ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΑ
ΥΒΡΙΔΙΑ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ
 ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ- ΟΜΑΔΕΣ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ
Λόγω των σταυρογονομοποιήσεων και της μεγάλης
προσαρμοστικότητας σε ποικιλία κλιμάτων ο αραβόσιτος
παρουσιάζει:

 Ποικιλομορφία τόσο στα μορφολογικά όσο και τα ποιοτικά

χαρακτηριστικά:

 το τελικό ύψος των φυτών (0,60-7 m)

 το τελικό μήκος του σπάδικα (7 cm- 1m, τύπος jala)
 αριθμός των φύλλων (8- 40)
 το μέγεθος των κόκκων
 η υφή των κόκκων (υαλώδης ή αλευρώδης)
 ο χρωματισμός των κόκκων (λευκό, κόκκινο, κίτρινο,
πορφυρό ή κυανό)
 ο χρόνος από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή (από 3 μήνες
μέχρι 1 χρόνο)
Αυτό υποχρέωσε στην ταξινόμηση του αραβοσίτου
σε 7 ομάδες

 οι ομάδες αυτές μπορούν να

αλληλογονιμοποιούνται
 οι διαφορές μεταξύ τους οφείλονται σε ένα
ζεύγος κληρονομικών παραγόντων
 παλαιότερα θεωρήθηκαν ως υποείδη (γι’ αυτό
φέρουν λατινικές ονομασίες)
 διακρίνονται από τα μορφολογικά
χαρακτηριστικά του κόκκου (δομή ενδοσπερμίου
και φυσικοχημικές ιδιότητες
Οδοντοειδής αραβόσιτος (Z. mays indentata- dent corn)
Ύψος (2,5-3,5 m)
 δεν αδελφώνουν
 παράγουν κατά κανόνα ένα μόνο σπάδικα (μήκος 12-32 cm με 16-20
σειρές σπόρων
 ο καρπός- ενδοσπέρμιο αποτελείται:
 αλευρώδες άμυλο, συγκεντρώνεται στην κορυφή
του καρπού
 υαλώδες άμυλο, εντοπίζεται στις δύο πλευρές του
 κατά την ωρίμανση του καρπού σχηματίζεται μια
χαρακτηριστική κοιλότητα, σχήματος δοντιού
 τα απλά ελληνικά υβρίδια (Άρης, Δίας, Αθηνά κ.ά.)
και το αμερικανικής προέλευσης διπλό υβρίδιο Oh-C 92
Σκληρόκοκκος αραβόσιτος (Z. mays induratα – flint corn)
 Ύψος (1,5-1,7 m)
 Μικρή τάση αδελφώματος
 μικρότερο βιολογικό κύκλο
 παράγουν δεύτερο σπάδικα (10-30 cm 8 σειρές )
 Ανθεκτικότερα στις προσβολές των εντόμων
 Ο καρπός έχει σχήμα σφαιρικό
• το εξωτερικό τμήμα αποτελείται από το υαλώδες άμυλο
•δεν σχηματίζεται η χαρακτηριστική κοιλότητα
• μικρή ποσότητα αλευρώδους αμύλου γύρω από το
έμβρυο
Τα διπλά ελληνικά υβρίδια: Ι.Σ. 20, Ι.Σ. 70, Ι.Σ. 400, καθώς
επίσης και οι ελληνικές τοπικές ποικιλίες.
Αλευρώδης αραβόσιτος (Ζ. mays amylacea- soft corn
Συναντάται σε ορισμένες περιοχές της Αμερικανικής Ηπείρου
Στη χώρα μας παλαιότερα καλλιεργούταν η ‘’αφρόροκα’’
Ο σπάδικας κοντότερος και παχύτερος του σκληρόκοκκου
Ο καρπός έχει χρώμα συνήθως λευκό, σχήμα παρόμοιο με εκείνο
του σκληρόκοκκου και ολόκληρο το ενδοσπέρμιο αποτελείται
από αλευρώδες άμυλο
Σακχαρώδης αραβόσιτος (Z. mays saccharata- sweet corn)
 μικρό βιολογικό κύκλο (60-90 ημέρες),
Παράγει περισσότερους από ένα σπάδικες
Ύψος 1,5-2,5 m
Οι βλαστοί περιέχουν μεγάλη περιεκτικότητα σακχάρων
Ο σπάδικας έχει μήκος περίπου 15-20 cm με 12 σειρές κόκκων

