREDSTVA LIČNE ZAŠTITE
Opasnost pri puštanju u rad,

radu i održavanju sredstva rada.
Opasnost od pada materijala sa Zaštitna obuća

transportnog sredstva ili
sredstva rada. Rad po uputstvima za
bezbjedan rad,
Opasnost od buke i vibracija redovno održavanje, Korištenje antifona
obuka za bezbjedan
Opasnost od opekotina i rad Korištenje rukavica
ogrebotina
Opasnost od povrede očiju Korištenje zaštitnih naočala
Opasnost od udara el. struje
Opasnost od oštećenja Korištenje zaštitnih maski

digestivnog trakta prašinom.
3.3. PRILOG MJERA ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

U sklopu svakodnevnih aktivnosti proizvodnih preduzaća odvijaju se razni štetni uticaji na
životnu okolinu. Zbog toga se djelatnosti zaštite životne sredine posvećuje odgovarajuća
pažnja koja se ogleda kako kroz donošenje novih i dogradnju postojećih zakonskih i
podzakonskih akata, tehničkih i drugih propisa tako i kroz preduzimanje niza mjera, akcija i
aktivnosti u očuvanju, zaštiti, obnovi i poboljšanju ekološkog kvaliteta i kapaciteta životne
sredine kao i kvaliteta života.
U procesu mogući su razni štetni uticaji na životnu sredinu:
- zagađenje zemljišta i vodotokova, odnosno podzemnih voda , zbog neadekvatnog
upravljanja sitnim i krupnim otpadom, te sanitarnom i atmosferskom vodom.
- zagađivanje atmosfere emisijom gasova i prašine,
- buka i vibracije,
59
- izbijanje i širenje požara.
Za eliminaciju ovih štetnih uticaja su predviđene slijedeće mjere:
- krupni otpad sakupljati i odlagati u kontejner. Nakon punjenja kontejnera otpad odvoziti
na deponiju.
- predviđeno je pravilno odvođenje sanitarnih i atmosferskih voda.
- buka i vibracije su smanjene izborom sredstava rada, lokacijom i zvučnom izolacijom
objekta.
- štetni uticaji na životnu sredinu od mogućeg izbijanja požara su umanjeni predviđanjem
potrebnih mjera zaštite od požara.
4. PREDMJER I PREDRAČUN RADOVA
U slijedećoj tabeli je dat prikaz pojedinačnih cijena opreme, carinskih troškova i troškova
instalacije.
Tabela Cijene opreme i mašina
Red. NAIMENOVANJE Cijena (KM)
br. Nabavna Carina Količina Ukupno
1. LINIJA EKSTRUDIRANJA 1
2. LINIJA DOPREME 1
SIROVINA
3. LINIJA MLJEVENJA 1
4. LINIJA PELETIRANJA 1
5. LINIJA DOZIRANJA I 1
MIJEŠANJA
6. LINIJA IZDAVANJA 1
ZAVRŠNIH SMJESA
7. LINIJA PAKOVANJA 1
60
B. GRAFIČKI PRILOG
61

Stručni Rad - Saša Josipović

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Stručni Rad - Saša Josipović

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTARSTVO ZA PROSTORNO UREĐENJE,

GRAĐEVINARSTVO I EKOLOGIJU REPUBLIKE SRPSKE

GLAVNI TEHNOLOŠKI PROJEKAT POGONA

Banja Luka, mart 2018. godine

Kojom potvrđujem da sam samostalno izradio Glavni tehnološki projekt pogona za

 izrađen u skladu sa odredbama Zakona o uređenju prostora i građenju, te

Banjaluka, mart 2018.god. Saša Josipović, dipl.inž.tehn.

1. Zakon o zaštiti od požara (Sl. glasnik RS, br. 71/12),

Projekat je potrebno uskladiti sa svim važećim propisima, normama, zakonima i standardima.

