Tyt Palme Kimya Soru Ki̇tabi

KAZANIM ODAKLI
YENİ NESİL SORULARLA
Kimya
SORU KİTABI
Hakan SÖYLEMEZ
PALME
YAYINEVİ
Kimya Soru Kitabı Hakan SÖYLEMEZ
PALME
YAYINEVİ Yayın No. 1647 / 23
Yayın Editörü : Hakan SÖYLEMEZ

Yayına Hazırlama : PALME Dizgi Grafik Birimi
Yayıncı Sertifika No. : 49844
PALME Yayınevi©
ISBN : 978-605-282-133-6
Baskı : Başak Matbacılık

Basımevi Sertifika No. : 51529
Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi
olsa kullanılamaz; teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır, PALME
YAYINEVİ’ne aittir.
“Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR”
Mustafa Kemal ATATÜRK

EDİTÖR’DEN
Bilim ve teknolojide yaşanan hızlı değişim, bireyin ve toplumun değişen ihtiyaçları, öğrenme ve öğret-
me teorisi ve yaklaşımlarındaki yenilik ve gelişmeler bireylerden beklenen rolleri de doğrudan etkilemiştir.
Bu değişim; bilgiyi üreten, işlevsel olarak kullanabilen, problem çözebilen, eleştirel düşünen, girişimci,
kararlı, iletişim becerilerine sahip, empati yapabilen, topluma ve kültüre katkı sağlayan vb. niteliklerdeki
bir bireyi tanımlamaktadır.
Bu birikime ve donanıma sahip bireylerin yetişmesine önemli ölçüde destek verecek olan yayınlarımız
salt bilgi aktaran bir yapıda değil, bireysel farklılıkları dikkate alan, kişiye değer ve beceri kazandırmayı
hedefleyen bir anlayışla hazırlanmıştır.
Bir taraftan farklı konu ve sınıf düzeylerinde sarmal bir yaklaşımla tekrar eden kazanımlara ve açıklama-
lara, diğer taraftan bütünsel ve bir kerede kazandırılması hedeflenen öğrenme becerileri doğrultusunda;
kitaplarımızı yeni sınav sistemine uygun bir şekilde hazırlarken, soru çeşitliliği bakımından zengin olması-
na, her seviyedeki öğrenciye hitap etmesine, kolaydan zora bir sistem takip eden testlerden oluşmasına
özen gösterilmiştir.
Temel anlayışımız yayınevimizin yüzlerce yayınından biri olan bu kitabın, sınava hazırlık dışında okul
derslerine de destek verecek önemli bir kaynak olmasıdır.
Bilim ve teknolojiyle gelişen akılların kalplerden ayrılmaması dileğiyle...
Hakan SÖYLEMEZ
hakan.soylemez@palmeyayinevi.com
(0532) 223 28 75
YAZARDAN
Sevgili öğrenciler,
Üniversiteye giriş sınavlarında hedefinize ulaşmak, biliyoruz ki hepinizin en büyük amacıdır. Ancak bu amaca ulaş-
mak için Kimya dersine sevgi ve ilgi duymanız gerekir. Sevgi ve ilgi duyduğunuz bir dersi tam olarak öğrenebilir ve o
dersten başarılı olabilirsiniz.
Öğrenmeyi tamamlayan ve pekiştiren en etkin yöntemlerden biri de her konuyla ilgili çok sayıda ve her zorluk dere-
cesinde sorular çözmektir.
Yeni bir öğretim yılına girerken Kimyanın kapsamı ve çeşitlenen, değişen soru tiplerine paralel olarak hazırladığım bu
kitapta şu hususlara özellikle titizlik gösterdim.
– Temel Kavramlar başlığı altında bir konunun temel bilgilerini öğrenmenizi ya da hatırlamanızı sağlamak
– Konu ile ilgili tüm ana ve alt başlıkları sırasıyla tarayan özgün soru hazırlamak
Bu kitaptaki soruları çözerken bilmediğiniz veya unuttuğunuz bir konu ile ilgili sorularla karşılaşabilirsiniz. Temel kav-
ramlara dönerek onu öğrenmenizi veya hatırlamanızı öneriyorum. Böylece, test bittiğinde o konu ile ilgili hiçbir eksiğinizin
kalmadığını göreceksiniz.
Kitabın hazırlık aşamasında emeğini esirgemeyen Kimya Öğretmeni Yaşar Bayramlı’ya takdir ve teşekkürlerimi su-
narım.
Yalnızca üniversiteye giriş sınavlarında değil, yaşamınızda da başarılı olmanız dileğiyle...
Hakan SÖYLEMEZ
hakan.soylemez@palmeyayinevi.com
(0532) 223 28 75
İÇİNDEKİLER
1. ÜNİTE
KİMYA BİLİMİ ............................................................................................................ 7
Simyadan Kimyaya ................................................................................................. 8
Başlıca Kimya Disiplinleri ........................................................................................ 16
Başlıca Kimya Endüstrileri, Kimya Alanı İle İlgili Başlıca Meslekler.......................... 18
Elementler ve Sembolleri........................................................................................ 20
Bileşikler ................................................................................................................. 22
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği ...................................................... 26
Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığı ve Çevre Üzerinde Etkileri................................ 28
2.
ÜNİTE ATOM VE PERİYODİK SİSTEM ................................................................................ 30
Atom Modelleri ........................................................................................................ 31
Atomdaki Temel Tanecikler .................................................................................... 35
İzotop, İzobar .......................................................................................................... 43
İzoton, İzoelektronik ................................................................................................ 47
Periyodik Sistem, Elementlerin Sınıflandırılması...................................................... 49
Katman Elektron Dizilimi ......................................................................................... 51
Periyodik Sistemde Bazı Gruplar ve Özellikleri ....................................................... 55
Periyodik Özellikler ve Değişimi .............................................................................. 63
3.
ÜNİTE KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER .......................................................... 69
Kimyasal Türler ....................................................................................................... 70
Atomların Kararlılığı ve Dublet – Oktet Kuralı .......................................................... 72
Atom ve İyonların Lewis Yapısı ............................................................................... 74
İyonik Bileşikler ve Oluşumu – I .............................................................................. 76
İyonik Bileşiklerin Adlandırılması ............................................................................ 80
İyonik Bileşiklerin Örgü Yapısı ................................................................................ 83
İyonik Bileşiklerin Suda Çözünmesi ve İyonik Bağların Sağlamlığı ......................... 85
Kovalent Bağ ve Kovalent Bileşiklerin Oluşumu ..................................................... 87
Kovalent Bileşiklerin Adlandırılması ........................................................................ 94
Kovalent Bağlarda Polarlık ...................................................................................... 96
Kovalent Bağlarda Polarlık ve Metalik Bağ ............................................................. 100
Zayıf Etkileşimler ..................................................................................................... 102
Fiziksel ve Kimyasal Değişimler .............................................................................. 106
4.
ÜNİTE MADDENİN HALLERİ ................................................................................................ 108
Maddenin Farklı Halleri ........................................................................................... 109
Katılar ve Özellikleri ................................................................................................. 113
Sıvıların Özellikleri ve Viskozite ............................................................................... 116
Buharlaşma – Yoğuşma ve Denge Buhar Basıncı .................................................. 118
Atmosferde Su Buharı ............................................................................................. 124
Gazların Genel Özellikleri ........................................................................................ 126
Hal Değişimi ............................................................................................................ 128
Hal Değişim Grafikleri ............................................................................................. 130
5.
ÜNİTE DOĞA VE KİMYA ....................................................................................................... 136
Su ve Hayat ............................................................................................................. 137
Çevre Kimyası ......................................................................................................... 141
6.
ÜNİTE KİMYANIN TEMEL KANUNLARI .............................................................................. 147
Kütlenin Korunumu Kanunu .................................................................................... 148
Sabit Oranlar Kanunu .............................................................................................. 151
Katlı Oranlar Kanunu ............................................................................................... 157
7. ÜNİTE MOL KAVRAMI ......................................................................................................... 163
Mol İle İlgili Hesaplamalar ....................................................................................... 164
8. ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELER VE DENKLEMLER ......................................................... 180
Tepkime Denklemleri .............................................................................................. 181
Yanma Tepkimeleri ................................................................................................. 185
Çözünme – Çökelme Tepkimeleri ........................................................................... 189
Asit – Baz Tepkimeleri ............................................................................................ 192
9.
ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR ..................................................... 196
Denklemli Miktar Hesaplamaları ............................................................................. 197
Artan Maddesi Olan Tepkimeler ............................................................................. 201
Kimyasal Tepkimelerin Verimi, Saf Olmayan Madde İçeren Problemler, Birbirini
İzleyen Tepkimelere İlişkin Problemler ................................................................... 205
Atom Kütlelerinin Hesaplanması, Aynı Anda Oluşan Tepkime Problemleri ............ 207
Formül Bulma Problemleri ...................................................................................... 209
Kimyasal Hesaplamalar .......................................................................................... 211
10.
ÜNİTE KARIŞIMLAR ............................................................................................................. 213
Homojen Karışımlar ................................................................................................. 214
Heterojen Karışımlar ............................................................................................... 216
İyonik ve Molekül Yapılı Bileşiklerin Çözünme Süreci ............................................ 220
Çözeltilerde Kütlece Yüzde Derişim ........................................................................ 222
Hacimce Yüzde Derişim, Kütle/ Hacim Yüzdesi ..................................................... 226
Koligatif Özellikler ................................................................................................... 228
Tanecik Boyutu Farkından Yararlanarak Ayırma ..................................................... 232
Yoğunluk Farkından Yararlanarak Ayırma ............................................................... 235
Çözünürlük Farkından Yararlanarak Ayırma ........................................................... 238
Kaynama Noktası Farkından Yararlanarak Ayırma ................................................. 241
11.
ÜNİTE ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR ............................................................................... 245
Asitleri ve Bazları Tanıyalım .................................................................................... 246
Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri ............................................................................. 250
pH Kavramı ............................................................................................................. 256
Asit – Baz İndikatörleri ............................................................................................ 258
Asitlerin ve Bazların Metallere Etkisi ....................................................................... 260
Asit ve Bazların Endüstri ve Çevre Açısından Değerlendirilmesi ............................ 266
Temizlik Malzemesi Kullanmanın Sağlık, Çevre ve Tesisat Açısından Önemi ........ 268
Tuzlar ...................................................................................................................... 270
12.
ÜNİTE KİMYA HER YERDE .................................................................................................. 273
Temizlik Maddeleri .................................................................................................. 274
Polimerler ................................................................................................................ 280
Kozmetikler ............................................................................................................. 286
İlaçlar ...................................................................................................................... 288
Hazır Gıdalar ........................................................................................................... 291
Yenilebilir Yağ Türleri .............................................................................................. 295
Kimya Bilimi
1.
Ünite
1.Ünite /KİMYA BİLİMİ
Simyadan Kimyaya – I
1. TEST
ANTİK ÇAĞDA
SİMYACILAR 1. I. Hava 4. Eski zamanlarda simyacı olduğu bilinen bir
Eski çağ insanları korunma ve II. Altın kişi;
yaşamını sürdürebilme ihtiya-
III. Su I. Denemeler yaparak geliştirdiği bir asit çö-
cından dolayı sürekli arayış
içinde olmuştur. Temel ihti- zeltisi ile metalleri etkileştirmeye ve değiş-
Yukarıda verilen maddelerden hangileri
yaçlarını karşılayabilmek için tirmeye çalışmıştır.
simyacıların kabul ettiği elementlerdendir?
sınama-yanılma yoluyla birçok II. Yaptığı iksirler ile çeşitli hastalıklara çare
maddeyi keşfetmişlerdir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III olmaya çalışmıştır.
İnsanlar, yıldırım düş-
mesiyle ve yanardağlardan D) I ve III E) II ve III III. Bazı deneysel araç ve gereçleri keşfetmiş-
akan lavlarla ateşi tanımış- tir.
lardır. Ateşin keşfedilmesiyle
IV. Bazı sıvıları kaynatarak sıvıyı damıtmıştır.
ateşin pişirme ve eritme özel-
liğini kullanan eski çağ insan- V. Suyu elektroliz ederek oksijen gazı elde
ları demir, bakır, kalay gibi etmiştir.
metalleri eriterek av aletleri çalışmalarından kaç tanesini yapmış olabi-
yapmışlardır. 2. _________, basit metalleri altına dönüştür-
lir?
meye çalışmışlardır. İslam uygarlığında sim-
ya alanında çalışan ünlü alimler arasında A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
______________ önemli bir yer tutmaktadır.
Simya; teorik temelleri olmayan, sınama
ve yanılmaya dayalı çalışmalar içerdiği ve
sistematik bilgi birikimi sağlayamadığı için
____ olamamıştır. Ancak simya alanında ya- 5. Simyacılar, çalışmaları sırasında günümüz
pılan çalışmalar sayesinde geliştirilen araç kimyasının da temelini teşkil eden bazı yön-
gereçler, yöntemler ve bulunan maddeler temler kullanmışlardır.
Palme Yayınevi
Av aletleri
______________ biliminin oluşmasına öncülük
Buna göre;
yapmıştır.
Topraktan yaptıkları çanak, I. Kükürt buharı ile ağartma
çömlek, testi gibi kap kacakları
Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerle-
II. Süzme
besinleri saklamak amacıyla re aşağıdaki kelimelerden hangisi getirile-
kullanmışlardır. mez? III. Damıtma
A) kimya B) Alşimistler yukarıda verilen yöntemlerden hangileri

C) Cabir bin Hayyan D) bilim kimyaya, simyacılar tarafından kazandırıl-
E) simya mıştır?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III
3. Simyacıların yaptığı çalışmalar,
Toprak testi I. Farklı metallerin keşfi
II. Metallerin farklı maddeler ile tepkimesi 6. I. Merak etme
Bitkilerden elde ettikleri
III. Metallerin alaşım oluşturması II. Düşünme ve araştırma
ürünleri uzun süre saklaya-
bilmek için kurutma, ağartma
IV. Metallerin kimyasal tepkimeye girme is- III. Günlük yaşama ait bilgiler toplama
gibi yöntemler kullanmışlardır.
tekleri IV. Keşfetme
Ayrıca bazı hastalıkların
tedavisinde, yiyeceklerin uzun gelişmelerinin hangilerinin öğrenilmesi V. Deneme – yanılma
süre saklanmasında ve te- üzerinde etkili olmuştur? Yukarıdaki süreçlerden kaç tanesi kimya-
mizlik işlerinde kullanılan tuzu
keşfetmişlerdir. Tuzu, deniz nın bilim olma sürecinde etkili olmuştur?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
ve göl sularının buharlaştırıl- A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
ması ya da tuz kayalarının kı- D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
rılıp öğütülmesi ile elde ettiler.
8 1. D 2. E 3. E 4. B 5. E 6. A
1.Ünite / KİMYA BİLİMİ
7. Simyanın bilim olarak görülmemesinde; 10. I. Toprak

I. Teorik temellerinin bulunmayışı II. Su Eski çağlarda insanlar av
II. Sınama ve yanılmaya dayanan çalışmala- III. Hava hayvanlarının derilerinden
rı içermesi yaptıkları giysileri boyamak
Eski çağ element kavramına göre sınıflan- amacıyla keşfettikleri madde-
III. Sistematik bir bilgi birikimini sağlayama-
dırılması I, II ve III şeklinde yapılmış olan leri kullanmışlardır. Bu amaçla
ması
maddeler aşağıdakilerden hangisinde doğ- Kıbrıs taşı (FeSO4) ile giysileri
yukarıda verilenlerden hangileri sebep sa- ru olarak verilmiştir? koyu mavi renge, şap kulla-
yılmaktadır? narak sarı renge boyamışlar-
I II III dır. İnsanoğlu güzelleşmek
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III için yüzünü çeşitli bitkisel ve
A) Çimento Ayran Limonata madensel boyalarla (malahit,
D) II ve III E) I, IIve III kurşun(II) sülfür vb.) boyamış-
B) Kil Süt Su buharı
tır.
C) Bulut Kil Kolonya
D) Tuz Kil Su buharı
E) Süt Kolonya Çimento
8. I. Simyacılar çeşitli araç, gereç ve teknikle-

rin geliştirilmesine yol açmıştır.
II. Simyacılar ölümsüzlük iksirini elde etmek 11. Simyacılar yaşlanmayı, engellemek ve son- Malahit
için çalışmalar yapmışlardır. suz hayatı elde etmek için aşağıdakilerden Göz taşı (CuSO 4 ), şap
III. Simyacılar çalışmalarını yaparken modern hangisini yapmışlardır? (KAl(SO4)2.12H2O) ve bazı bit-
kileri hastalıkların tedavisinde
çalışma tekniklerini kullanmışlardır.
Palme Yayınevi
A) Avladıkları hayvanların derilerinden giyim kullanmışlardır. Nane, safran,

Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ- elbisesi yapma maydonoz, ısırgan otu bunlar-
rudur? B) Ölümsüzlük iksirini bulmak için çaba har- dan bazılarıdır.
cama
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
C) Değersiz madenleri gümüş ve altına çevir-
D) I ve II E) II ve III me
D) Seramik türü hediyelik eşya yapma
E) Atomun yapıtaşını bulmak için araştırma
yapma
Safran
9. Katkı sağlayan kişiler Bunların yanısıra keşfet-

tikleri mürekkep, cam, barut
I. A. Lavoisier 12. I. Simya sistematik bilgi birikimi içerir. gibi maddeler kimyanın gelişi-
II. Simyacılar bir nevi filozoftur. mine önemli katkı sağlamıştır.
II. R. Boyle
Geçmiş zaman insanlarının
III. İnsanların zengin olma hayali diğer ma-
III. Ebu bekir er– Razi keşifleri ve geliştirdiği teknik-
denleri altına çevirme çabasıyla başlar.
leri tesadüfler sonucunda ger-
IV. Cabir bin Hayyan IV. Simyacılar kendilerinden sonra gelen ne- çekleştirmiştir. Kükürt buharı
Kimya bilimine katkı sağlayan simyacılar siller için bir temel vermemişlerdir. ile ağartma ve damıtma gibi
ya da bilim insanları yaptıkları çalışmalar yöntemler buna örnek verilebi-
Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) lir. Kuru incir, kuru kayısı, kuru
ile eşleştirilirse hangi seçenek dışarıda ka-
olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıra- üzüm gibi yiyecekleri kükürt
lır?
landığında aşağıdakilerden hangisi doğru buharı ile sarartmışlardır. Da-
olur? mıtma yöntemi ile esans elde
A) Kral suyu B) Barutun keşfi
etmişlerdir.
C) Element tanımı D) Formik asit A) Y, D, D, Y B) D, Y, D, Y C) Y, D, Y, D
E) Kütlenin korunumu yasası D) D, D, D, Y E) Y, Y, D, D
7. E 8. D 9. B 10. B 11. B 12. A 9