• Ο καρπός έχει συρρικνωμένη όψη

• Το ενδοσπέρμιο υαλώδη υφή και μεγάλη περιεκτικότητα διαλυτών
σακχάρων
Μικρόκοκκος αραβόσιτος (Z. mays everta- pop corn)
Ύψος 1,5-2 m
Τα φυτά αδελφώνουν, παράγουν πολλούς σπάδικες (μήκος 10-15 cm με
12-16 σειρές σπόρων)
Το ενδοσπέρμιο αποτελείται κυρίως από υαλώδες άμυλο.
Ο κόκκος είναι μικρός, επιμήκης και σκληρός, διακρίνεται σε:
Ορυζόμορφο. Οι σπάδικες έχουν σχήμα κωνικό, ενώ το σχήμα των
καρπών είναι παρόμοιο με εκείνο του ρυζιού
Μαργαριταρόμορφο. Οι σπάδικες έχουν σχήμα περίπου κυλινδρικό,
ενώ οι καρποί είναι στρογγυλεμένοι και μοιάζουν με μαργαριτάρι
 Οι κόκκοι όταν θερμαίνονται δίνουν μια λευκή μάζα, η οποία έχει
όγκο περίπου 30 φορές μεγαλύτερο από τον αρχικό όγκο του κόκκου.
Zea mays everta- (μικρόκοκκος αραβόσιτος ή pop corn)
Ο κόκκος μπορεί να είναι:
Οξυκατάληκτος (τύπος ορυζόμορφος)
Αποστρογγυλευμένος (τύπος μαργαριταρόμορφος)
Εκρήγνυνται όταν θερμαίνονται
Αποδίδουν λευκή μάζα με όγκο μέχρι και 30 φορές περισσότερο του
αρχικού
Η ιδιότητα αυτή οφείλεται στην πίεση που εξασκείται από τους
εγκλωβισμένους μέσα στο υαλώδες άμυλο υδρατμούς
Ο τελικός όγκος είναι συνάρτηση της υγρασίας των σπόρων
Είναι μεγαλύτερη λευκή μάζα όταν η υγρασία είναι 14%
Καλυμμένος αραβόσιτος (Z. mays tunicata- Pod corn)
Οι σπόροι και μετά τον αλωνισμό παραμένουν καλυμμένοι με το χιτώνα
και τη λεπίδα
Είναι αρκετά πρωτόγονος τύπος και θεωρείται ο πρόγονος όλων των
καλλιεργουμένων τύπων αραβόσιτου
Έχει μικρή καλλιεργητική αξία και γι’ αυτό δεν προτείνεται για
παραγωγή καρπού
Διακρίνεται από έντονο αδέλφωμα, πλούσιο φύλλωμα και συστήνεται
για παραγωγή βιομάζας
Κηρώδης αραβόσιτος (Z. mays ceratina- Waxy corn)
Συναντάται κυρίως στην Αμερική
Το ενδοσπέρμιο έχει κηρώδη υφή κα το άμυλο αποτελείται
αποκλειστικά, από αμυλοπηκτίνη
Το άμυλο του κηρώδους αραβόσιτου σε επαφή με το ιωδιούχο κάλι
χρωματίζεται ερυθρό, αντίθετα στους υπόλοιπους τύπους, αποκτά βαθύ
κυανό χρώμα

Το άμυλο χρησιμοποιείται:

1. Στη βιομηχανία για την παραγωγή κολλητικών ουσιών
2. Ως υποκατάστατο της ταπιόκα
Καλλιεργούμενοι πληθυσμοί & υβρίδια
αραβοσίτου
 Από 1930 μέχρι και το 1958 στη χώρα μας
καλλιεργήθηκαν οι τοπικοί πληθυσμοί (η δημιουργία
τους οφείλεται κυρίως στους ίδιους τους
παραγωγούς, οι οποίοι κρατούσαν σπόρο από την
παραγωγή της μιας χρονιάς για να τον σπείρουν την
επόμενη) (τύποι flint, έχουν μικρό βιολογικό κύκλο-
FAO 400-500, καλή προσαρμοστικότητα, αλλά
μικρές αποδόσεις 100-250 Kg/στρ.)
 Από το 1959 μέχρι 1978 οι τοπικοί πληθυσμοί αντικαθίστανται
σταδιακά από τα διπλά υβρίδια
καθαρή σειράΑ Χ καθ.σειράΒ καθ. σειράΓ Χ καθ. σειρά Δ