U pogonu je predviđena proizvodnja sopstvenih generičkih proizvoda, kao i ugovorna

Projektovanim kapacitetom opreme može se ostvariti dnevna proizvodnja od

Stvarni kapacitet će zavisiti od tražnje na tržištu i predstavljaće kombinaciju udjela ovih

Za realizaciju navedenih kapaciteta, kao i zbog specifičnosti proizvodnje predviđa se rad od 8

Projekat je urađen u saglasnosti sa svim važecim standardima i preporukama u oblasti

Projekt predviđa odgovarajući i funkcionalan raspored prostorija, instalaciju savremene

Navedene činjenice su preduslov za visok i reproducibilan kvalitet proizvoda koji treba da

Na prostoru su izvedeni manipulativni putevi i zelene površine.

Takođe je lokacija zadovoljavajuća i sa stanovišta djelatnosti jer izgrađeni objekat slične

Nivo zaštite proizvoda

Stepen izloženosti proizvoda

Integralni dizajn cjelog objekta ili lokacije

Smjesa za svinje u porastu i tovu

SIROVINSKI SASTAV: žitarice, proizvodi industrije proteina i ulja, proizvodi industrije

ROK UPOTREBE: 3 meseca

PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg

Smjesa za tov pilića

SIROVINSKI SASTAV: žitarice, proizvodi industrije proteina i ulja, proizvodi industrije

NAČIN ČUVANJA: Smjesu čuvati na suvom, tamnom i hladnom mjestu.

ROK UPOTREBE: 3 mjeseca PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg

Smjesa za koke nosilje jaja za konzum

SIROVINSKI SASTAV: žitarice, proizvodi industrije proteina i ulja, proizvodi industrije

NAČIN ČUVANJA: Smjesu čuvati na suvom, tamnom i hladnom mjestu.

ROK UPOTREBE: 3 mjeseca. PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg

Smjesa za krave muzare

SIROVINSKI SASTAV: žitarice, proizvodi industrije proteina i ulja, proizvodi industrije

SMJESA ZA KRAVE MUZARE, HEMIJSKI SASTAV:

NAČIN ČUVANJA: Smjesu čuvati na suvom, tamnom i hladnom mjestu.

ROK UPOTREBE: 3 mjeseca

Smjesa za tov junadi

SIROVINSKI SASTAV: žitarice, proizvodi industrije proteina i ulja, proizvodi industrije

SMJESA ZA TOV JUNADI, HEMIJSKI SASTAV:

NAČIN ČUVANJA: Smjesu čuvati na suvom, tamnom i hladnom mjestu.

ROK UPOTREBE: 3 mjeseca

PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg

Smjesa za priplodne svinje

SIROVINSKI SASTAV: žitarice, proizvodi industrije proteina i ulja, proizvodi industrije

NAČIN ČUVANJA: Smjesu čuvati na suvom, tamnom i hladnom mjestu.

ROK UPOTREBE: 3 mjeseca

PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg

SIROVINSKI SASTAV: žitarice, proizvodi industrije proteina i ulja, proizvodi industrije

NAČIN ČUVANJA: Smjesu čuvati na suvom, tamnom i hladnom mjestu.

ROK UPOTREBE: 3 mjeseca

PAKOVANJE: 10 kg, 25 kg, 40 kg

2.4 SIROVINSKA OSNOVA

Sirovine koje se koriste u proizvodnji

Pšenica je najvažnija vrsta žita, po rasprostranjenosti, proizvodnji, potrošnji, hranljivoj

Stočni kvasac (proteinska smeša biljnog porekla),

2.5 TEHNOLOŠKI PROCES

2.5.1 Primarna proizvodnja

 Izbjegavati da se za proizvodnju stočne hrane koriste površine na kojima uslovi okruženja

 Kontrolisati kontaminente, štetočine i bolesti životinja i biljaka na način koji ne predstavlja

 Uništiti sve količine odbačene stočne hrane na higijenski način;

 Zaštititi stočnu hranu i sastojke hrane od naknadne kontaminacije od strane štetočina,