Simyadan Kimyaya – II
2. TEST
SİMYA VE KİMYA
KAVRAMLARI 1. 4. I
I
Eski çağ insanlarının sınama Metallerin Birçok meta-
- yanılma yöntemiyle has- lin saflaştırılma
karıştırılması
talıkları iyileştirme, sonsuz yöntemini
yaşama ulaşmak amacıyla belirlemişlerdir.
ölümsüzlük iksiri arama ve V II
III II
değersiz metalleri altına dö- Keşifler
Esans Sabun Bütün
nüştürme uğraşlarına simya Hastalıkların
arayışlarını
(alşimi), bu uğraşı veren kişi- tedavisinde
sağlam Simyacılar
kullanılan
lere simyacı (alşimist) denir. temeller
bazı bitkileri
Orta Çağdan itibaren, insan- üzerine
IV III keşfetmişlerdir.
lar hem metalleri altına çevire- kurmuşlardır.
cek hem de ölümsüzlük iksiri Kauçuk Cam
bulunmasında kullanılacak ef- Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu-
sanevi bir madde olan “felsefe Yukarıda eski çağ insanlarının sınama-yanılma cuklarda simyacılar ile ilgili bazı bilgiler veril-
taşı”nın bulunması için büyük
yoluyla keşfettikleri maddeler ile ilgili kavram miştir.
çaba sarf etmişlerdir. Ayrıca
haritası verilmiştir. Buna göre, bu bilgilerden hangileri doğru-
içene sonsuz hayat sunan
ab–ı hayat adını verdikleri Buna göre, kutucuklarda yer alanlardan dur?
bir su hayaline inanarak yeni hangisi keşfettikleri maddelerden biri de-
maddeler bulma peşine düş- ğildir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
müşlerdir.
A) I B) II C) III D) IV E) V D) II ve III E) I, II ve III
Simyanın,
w Sınama ve yanılmaya dayalı
olması
5. Simya;
w Teorik temellerin olmayışı
Palme Yayınevi
I. Din
w Sistematik bilgi birikimi 2. I. Barut
sağlamaması II. Metalurji
II. Mürekkep III. Felsefe
bilim olmayışının nedenleridir.
III. Deri boyanması IV. Tıp
Ancak simya ile ilgili çalışma-
IV. Seramik V. Astroloji
lar modern bilimin temellerini
atmıştır. V. Madenlerin işlenmesi yukarıda verilen kavramların kaç tanesini
w Madenlerin işlenmesi, Yukarıda verilenlerden kaç tanesi simya- yapısında bulundurur?
w Boyar maddeler dan kimya bilimine aktarılan önemli bulgu- A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
w Barut lar arasında yer alabilir?
w Sabun A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
w Cam
6. Simyacılar yaptıkları çalışmalar ve insanlık için
w Mürekkep
önemli olan ve hayatı kolaylaştıran pek çok
w Kozmetik
şey yapmayı ve elde etmeyi öğrenmişlerdir.
w Seramik
3. Simyanın kimya bilimine;
w Esans üretimi, Buna göre;
I. Yeni kimyasal maddelerin elde edilmesi
w Metallerin karıştırılması
II. Bugün laboratuvarda kullanılan araç ve I. Sabun üretimi
bu buluşların başında gelir.
gereçlerin ilk basit örneklerinin keşfedilip II. Bitkilerden boya maddesi elde etme
Ayrıca bir çok araç-gereç kullanılması
geliştirmiş ve bu araç-gereç- III. Cam üretimi
III. Günümüzde kimya deneylerinde kullanı-
lerle birlikte ısıtma, damıtma, yukarıdakilerden hangileri simyacıların
kristallendirme, mayalama, lan damıtma, kristallendirme gibi yöntem-
lerin kullanılması yapmayı ve elde etmeyi öğrendikleri şey-
kavurma, çözme, süzme gibi
işlemler gerçekleştirmişlerdir. lerden biridir?
verilenlerden hangileri ile katkısı olmuştur?
Bu nedenle bir simyacı tarih
boyunca bazı zamanlar dok- A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız II B) I ve III C) II ve III
tor, kahin, filozof hatta büyücü
D) I ve II E) I, II ve III
olarak kabul edilmiştir. D) II ve III E) I, II ve III
10 1. D 2. A 3. E 4. B 5. A 6. E
7. Aristo temel elementleri hava, ateş, su ve top- 10. Aristo felsefesi ile ilgili;
rak olmak üzere dörde ayırmış ve bu element- I. Sıcaklık ve kuruluk ateşin özelliğidir.
Simya, içerisinde farklı bilim
lere belli nitelikler vermiştir. II. Islaklık, hem havanın hem de suyun özel- dallarını da barındırmış ve ça-
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi verdiği liklerindendir. lışmalar yapılırken bu dallar-
nitelikler arasında değildir? dan yararlanılmıştır. Felsefe,
III. Sıcaklık ve soğukluk birbirini yok eder. astroloji, metalurji, kimya,
A) Soğuk ve ıslak yargılarından hangileri doğrudur? fizik, tıp, din, biyoloji, ekonomi
gibi...
B) Soğuk ve kuru
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
C) Sıcak ve ıslak Simya ile kimya arasında-
D) II ve III E) I, II ve III ki temel farklar aşağıda
D) Kuru ve ıslak özetlenmiştir;
E) Sıcak ve kuru Simya

• Bir bilim dalı değildir.
• Sistematik bilgi birikimi
sağlamaz.
11. Aristo’ya göre yüksek aklın kurduğu evrende
8. • Teorik temellere dayan-
A her şey, topraktan doğup toprağa döner.
maz.
Bu düşünce zinciri;
X Y • Deneme – yanılma yo-
Toprak $ Ateş $ a $ b $ Toprak luyla çalışmalar içerir.
B şeklindedir. Kimya
D
Buna göre, a ve b ile gösterilen hallerin
• Bir bilim dalıdır.
Z T oluşmasında hangi özellik ortaktır? • Sistematik ve bilimsel
C yöntemlere dayalı çalış-
A) Sıcak B) Soğuk C) Islak malar içerir.
D) Kuru E) Nem • Çalışmalar deneyseldir.

Palme Yayınevi
Aristo’nun dönüşüm zinciri ile ilgili;

• Sistematik bilgi birikimi
I. A hava, D ateş ise Y sıcaktır. oluşmuştur.
II. Z ıslak, T soğuk ise C sudur.
Kimya biliminin gelişim sü-
III. C toprak, X ıslak ise Z soğuktur.
recine Mısır, Hint, Arap, Orta
yargılarından hangileri doğrudur? Asya, Mezopotamya gibi bir-
12. ...........I.......... yeni bilgiler edinmeye, beceri- çok uygarlığın katkısı olmuş-
A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II tur. Türk – İslam bilginlerinin
lerini geliştirmeye, amaçlarına ulaşabilmek çalışmaları ise hem metallerin
D) II ve III E) I, II ve III için öğrenmeye istekli ve araştırmacı kişiler- birbirine dönüşümü hem de
kimyanın tıpta uygulamalarını
di. Bilmedikleri konuları öğrenmek için çaba
içeriyordu.
gösterirlerdi. Diğer kişilerin çalışmalarını takip
Cabir bin Hayyan, ilk defa
ederler ve bu çalışmaları yeniden ..........II......... modern anlamdakilere ben-
yoluyla uygulamaya koyarlardı. Maddenin zeyen deney aletlerini keş-
9. Aristo döngüsü dikkate alındığında aşağı-
fetmiştir. Damıtma işleminde
daki hangi temel özelliklerin birbirini yok "ateş, hava, su ve toprak" olmak üzere dört kullanılan imbik aleti ile bitki-
ettiği gözlenir? ana ögeden oluştuğunu ............III............. dü- lerden esans ve bazı asitleri
elde etmiştir. Kezzap, tuz
A) Toprak ve ateşi oluşturan ortak özellikle, şünmüştür.
ruhu, zaç yağı gibi bir çok asit
su ve havayı oluşturan ortak özelliğin Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere ile madenleri çözmüş, ayrıca
altın suyunu (kral suyunu) keş-
B) Hava ve ateşi oluşturan ortak özellikle, su yazılması gereken uygun kelimeler aşağı- fetmiştir.
ve havayı oluşturan ortak özelliğin dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Ebubekir er – Razi, bilgilerini
C) Su ve toprağı oluşturan ortak özellikle, tıp alanında kullanmış olup,
I II III beher, törpü, makas, spatula,
toprak ve ateşi oluşturan ortak özelliğin
A) Simyacılar sınama-yanılma Er-Razi maşa vb. birçok araç – gereç
D) Toprak ve ateşi oluşturan ortak özellikle, kullanmıştır. Kostik sodayı,
B) Alşimistler sınama-yanılma Aristo gliserini keşfetmiş, alkolü an-
ateş ve havayı oluşturan ortak özelliğin
C) Simyacılar deney yapma Aristo tiseptik olarak tıpta kullanmış,
E) Hava ve suyu oluşturan ortak özellikle, su karıncalardan damıtma yolu
D) Alşimistler bilimsel Lavoisier ile formik asidi elde etmiştir.
ve toprağı oluşturan ortak özelliğin
E) Kimyacılar bilimsel Aristo
7. D 8. E 9. A 10. E 11. C 12. B 11

Simyadan Kimyaya – III

3. TEST
SİMYADAN KİMYAYA
GEÇİŞ 1. 4. – Atom fikrini ortaya atan ilk simyacıdır.
Antik dönemin önde gelen oto-
ritelerinin büyük bir kısmına – Atomların farklı düzenlenmesi ile farklı
göre maddenin sınırsız olarak
maddelerin ortaya çıktığını düşünmüştür.
bölünebileceğini ifade edilirken
bir kısmı da maddenin tanecikli Yukarıdaki düşüncelere sahip olan kişi
yapıda olup atomlardan oluştu-
aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
ğunu ifade etmiştir. Democritus,
tüm maddelerin özelliklerinin miştir?
maddeyi oluşturan atomların
özelliklerinden kaynaklandığına A) Democritus
inanmıştır. Maddelerin birbirin-
den farklı olmasının nedenini, B) Aristo
atomların şekillerinin farklı ol-
ması veya aynı şekildeki atom-
C) Dalton
lardan oluşmuş olsalar bile bu
atomların düzenlenmelerinin
D) Ebubekir er-Razi
farklı olmasına bağlamıştır.
Empedokles, ilk defa bütün E) Antoine Lavoisier
nesnelerin su, hava, toprak ve
ateş olmak üzere dört temel
Arisito tarafından yukarıda hazırlanan element-
maddeden oluştuğunu ileri ler ve nitelikleri şemada verilmiştir. Buna göre,
sürdü. X ve Y yerine aşağıdakilerden hangisi geti-
Empedokles'in dört element rilir?
kuramından esinlenen Aristo'ya
göre ikişer ikişer karşılıklı olarak X Y
birbirinin zıddı olan dört özellik
(sıcak, soğuk, ıslak, kuru) uygun A) Deniz Tuz
bir biçimde birleşerek bütün B) Toprak Islak
maddelerin yapısında bulunan
C) Altın Islak
dört elementi oluşturmaktadır.
D) Toprak Kum 5. Aristo’ya göre maddeler 4 elementten oluşur.
Bu elementlerin uygun özellikleri aşağıda
Palme Yayınevi
E) Demir Tuz
verilenlerden hangisinde doğru eşleştiril-
memiştir?
Özellikler Element
A) Islak – Sıcak Hava
B) Kuru – Sıcak Ateş
Aristo 2. Aşağıdakilerden hangisi Aristo’nun tanım- C) Islak – Soğuk Su

Aristo’ya göre tüm maddeler ladığı dört element arasında yer almaz? D) Kuru – Soğuk Toprak
ateş, su, hava ve toprak ele-
mentlerinden oluşmuştur. Bu E) Islak – Kuru Su
maddeler ikişerli olarak farklı
A) Kum B) Su C) Toprak
şekillerde birleştiğinde kuru -
ıslak, sıcak -soğuk, kuru - sıcak, D) Ateş E) Hava
soğuk- kuru, ıslak-soğuk, sıcak-
ıslak türünde maddeler oluşur.
Bu maddelerin oluşumu şema-
tik olarak aşağıda gösterilmiştir.
Hava 6. Aristo’ya göre yüksek aklın kurduğu top-
raktan başlayıp tekrar toprağa dönme dön-
Islak Sıcak 3. Aristo’nun dört öğe kuramındaki maddeler
güsünde yer alan diğer kısım aşağıdakile-
ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğ-
rin hangisinde doğru verilmiştir?
Su Ateş rudur?
A) Hava → Su → Ateş
A) Ateş bir bileşiktir.
Soğuk Kuru B) Ateş → Hava → Su
B) Toprak bir elementtir.
Toprak
C) Ateş → Su → Hava
Soğuk + ıslak " Su (sıvı) C) Hava bir bileşiktir.
Soğuk + kuru " Toprak (katı) D) Su → Ateş → Hava
Islak + sıcak " Hava (gaz) D) Su bir karışımdır.
Kuru + sıcak " Ateş (yanıcı) E) Hava → Ateş → Su
E) Toprak bir karışımdır.
12 1. B 2. A 3. B 4. A 5. E 6. B
7. Aristo'nun element tanımı ile ilgili; 10. l – s $ Ateş

I. Tamamen düşünceye dayalı olup bilim-
l – n $ Toprak KİMYANIN BİLİM OLMA
sel gerçeklikten uzaktır. SÜRECİ

s – u $ Hava
II. Maddelerin birbirleriyle etkileşimini (tep- Kimya tarihi, insanlık tarihi

n – u $ Su
kimeye girmesini) inceler. kadar eskidir ve zaman için-
Yukarıda verilen l, n, s ve u simgeleri sıcak,
III. Metaller, ametaller ve soy gazlar olarak de madde dönüşümlerine
soğuk, kuru ve ıslağı temsil etmektedir. erişmek hedefine yönelmiştir.
elementleri sınıflandırmıştır.
Buna göre, aşağıda verilen eşleştirmeler- İnsanoğlu zamanla zehirler,
yukarıdakilerden hangileri doğrudur?
ilaçlar ya da boyalar gibi özel
den hangisi doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II maddelerin etkisini tanımış ve
bu maddeleri bitki, hayvan ya
D) I ve III E) II ve III l n s u da minerallerden kazanmanın
yöntemlerini geliştirmiştir.
A) Soğuk Kuru Sıcak Islak
B) Kuru Soğuk Islak Sıcak 18. yüzyılda gözlemler,
C) Kuru Soğuk Sıcak Islak deneyler, yasa ve hipotezlerin
D) Sıcak Soğuk Islak Kuru formüllendirilmesi sonucunda
bilimsel yöntemler etkin bir
E) Islak Soğuk Sıcak Kuru
şekilde uygulanmaya başla-
mıştır.
8. I. Süzme
II. Kavurma 20. yüzyıl başlarında ise,
tarımda, sanayide, tıpta ve
III. Mayalama 11. Aristo’nun dönüşüm zinciri ile ilgili; boyaların, kağıtların, gazların,
Simya ile uğraşan bilim adamları yeni mad- ilaçların, patlayıcı maddelerin,
I. Hava ve ateş arasında sıcaklık vardır.
deleri elde etmede yukarıdaki tekniklerden gübrelerin, çamaşır tozlarının,
Palme Yayınevi
II. Toprak ile su arasında soğukluk vardır. katı/sıvı yağların, kozmetik

hangilerini kullanmışlardır?
III. Ateş ile toprak arasında ıslaklık vardır. ürünlerin, metallerin, camın,
seramiğin vb. üretiminde kim-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?
ya yerini almaya başlamıştır.
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Günümüzde ise kimya;
D) I ve III E) II ve III atomları, element ya da bile-
şikleri ve bu maddelerin yapı-
sını, bileşimini ve özelliklerini,
uğradıkları dönüşümleri, bu
dönüşümler sırasında açığa
çıkardıkları ya da soğurdukla-
9. Aristo’ya göre 4 element ve nitelikleri aşağıda rı enerjiyi inceleyen bilim dalı
verilmiştir. olarak tanımlanır.
Ateş: Sıcak + Kuru Modern kimya; deney-
Toprak: Soğuk + Kuru lerde kullanılan maddeler
Su: Soğuk + Islak 12. Ca(k) + 2HBr(suda) → CaBr2(suda) + H2(g) arasında sayısal ilişkilerin
Aristo’nun element tanımına göre, yuka- kurulması, terazinin yaygın
Hava: Islak + Sıcak
rıdaki reaksiyonda yer alan toprak, su ve olarak kullanılması, teorilerin
Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi hava elementlerinin sayısı aşağıdakilerden doğrudan deney sonuçları ile
yanlıştır? hangisinde doğru olarak verilmiştir? ilişkilendirilip test edilmesi ile
başlar. Simyacıların Kimyanın
A) Demir katısı: Soğuk + Kuru Toprak Su Hava bilim olma sürecine en önemli
katkısı, yanma olayının açık-
B) Amonyak gazı: Islak + Sıcak A) 2 2 1
lanmasında görülür. Yanma
C) Yanan ampül: Sıcak + Kuru B) 2 1 1
olayını açıklamak için bilimsel
C) 1 1 2 kurumlar birbirleriyle ilişkilen-
D) Deniz suyu: Islak + Sıcak
D) 1 2 1 dirilmeye çalışılarak neden
E) Seramik: Soğuk + Kuru E) 1 2 3 sonuç ilişkileri üzerinde du-
rulmuştur.
7. A 8. E 9. D 10. C 11. C 12. D 13

Simyadan Kimyaya – IV
4. TEST
1. I. Teorilerin deney sonuçları ile ilişkilendiril- 4.

mesi • Cabir bin Hayyan
• Element
II. Deneylerin farklı madde miktarları kullanı- • Alşimist
larak tekrarlanması • Ebubekir er- Razi
Lavoisier III. Hava ve gazlarla ilgili sistemli çalışmalar
(1743-1794)
yapılması
Aras öğretmen tahtaya yazdığı dört kelime
w Modern kimyanın öncüsü-
IV. Yanma olayının doğru açıklanması için öğrencilerden soru üretmesini istemiştir.
dür.
Yukarıdaki olaylardan hangileri kimya bili- Buna göre, öğrencilerin hazırladığı sorular
w Deneylerinde teraziyi kul-
lanarak kütlenin korunumu minin gelişim sürecine katkı yapmıştır? gözden geçirildiğinde hangi sorunun ceva-
yasasını açıkladı. bı yazı tahtasında bulunmaz?
A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV
w Oksijenin havada bulunan
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV A) Kezzap, zaç yağı ve kral suyunu bularak
ve yanmaya neden olan
kimya bilimine katkı sağlayan simyacı kim-
bir gaz olduğunu ve yanan
dir?
madde ile birleşerek oksit-
leri oluşturduğunu bulmuş- 2. Bilim insanı Kimya Bilimine Katkısı B) Simya ile uğraşan kişilere verilen isim ne-
tur. I. Robert Boyle Elementlerin maddenin dir?
parçalanamayan C) Dört element düşüncesini ortaya koyan
yapıtaşları olduğunu simyacı kimdir?
açıkladı. D) Hiçbir yöntemle kendinden daha küçük
II. Cabir bin Damıtmada kullanılan imbiği parçalara ayrılamayan maddeye verilen ad
Hayyan geliştirmiştir. nedir?
E) Maddenin atomlar ve boşluktan oluştuğu-
Palme Yayınevi
III. Lavoisier Bileşiklerle karışımlar ara- nu belirten İslam bilgini kimdir?