Απλό υβρίδιο ΑΒ Χ Απλό υβρίδιο ΓΔ

Διπλό υβρίδιο ΑΒΓΔ

(Προέρχονται από τη διασταύρωση δύο απλών υβριδίων. Στην
κατηγορία αυτή ανήκουν τα υβρίδια: Oh-C 92, Ι.Σ. 20, Ι.Σ.79, Ι.Σ. 400,
Ι.Σ. 228, Ι.Σ. 848, κ.ά.
(7% μέση ετήσια αύξηση της στρεμματικής απόδοσης)

 Από το 1979 μέχρι σήμερα καλλιεργούνται κυρίως τα απλά υβρίδια, με

αποτέλεσμα να παρουσιαστεί μια αλματώδης αύξηση των αποδόσεων.
Προέρχονται από τη διασταύρωση δύο καθαρών σειρών.
Καθαρή σειρά Α Χ Καθαρή σειρά Β

Απλό υβρίδιο ΑΒ
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα υβρίδια Pioneer 3184, Nicherson 4-
702, Helios, Άρης, Αθηνά Δίας κ.ά
Επιλογή των καταλληλότερων υβριδίων

Πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τη:

Διάταξη τω φύλλων. Η ‘’κάθετη διάταξη’’ των φύλλων πλεονεκτεί σε

σχέση με την ‘’οριζόντια’’, επειδή:
1. Αξιοποιείται καλύτερα η ηλιακή ακτινοβολία
2. Μειώνεται η σκίαση και ο ανταγωνισμός
3. Δυνατότητα αύξησης της πυκνότητας σποράς

 Ταχύτητα ωρίμανσης. Γρήγορη ξήρανση φυτών και σπόρου, με πλήρη

μεταφορά των αποθησαυριστικών ουσιών από τα βλαστικά όργανα
προς τους καρπούς, ιδιότητα χρήσιμη σε επίσπορες καλλιέργειες
 Ανθεκτικότητα στο πλάγιασμα. Αντοχή στο ξερίζωμα και σπάσιμο του
στελέχους εξαιτίας προσβολών από διάφορα παθογόνα (Pyrausta
nubilalis, Gibberella zeae) και αντιξοότητες του περιβάλλοντος
 Ανθεκτικότητα στις ασθένειες. Διατίθενται στην αγορά υβρίδια
καλαμποκιού με υψηλή ανθεκτικότητα στην ελμινθοσπορίωση
(Helminthosporium turcicun), στο μωσαϊκό του καλαμποκιού και
στην πυραλίδα 1ης γενιάς
 Πρωιμότητα. Είναι ένα από τα σπουδαιότερα
χαρακτηριστικά, έχει σχέση με τη διάρκεια του βιολογικού
κύκλου και από αυτήν εξαρτάται η παραγωγική ικανότητα του
υβριδίου.

• Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου του υπό επιλογή υβριδίου

θα πρέπει να εκμεταλλεύεται πλήρως την καλλιεργητική
περίοδο της συγκεκριμένης περιοχής

• Τα πρώιμα υβρίδια δεν αξιοποιούν πλήρως μια μεγάλη

διαθέσιμη καλλιεργητική περίοδο

• Ενώ αντίθετα σε μικρές καλλιεργητικές περιόδους τα όψιμα

υβρίδια δεν φτάνουν στη φυσιολογική ωρίμανση ή εάν
φτάσουν θα απαιτηθεί πρόσθετη δαπάνη για την ξήρανση του
καρπού.
 Το μήκος του βιολογικού κύκλου εκφράζεται:

1. Με τον αριθμό των ημερών από το φύτρωμα μέχρι τη

φυσιολογική ωρίμανση του καρπού ή

2. Με συμβατικές ομάδες FAO (100-200-300-400-500-600-700-

800 κ.α.) αυξανόμενες με την επιμήκυνση του βιολογικού
κύκλου

3. Κάθε συμβατική ομάδα διεθνώς δηλώνεται ως δείκτης FAO, ο

οποίος εκφράζει την πρωιμότητα του υβριδίου

Ο δείκτης FAO προσδιορίζεται αθροίζοντας τις ημερήσιες

‘’χρήσιμες τιμές’’ της θερμοκρασίας από τη σπορά μέχρι την
φυσιολογική ωρίμανση, χρησιμοποιώντας μια από τις
μεθόδους:
 Ο δείκτης FAO προσδιορίζεται αθροίζοντας τις ημερήσιες ‘’χρήσιμες
τιμές’’ της θερμοκρασίας από τη σπορά μέχρι την φυσιολογική
ωρίμανση, χρησιμοποιώντας μια από τις μεθόδους:

Μέθοδος NOAA (National Oceanic Atmospheric Administration)

Προσδιορίζεται με τον τύπο:

Δείκτης FAO= Σ (Τmax/2+Tmin/2) - ΘΖ

Όπου:
Σ= άθροισμα της ημερήσιας ‘’χρήσιμης τιμής’’ της θερμοκρασίας
Τmax= μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία μέχρι 30ο C
Tmin= ελάχιστη ημερήσια θερμοκρασία με κατώτερη τιμή τους 10ο C (ή
6ο C για τους Γάλλους)
Θz= θερμικός συντελεστής, του οποίου η τιμή είναι συνήθως 10.
Παράδειγμα 1ο
Έστω ότι Τmax= 28ο C
Tmin= 14ο C
Ημερήσια ‘’χρήσιμη τιμή’’ θερμοκρασίας = (Tmax /2 + Tmin/2) - ΘΖ =
(28/2+14/2) - 10 = 11
Παράδειγμα 2ο
Έστω ότι Τmax= 36ο C
Tmin= 16ο C
Ημερήσια ‘’χρήσιμη τιμή’’ θερμοκρασίας = (30/2 + 16/2) - 10 = 13

Παράδειγμα 3ο
Έστω ότι Τmax= 16ο C
Tmin= 5ο C

Ημερήσια ‘’χρήσιμη τιμή’’ θερμοκρασίας= (16/2 + 10 /2) - 10 = 3

Αθροίζοντας όλες τις ημερήσιες ‘’χρήσιμες τιμές’’ της

θερμοκρασίας από τη σπορά μέχρι τη φυσιολογική
ωρίμανση βρίσκεται μια τιμή, η οποία μας
προσδιορίζει το δείκτη FAO
Μέθοδος GILMORE AND ROGERS (1958)
Στηρίζεται στην προηγούμενη (ίδιος τύπος)

Αλλά λαμβάνει υπόψη το αρνητικό αποτέλεσμα της ημερήσιας Tmax, όταν

είναι μεγαλύτερη από 30ο C, αφαιρώντας την επιπλέον διαφορά π.χ.
όταν η ημερήσια
Tmax= 32ο C η Tmax στον τύπο γίνεται 28ο C, δηλαδή 30-2=28

Δείκτης FAO= Σ (Τmax/2+Tmin/2) - ΘΖ

Μέθοδος ONTARIO O ‘’BROWN- 40’’ (1969)
Όπως και η προηγούμενη,
Λαμβάνει υπόψη το αρνητικό αποτέλεσμα της μέγιστης ημερήσιας
θερμοκρασίας, όταν υπερβαίνει τους 30ο C,
Επιπλέον προβλέπει δύο τιμές ελάχιστης θερμοκρασίας (10ο C για τις
ημερήσιες κα 4,4ο C για τις νυχτερινές):

Ημερήσια ‘’χρήσιμη τιμή’’ θερμοκρασίας =

Σ Τmax/2 + TminH/2 + TminN/2 - ΘΖ

Όπου:
Τmax= μέγιστη θερμοκρασία ημέρας (λαμβάνεται υπόψη το αρνητικό
αποτέλεσμα)
Τmin H= ελάχιστη θερμοκρασία ημέρας με κατώτερη τιμή τους 10ο C
Tmin N= ελάχιστη θερμοκρασία νύκτας με κατώτερη τιμή τους 4,4ο C
Θz = θερμικός συντελεστής με τιμή 10
Στη χώρα μας τα υβρίδια αραβοσίτου ταξινομούνται
σε τρεις μεγάλες ομάδες πρωιμότητας:

1. Υβρίδια με μικρό βιολογικό κύκλο (δείκτης FAO=

100-400) κατάλληλα για επίσπορες καλλιέργειες.

2. Υβρίδια μέσου βιολογικού κύκλου (δείκτης FAO=

500-600)

3. Υβρίδια μεγάλου βιολογικού κύκλου (δείκτης

FAO>650
Δείκτης FAO ή ‘’Χρήσιμες Αριθμός ημερών
συμβατικές ημερήσιες’’ τιμές από τη σπορά
ομάδες θερμοκρασίας μέχρι η
από τα σπορά φυσιολογική
μέχρι τη ωρίμανση
φυσιολογική
ωρίμανση
100 1230 75-85
200 1300 90-95
300 1340 100-105
400 1365 110-115
500 1400 120-125
600 1450 125-130
700 1520 135-140
800 1600 140-145