sındaki ayrımı yapan ilk kişi-
dir.
Yukarıda verilen bilim insanlarından hangi-
lerinin kimya bilimine olan katkısı karşısın-
da doğru verilmiştir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 5.
Katkı sağlayan Katkı
D) II ve III E) I, II ve III I. Aristo Dört element kavramını
savunmuştur.
II. Democritus Atom fikrini ilk defa orta-
ya atmıştır.
III. Lavoisier Tartma konusunu
3. I. Damıtmada kullanılan imbiği geliştirmek önemseyerek kimyasal
olaylarda kütlenin baş-
II. Kral suyunu elde etmek langıçtaki ile eşit kaldığını
ispatlamıştır.
III. Havanın yanma olayındaki rolünü belirt-
mek
Yukarıda bazı çalışmaları bulunan kişi ve yap-
IV. Oksijenin havada bulunan bir gaz olduğu-
tıkları katkılar eşleştirilmiştir.
nu belirtmek
Buna göre, yapılan eşleştirmelerden hangi-
Yukarıdaki olaylardan hangileri Cabir bin
leri doğrudur?
Hayyan'a aittir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) II ve IV
14 1. E 2. B 3. A 4. C 5. E
6. 9. 1200 yılında arap yarımadasında yaşayan

I ve elindeki iksirle bir ilaç geliştiren kişi ile
Yanma olayını ilgili;
tanımlamıştır.
I. Simyacıdır.
III II II. Hastalıktan korunma ve tedavi amacıyla
Metallerin Kütlenin bitkiler kullanmıştır.
elektrik akımını korunumu
yasasını ortaya Robert Boyle
nasıl ilettiğini III. Ölümsüzlük iksirini bulmak için çeşitli de-
açıklamıştır. atmıştır. (1627-1691)
nemeler yapmıştır.
w Elementi bilinen hiçbir yön-
yargılarından hangileri söylenebilir?
temle kendinden daha basit
Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu-
maddelere ayrıştırılamayan
cuklarda Lavoisier ile ilgili bilgiler verilmiştir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
saf madde olarak tanımla-
Buna göre, kutucuklarda yazılan bilgilerden D) I ve III E) I, II ve III mıştır.
hangileri doğrudur?
w Element için yaptığı tanım
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
radyoaktifliğin keşfi ve
D) I ve II E) I ve III 10. Öğretmeni Alin’den Aristo ve kimyasal ele- atom altı bazı taneciklerin
ment ile ilgili öğrendiklerini yazmasını istiyor. varlığının tespit edilmesi
nedeniyle geçerliliğini yitir-
Alin’de;
miştir.
7. I. Hastalıklardan korunma arzusu
I. Modern element kavramına göre, her ele-
II. Doğa olaylarını çözme isteği w Gazların hacimleri ile ba-
ment atom adı verilen taneciklerden oluş-
III. Deneyler yaparak bunlardan sonuçlar çı- sınçları arasındaki ilişkiyi
muştur.
belirleyen yasayı açıkladı.
Palme Yayınevi
karma isteği
II. Aristo tanımına göre, bakır katısı soğuk +
Yukarıdakilerden hangileri eski çağ sim- kuru niteliklerini taşır. w Kimyasal değişmelerde,
yacılarını kimyasal çalışmalara sürükleyen değişmeye katılan madde-
III. Aristo döngüsüne göre ateş havaya, hava
nedenlerden değildir? lerin özelliklerinin değiştiğini
ise suya dönüşür.
buldu.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III IV. Lavoisier önemli simyacılardan birisidir.
D) I ve II E) II ve III V. Aristo tanımına göre, demir katısı bir top- w İlk kez bileşikler ile karışım-
rak elementidir. lar arasındaki ayrımı yap-
mıştır.
cümlelerini yazıyor.
8. Aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlış-
tır? Buna göre, Alin’in yazdığı cümlelerden kaç w Kimya ve fizik alanında
numaralı olanı yanlıştır? birçok eseri bulunmakta-
A) Simyacılar her sıvıyı su, her katıyı toprak,
dır. Bu eserlerin en ünlüsü
her gazı hava ve her ısı kaynağını ateş ola- A) I B) II C) III D) IV E) V
Kuşkucu Kimyager adlı
rak yorumlamışlardır.
kitabıdır.
B) Modern kimyanın oluşması için bilgi biriki-
minin düzenlenmesi simyanın hedeflerin- 11. I. Dalton
dendir.
II. Cabir bin Hayyan
C) Simyacılar tarih boyunca maddeleri birbi-
rine karıştırarak yeni maddeler elde etme- III. Empedokles
ye çalışmışlardır. IV. Aristo
D) Antik dönemdeki element kavramı ile kim- V. Democritus
yasal element kavramı eşdeğer ifadeler
Yukarıda verilenlerden kaç numaralı olanı
değildir.
simyacı değildir?
E) Aristo tanımına göre azot gazı bir hava
elementidir. A) I B) II C) III D) IV E) V
6. D 7. C 8. B 9. E 10. D 11. A 15
Başlıca Kimya Disiplinleri

5. TEST
KİMYA NE İŞE YARAR?
1. X: Organik olmayan bileşiklerin özelliklerini 3. – Fiziksel etkenlerin madde ve tepkimeler
Kimya; sağlık, enerji, çev-
ve kimyasal davranışlarını inceler. üzerine etkisini inceler.
re, gıda, tarım, metalurji vb.
pek çok bilim alanıyla yakın- Y : Kimyasal bileşik ve olayları kullanarak – Boya, ilaç, patlayıcıların eldesi, petrol ve
dan ilgilidir. Kimya biliminin toplu üretimlerde ürünün verimini, kali- petrol ürünleri gibi birçok dalı kapsar.
uğraş alanı çok geniş olduğu tesini arttırmak, maliyetini düşürmek için – Kozmetik, yakıt, gıda gibi alanda, tıpta,
için kimyacılar alt uzmanlık yapılan çalışmaları inceler. arkeolojide kullanılan çok önemli bir kim-
alanları oluşturmuşlardır. Z : Kombinin kullandığı doğal gazın miktarı ile yasal ölçüm bilimidir.
Başlıca Kimya Disiplin- ısıtma gücü arasındaki ilişkiyi inceler. – Endüstriyel ürünün özellikleri kimyasal
leri Kimya alt disiplinleri ile ilgili yukarıda veri- yöntemlerle tasarlanmaya çalışılır.
Analitik Kimya: Kimyasal len açıklamalara göre, Yukarıda verilen olayların incelenmesinde
bileşiklerin tanınması ve I. Anorganik kimya olan X disiplininin çalış- kimyanın hangi alt bilim dalından yararlanı-
miktarlarının belirlenmesi
ma alanı mineraller, asitler, bazlar, tuzlar lamaz?
işlemlerini kapsayan kimya
ve sudur. A) Organik kimya B) Analitik kimya
disiplinidir. Kimyasal ölçüm
bilimidir.
II. Y disiplini endüstriyel kimyadır.
C) Fizikokimya D) Biyokimya
III. Z disiplini fizikokimyadır.
E) Endüstriyel kimya
yargılarından hangileri doğrudur?
4. Hastane laboratuvarında çalışan bir kimyager,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
idrar ve kan gibi vücut sıvılarının bileşiminde-
D) II ve III E) I, II ve III ki değişiklikleri inceleyerek teşhis konusunda
doktorlara yardımcı olmaktadır.
Palme Yayınevi
Biyokimya: Canlı organiz- Buna göre, bu kimyagerin uzmanlaştığı

maların kimyasal yapısını ve kimya alt disiplini aşağıdakilerden hangisi-
bu yapıda meydana gelen dir?
kimyasal değişikleri incele-
A) Endüstriyel kimya B) Fizikokimya
yen kimya disiplinidir.
2. I. Kandaki kolesterol oranını bularak yorum- C) Polimer kimyası D) Biyokimya
lamak E) Anorganik kimya
II. Fotosentez sonucu bir bitkinin kullandığı
5.
CO2 miktarını belirlemek
Kimyanın alt Çalışma alanı
III. Yeni nesil patlayıcılar üretmek disiplini
Fizikokimya: Sıcaklık, ba- IV. Plastiklerin oluşturduğu kirliliğin azaltılma- I. Analitik kimya Altın cevherini analiz
sınç, derişim gibi fiziksel fak- ederek saf altın ora-
sı için çalışmalar yapmak
nını hesaplama
törlerin kimyasal tepkimelere
Yukarıdaki çalışmalar kimyanın organik ve
etkilerini inceleyen kimya di- II. Polimer kimyası Doğada kendiliğin-
biyokimya alanlarını içerecek şekilde eş- den bozunabilir plas-
siplinidir. Kimyasal sistemler- tik madde üretme
leştirilirse hangisi doğru olur?
de fiziksel özellikleri ve
III. Anorganik Bor elementinden
enerji – iş dönüşümlerini in-
Organik Kimya Biyokimya kimya faydalı, yeni bileşikler
celer. sentezleme
A) I, III II, IV
B) III, IV I, II Yukarıdaki kimyanın alt disiplinlerinden
C) I, IV II, III
hangilerinin çalışma alanı karşısında doğru
verilmiştir?
D) II, III I, IV
E) II, IV I, III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
16 1. E 2. B 3. D 4. D 5. E
6. Analitik kimya ile ilgili; 9. I. Bir makinenin oluşturduğu ısı ve iş dönü-

şümlerini incelemek
I. Kimyanın alt disiplinlerinden biridir. Polimer Kimyası: Çok sayı-
II. Mermerin yapısını inceleyerek yapıdaki da küçük birimin (monomer)
II. Maddelerin ayrılması, bileşimi ve miktarını birbirine eklenmesiyle oluşan
safsızlıkları belirlemek büyük molekülleri (polimer)
inceler. inceleyen kimya disiplinidir.
III. Su analizi ile içeriğindeki iyonların miktarı- Proteinler, karbonhidratlar
III. Tepkime hızına sıcaklığın etkisini inceler.
nı belirlemek doğal polimer, naylon, plas-
yargılarından hangileri doğrudur? tik, teflon ise yapay polimer-
Kimyanın fizikokimya alanında uzmanlaştı- lere örnektir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ğını söyleyen bir kimyacı yukarıdaki çalış-
malardan hangilerine katılabilir?
7. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
Kimya disiplini Çalışma alanı D) II ve III E) I, II ve III
I. Fizikokimya a. Zakkum bitkisin- Anorganik Kimya: Organik

deki zehirli karbon olmayan bileşiklerin yapıla-
bileşiğinin yapısını rını, özelliklerini ve tepkime-
aydınlatma lerini inceleyen kimya disip-
10. linidir. Asitler, bazlar, tuzlar,
II. Organik kimya b. Maden suyunun I mineraller, su, metaller ve
içindeki mineral ametaller buna örnek verile-
oranını belirleme Ölçüm bilir. Ayrıca mermerin, sera-
yapılması miğin yapısını da inceler.
III. Analitik kimya c. Kimyasal sistem-
lerin özelliklerini V II
ve davranışlarını Kimyasal türle- Bileşiklerin
inceleme Analitik Kimya
rin saptanması tanınması
Yukarıda verilen kimyanın disiplinleri ile
Palme Yayınevi
çalışma alanları arasındaki eşleştirme aşa- Tepkimedeki Miktarların

ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? enerji değişimi belirlenmesi Organik Kimya: Karbon (C)
bulunduran bileşiklerin ya-
IV III pılarını, özelliklerini ve tep-
A) I-b, II-a, III-c B) I-a, II-b, III-c kimelerini inceleyen kimya
disiplinidir. Doğal gaz, LPG,
C) I-c, II-a, III-b D) I-c, II-b, III-a petrol ve petrol ürünleri, bo-
Kimya disiplinlerinden biri olan analitik
yalar, kömürdeki safsızlıklar,
E) I-a, II-c, III-b kimya, yukarıdaki şemada verilen ifadeler- ilaçlar organik kimyanın ilgi
den hangisini kapsamaz? alanına girer.
8. Kimyanın farklı alanlarında çalışan kimyacılar A) I B) II C) III D) IV E) V
aşağıdaki gibi belirtilmiştir.
1. Bir kimyasal madde örneğinin yapısında
bulunan türleri ve bu türlerin tartarak mik-
11. I. Kendi kendini temizleyen dış cephe boya-
tarlarını belirliyor.
ları üretmek
2. Bir hastadan gelen doku ve idrar örnekle-
Endüstriyel Kimya: Endüst-
II. Kömürdeki safsızlıkları uzaklaştırmak için
rini inceliyor. ride kullanılan ham maddenin
işlemler yapmak imalatıyla ilgilenir. Kimyasal
3. Yavaş yürüyen bir tepkimenin hızını artıra- bileşik ve olayları kullana-
III. Topraktan çıkarılan minerallerin safsızlık- rak toplu üretimlerde ürünün
cak yöntemler üzerinde çalışılıyor.
verimini, kalitesini arttırmak,
larını artırmak
4. Petrolden elde edilen yeni bir boya üretimi maliyetini düşürmek için
IV. Yeni ilaçlar sentezlemek yapılan çalışmaları kapsar.
üzerinde çalışıyor. Çamaşır suyu, boya, çimen-
Yukarıdaki çalışmalardan hangileri organik to gibi maddeler endüstriyel
Buna göre kimyacılar ve çalışma alanları kimya ürünüdür.
kimya alanı ile uğraşan bir kimyacının ya-
eşleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır?
pabileceği işler arasında yer alır?
A) Analitik kimya B) Anorganik kimya
C) Fizikokimya D) Organik kimya
E) Biyokimya D) I, II ve IV E) II, III ve IV
6. B 7. C 8. B 9. A 10. D 11. D 17
Başlıca Kimya Endüstri-
leri, Kimya Alanı İle İlgili
Başlıca Meslekler
6 . TEST
BAŞLICA KİMYA
1. İlaç endüstrisinde çalıştığını belirten bir 4. I. Doğal gazın depolama, sıvılaştırma gibi
ENDÜSTRİLERİ
kimyacı için, çalışmalarında görev almaktadır.
İlaç Endüstrisi: İlaç, vücudun
işleyişini etkileyen ve hastalık- I. Yapay yollardan sentezleyerek ilaç elde II. Havanın kirlilik oranını araştırmakta ve kir-
ları iyileştirmek için kullanılan etmektedir. leticilerden temizlenmesi işleminde görev
kimyasal maddelerdir. İlaçlar almaktadır.
II. Bir ilacın vücutta oluşturduğu tepkimele-
doğal ve yapay olarak elde Buna göre, kimyanın farklı endüstrilerin-
rin incelenmesinde görev almaktadır.
edilir. de görev alan kimyacılar hangi seçenekte
İlacın yapısını araştırma,
III. İlaç sektörüne gereken ham maddelerin
doğru alanlar ile belirtilmiştir?
geliştirme, denetleme, onay- üretimini bitkilerden özütleyerek almakta-
lama, ambalajlama aşamaları dır. I II
kimyanın ilgi alanıdır. IV. İlacın piyasaya çıktıktan sonraki inceleme A) Petrokimya Arıtım
aşamasında görev almaktadır. B) Petrokimya Tekstil Endüstrisi
C) Arıtım Petrokimya
Petrokimya: Ham petrolün iş- çalışmalarından hangilerinde görev aldığı
söylenebilir? D) Tekstil Endüstrisi Arıtım
lenmesi olayı olup, çalışmaları
sonucu petrolden günümüz- E) Boya Endüstrisi İlaç Endüstrisi
de ilaç sanayisinden plastik A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
sanayisine varıncaya kadar D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
farklı bileşikler elde edilmiştir.
Kimyacılar petrokimya sektö-
ründe petrol rafinerisi ürünleri 2. I. Yeni ilaçlar geliştirmek, zirai çalışmalara
ve doğal gazdan başlayarak katılmak
Palme Yayınevi
plastik, lastik ve elyaf ham

II. Çevre sorunlarının çözümü, enerji kaynak-
maddeleri ve diğer organik
larının korunması alanlarında çalışma yap- 5. Öğretmeni Alin'den kimyanın uğraş alanları ile
ara malların üretimi üzerine
mak ilgili bildiklerini yazmasını istiyor.
çalışmalar yapmaktadır.
III. Ham petrolü işlemek Alin'de;
Yukarıda verilenlerden hangileri "Kimya ne I. Canlılarda hastalıkların teşhisi, önlenme-
Gübre Endüstrisi: Gübreler işe yarar?" sorusunun cevaplarından biri-
si ve tedavisi amacı ile kullanılan ilaçların
tarımda ürün verimini ve ka- dir?
litesini artırmak için toprağa
elde edilmesi
verilen maddelerdir. Topra- II. Deniz suyu veya atık suların arıtılarak içile-
ğın ihtiyacı olan elementleri D) I ve III E) I, II ve III bilir ve kullanılabilir hâle getirilmesi
içeren yapay gübrenin eldesi,
III. Çevre sorunlarının çözümlenmesi ve ener-
toprağa verilmesi ve toprağın
ji kaynaklarının korunması alanlarında ça-
analizi kimyanın ilgi alanına 3. • Kimya bilimi ile ilgilidir.
lışmalar yapılması
girer. • Matematik, fizik, ekonomi, mühendislik
IV. Toprağın verimini artırarak daha fazla ürün
gibi bilimleri birleştirir.
elde etmek için kimyasal gübre üretilmesi
Boya Endüstrisi: Boyaların • Endüstri, teknoloji ve çevre problemlerinin
V. Patlayıcı maddelerin çevreye zarar verme-
ahşaptan metale, plastikten çözümüne yönelik çalışmalar yapar.
cama kadar birçok kullanım mesi için uygun koşullar altında saklan-
Yukarıdaki gibi tanıtılmış olan kimya ile
alanı vardır, tamamı kimyasal ilgili meslek grubu aşağıdakilerden hangi- ması
maddedir. Bu kimyasalların sinde doğru verilmiştir? cümlelerini yazıyor.
eldesi, uygulanması ve bu-
A) Kimya mühendisi B) Kimyager Buna göre, Alin'in yazdığı cümlelerden kaç
lunduğu ortamdan uzaklaş-
tanesi doğrudur?
tırılması kimyanın ilgi alanına C) Kimya öğretmeni D) Eczacı
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
girer.
E) Metalurji mühendisi
18 1. E 2. E 3. A 4. A 5. E
6. Kimya mühendisleri aşağıdaki çalışma 9. I. Şeker pancarındaki şeker oranının bulun-

alanlarından hangisinde çalışamaz? ması
Arıtım: Havanın, suyun ve
A) Boyaların kalıcılığını artırma II. Yapay gübreleme ve tarımda kullanılabile- toprağın çeşitli kirleticilerden
temizlenmesi işlemidir. Su,
B) Petrolün analizi cek gübrelerin sınanması toprak ve hava analiz edilerek
III. İçme sularını arıtmak için katılan kimyasal içerdikleri zararlı maddeler
C) İlaçların etken maddelerinin sentezi kimya biliminden yararlanarak
maddelerin sınanması uzaklaştırılır.
D) Mıknatısların gücünü arttırma
Yukarıda verilenlerden hangileri "Kimya ne
E) Tarımsal verimi artırmak için kimyasal ilaç
işe yarar?" sorusunun cevaplarından biri- Tekstil Endüstrisi: Tekstilde
üretimi
dir? ipliğin elde edilmesi, boyan-
ması ve dokunması işlemleri
kimyanın ilgi alanıdır.
D) I ve III E) I, II ve III KİMYA ALANI İLE İLGİLİ
BAŞLICA MESLEKLER
7. Mesleki hayatı ile ilgili bir röportajda; Kimyager: Maddeyi atom ve

molekül düzeyinde inceleyen,
• Su, toprak ve havayı analiz ediyorum. araştıran, yeni maddelerin
10. • Metal bileşimli maddelerle ilgilenir. oluşumu ve analizi konusun-
• İçerdikleri kimyasalları belirliyorum. da araştırma ve geliştirme
• Maden filizlerinden metal ve alaşımlar yapar. Kalite kontrol, kalite
• Zararlı kimyasalları yapısından ayırıyorum.
elde eder. güvence, üretim, teknik yöne-
bilgilerini veren bir kimyacı, kimya endüst- tim, sorumlu müdürlük başlı-
• Teknik ihtiyaca uygun metal malzemeler ca çalışma sahalarıdır.
rilerinden hangisinde görev yapmaktadır?
tasarlar.
A) İlaç endüstrisi
Yukarıdaki gibi çalışmalar yapan kişinin Metalurji Mühendisi: Bileşi-
Palme Yayınevi
B) Petrokimya mesleği aşağıdakilerden hangisinde doğru minde metal bulunan maden

belirtilmiştir? filizlerinden metal ve alaşım-
C) Arıtım sanayi
larının elde edilmesi, bunların
D) Tekstil endüstrisi A) Metalurji mühendisi çeşitli sanayi dallarında teknik
ihtiyaçlara uygun olarak ta-
E) Gübre endüstrisi B) Maden işçisi sarlanması, geliştirilmesi, üre-
tilmesi çalışmalarını yapan bir
C) Kimyager
mühendislik dalıdır.
D) Kimya mühendisi
E) Meteoroloji mühendisi Kimya Öğretmeni: MEB ta-
rafından onaylanan öğretim
programları çerçevesinde
8. Özkan Bey bir üniversitenin kimyagerlik bölü- kimya konusu ile bilgi, beceri
münden mezun olmuş ve kimya araştırmaları ve davranışları yaş düzeyleri-
11. I. Atık sulardaki istenmeyen maddelerin
yapan bir bilim insanıdır. ne uygun yöntemlerle kazan-
uzaklaştırılması işlemidir. dıran, kimya ile ilgili eğitim
Buna göre, Özkan Bey'in aşağıda verilen veren kişidir.
II. Bitkilerin sağlıklı büyümelerini ve yaşama-
çalışmalardan hangisini yapması beklen-
larını arttırır. Kimya Mühendisi: Farklı sa-
mez? nayi dallarında kimyasal mad-
III. Plastik, lastik ve elyaf ham maddelerinin
denin en ekonomik biçimde
A) Yeni bileşikler sentezleme üretimi üzerine çalışmalardır. üretilmesi, geliştirilmesi, te-
B) İlaçlarda istenen özelliklere sahip bileşen- sislerin kurulması ve işletilme-
IV. Vücudun işleyişini etkiler ve hastalıkları si alanlarında çalışan kişidir.
lerin bulunması için araştırmalar yapma
iyileştirmek için kullanılır.
C) Güvenlik güçlerinin suç mahallerinden Eczacı : İlaç ham maddele-
Aşağıdaki kavramlardan hangisine ait bir
topladıkları çeşitli maddeleri laboratuvar- rinin elde edilmesi, ilaçların
açıklama yukarıda verilmemiştir? kimyasal, fiziksel ve biyolojik
da analiz etme
özelliklerinin incelenmesi, ilaç
D) Kozmetik ürünlerinin üretimi A) Tekstil B) İlaç C) Arıtım üretimi ve kullanılması konu-
larında eğitim almış kişilerdir.
E) Dizgi-grafik elemanlarını yetiştirme D) Gübre E) Petrokimya
6. D 7. C 8. E 9. E 10. A 11. A 19
Elementler ve Sembolleri
7. TEST
SAF (ARI) MADDE
1. I. Sembolü P olan element potasyumdur. 3. Aşağıdaki element sembolleri yazılırken
Aynı cins atomların ya da mo-
II. Elementler, fiziksel ve kimyasal yollarla hangisinde hata yapılmıştır?
leküllerin oluşturduğu homo-
jen maddelerdir. daha basit maddelere ayrılamazlar. Element adı Element sembolü
III. Bazı elementler doğada diatomik yapıda A) Berilyum B
Tüm element ve bileşik-
ler saf maddedir. Ayırt edici
bulunur. B) Flor F
özellikleri belirli ve sabittir. Saf IV. Elementlerin belirli erime ve kaynama C) Argon Ar
maddeler element ve bileşik noktaları vardır. D) Fosfor P
olarak ikiye ayrılır. E) Lityum Li
Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sırası-
1. Element na göre doğru "D" ve yanlış "Y" olarak sıra-
w Aynı cins atomların oluştur- landığında aşağıdakilerden hangisi doğru
duğu homojen ve saf mad- olur?
delerdir.
A) Y, D, D, D B) D, Y, D, D 4. Öğretmeni Buray'dan Türkçe isminin baş harfi
w Her elementin kimyasal C) Y, D, D, Y D) D, D, Y, Y ile belirtilmeyen elementlere örnekler vermesi-
özelliği farklıdır. ni istiyor.
E) Y, D, Y, D
Buray'da;
w Sembollerle gösterilir.
I. Oksijen
w Günümüzde 118 elementin
II. Azot
varlığı bilinmektedir. Bu ele-
mentlerin 92 tanesi doğal, III. Kükürt
diğerleri ise yapaydır.
IV. Bor
Palme Yayınevi
w Kendi özelliğini gösteren en V. Hidrojen

küçük yapı birimi atomdur. elementlerini yazıyor.
w Atomik ve moleküler halde Buna göre, Buray'ın yazdığı elementlerin

bulunabilirler. kaç tanesi doğrudur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
w Fiziksel ve kimyasal yollarla 2. Aşağıdaki görsellerden hangisi bir elemen-
daha basit maddelere ayrıl- te ait değildir?
mazlar.
A) B)
w Monoatomik (tek atomlu),
diatomik (iki atomlu), po- 5. P4
liatomik (çok atomlu) ya-
Ca
pılı olabilirler. Zn, Na gibi Bakır tel Alüminyum
monoatomik I2, O2 gibi di- çubuk Ne
atomik, O3, P4, S8 gibi poli- C) D)
Yukarıdaki maddeler ile ilgili;
atomik yapılıdırlar.
I. Üçü de elementtir.
w Belirli erime, kaynama nok-
taları ile öz kütle değerleri II. İkinci ve üçüncü maddeler atomik yapılı-
Kükürt tozu Grafit
vardır. dır.
w Metal, ametal, yarı metal ve E) III. Birinci madde bileşiktir.
soy gaz olmak üzere sınıf-
landırılabilirler.
Kireç taşı
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
D) II ve III E) I ve II
20 1. A 2. E 3. A 4. B 5. E
6. – Gümüş elementinin sembolü ______’dir. 10. 1. Aynı cins atomlardan oluşan saf maddele-
– Alüminyum ve argon elementlerinin sem- re element denir.
Elementlerin Sembolleri:
bolleri _____ harfi ile başlar. 2. Bütün maddeler toprak, hava, su ve ateş
w Elementler genellikle bir
– Cl2, N2, Si, H2 ve Zn elementlerinden ____ olmak üzere dört elementten oluşur.
veya iki harften oluşan bir
ve ____ elementleri monoatomik yapıda- 3. Kendisinden daha basit maddelere dö- kimyasal sembol ile göste-
dır. nüştürülemeyen saf maddelere element rilir ve bu sembolün ilk harfi
– Fe, ____ elementinin sembolüdür. denir. her zaman büyük yazılır.
Yukarıdaki element tanımları ile ilgili;
Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yer-
w Sembollerde genellikle ele-
lere aşağıda verilenlerden hangisi getirile- I. Kronolojik olarak gönümüze kadar sırala-
mentin İngilizce veya Latin-
mez? nışı 2, 3, 1 şeklindedir.
ce adının ilk harfi kullanılır.
A) A B) Çinko C) Demir II. İkinci tanım antik dönemde Aristo tarafın-
dan yapılmıştır. w Eğer aynı harfle başlayan
D) Gm E) Silisyum
birden çok element varsa
III. Üçüncü tanım Robert Boyle tarafından
elementin ilk harfi ile ikinci
kullanılmıştır.
veya üçüncü harfi sembol
yargılarından hangileri doğrudur? olarak seçilir.
7. Na ve N2 elementleri ile ilgili; A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

w Periyodik cetveldeki ilk 20
I. Kendi içerisinde aynı cins atomlardan D) II ve III E) I, II ve III elementin isimleri ve sem-
oluşma bolleri aşağıda verilmiştir.
II. Azot atomu içerme 11.

1 Element Element
III. Moleküler yapılı olma
Palme Yayınevi
2 Adı Sembolü
özelliklerinden hangileri ortaktır? Hidrojen H
3
Helyum He
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 4
Lityum Li
D) I ve III E) II ve III 5 Berilyum Be
6 Bor B
Karbon C
7
Azot N
8. Argon, klor, magnezyum, fosfor, helyum Şekildeki numaralı kutucuklara,
Oksijen O
............... elementleri yazılırken sadece sem- 2. Ca 3. Fe 4. I 5. Na 6. Pb 7. Cr Flor F
bolü çift harfli olanların bulunması istenmiştir.
sembolleri verilen elementlerin adları yazıl- Neon Ne
Buna göre, hangisi aradan çıkarılırsa doğ- dığında, 1 numaralı kutucuktaki elementin Sodyum Na
ru olur? sembolü için aşağıdakilerden hangisi doğ- Magnezyum Mg
rudur? Alüminyum Al
A) Argon B) Klor C) Helyum
A) L B) Li C) Lt D) Lu E) Lm Silisyum Si
D) Fosfor E) Magnezyum Fosfor P
Kükürt S
12. I. Atomik yapıdadırlar.
Klor Cl
II. Tek tür atomdan oluşurlar. Argon Ar
III. Homojendirler. Potasyum K
9. Aşağıdaki elementlerden hangisinin sem- Yukarıdaki özelliklerden hangileri bütün Kalsiyum Ca
bolü “C” harfi ile başlamaz? elementler için doğrudur?
A) Karbon B) Klor C) Kurşun A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) Kalsiyum E) Bakır D) II ve III E) I ve II
6. D 7. A 8. D 9. C 10. E 11. B 12. D 21

Bileşikler – I
8. TEST
2. Bileşik
1. Bileşiklerle ilgili olarak aşağıdaki ifadeler- 4.
w En az iki farklı atomun K
den hangisi yanlıştır?
kimyasal özelliklerini kay- İ
bederek ve belirli oranda A) Sabit basınçta erime ve kaynama noktaları
R
birleşerek oluşturdukları saf belirli ve sabittir.
maddelerdir. E
B) Bileşenleri kendi özelliklerini kaybetmez-
Ç S
w Oda koşullarında katı, sıvı ler.
ve gaz olanları vardır. T U Z R U H U
C) Formüllerle gösterilirler.
w Aynı cins moleküller içerir- A D
D) Arı maddelerdir.
ler. Ş K
E) Bileşenleri arasında sabit bir oran vardır.
w Kimyasal yöntemlerle bile- I O
şenlerine ayrıştırılabilirler. S
w En az iki farklı atom içerirler. Y E M E K T U Z U
w Kendisini oluşturan bileşen- İ

lerin özelliklerini göstermez- K
ler.
2. Arı bir maddenin bileşik olduğunu kanıtla-
w Homojendirler. Yukarıdaki bulmacada yaygın adları verilen
makta;
bazı bileşiklerin formülleri aşağıda verilmiştir.
w Formüllerle gösterilirler.
I. Hal değişimlerinde sıcaklığının sabit kal-
Buna göre, aşağıdaki bileşik formüllerin-
w Belirli ayırt edici özellikleri ması
vardır. (erime, kaynama, öz den hangisi bulmacada yer alan adlandır-
II. Kütlece birleşme oranının sabit olması
kütle gibi) malardan birine ait değildir?
Palme Yayınevi
III. Homojen olması

w Kütlece yüzde bileşimleri A) NaCl B) CaCO3 C) CaO
sabittir. Bileşiği oluşturan yukarıdakilerden hangileri tek başına kul-
elementler arasında belirli lanılamaz? D) HCI E) NaOH
bir oran vardır.
5. Yaygın adı zaç yağı olan bileşik ile ilgili,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
a) Kaç tür atom içerir?
D) I ve III E) II ve III
MOLEKÜL b) Bir molekülündeki toplam atom sayısı
Aynı veya farklı cins en az

kaçtır?
iki atomun kimyasal bağlarla soruların cevapları aşağıdakilerin hangi-
bağlanarak oluşturduğu saf sinde doğru verilmiştir?
maddelerdir. 3. Aynı tür atomların birleşmesiyle element mo-
a b
H2: Element-molekül lekülleri, farklı tür atomların kimyasal yollarla
A) 2 4
birleşmesiyle bileşik molekülleri oluşur.
Cl2: Element-molekül B) 3 7
Yukarıda verilen açıklamaya göre, aşağı-
CO: Bileşik-molekül C) 3 5
daki sınıflandırmalardan hangisi doğrudur?
D) 4 5
NH3: Bileşik-molekül
Element Bileşik E) 6 6
molekülü molekülü
A) O2 O3
6. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin bir mo-
B) Ne CH4 lekülünde ya da bir formülünde bulunan
C) N2 Cu-Zn oksijen atomu sayısı en fazladır?
D) Fe Cl2 A) Yemek sodası B) Su
E) S8 H2O C) Sirke ruhu D) Sud kostik

E) Sönmemiş kireç
22 1. B 2. D 3. E 4. C 5. B 6. A
7. I. Sodyum 10.
I
II. Amonyak
Yapısında Günlük hayatta kullanılan
III. Tuz ruhu farklı tür bazı bileşiklerin yaygın adı
IV. Sud kostik atom
aşağıda verilmiştir.
bulunması
V. Sönmemiş kireç
Yukarıda verilen maddelerden kaç tanesi III II
Bileşik
su molekülünde bulunan atom sayısından Yaygın Adı
Kimyasal Formülü
farklı sayıda atom bulundurur? yollarla Bileşik Homojen
bileşenlerine olması H2O Su
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
ayrılabilmesi
HCl Tuz ruhu
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu- H2SO4 Zaç yağı

cuklarda bileşikler ile ilgili bazı özellikler veril-
HNO3 Kezzap
miştir.
Buna göre, bu kutucuklarda yer alan özel- CH3COOH Sirke ruhu
liklerden hangileri sadece bileşiklere aittir? CaCO3 Kireç taşı
8. – Belirli bir erime sıcaklığına sahiptir.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III NaHCO3 Yemek sodası
– Formülle gösterilir.
D) I ve II E) I ve III NH3 Amonyak
– Yapısında iki cins atom içerir.
Yukarıdaki bilgilere sahip olan madde se- Ca(OH)2 Sönmüş kireç
çeneklerden hangisi olabilir? 11. Sodyum atomuna eşit sayıda oksijen ve NaOH Sud kostik
A) Potas kostik hidrojen atomu içeren bileşik ile ilgili;
KOH Potas kostik
B) Magnezyum I. Yaygın adı sud kostiktir. CaO Sönmemiş kireç
Palme Yayınevi
C) Sönmemiş kireç II. Formülü NaOH'tır.

NaCl Yemek tuzu
D) Yemek sodası III. Üç tür atom içerir.
E) Sirke ruhu yargılarından hangileri doğrudur?
12. I. Amonyak
9. X: Potas kostik
II. Su
Y: Kezzap
III. Potas kostik
Yukarıda yaygın adları verilen X ile Y mad-
Yukarıda formülleri verilen bileşikler ile il-
deleri ile ilgili;
gili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
I. X bileşiğindeki oksijen atomu sayısının
A) Bileşiklerin birer tanelerinde içerdikleri
hidrojen atomu sayısına oranı 1’dir. toplam atom sayısı en fazla olan üçüncü
II. Y'nin bütün molekülleri aynı kimyasal bileşiktir.
özelliği gösterir. B) Üçüncü bileşik üç farklı cins atomdan olu-
III. Bir tane X bileşiğindeki oksijen atomu şur.
sayısının, bir tane Y bileşiğindeki oksijen C) Yaygın adı su olan ikinci bileşiğin bir mole-
1 külündeki toplam atom sayısı 3'tür.
atomu sayısına oranı ’tür.
3
yargılarından hangileri doğrudur? D) Üçünün de yapısında hidrojen atomu bu-
lunur.
E) İkinci ve üçüncü bileşiklerin birer tanesin-
D) II ve III E) I, II ve III de oksijen atomu sayısı aynıdır.
7. D 8. C 9. E 10. B 11. E 12. A 23

Bileşikler – II
9. TEST
Örnek
1. 4. CaCO3 → CaO + CO2
Hidrojen gazı (H2) ve oksijen Sönmüş kireç, Kireç taşı,
1 2
gazının (O2) tepkimesinden su Yemek tuzu
(H2O) oluşur. Potas kostik, Zaç yağı 1
CaO → Ca + O2
Buna göre, H2, O2 ve H2O ile
2
3 4
ilgili; Yukarıdaki tahtada yaygın adları verilen
I. Üçü de saf maddedir. bileşiklerden kaç tanesi kalsiyum (Ca) ele-
Yukarıdaki denklemlerde yer alan numaralı
II. Üçü de bileşiktir. menti içerir?
maddeler ile ilgili;
III. Üçü de molekül yapılıdır. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
IV. H2O, H2 ve O2’nin özelli- I. Yaygın adı kireç taşı olan 1 numaralı bile-
ğini gösterir. şikte üç tür atom vardır.
V. Üçü de homojendir. II. 4 numaralı madde moleküler yapılı bir ele-
yukarıdakilerden kaç tanesi menttir.
doğrudur?
III. 2 numaralı maddenin yaygın adı sönme-
miş kireçtir.
IV. 3 numaralı madde tek atomlu elementtir.
2. Bir hidrojen atomu ve bir klor atomu içeren V. 2 numaralı maddenin özelliği, 3 ve 4 nu-
bileşik ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangi- maralı maddelerin özelliğini taşımaz.
si yanlıştır?
yargılarından kaç tanesi doğrudur?
A) Bütün molekülleri aynı kimyasal özelliği A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
gösterir.
Palme Yayınevi
B) Yaygın adı tuz ruhudur.

5. I. Belirli kaynama noktalarının olması
C) Homojendir.
II. Kimyasal yöntemlerle daha basit saf
D) Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrıştırı- maddelere ayrılabilmesi
labilir.
III. Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz halinde
E) Erime ve kaynama noktası belirli ve sabit- olabilmeleri
tir. Yukarıdakilerden hangileri element ve bile-
şiklerin ortak özellikleridir?

Çözüm:
H2 + 1/2O2 → H2O
H2 ve O2 element molekülü,
6. Aşağıda verilen yargılardan hangisi doğru-
3. I. Farklı cinste atom içerme dur?
H2O bileşik molekülüdür.
II. Kimyasal yöntemlerle ayrıştırılabilme A) Moleküller her zaman tek cins atomlardan
Üçü de saf maddedir. Bi-
leşikler, kendilerini oluşturan III. Arı madde olma oluşur.
maddelerin kimyasal özellik- B) Her madde atomlardan oluşmuştur.
Yukarıdaki özelliklerden hangileri bileşik-
lerini göstermez. Üçü de ho- C) Aynı koşullarda bütün elementler katı hal-
ler için geçerli olduğu halde elementler için
mojendir. geçerli değildir? dedir.
D) Bütün maddeler kimyasal yollarla ayrıştırı-
3
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II labilir.
D) I ve III E) II ve III E) Bütün maddeler belirli oranlarda birleşirler.
24 1. B 2. D 3. C 4. E 5. D 6. B
7. Co ve CO maddeleri ile ilgili, 10. Aşağıda verilen madde örneklerinden han-

gisinin karşısında verilen özellik yanlıştır?
I. Saf olma
Örnek
II. Fiziksel yöntemlerle ayrıştırılamama Madde Özellik
A) N2 gazı Tek cins molekül içerir. Arı K ve L maddeleri tepki-

III. İki tür atom içerme
meye girerek M maddesini
özelliklerinden hangileri ortaktır? B) NaCl katısı Farklı cins atom içerir.
oluşturmaktadır.
C) NH3 gazı Belirli formülü vardır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Buna göre,
D) Ca katısı Kimyasal yöntemlerle I. K, kimyasal değişime uğ-
basit maddelere ramıştır.
ayrılabilir. II. M’nin yapısında en az iki
E) Mg katısı Homojendir. cins atom bulunur.
8. Arı X maddesi ısıtıldığında, III. M bileşiktir.

IV. L homojendir.
X → Y + 2Z
V. L’nin fiziksel özellikleri de-
tepkimesine göre farklı Y ve Z maddelerine 11. Amonyak bileşiği ile ortak iki element içe- ğişmemiştir.
dönüşmektedir. ren bileşiğin yaygın adı aşağıdakilerden yukarıdakilerden kaç tanesi
Buna göre, hangisinde doğru verilmiştir? doğrudur?
I. X, bir bileşiktir. A) Tuz ruhu B) Kezzap
II. X ile Y nin fiziksel özellikleri farklıdır. C) Potas kostik D) Sönmüş kireç
III. X'in yapısında en az iki cins atom bulunur. E) Zaç yağı

Palme Yayınevi
12.
3 farklı elementten
oluşmuştur.
9. Sud kostik, amonyak ve sönmüş kireç bile-

şikleri ile ilgili çalışma yapan bir öğrenci not Bir molekülünde bulunan
oksijen ve hidrojen atomu sayıları
kağıtlarına bilgiler yazarak mantar panoya as- Ogeday birbirine eşittir.
mıştır.
Yapısında bulunan elementlerin

atom sayıları arasında 1–2–2 oranı
I vardır. Aydın
Atom sayısı en fazla
olan sönmüş kireçtir.
II
Heps
hidro inde Çözüm:
jen at
omu
bulun
III ur. K+L →M
arklı
e üç f
Üçü d n oluş
ur. Doruk – K, tepkimeye girdiğinde
n t t e
eleme
kimyasal özelliği değişir.
Yukarıda verilen üç öğrencinin belirtmeye – M bileşiktir. Yapısında en
çalıştıkları bileşiğin yaygın adı aşağıdaki- az iki cins atom bulunur.
lerden hangisi olabilir? – L, element ya da bileşiktir.
Buna göre, bu panodaki bilgilerden hangi- Yani homojendir. Tepki-
A) Sönmüş kireç B) Sirke ruhu
leri yanlıştır? mede fiziksel özelliği deği-
C) Kireç taşı D) Yemek tuzu şir.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
E) Potas kostik 4
D) I ve II E) II ve III
7. B 8. E 9. B 10. D 11. B 12. A 25

Kimya Uygulamalarında
İş Sağlığı ve Güvenliği
10. TEST
Güvenlik Uyarı İşaretleri
1. Yanıcı Maddeler : 1. Yandaki kimyasal madde sembolü 3.
Genelde sıvı halde UYARI İŞARETİ AÇIKLAMA
olan bu maddeler, ile ilgili;
kolay tutuşan ve I. Kimyasal atık
Yanıcı tutuştuğu zaman I. Korozif madde sembolüdür. şişesine boşal-
söndürülmesi tılmalı
uzmanlık isteyen yanıcı II. Maddenin aşınma etkisi olmayan malze-
maddelerdir. Ateş, kıvılcım ve II. Gözlük, eldi-
ısı kaynaklarından uzak melerden yapılmış kaplarda saklanması
tutulmalıdır. gerektiğini belirtir. ven, önlük gibi
2. Yakıcı (Oksitleyici) korunma amaçlı
III. Canlı dokularda geri dönüşümü olmayan malzemelerle
Maddeler:
tahribatlara sebep olan görünmez ışınlar kullanılmalı
Yakıcı ve kolay tutu-
şabilir maddelerin yayıcı maddelerdir. III. Yanan bölge çok
bulunduğu kapların
Yakıcı üzerinde bu işaret yargılarından hangileri doğrudur? iyi havalandırıl-
bulunur. Yakıcı mad- malı
deler kağıt, ahşap gibi yanıcı A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
maddelerle temas ettirilme- Yukarıdaki uyarı işaretlerinin karşısındaki
melidir. D) I ve II E) II ve III
açıklamalardan hangileri anlamına uygun-
3. Aşındırıcı (Korozif)
Maddeler :
dur?
Bu uyarı işaretini bu- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

lunduran maddeler
göz, cilt ve diğer do- D) I ve III E) I, II ve III
Aşındırıcı kulara temas halinde
aşındırıcı ve yakıcı 4. I. Korozif maddeler, patlayıcı özellik göste-
olabilen maddelerdir. Asit, baz rir.
gibi maddelerin kaplarının
üzerinde yer alır. II. Kimyasal maddelerin ambalajları üzeri-
ne tehlike ve zararlarını belirten güvenlik
Palme Yayınevi
4. Tahriş Edici Maddeler :

Bu maddelerin ze- sembollerinden oluşan uyarı işaretleri ko-
hirli, patlayıcı, yanıcı nur.
ve yakıcı etkileri 2.
Tahriş edici yoktur. Deriyi ve di- SEMBOL AÇIKLAMA III. Yutulması ve solunması durumunda zehir
ğer vücut dokularını etkisi yapan maddelere toksik madde de-
tahriş edici veya alerji oluştu- I. Tutuştuğu zaman zor
rucu etkileri vardır. nir.
söndürülür.
5. Patlayıcı Maddeler : IV. Patlama tehlikesi olan maddeler ısıdan ve
Alev, vurma, çarpma darbeden uzak tutulmalıdır.
ve sürtünmeye ma- II. Buharı solunmamalı, Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y)
ruz kaldığında patla- ortam iyi havalandırıl-
Patlayıcı maya neden olabile- olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıra-
cek maddelerdir. Bu malıdır.
maddeler kıvılcım, ısınma, alev
landığında aşağıdakilerden hangisi doğru
gibi etkenlerle patlayabileceği olur?
için ateşten uzak tutulmalıdır. III. Canlı dokularda kalıcı
hasar oluşturabilir. A) Y, D, D, Y B) D, Y, D, Y
6. Zehirli (Toksik)
Maddeler : C) Y, D, D, D D) D, D, Y, Y
Bu işareti bulundu- E) Y, Y, D, D
ran maddeler zehirli- IV. Kanser riski taşır.
dir. Kanser riski ta- 5. Laboratuvarda yapılan çalışmalar ile ilgili;
Toksik şırlar. Zehirlenmeye
neden olacağı için I. Deneylerin yapılış sırası önemli değildir.
vücut ile temas ettirilmemeli-
dir. II. Kimyasallar rastgele karıştırılabilir.
Yukarıdaki güvenlik sembollerine ait karşı-
7. Radyoaktif Maddeler : III. Kimyasalların saklama koşullarına dikkat
larında verilen açıklamalardan hangilerin-
Canlı hücrelerde de hata yapılmıştır? edilmelidir.
tahribata sebep
olan görünmez ışın yukarıdakilerden hangileri yanlıştır?
Radyoaktif yayıcı maddelerdir. A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve III
D) II ve IV E) III ve IV D) I ve II E) II ve III
26 1. D 2. B 3. C 4. C 5. D
6. I. Kullanımı sırasında alerjik belirtiler olursa 9. Kumaş, kağıt, ahşap gibi malzemelerle temas
tıbbi destek alınmalıdır. edince, onların tutuşup yanmasına yol açan
8. Çevreye Zararlı
maddelerdir. Az miktarla çalışmak esastır.
II. Çarpma ve sürtünmelere karşı önlem ala- Maddeler :
bilecek bir ambalajlama yapılmalıdır. Aksi Buna göre, yakıcı maddeleri belirtmek için Zararlı etkileri yıllar-
maddelerin ambalajı üzerine aşağıdaki ca devam edebilen,
taktirde patlama olabilir. kendiliğinden veya
sembollerden hangisi kullanılmalıdır? Çevreye
zararlı mikroorganizma fa-
III. Ağız, deri ve solunum yolu ile alındığında aliyeti sonucu bozu-
nup zararsız türlere dönüşme-
zehirlenmelere yol açar. A) B) C) yen maddelerdir.
IV. DNA yapısını bozarak mutasyona yol aça- Laboratuvarda Güvenlik
bilir. w Laboratuvarda herhangi bir
şey yenilip içilmemelidir.
Yukarıdaki her etki uygun güvenlik sembo- D) E) w Çalışırken eller yüze sürül-
lü ile belirtilirse hangi sembol dışarıda ka- memeli, ağıza herhangi bir
şey alınmamalıdır. Koklan-
lır? mamalıdır.
w Kullandıktan sonra her bir
madde, eşya, alet uygun
A) B) C) biçimde temizlenerek yerle-
rine konulmalıdır.
w Katı ve sıvı atıklar kesinlikle
lavaboya dökülmemelidir,
D) E) uygun atık kaplarına atılma-
lıdır.
w Çözelti konulan şişeler mut-
laka etiketlenerek saklan-
malı, etiketler nemden ve
10. Sodyum siyanür tuzu altın saflaştırma işlemin- başka etkenlerden koruna-
7. Aşağıdakilerden hangisi kimya laboratu- de kullanılan zehirli bir kimyasaldır. cak şekilde yazılmalıdır.
varı için genel güvenlik kurallarından biri- w Derişik asitle çalışırken asit
Buna göre, bu tuzun bulunduğu şişe üze- yavaşça su içerisine konu-
dir? larak seyreltme işlemi ya-
rinde aşağıdaki güvenlik sembollerinden
Palme Yayınevi
pılmalı, asla asit üzerine su

A) Laboratuvarda bazı sıvı kimyasal madde- hangisi bulunmalıdır? eklenmemelidir.
leri ağzımızla çekebiliriz. w Çalışma sonrasında su, gaz
A) B) C) muslukları ve elektrik düğ-
B) Laboratuvarda çalışacağımız kimyasal melerinin çalışmadığı hal-
maddeyi önce koklamalıyız. lerde kapatılmalıdır.
w Laboratuvarda çalışırken
C) Laboratuvarda acıktığımızda kullanabile- yüzük, bilezik gibi takılar çı-
D) E)
ceğimiz yiyecek ve içecekler bulundurabi- karılmalıdır.
liriz. w Laboratuvarda çalışmaya
göre uygun havalandırma
D) Laboratuvarda her zaman önlük ve eldi- yapılmalıdır.
ven giymek zorunda değiliz.
w Uçucu ve yanıcı çözücüler
E) Laboratuvarda katı ve sıvı atıklar uygun nedeniyle piller alev alma
riski taşıdığı için laboratu-
atık kaplarına atılmalıdır varda kesinlikle cep telefonu
kullanılmamalıdır.
11. I. Uçucudur. w Deneyi yapan kişi deney
8. "Hidrojen peroksit yakıcı ve kolay tutuşabilir sırasında ortamdan ayrılma-
II. Tutuşma sıcaklığı düşüktür. malıdır.
bir maddedir. Yanıcı malzemeler temas ettiril-
memelidir." III. Ateş, kıvılcım ve ısıdan uzak tutulmalıdır. w Sıvılar puar kullanılarak alın-
malı, kesinlikle ağızla çekil-
Bu bilgileri veren bir kişi hidrojen peroksit Açıklamaları yapılan bir madde üzerinde, memelidir.
ambalajı üzerine hangi güvenlik işaretini aşağıdaki uyarı işaretlerinden hangisi ke- w Kırık, çatlak ve kirli cam eş-
yalar kullanılmamalıdır.
koymalıdır? sinlikle bulunmalıdır?
w Kimya laboratuvarında, la-
boratuvar önlüğü ve kapalı
A) B) C) A) B) C) ayakkabı giyinmeli, tehli-
keli deneylerde gözlük ve
maske kullanılmalıdır.
w Kimyasal maddelerin am-
D) E) D) E) balajları üzerindeki etiketler
koparılmamalı, karalanma-
malıdır. Laboratuvarda si-
gara içilmemelidir.
6. B 7. E 8. C 9. B 10. B 11. A 27
Kimyasal Maddelerin
İnsan Sağlığı ve Çevre
Üzerinde Etkileri
11. TEST
Kimyasal maddelerin insan sağ-
lığı ve çevreye etkileri
Na (Sodyum) : Vücuttaki su den- 1. • Kemiklerin ana bileşenidir. 4. I. Kapalı alanlarda oksijen alımını engeller.
gesinin korunmasını, kas ve sinir
fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde • Sinir ve kasların işlevlerine yardımcı olur. II. Nefes darlığı oluşturur.
çalışmasında görev alır. Toprak ve
suda iyon dengesini sağlar. Bitkile- • Toprakta bulunur. III. Küresel ısınmaya sebep olur.
rin büyümesinde gereklidir.
K (Potasyum) : Sinir sistemi, kalp Yukarıda verilen özellikler aşağıdaki ele- IV. Asit yağmurları oluşturur.
ve kasların çalışması, kandaki gli-
koz miktarının korunması için ge-
mentlerden hangisine aittir? Yukarıda verilen etkilerden hangileri kar-
reklidir. Topraktaki iyon dengesini bondioksitin insan sağlığı ve çevre için
sağlar. Bitkiler için gereklidir. A) Sodyum B) Magnezyum oluşturabileceği zararlardandır?
Fe (Demir) : Vücudumuzda ok-
sijen taşıyan, kana kırmızı rengi
veren hemologlobinin yapısında
C) Kalsiyum D) Potasyum A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV
bulunur. Eksikliğinde "anemi" gö-
rülür. Bitkiler için demirin toprakta E) Demir D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
bulunması gerekir.
Ca (Kalsiyum) : Kemiklerin ana
bileşenidir. İskelet ve dişlerin ko-
runması, metabolik fonksiyonla- 2. Bir kimyasal madde doğal olarak ortamda
5. Karbonmonoksit ile ilgili;
rın yönetimi için gereklidir. Bitki bulunsa bile insan sağlığı ve çevre üzerinde
hayvanların yaşamı için önemlidir. I. Fosil yakıtların, yetersiz miktarda oksijenle
Dişte ve yumurta kabuğunda bu- olumsuzluklara sebep olabilir.
lunur. yanmasından oluşur.
Mg (Magnezyum) : Kemiklerin, Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi
dişlerin, kasların ve sinirlerin ge- II. Soba zehirlenmelerine neden olan toksik
lişmesinde önemlidir. Doğal stres yanlıştır?
önleyicidir. Klorofilin yapısında bir maddedir.
bulunur.
H2O (Su) : Böbreklerin çalışma- Kimyasal Etki III. Kanda oksijen yetersizliğine neden olur.
sında, vücut sıcaklığının düzen-
lenmesi , derinin nemlenmesi, tok- A) Hg Canlılarda sinir sistemi yargılarından hangileri doğrudur?
sinlerin atılması gibi birçok görevi üzerinde hasar oluştu-
vardır. Biyolojik hayatın devamı, rur. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
sağlıklı ve temiz yaşam, su dön-
güsü için gerekli temel kaynaktır. B) Pb Bitkilerde klorofil sente- D) II ve III E) I, II ve III
Palme Yayınevi
Hg (Cıva) : Böbrek, sinir sistemi,

beyin fonksiyonlarında bozulma-
zini olumsuz etkiler.
ya, diyare ve kusmaya neden olur.
Cıva fosil yakıt yakma gibi yollarla C) CO2 Sera etkisine sebep olur
6.
havaya, toprağa ve sulara karışır. Mineral madde
Su da yaşayan canlılar aracılığıyla D) CO Asit yağmurlarına sebep
miktarı
besin zincirine katılır. Canlılarda olur.
sinir hasarına neden olur.
Pb (Kurşun) : İnsan sağlığına çok E) Cl2 Cilt, göz ve solunum
zararlıdır. Böbrek ve beyin hasar- sistemini tahriş eder.
larına neden olur. Benzin kullanı-
mı gibi etkenlerle çevrede artan
kurşun, bitki gelişimlerini olumsuz
3.
etkiler.
CO2 (Karbondioksit) : Özellikle
Vücut sıcaklığını
kapalı alanlarda nefes almak için düzenler.
gerekli olan oksijenin alınmasını Fe Ca Mg Na Maddeler
engeller. Akciğer tıkanıkları gibi
solunum sistemi hastalıklarına ne- II Bulunması istenen
den olur. Küresel ısınmaya ve ik- Bulunan
lim değişiklerine neden olan sera
gazıdır. DNA sente- I III Vitamin ve mi-
NO2 (Azotdioksit) : Baş ağrısı, H2O nerallerin çözün- Bir insandaki mineraller yukarıdaki gibi belirtil-
zinde yer alır.
yorgunluk, baş dönmesi, solunum mesini sağlar. miştir.
yollarında tahrişe ve yanmaya ne-
den olur. Asit yağmurlarına neden
V IV Buna göre,
olur.
SO3 (Kükürttrioksit) : Solunum Yeryüzündeki ısı Toprağın içinde do- I. Magnezyum yeteri kadar bulunur.
sisteminde rahatsızlıklara, ses kı-
sıklığına, zature gibi birçok hasta- ve nem dengesi laşarak atık madde- II. Bu kişi demir eksikliği yaşamaktadır.
lığa neden olur. Asit yağmurlarına için gereklidir. leri uzaklaştırır.
neden olur. III. Kalsiyum ve sodyum fazlalığı olduğundan
CO (Karbonmonoksit) : Kanda atılmazsa böbrek rahatsızlığına yol açabi-
oksijen yetersizliğine neden olur.
Suyun canlı organizmalar ile çevredeki
Boğucu gazdır. Önemli bir hava önemi ve görevleri için yukarıdaki kavram lir.
kirleticidir.
Cl2 (Klor) : Kirli hava ve klor bu- haritasında verilen bilgilerden hangisi yan- yargılarından hangileri doğrudur?
laşmış yiyecekler ile vücuda girer. lıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Cildi, gözleri ve solunum sistemini
tahriş eder. Canlı organizmalara A) I B) II C) III D) IV E) V D) I ve III E) I, II ve III
zarar verir.
28 1. C 2. D 3. A 4. E 5. E 6. C
7. I. 9. Çok hassas ve az miktardaki sıvı hacimlerinin

ölçümünde ve sıvı maddeleri istenilen ölçüde
KİMYA LABORATUVA-
bir kaptan bir diğer kaba aktarmada kullanılan RINDA KULLANILAN TEMEL
cam malzemelere .......................... denir. ARAÇ GEREÇLER
Beherglas: Çö-
Beherglas Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere zelti hazırlama,
gelmesi gereken kelime hangi seçenekte maddelerin karış-
tırılması, aktarıl-
II. doğru belirtilmiştir? ması, ısıtma ve
kristallendirme gibi işlemlerde
A) Ayırma hunisi B) Pipet kullanılır.
C) Büret D) Erlenmayer Büret: Alt kısmı
musluklu, üzeri
E) Mezür çizgilerle derece-
Büret lendirilmiş, boru
şeklinde cam
III. malzemedir.
10. Aşağıdaki malzemelerden hangisinin üze- Balon joje: Farklı
rinde ölçek bulunmaz? hacimlerde (25,
50, 100, 250,
A) Balon joje B) Pipet 500, 1000 mL)
üretilir. Konulan
Cam balon C) Mezür D) Ayırma hunisi sıvının sıcaklığı
önemlidir (genellikle 20°C) ve
Yukarıda verilen malzemelerden hangileri E) Erlenmayer balon joje üzerinde belirtilir.
ısıtma işlemleri için uygundur? Cam balon:

Çözeltilerin ha-
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III zırlanması, sak-
lanması, ısıtma,
11. Aşağıdaki laboratuvar temel malzemeleri- kaynatma, bazı
ne ait özelliklerden hangileri doğru (D) veya kimyasal reaksiyonların gerçek-
Palme Yayınevi
leştirilmesi işlemlerinde kullanı-

yanlış (Y) olarak belirlenirken hata yapıl- lır. Çeşitli hacimlerde üretilmiş
mıştır? olup, iki veya üç ağızlı olanları
da vardır.
8. Klor düşük seviyede bile çevreye, suya, top- D Y
Erlenmayer: Çö-
rağa ve topraktaki canlı organizmalara zarar ✓
A) Büret gövdesi küre zelti hazırlama,
verir. şeklinde olan ve saklama, kristal-
lendirme vb.
Bu zararların azaltılması için, ısıtma işleminde kul- amaçlar için kul-
lanılan malzemedir. lanılabilir.
I. Kullanılan alanlarda ✓
B) Alt kısmı balon, üst Dereceli silindir
(Mezür): Üze-
kısmı silindir şeklinde
rinde hacim gös-
olan malzeme balon tergesi çizgiler
jojedir. bulunan (mL cin-
sinden) cam kap-
C) Yüksek sıcaklığa da- ✓ lardır. Genellikle büyük hacimli
çözeltilerde (50 - 100 mL arası)
yanıklı çözelti hazırla- kullanılır.
nabilen malzemeler-
den biri beherglasdır. Pipet: Çok hassas
sembolü bulunmalıdır. ve az miktardaki (1
D) Bazı çözeltileri hazır- ✓ mL, 5 mL, 10 mL)
II. Su arıtımında belirli litrelerde kullanılarak sıvı hacimlerinin öl-
lama, ısıtma ve kay- çümünde, sıvı
CI2 gazı miktarı belirlenmeli fazlası eklen- natma işlemlerinde maddeleri istenilen
kullanılan, iki veya ölçüde bir kaptan diğer kaba
memelidir. aktarmada kullanılan cam mal-
üç ağızlı olanlarıda zemedir.
III. Klor bulaşmış yiyecek veya içeceklerin tü-
bulunabilen malzeme
ketilmesi arttırılmalıdır. cam balondur. Ayırma hunisi:
Birbiri ile karış-
ifadelerinden hangileri uygulanabilir? ✓ mayan sıvıları
E) Ayırma hunisi, gövde-
(zeytinyağı - su
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II si geniş alt kısmı boru vb.) ayırmada ve
şeklinde musluklu ekstraksiyon iş-
D) I ve III E) I, II ve III cam malzemedir.
lemlerinde kullanılır.
7. C 8. C 9. B 10. D 11. E 29
Atom ve Periyodik Sistem
2.
Ünite
2.Ünite /ATOM VE PERİYODİK SİSTEM
Atom Modelleri – I
1. TEST
ATOM MODELLERİ
Atomun yapısı ile ilgili tarih-
1. Maddenin en 3. Altın yaprak sel gelişim sürecinde çeşitli
küçük yapı bilim adamları tarafından
taflı atomdur. α tanecikleri ortaya atılan fikirler ve mo-
kaynağı dellemeler aşağıdaki gibidir:
1. Dalton Atom Modeli:
(1803)
Atom Bir elementin  Bir maddeyi oluşturan en
? tüm atomları küçük yapıtaşı atomlardır.
parçalanamaz. Yarık
birbiriyle özdefltir. Görüntü ekranı  Bir elementin atomları
şekil, büyüklük ve kütle
α taneciklerinin bir altın yaprak tarafından saçılmasını olarak aynıdır.
ölçmek için Rutherford’un tasarladığı deney düzeneği.  Atomlar içi dolu kürelerdir.
Farklı cins  Farklı element atomlarının
atomlar E. Rutherford yaptığı deneyde (2+) yüklü α ta- kütleleri farklıdır.
farklı kütlededir.  Atomlar parçalanamaz.
neciklerini altın yaprak üzerine göndermiştir.  Bir bileşiği oluşturan
Bu taneciklerin büyük bir kısmı levhayı geçmiş atomların kütleleri ve sayı-
Bir bilim adamına ait görüşler yukarıdaki kutu- ları arasında tam sayılarla
cuklarda verilmiştir. çok az bir kısmı kendi üzerinden geri yansımış- ifade edilen sabit bir oran
tır. vardır.
Buna göre, bu görüşlerin sahibi olan bilim Dalton Atom Modelinin Ek-
insanı aşağıdakilerden hangisidir? Buna göre; siklikleri
I. Altın atomları büyük boşluklar içerir. Günümüzde atomun içi
dolu küre olmadığı, bir ele-
A) E. Rutherford B) J. Dalton II. Atomun kütlesinin büyük bir kısmını oluş- mentin tüm atomlarının aynı
turan çekirdek çok küçük bir hacim kap- olmadığı (izotop) ve atomun
C) N. Bohr D) J.J Thomson parçalanabildiği (çekirdek
lar. tepkimeleri) bilinmektedir.
E) A. Einstein III. Atomda (+) yüklü tanecikler bulunur. Ayrıca Dalton Atom Mo-
deli proton, nötron ve elekt-
yargılarından hangileri kanıtlanmıştır? ronların varlığından söz
etmemiştir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 2. Thomson Atom Modeli:
Palme Yayınevi
(1897)
J.J. Thomson katot ışın-
ları ile yaptığı deneylerle
negatif yüklü elektronların
atom yapısında bulundu-
2. ğunu kanıtlamıştır.
Bilefli€i oluflturan atomlar›n
Buna göre;
a. kütleleri aras›nda tam say›-  Atom, yarıçapı yaklaşık
larla ifade edilen bir oran 10–8 cm olan nötr küredir.
Bilim insanlar› vard›r.  Pozitif yükler, bu küreciğin
I. J. Dalton gövdesini oluşturmaktadır.
 Negatif yüklü elektronlar
II. J.J. Thomson
Atomdaki (–) yükler ve (+) 4. küre içerisinde homojen
(+) yüklü taneciklerin
III. E. Rutherford b. yükler küre içinde homojen
oluşturduğu bölge
dağılmıştır. (üzümlü kek
da€›lm›flt›r.
– modeli)
– –
– –
–
Atomdaki (+) yükler çok –
– –
c. küçük bir hacimde –
–
toplanm›flt›r. –
Thomson’a ait atom modeli şekildeki gibidir. – –
–
Yukarıdaki kutucukta yazılmış bilim insan- –
Buna göre, model için aşağıdaki yorumlar-
ları ve diğer kutucuklara yazılmış görüşler dan hangisi yapılamaz?
Thomson Atom Modeli
aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru (Negatif yüklü tanecikle-
A) Atom küre şeklindedir. rin olmadığı alanlar pozitif
eşleştirilmiştir?
yük bulutudur.)
B) Atomda yüklü tanecikler bulunur.
A) I. a B) I. b C) I. c  Atomdaki pozitif ve ne-
C) (–) yükler belirli enerji seviyelerine yerleş- gatif yükler eşittir. Dolayı-
II. b II. c II. a sıyla atomlar yüksüzdür.
miştir.
III. c III. a III. b  Elektronların kütlesi, ato-
D) Zıt yüklü tanecikler homojen durumdadır. mun kütlesi yanında ihmal
D) I. c E) I. a edilebilecek kadar küçük
II. b II. c E) Yüklü tanecikler birbiri içinde rastgele yer- olduğundan atomların
leşmiştir. kütlesini başlıca artı yükler
III. a III. b oluşturur.
1. B 2. A 3. E 4. C 31
5. 8.
I II
THOMSON ATOM MODELİNİN Atomda (+) ve

EKSİKLİKLERİ (–) yükler homo- Atomun kütlesini
jen olarak da€›l- çekirdeği belirler.
(+) yüklerin (proton) ve (–) yük- m›fllard›r.
lerin (elektron) atomda homojen
Democritos Bohr
dağıldığı iddiası yanlıştır. Ayrıca I
Thomson
III V
Çekirde€e en
bu modelde nötrondan ve atom Rutherford Dalton
yak›n yörüngede IV
çekirdeğinden bahsedilmemesi bulunan elektronun
II
modelin eksik bir tarafıdır. toplam enerjisi

3. Rutherford Atom Modeli: en düflüktür. Yukarıdaki şemada atom hakkında araştırma
(1911) III yapan bilim insanlarının tarihsel gelişim dö-
Rutherford radyoaktif atomların nemlerinin sıralanmasında hata yapılmıştır.
yaydığı alfa (α) ışınlarının ince Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu-
altın levhada saçılmalarını göz- cuklarda bazı atom modellerine ait görüşlere Buna göre, şemada yapılan hatanın düzel-
lemiştir. yer verilmiştir. tilebilmesi için hangi iki bilim insanının yer-
Buna göre; leri değiştirilmelidir?
 Bir atomun kütlesinin çok Buna göre, bu görüşlerden hangileri Bohr
büyük bir kısmı ve pozitif atom modeli içerisinde yer almaz? A) II ve IV B) I ve II C) III ve V
yükün tamamı çekirdek adı
verilen çok küçük bir ha- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) III ve IV E) I ve V
cimde toplanmıştır.
 Pozitif yükün toplam kütlesi D) I ve III E) II ve III
atomdan atoma değişir ve
elementin atom ağırlığının
yaklaşık olarak yarısıdır.
 α taneciklerinin büyük bir
kısmı sapmaya uğramadığın- 9. I. 3Li+
dan atomun büyük bir kısmı
boşluktur. Palme Yayınevi II. 1H–
6. Elektronların pozitif yük bulutları içinde
 Çekirdek dışında, çekirdek III. 5B3+
yüzdüğü fikrini ortaya atan bilim insanı aşa-
yüküne (proton) eşit sayıda
elektron bulunur. ğıdakilerden hangisidir? Yukarıda verilenlerden hangilerinin spekt-
 Negatif yüklü tanecikler çe- rum çizgileri Bohr atom modeli tarafından
kirdek etrafında çekirdeğin A) Chadwick B) Rutherford C) Dalton
açıklanamaz?
hacminden çok daha büyük D) Thomson E) Millikan
bir hacimde bulunurlar. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
 Rutherford yaptığı çalışma-
larda çekirdekte nötr tane- D) II ve III E) I, II ve III
ciklerin bulunduğunu tahmin
etti. James Chadwick 1932
yılında bu yüksüz taneciklerin
(nötronların) varlığını kanıtla-
mıştır. 10. Rutherford atom modelinde;
Rutherford Atom Modelinin
7. Rutherford’un atomun yapısını incelemek I. α taneciklerinin çoğu sapmaya uğramadı-
Eksiklikleri
Elektronların, çekirdek tarafın- üzere yaptığı çalışmalar ile ilgili; ğından, atom büyük oranda boş bir uzay
dan çekilmesine rağmen neden parçasıdır.
I. Atomda pozitif yük, kütle merkezinde çok
çekirdeğe düşmediklerini,
elektronların çekirdek çevre- küçük bir hacimde toplanmıştır. II. Atomun kütlesi (+) yüklerin kütleleri topla-
sinde ne şekilde yer aldığını ve mının yaklaşık iki katıdır.
II. Çekirdekteki (+) yüklerin sayısı atomdan
atomların yaydığı spektumları
açıklayamamıştır. Ayrıca elekt- atoma değişir. III. Elektronlar çekirdek içerisine düzensiz bir
ronların pozitif bir yük bulutu III. Çekirdek dışında (+) yüke eşit sayıda nöt- şekilde dağılmıştır.
içinde dağıldığı fikrini geçersiz
kılmıştır. ron bulunur. yukarıda verilen yargılardan hangileri bulu-
yargılardan hangileri doğrudur? nur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

32 5. C 6. D 7. C 8. A 9. E 10. C
Atom Modelleri – II
2. TEST
4. Bohr Atom Modeli
1. 4. Bohr atom modelinin hidrojen atomuna ait
Pozitif yükün toplam kütlesi
Thomson I
atomdan atoma değişir. enerji seviyelerinin bir kesiti aşağıda verilmiştir.
n= 1 n= 2 n= 3 n= 4
Elektriksel dengeyi sa€lamak
Rutherford II için atomda pozitif ve negatif
yükler eflit da€›lm›flt›r.
K L M N Niels Bohr
Bohr Bir atomda tüm pozitif yük Bohr, atom kuramını hidrojenin
III
çekirdekte toplanmıflt›r. Buna göre; yayılma spektrumuna dayana-
rak 1913 yılında geliştirmiştir.
I. N enerji seviyesinden L enerji seviyesine
Buna göre;
Yukarıda verilen bilim insanları ile bu bilim elektron geçmesi sırasında atom ışın
 Elektronlar çekirdek etrafın-
insanlarının teorileri arasındaki eşleştirme- yayar. daki yörüngelerde dairesel
lerden hangileri yanlıştır? II. n = 1 enerji seviyesindeki elektronun ener- olarak hareket ederler.
jisi n = 3 enerji seviyesindeki elektronun  Her yörünge belirli enerjiye
enerjisinden daha düşüktür. sahiptir. Bu yörüngelere
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
enerji düzeyi denir. Yörün-
D) II ve III E) I ve III III. Elektronlar bir enerji düzeyinden diğe- geler K, L, M, N, O gibi harf-
rine geçerken enerji değişimi söz konusu lerle ya da 1, 2, 3, 4, 5 gibi
olmaz rakamlarla gösterilir.
 Çekirdeğe en yakın olan
yargılarından hangileri doğrudur? K yörüngesinde bulunan
2. Bohr atom modeli ile ilgili aşağıdakilerden elektron en düşük enerjiye
hangisi yanlıştır? sahiptir. Çekirdekten uzakla-
D) I ve III E) II ve III şıldığında atomun yarıçapı ve
A) Elektronların en düşük enerji düzeyinde o yörüngede bulunan elekt-
bulunmasına temel hal denir. ronun enerjisi artar.
Palme Yayınevi
 Kararlı bir atom düşük ener-

B) Çok elektronlu atomların spektrumlarını jilidir ve bu hale temel hal
açıklayamamıştır. denir. Elektronlar temel hal
düzeyinde iken kararlı olup
C) Atomda elektronun bulunma olasılığının enerji yaymazlar.
yüksek olduğu bölgelere orbital denir.  Atoma dışarıdan enerji veril-
diğinde elektronlar daha yük-
D) Elektronlar çekirdekten uzaklaştıkça ener- sek enerji düzeyine geçer.
jileri artar. Buna uyarılmış hal denir.
5. Bir öğrenci sınıfta yapılan etkinliklerden Bohr
E) Yüksek enerji düzeyinde bulunan elektron Yüksek enerji düzeyindeki bir
atom modeli ile ilgili;
elektron daha düşük enerji
düşük enerji düzeyine inerse ışın yayılır. düzeyine indiği zaman enerji
I. Elektronların bulunduğu enerji seviyeleri
düzeyi arasındaki fark kadar
atom çekirdeğinden itibaren sırasıyla 1,
enerji yayılır.
2, 3, 4...........n ile numaralandırılır.
elektronun
II. Pozitif yüklerin toplam kütlesi atomun uyar›lmas›
kütlesinin yaklaşık yarısı kadardır. Temel hale

3. I. Atomun ana kısmı pozitif yüklü tanecikler- dönüflte elektronlar
+
den oluşur. III. Atom dışarıdan enerji alırsa, alınan ener- ›fl›n yayarlar
jinin büyüklüğüne göre, elektron daha
II. Çekirdeğin etrafında elektronlar geniş
yüksek enerjili yörüngeye çıkarak uyarıl-
boşluklar bırakacak şekilde dağılmıştır. mış hale geçer. Elektronun yörüngeler
aras› geçifli
III. Çekirdek çok küçük bir hacimde yoğun- sonuçlarını yazıyor.
 Bohr atom modeli, 1H, 2He+,
laşmıştır. Buna göre, bu öğrencinin yazdığı sonuç- 3 Li
2+ gibi tek elektronlu
Yukarıda verilen yargılardan hangileri atomların spektrumlarını

lardan hangileri Bohr atom modeli ile ilgili
açıklarken, çok elektronlu
Thomson atom modeline aittir? değildir? atomlarınkini açıklayamamış-
tır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
 Elektron kararlı haldeyken
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III atom ışın yayınlamaz.
1. B 2. C 3. A 4. C 5. B 33
6. Aşağıdaki yargılardan hangisi Thomson ve 9. X: Dalton

Rutherford atom modellerinin ortak özelli- Y: Rutherford
 Atomlar yüksek sıcaklığa kadar ğidir?
ısıtıldıklarında elektronlar enerji Z: Thomson
absorbe (soğurma) ederek A) Atomda, pozitif ve negatif yüklü tanecikler
T: Bohr
daha yüksek enerji düzeylerine bulunur.
geçer. Absorbsiyon adı veri- X, Y, Z ve T olarak verilen atom modelleri
B) Atomdaki negatif yüklü elektronlar, pozitif
len bu olay sonucunda atomlar ile ilgili;
yüklü küre içerisinde rastgele dağılmışlar-
uyarılmış hale gelir. dır. I. Y modeline göre atomun yapısında büyük
 Uyarılmış (yüksek enerjili) elekt-
C) Bir atomda pozitif yükün tümü, çekirdek boşluklar vardır.
ronlar kararsızdır ve temel hale
denilen küçük bölgede toplanmıştır. II. T modeline göre atom, çekirdek çevresin-
geçmek ister. Elektron, yük-
sek enerjili bir düzeyden daha D) Pozitif yüklerin toplam kütlesi, atomun de dairesel yörüngelerde dönmekte olan
düşük enerjili bir düzeye inerse kütlesinin yaklaşık yarısı kadardır. elektronlardan oluşur.
aradaki enerji farkına eşit ener- E) Atom, yarıçapı yaklaşık 10–8 cm olan nötr III. Y modeli, Z modelindeki her şeyi doğrular.
jiye sahip ışık yayılır. Bu olaya küredir.
emisyon denir. IV. X ve Z modellerinde bir atom çekirdeğin-
den bahsedilmemiştir.
MODERN ATOM TEORİSİ V. Y ve T modellerinde elektronların çekirdek

Günümüzde atomu açıklamak çevresindeki hareketleri açıklanmıştır.
için kullanılan teoriye Modern yukarıda verilen yargılardan kaç tanesi
7.
Atom Teorisi adı verilir. Yapılan Atomun içinde negatif doğrudur?
son araştırmalara göre, elektronlar yüklü elektronlar A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
atom çekirdeğinin çevresinde çok bulunur.
büyük bir hızla döner. Bu nedenle
Palme Yayınevi
gerçekte elektronun bulunduğu
Madde küre Modeli
yerin belirlenebilmesi mümkün ? üzümlü kek
şeklindeki
değildir. atomlardan modeline
oluşmuştur. benzer.
Bu modele göre, elektronların
bulunduğu bir yerden değil de,
bulunabileceği bölgelerden bah- ? işaretli yere gelmesi gereken atom mo- 10.
sedilmektedir. Yani bir elektronun deline ait bilim insanı aşağıdakilerden han- Elektronlar temel
gerçekte belirli bir yörüngesi ya da hale dönerken ısı
gisidir? ve ıfl›k yayar.
katmanı yoktur. Elektron devamlı
ve hızla hareket ettiğinden elekt- A) Democritus B) Dalton
ron yükünün bir yük bulutu halinde C) Ernest Rutherford D) Joseph Thomson Elektronlar Elektron bulun-
dağılmış bulunduğu varsayılabilir. çekirdekten du€u yörünge-
E) Niels Bohr belirli uzakl›kta ? den bir üst yörün-
Bu bulut bazı bölgelerde daha
küresel yörün- geye enerji ala-
yoğundur. Elektronun belli bir böl-
gelerde bulunur. rak geçebilir.
gede bulunma olasılığı o nokta-
daki yük bulutunun yoğunluğu ile
orantılıdır. Ayrıca çekirdeğe yakın Her yörünge farkl›
enerji de€erlerine
bölgelerde elektronun bulunma
sahiptir.
olasılığı daha yüksektir. Çekirdek-
8. I. Thomson atom modeli
ten uzaklaştıkça belli bir bölgede
elektronun bulunma olasılığı azalır. II. Rutherford atom modeli Bir bilim insanına ait görüşler yukarıdaki kutu-
cuklarda verilmiştir.
Elektronun bulunabileceği ve III. Dalton atom modeli
hareket ettiği alan, sineğin asılı Yukarıda verilen atom modellerinden han- Buna göre, bu görüşlerin sahibi olan bilim
lambanın çevresinde döndüğü gilerinde çekirdek kavramı yoktur? insanı aşağıdakilerden hangisidir?
alana benzetilebilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Dalton B) Thomson C) Bohr
D) I ve III E) II ve III D) Chadwick E) Rutherford
34 6. A 7. D 8. D 9. C 10. C
Atomdaki Temel
Tanecikler – I
3. TEST
ATOMUN TEMEL
1. X elementinin nötr atomunda p = n = e ilişkisi 5. X2–, Y1+ ve Z3– iyonlarının elektron sayıları TANECİKLERİ
vardır. eşittir. Fiziksel ve kimyasal yollarla par-
X elementinin 2+ yüklü iyonunda p + e = 22 Buna göre; çalanamayan, elementlerin bütün
özelliklerini gösteren en küçük
olduğuna göre, bu elementin kütle numa-
I. Atom numarası en büyük olan iyon Y1+ parçasına atom denir.
rası aşağıdakilerden hangisidir?
dir. Bir atomda temel parçacıklar
A) 28 B) 26 C) 24 D) 18 E) 16 proton (p+), nötron (n°) ve elekt-
II. Nötron sayıları eşit ise Y1+ nın kütle ron (e–) dur.
numarası en büyüktür.
III. Kütle numaraları eşit ise Z3– iyonunun çe- w Bir atomun çekirdeğinde bulu-
nan proton sayısına o elemen-
kirdeğindeki toplam tanecik sayısı en kü- tin atom numarası (Z) denir.
çüktür.
w Atomun çekirdeğinde yüklü
tanecik proton olduğu için pro-
ton sayısına çekirdek yükü de
2. Nötron sayıları aynı olan baX 1– ve dc Y 1+ iyon- A) Yalnız I B) II ve III C) I ve II
denir.
ları ile ilgili;
Z = p = Çekirdek yükü
I. b – a = d – c’dir.
II. d > b ise c > a’dır. Nötr atomda p=e
III. Elektron sayıları eşit ise a > c’dir.

w Bir atomun çekirdeğindeki pro-
yukarıdakilerden hangileri yanlıştır? 56X3+ iyonunda nötron sayısı, elektron sayısın- ton ve nötron sayılarının topla-
6.
dan 7 fazladır. mına kütle numarası (A) denir.
Buna göre, nötr X atomunda; A= p + n
Palme Yayınevi
D) I ve III E) II ve III I. Toplam tanecik sayısı 79’dur.

II. Proton sayısı, elektron sayısından 3 eksik- w Kütle numarasına nükleon sa-
yısı da denir.
tir.
III. Nükleon sayısı, çekirdek yükünün 2 katına w Yüklü taneciğin iyon yükü, pro-
eşittir. ton sayısı ile elektron sayısı
arasındaki farka eşittir.
yargılarından hangileri yanlıştır?
İyon yükü= p – e
3. Ya iyonunda toplam nükleon sayısı proton sa- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yısının 2 katından 3 fazla olup elektron sayısı w Çekirdeğindeki toplam tanecik
nötron sayısına eşittir. D) II ve III E) I, II ve III sayısı = p + n
Buna göre, “a” sayısı aşağıdakilerden han-
w Atomdaki toplam = p + n + e
gisidir? tanecik sayısı
A) 3+ B) 2+ C) 1– D) 2– E) 3–
7. I. 40K ve 40Ar atomlarının kimyasal özellikleri
19 18
farklıdır.
II. 16O ve 18O atomlarının fiziksel özellikleri
8 8
farklıdır.
III. 11H ve 21D atomlarının çekirdeklerindeki
toplam tanecik sayısı farklıdır.
4. X3– iyonunda nötron sayısı, proton sayısından
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ-
8 fazladır.
rudur?
Toplam nükleon sayısı 22 olduğuna göre,
iyonun elektron sayısı kaçtır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 12 B) 11 C) 10 D) 8 E) 7 D) I ve II E) I, II ve III
35
1. C 2. B 3. E 4. C 5. C 6. E 7. E
8. Xn+ iyonunun elektron sayısı ve n değeri bi- 11. I. N2O3

lindiğine göre, X atomunun; 2–
II. SO3
w İki atomun proton ve elektron 2–
I. Çekirdek yükü III. CO3
sayısı eşit ise kimyasal özellik-
leri aynıdır. Proton, nötron ve Yukarıda verilen taneciklerin elektron sayı-
II. Nötron sayısı
elektron sayıları eşit ise fiziksel ları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangi-
özellikleri aynıdır.
III. Kütle numarası sinde doğru verilmiştir?
niceliklerinden hangileri belirlenebilir?
(7N, 8O, 16S, 6C)
Buna göre,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) II > I > III B) II > III > I C) I > II > III
A ‹yon p + n p–e
yükü
n n
D) I ve III E) I, II ve III D) I > III > II E) III > I > II
–
Z e p e
şeklinde sembolize edilir.
9. Mq+ ve N3– iyonlarının elektron sayıları eşittir. 12. H2O ve H3O+ tanecikleri ile ilgili,
Buna göre, M nin kütle numarasını bulabil-
mek için, I. Nötron sayıları toplamları farklıdır.
I. q nun sayısal değeri II. H2O’nun toplam elektron sayısı, H3O+

Örnek nınkinden fazladır.
II. M nin nötron sayısı
III. N nin çekirdek yükü III. H3O+ nın toplam proton sayısı,
59 3+ Palme Yayınevi
X iyonunun toplam tanecik
H2O’nunkinden fazladır.
sayısı 89’dur. niceliklerinden hangileri bilinmelidir?
yargılarından hangileri doğrudur? ( 11H, 168O )
Buna göre, X5+ iyonunun elekt-
ron sayısı kaçtır? A) Yalnız II B) II ve III C) I ve III
Çözüm:
59 3+
pX
13. Bir tanecikte proton (p), nötron (n) ve elektron
n= 59 – p
10. I. Proton sayısı aynı olan taneciklerde elekt- (e) sayıları arasında e = n = p – 2 ilişkisi vardır.
e= p–3 ron sayısı fazla olanın iyon yükü daha kü-
çüktür. Buna göre, tanecik ile ilgili;
p+n+e= 89
p + 59 – p + p – 3 = 89 II. Tanecik verdiği elektron sayısı kadar (–) I. Katyondur.
yük kazanır.
p = 33 II. Kütle numarası, elektron sayısının 2 katı-
III. Elektron sayısı aynı olan taneciklerde iyon
İyon yükü = p – e dır.
yükü büyük olanın çekirdek yükü daha
5+ = 33 – e
büyüktür.
e = 28 III. Nükleon sayısı, atom numarasının 2 katı-
Yukarıda verilen yargılardan hangileri yan- dır.
lıştır?
36 8. A 9. E 10. B 11. A 12. B 13. E

Atomdaki Temel
Tanecikler – II
4. TEST
İyon: Nötr hale göre elektron
almış ya da vermiş taneciklere
1. Nötr X atomu 3 elektron alarak Xm iyonu hali- 4. I. X2– iyonu X– iyonuna
denir.
ne geliyor.
II. Y2+ iyonu Y atomuna X3–, Y2+, Z1– ... gibi
Buna göre;
III. Z– iyonu Z3– iyonuna
I. m= 3+ dır. dönüştüğünde elektron sayıları nasıl deği-
II. Elektron sayıları arasındaki ilişki Xm > X dir. şir?
p I II III
III. e oranı X > Xm dir.
IV. Nükleon sayısı azalır. A) azalır azalır artar
V. Kimyasal ve fiziksel özelliği değişir. B) artar azalır artar

C) azalır artar azalır
yukarıdakilerden kaç tanesi doğrudur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) artar artar artar
Anyon: Elektron alarak negatif
E) azalır artar artar (–) yükle yüklenmiş taneciklere
denir.
3–
Cl–, N3–, PO4 .... gibi
w Anyonda daima
e > p dir.
5. 2a X atomu 2b + 2Y atomuna 2 elektron verdi-

2. X2+ iyonu, Y3+ iyonuna 4 elektron verdiğinde a b
elektron sayıları eşit olmaktadır. ğinde elektron sayıları eşitleniyor.
X’in atom numarası 16 olduğuna göre Y nin Buna göre X atomu ile ilgili;
Palme Yayınevi
atom numarası aşağıdakilerden hangisi-

I. Proton sayısı Y ninkinden 4 fazladır.
dir?
II. Kütle numarası Y ninkinden 6 fazladır.
A) 7 B) 8 C) 9 D) 11 E) 17
III. Nötron sayısı Y ninkinden 2 fazladır.
Katyon: Elektron vererek pozitif
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (+) yükle yüklenmiş taneciklere
denir.
D) II ve III E) I, II ve III Al3+, Na+, Zn2+ ... gibi
w Katyonda daima
p > e dur.
3. X atomu Xa iyonuna dönüşürken birim elekt-

6. X elementine ait Xa ve Xb iyonlarının hacimleri
rona etkiyen çekim kuvveti artmaktadır.
arasındaki ilişki Xa > Xb şeklindedir.
Xa iyonunun X atomuna göre;
Buna göre;
I. Hacmi
I. b > a’dır.
II. Elektron sayısı
II. a= 1– ise Xb katyondur.
III. Çekirdek yükü
III. Xa nın elektron sayısı, Xb ninkinden azdır.
IV. Çekirdeğin çekim gücü
V. Nötron sayısı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
niceliklerinden kaç tanesi daha küçüktür?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve II E) I ve III
1. C 2. C 3. B 4. E 5. E 6. D 37
7. I. X1+ iyonu 1 elektron kaybediyor. 10. X2– iyonu Y4+ iyonuna elektron vererek Xn ha-
II. Y2– iyonu 3 elektron kaybediyor. line gelirken iyonların yükleri eşit oluyor.
Bir atom iyon haline geçerse;
III. Z2+ iyonu 2 elektron kazanıyor. Buna göre;
w Elektron sayısı değişir.
Yukarıdaki değişimlerin hangilerinde olu- I. Y4+ nın aldığı elektron sayısı 3 tür.
w Proton sayısı değişmez.
şan tanecikler katyondur?
w Nötron sayısı değişmez. II. n = 1+ dır.
w Çekirdek yükü değişmez.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II III. X2– nin proton sayısı azalır.
w Fiziksel ve kimyasal özellikleri
değişir. D) I ve III E) II ve III yargılarından hangileri doğrudur?
w Çap(hacim) değişir.
w Nükleon sayısı değişmez. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
w Çekirdeğin çekim gücü D) II ve III E) I, II ve III
değişmez.
w Birim elektron başına uygula-
nan çekim kuvveti değişir.
p
w Anyonda e oranı < 1 olur.
11. An– ve Bm+ iyonlarının yükleri toplamı 2+ dır.

An– iyonu Bm+ iyonuna 2 elektron verdiğinde
8. Xm → X1+ + 2e– iyon yükleri eşit oluyor.
Yn + 1e– → Y3– Buna göre, n ve m değeri aşağıdakilerden
!
Yukarıdaki tepkimelerle ilgili;
Uya rı hangisidir?
I. Xm ile X1+ in kimyasal özellikleri farklıdır. Palme Yayınevi n m
Proton sayısı aynı olan
taneciklerde elektron alan ato- II. m= 1– , n= 2– dir.
A) 3 4
mun çapı daha büyüktür. III. Yn ile Y3–’ün fiziksel özellikleri aynıdır.
B) 1 2
C) 1 3
D) 2 4
D) I ve III E) II ve III E) 4 2
! Uya rı 12. Xn + ne– →

Ym → Y + me–
X
Elektron sayısı aynı olan

taneciklerde proton sayısı büyük denklemleri veriliyor.
olanın hacmi küçüktür.
Xn ve Ym iyonlarının elektron sayıları eşit
olduğuna göre,
I. X atomunun proton sayısı, Y atomunun

9. Nötr X atomunda aşağıdaki değişimlerden proton sayısından azdır.
hangisi olduğunda (+) yük kazanır? II. X atomunun elektron sayısı, Ym iyonunun
A) Elektron sayısı arttığında proton sayısından fazladır.
B) Elektron başına düşen çekim kuvveti arttı- III. Xn katyon, Ym anyondur.
ğında
C) p/e oranı azaldığında
D) Taneciğin hacmi arttığında
n D) II ve III E) I, II ve III
E) p oranı arttığında
38 7. C 8. B 9. B 10. B 11. C 12. D

Atomdaki Temel
Tanecikler – III
5. TEST
Örnek
1. Çekirdek yükleri aynı olan X ve Y’nin elektron 4. Tek atomlu olduğu bilinen X, Y ve Z tanecikle-
sayıları farklıdır. rinin elektron ve proton sayıları grafikteki gibi- X3– ve Y4+ iyonları arasındaki
elektron alışverişi sonucunda
X’in elektron sayısı, Y nin elektron sayısın- dir.
Xn iyonu ile Y atomu oluştu-
dan fazla olduğuna göre; ğuna göre, n değeri kaçtır?
Proton sayısı
I. X veya Y den biri nötr olabilir.

II. Fiziksel özellikleri aynıdır. b Z
p
III. e oranları farklıdır.
a X
Y
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III a b

Elektron sayısı
D) I ve II E) I ve III
Buna göre, X, Y ve Z tanecikleri ile ilgili;
2. Bir taneciğin proton sayısının nötron sayısın- I. Z ile X nötrdür.

dan az olduğu biliniyor. II. X ile Y’nin fiziksel özellikleri farklıdır.
Buna göre, bu tanecik ile ilgili; III. Y, negatif yüklü bir iyondur.
I. Elektron sayısı, nötron sayısına eşit ise yargılarından hangileri doğrudur?

anyondur.
II. Nötron sayısı, elektron sayısından küçük
ise katyondur.
Palme Yayınevi
III. Proton sayısı, elektron sayısına eşit ise

nötrdür. 5. Pozitif iyonların yapısı ile ilgili;
yargılarından hangileri yanlıştır? I. Proton sayısı elektron sayısından fazladır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III II. Proton sayısı nötron sayısına eşittir.
D) I ve II E) II ve III III. Elektron sayısı nötron sayısından azdır.

yargılarından hangileri her zaman doğru-
dur?
3. Aynı elemente ait Xa ve Yb iyonları ile ilgili şu
bilgiler veriliyor; A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
– Xa nın hacmi nötr atomununkinden bü- D) I ve II E) I, II ve III
yüktür.
– Yb nin elektron sayısı proton sayısından 6. X1– iyonunun elektron sayısı 20Y2+ iyonunun
Çözüm:
küçüktür. elektron sayısına eşit, nötron sayısı ise 40Y2+
iyonunun nötron sayısından farklıdır. Y4+ + 4e– → Y
Buna göre, bu iyonlarla ilgili aşağıdakiler-
Buna göre, X1– iyonu ile ilgili; atomu oluşurken 4e– alınır. X3–
den hangisi yanlıştır? iyonu ise 4 elektron verir.
A) b > a dır. I. Kütle numarası 35 olabilir. X3– → 4e– + X1+
B) Xa nın elektron sayısı Yb ninkinden büyük- II. Y2+ iyonu ile fiziksel özellikleri farklıdır. n= 1+’dır.
tür.
III. Çekirdek yükü 18’dir.
C) Xa anyon, Yb katyondur.
D) Elektron başına uygulanan çekim güçleri
aynıdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Xa ve Yb nin kimyasal özellikleri farklıdır.
1. B 2. B 3. D 4. E 5. A 6. C 39
–
7. Elektron sayısı 10. X , Y ve Z2+ tanecikleri ile ilgili şu bilgiler veri-
liyor;
Örnek –
– X , Y ve Z2+ taneciklerinin elektron sayıları
Y2– X2+
eşittir.
I. NH3
–
II. NH2– – X ile Z2+ nın nötron sayıları eşittir.
III. NH4+ – Y ile Z2+ nin kütle numaraları eşittir.
Proton sayısı
Yukarıda verilen taneciklerin 12
Buna göre, X–, Y ve Z2+ tanecikleri ile ilgili;
içerdikleri toplam elektron sa- X2+ ve Y2–iyonları için elektron ve proton sa-
yıları arasındaki ilişki nasıldır? yıları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik yukarı- I. Y den elektron koparmak en zordur.
(7N, 1H)
da verilmiştir. II. Y’nin nötron sayısı X–’ninkinden fazladır.
Y nin nötron sayısı 8 olduğuna göre, kütle III. Z2+ nın atom numarası en büyüktür.
numarası aşağıdakilerden hangisidir?
A) 8 B) 10 C) 14 D) 16 E) 18
8. Elektron sayısı
11. Xa, Yb ve Zc iyonlarının proton sayıları farklı

X Y Z T olup, kütle numaraları ve elektron sayıları eşit-
10 • • • •
tir.
İyon yükleri arasındaki ilişki a > b > c şek-
Proton
9 10 11 13 sayısı Palme Yayınevi linde olduğuna göre;
Yukarıda X, Y, Z ve T taneciklerinin elektron I. Proton sayıları arasındaki ilişki
sayısı-proton sayısı grafiği verilmiştir. X > Y > Z dir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlış-
II. Nötron sayıları arasındaki ilişki X > Y > Z
tır?
dir.
A) Z ve T tanecikleri katyondur. III. Kimyasal özellikleri arasındaki ilişki
B) Y taneciğinin elektron sayısı, nötr X ato- Xa = Yb = Zc dir.
munun elektron sayısından azdır.
Çözüm: yargılarından hangileri doğrudur?
C) Z taneciğinin hacmi, nötr Z atomununkin-
I. NH3’te A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
den küçüktür.
p= e’dur.
D) Y ve Z taneciklerinin fiziksel özellikleri D) I ve II E) I ve III
7 + 3.1= 10
farklıdır.
II. NH2–’de
E) Nötron sayıları aynı ise T’nin çekirdeğin- 12. Aşağıdakilerin hangisinde verilen taneciğin
iyon yükü= p–e
deki toplam tanecik sayısı en fazladır. tanımı yanlıştır?
1–= 7+2.1–e
e= 10 Tanecik Tanım
III. NH4+’de A) Anyon Elektron almış atom
9. Aşağıdakilerden hangisine sahip olan iyo-
İyon yükü= p–e
nun 1+ değerlikli olduğu kesindir? B) Katyon Elektron vermiş atom
1+= 7+4.1–e
A) 10 proton, 9 nötron C) Nötr atom Proton ve nötron sayısı
e= 10
eşit olan atom
Elektron sayıları ilişkisi B) 10 elektron, 9 nötron
D) Elektron Atomun negatif yüklü
I = II = III olur. C) 10 elektron, 9 proton taneciği
D) 10 elektron, 11 proton E) İyon Pozitif veya negatif yüklü
tanecik
E) 10 elektron, 11 nötron
40 7. D 8. B 9. D 10. A 11. A 12. C

Atomdaki Temel
Tanecikler – IV
6. TEST
Örnek
1. XY 43– iyonunun toplam proton, nötron ve 4. XY 43– iyonunda toplam 50 elektron vardır.
elektron sayıları arasındaki ilişki aşağı- X’in çekirdek yükü, Y’nin çekirdek yükünün XO43– iyonundaki toplam elektron
dakilerin hangisinde doğru verilmiştir? sayısı 50’dir.
31X, 16Y )
iki katından 1 eksik olduğuna göre, X’in
( 15 8 X atomunun nötron sayısı 16
atom numarası aşağıdakilerden hangisi-
olduğuna göre, nükleon sayısı
A) p > n > e B) n > e > p C) e > n > p dir?
kaçtır? ( 168O )
A) 8 B) 15 C) 25 D) 32 E) 36
D) p > e > n E) n > p > e
2. XH3 molekülünün elektron sayısı 10, nötron

sayısı ise 7 dir. 2-
5. X 2 O 4 iyonunda toplam 46 elektron bulun-
Buna göre, XO 3–
iyonunun elektron ve nöt- duğuna göre, X taneciği ile ilgili;
ron sayıları aşağıdakilerden hangisinde
doğru verilmiştir? _11H, 168Oi I. Kütle numarası 12 ise nötron sayısı 6 dır.
II. Çekirdek yükü 12 dir.
Elektron sayısı Nötron sayısı
III. Nötron sayısı 7 ise nükleon sayısı 13 tür.
Palme Yayınevi
A) 32 31
yargılarından hangileri doğrudur? (8O)
B) 30 31
C) 31 30
D) 32 30
E) 31 32
3. XY 2–
4 iyonunda toplam 50 elektron bulunmak-
tadır. 6. XO 42– ile YO 43– iyonlarının toplam elektron sa-
yıları eşittir. Çözüm:
Y’nin çekirdeğinde 8 nötron bulunduğuna
Buna göre, 32X ve 33Y atomları ile ilgili,
göre, Y atomu ile ilgili, a b XO43– te iyon yükü= p–e
I. b = a–1 eşitliği vardır. 3–= x + 4.8 – 50

I. Atom numarası 8 dir.
x= 15
II. Çekirdeğindeki toplam tanecik sayısı II. Y’nin nötron sayısı, X’inkinden 2 fazladır.
Kütle numarası= p + n
16’dır. III. X’in nükleon sayısı, Y’ninkinden 1 azdır.
= 15 +16
III. Kütle numarası 16 dır. yargılarından hangileri doğrudur? (8O)
= 31
yargılarından hangileri doğrudur? (16X)
1. C 2. A 3. E 4. B 5. D 6. E 41
7. XO3– iyonundaki X elementinin atom numarası 10. XY m

3 iyonundaki temel tanecik sayıları arasın-
7 dir. da n= e > p ilişkisi vardır.
Örnek Buna göre; Buna göre, m sayısını bulabilmek için;
40X 41X 2+ I. XO3– iyonunun toplam nükleon sayısı 63 I. X ve Y nin atom numaraları
I. 20 – 20
ise X’in nötron sayısı 8’dir. II. Toplam proton sayısı
II. 11Y – 21Y
II. X’in nötron sayısı 7 ise, XO3– iyonunun III. Toplam elektron sayısı
III. 168Z – 147T
toplam nötron sayısı 15’tir.
niceliklerinden hangilerinin bilinmesi ye-
Yukarıda verilen tanecik çiftle- III. XO3– iyonunun toplam elektron sayısı 32 terlidir?
rinden kaç tanesinin kimyasal
dir.
özellikleri aynıdır?
yargılarından hangileri doğrudur? ( 168O ) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve III E) I, II ve III
11. Aşağıdaki taneciklerden hangisinde,

p= e + 1
eşitliği vardır?
(p: proton sayısı, e: elektron sayısı)
A) OH– B) Cl3+ C) HSO4–

D) SO 42– E) NH4+
8. Elektron sayısı bilinen XY3– iyonundaki X’in Palme Yayınevi

nötron sayısını bulmak için;
I. Y’nin çekirdek yükü

12. Elektron sayısı
II. X’in nükleon sayısı
III. Y’nin kütle numarası c Z
niceliklerinden hangileri bilinmelidir? b Y
a X
a Proton
D) II ve III E) I, II ve III sayısı
Şekildeki grafik A atomuna ait X, Y ve Z ta-

neciklerinin proton ve elektron sayılarındaki
Çözüm:
değişimi göstermektedir.
Kimyasal özelliklerinin aynı olması Buna göre, aşağıda verilen yargılardan
için p= e olmalıdır.
hangisi yanlıştır?
Birincide elektron sayıları farklı
A) Y taneciği 1– yüklü ise Z taneciği 2– yüklü
olduğu için kimyasal özellikleri
olabilir.
farklıdır.
B) X taneciği nötrdür.
İkincide p= e olduğu için kimyasal
özellikleri aynıdır. C) Nötron sayıları eşit ise nükleon sayıları
9. PO 43– iyonunun elektron sayısı X3+ iyonunun
arasındaki ilişki Z > Y > X şeklindedir.
Üçüncüde proton ve elektron sa- elektron sayısına eşittir.
yıları farklı olduğu için kimyasal X’in nötron sayısı, proton sayısından 22 D) İyon hacimleri arasındaki ilişki Z > Y > X
özellikleri farklıdır. şeklindedir.
fazla olduğuna göre, kütle numarası aşağı-
1 dakilerden hangisidir? (15P, 8O) E) Nükleon sayıları eşit ise toplam tanecik
A) 53 B) 75 C) 128 D) 131 E) 142 sayıları arasındaki ilişki Z > Y > X şeklinde-
dir.
42 7. C 8. B 9. C 10. D 11. E 12. C

İzotop, İzobar – I
7. TEST
İzotop atomlar için;
1. X1+ iyonunda 18 elektron ve 20 nötron vardır. 4. Hidrojen ve oksijenin farklı izotopları kulla- w Proton sayıları aynı, nötron sa-
nılarak iki bileşik oluşturuluyor. H2O bileşi- yıları farklıdır.
X ve Y elementlerinin kütle numaraları aynı,
ği, 11 H ve 168 O izotoplarından, D2O bileşiği w Atom numaraları aynı, kütle nu-
proton sayıları farklı olduğuna göre, Y ele- 2 18 maraları farklıdır.
1 D ve 8 O izotoplarından oluşturulmuştur.
menti ile ilgili;
Bu iki bileşiğin; 1 2
I. Nükleon sayısı 39’dur. 1H 1D
I. Toplam proton sayıları Hidrojen Döteryum
II. Çekirdek yükü 19’dur. 3
II. Toplam nötron sayıları 1T
III. Çekirdeğindeki toplam tanecik sayısı Trityum
III. Kütlece yüzde bileşimleri
39’dur.
niceliklerinden hangileri farklıdır?
yargılarından hangileri yanlıştır? w Nötr halde kimyasal özellikleri
aynı, bazı fiziksel özellikleri ise
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III farklıdır.
D) II ve III E) I, II ve III w Bir element ile oluşturdukları
D) I ve III E) II ve III bileşiğin formülü aynıdır.
1
H2 + 2 O2 " H2O
1
D2 + 2 O2 " D2 O
w Oluşturdukları bileşiklerin fizik-

1 3
2. 1 H ve 1 T atomları ile ilgili; sel özellikleri farklıdır.
5. Xa ve Xb izotop iyonlarından Xa iyonunun w Çekirdek yapıları farklıdır.

I. İzotop atomlardır.
proton sayısı ve Xb iyonunun nötron sayısı w Oluşturdukları bileşiklerin mol
II. Fiziksel özellikleri aynıdır. bilindiğine göre; kütleleri (kütle numaraları) fark-
Palme Yayınevi
lıdır.
III. Toplam nükleon sayıları farklıdır.
I. Xa iyonunun elektron sayısı w Tabiatta bulunma yüzdeleri
IV. Aynı elementle oluşturdukları bileşiklerin farklıdır.
II. Xb iyonunun elektron sayısı
formülleri aynıdır.
Nötron sayısı
III. Xb iyonunun nükleon sayısı
V. Doğada bulunma yüzdeleri eşittir.
niceliklerinden hangileri bulunamaz?
yukarıda verilenlerden kaç tanesi doğru-
dur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve II E) I ve III
Proton sayısı
Atom numarası
3. İzotop atomlar ile ilgili;
I. Çekirdek yapısı
II. Kimyasal özellikleri
n 6. 2+ yüklü bir iyonun elektron sayısı 36, toplam
III. p oranı nükleon sayısı 88 dir. Kütle numarası
niceliklerinden hangileri aynıdır? Buna göre aşağıda verilen taneciklerden

(n= nötron sayısı, p= proton sayısı) hangisi bu iyonla izotoptur?
A) Yalnız II B) I ve III C) II ve III A) 89 3+

36 X B) 87 1+
38 Y C) 88 3+
38 Z
90 3+ 86 3+
D) I ve II E) I, II ve III D) 40 T E) 36 Z
43
1. A 2. C 3. A 4. D 5. D 6. B
7. Proton sayıları farklı olan iki nötr atom ile 10. X, Y ve Z tanecikleri karşılaştırıldığında
ilgili,
• X ile Y nin yalnız proton sayılarının
İzobar atomlar için;
I. Kütle numaraları aynıdır. • Y ile Z nin yalnız nötron sayılarının
w Atom numaraları farklı, kütle
numaraları aynıdır. II. Nötron sayıları aynıdır.
36 36 • X ile Z nin yalnız elektron sayılarının
17 Cl 18 Ar eşit olduğu saptanıyor.
III. Nükleon sayıları farklıdır.
yargılarından hangileri doğru olabilir? Buna göre;
farklıdır. I. X ile Y izotoptur.
II. Y ile Z izobardır.
w Toplam nükleon sayıları yani III. X nötr ise Z iyon halindedir.
çekirdekteki toplam tanecik
sayıları eşittir. yargılarından hangileri doğrudur?
Kütle numarası D) I ve II E) I ve III

8. X, Y ve Z tanecikleri ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
– X taneciğinin proton sayısı ile elektron sa-
yısı eşittir.
– Y taneciği ile X taneciğinin yalnız elektron
sayıları eşittir.
Proton sayısı – Z taneciği ile Y taneciğinin yalnız proton 11. “Atom numaraları farklı, kütle numaraları aynı
sayıları eşittir. olan atomlara izobar denir.”
Nötron sayısı Buna göre; Palme Yayınevi İzobar atomlara ilişkin olarak,
I. X ile Y taneciklerinin kimyasal özellikleri I. Aynı elementin atomlarıdır.

aynıdır. II. Kimyasal özellikleri aynıdır.
II. X taneciği nötr atomdur. III. Çekirdek yükleri aynıdır.
III. Y ile Z taneciği birbirinin izotopudur. yukarıdakilerden hangileri yanlıştır?
Proton sayısı yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I ve III
9. aX ile bY atomları birbirinin izobarıdır. 12. X ve Y izobar atomlardır.

Buna göre, bu atomlar ile ilgili; X in proton sayısının bulunabilmesi için;
I. X ve Y eşit sayıda elektron içerir. I. Y nin nükleon sayısı
II. X ve Y nin kimyasal özellikleri aynıdır. II. X in nötron sayısı
III. X in nötron sayısı (b–a) dır. III. Y nin proton sayısı
ifadelerinden hangileri doğrudur?
niceliklerinden hangileri bilinmelidir?
44 7. E 8. D 9. C 10. E 11. E 12. D

İzotop, İzobar – II
8. TEST
Örnek
1. Xa ve Yb iyonlarının izotop taneciklerden 4.
Proton sayısı
oluştuklarını belirleyebilmek için;
X1+ ve Y2– iyonlarında elektron
I. Elektron sayıları sayıları eşit nötron sayıları farklı-
II. Nötron sayıları dır.
1 2 3
• • • • • Buna göre, X ve Y elementleri
III. a ve b değerleri
ile ilgili;
yukarıdakilerden hangileri gereklidir?
I. X ve Y birbirinin izotopudur.
x
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III II. X ve Y nin kütle numaraları
D) II ve III E) I, II ve III Şekildeki proton sayısı–x grafiğinde bazı eşittir.

atomlar noktalarla gösterilmiştir. III. X in atom numarası Y nin
atom numarasından 3 fazla-
Bu atomlardan 1, 2 ve 3 ile ilgili;
dır.
I. x ekseni nükleon sayısı ise birbirlerinin yargılarından kaç numaralı
izobarıdır. olanlarının doğruluğu kesindir?
II. x ekseni nötron sayısı ise birbirlerinin izo-
topudur.
2. İzotop oldukları bilinen Xa, Yb ve Zc iyonları- III. x ekseni elektron sayısı ise kimyasal özel-
nın p/e oranları arasındaki ilişki Xa > Yb > Zc likleri birbirlerinden farklıdır.
dir.
Buna göre,
I. a, b ve c değerleri pozitiftir.
Palme Yayınevi
II. İyon hacimleri arasındaki ilişki
Xa < Yb < Zc şeklindedir.
III. Kimyasal özellikleri aynıdır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğru-
dur? 5. X, Y ve Z element atomları ile ilgili şu bilgiler
veriliyor;
– X'in nötron sayısı ve proton sayısı
D) II ve III E) I, II ve III Z'ninkinden 1 fazladır.
24
Çözüm:
– Z'nin nötron sayısı Y ninkinden 2 fazla-
12 Her iki iyonunda elektron sayısı
dır. 10 olsun.
24
X1+ Y2–
– Z'nin proton sayısı Y ninkinden 1 azdır. e = 10 e = 10
12
Proton sayıları X'inki 11, Y'ninki
3. Farklı iki element atomunda, Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili; 8 olur.
I. Proton sayısı I. X ve Y izotoptur. Proton sayıları farklı olduğundan

izotop olamazlar. Nötron sayıları
II. Nötron sayısı II. X ve Y'nin nötron sayıları sırasıyla 15 ve bilinmediğinden kütle numaraları
12'dir. farklı olabilir.
III. Kütle numarası
III. Z'nin nükleon sayısı 25'dir. 11Xve 8Y olduğundan X'in atom
niceliklerinden hangileri kesinlikle farklı- numarası Y'ninkinden 3 fazladır.
dır? yargılarından hangileri doğrudur?
III
D) I ve II E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
45
1. E 2. B 3. A 4. C 5. E
6. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlış- 9.

tır? a
a X
36 •X 65 •
Örnek A) İki farklı elementin atom numaraları farklı-
Birbirinin izobarı olan a X2– ve dır. 31 •Y
b
60 •Y
b
2+ iyonları ile ilgili, B) İki farklı elementin atomlarının nötron sayı-

bY
I. Fiziksel özellik ları aynı olabilir. Z Z–2 Z–1 Elektron
Proton
II. İyon hacmi C) İki farklı atomun iyonlarının elektron sayı- sayısı sayısı
III. Nükleon sayısı ları aynı olabilir.
IV. a ve b sayıları Yukarıda verilen grafikler ile ilgili;
D) İki farklı elementin proton sayıları aynı ola-
V. Elektron başına düşen I. Xa ve Yb iyonları birbirinin izotopudur.
bilir.
çekim kuvveti II. b= 1 ve a= 2’dir.
E) İki farklı elementin kütle numaraları aynı III. Xa ve Yb iyonlarının fiziksel özellikleri aynı-
niceliklerinden kaç tanesi birbi-
olabilir. dır.
rinden farklıdır?
35Xn D) I ve III E) II ve III
7. iyonu ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor;
• Elektron sayısı 18 dir.
10. X ve Y atomlarının birbirinin izotopu oldu-
• Proton sayısı, nötron sayısından 1 eksiktir. ğunun bulunması için,
Buna göre, 35Xn iyonu ile ilgili;
I. Proton sayıları
I. İzotopunun nötron sayısı 20 olabilir. II. Proton ve nötron sayıları
35
II. 16 S atomu ile izobardır. III. Proton ve elektron sayıları
III. n= 1– dir. Palme Yayınevi
niceliklerinden en az hangileri bilinmelidir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) I ve II E) I, II ve III
11. Proton sayısı
X Y
b • •
8. X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler a Z•

veriliyor;
– 10X atomunun çekirdek yükü ve nötron
sayısı eşittir. 0 Elektron sayısı
a b
– 22Y ve 23Z atomlarının nötron sayıları
11 Tek atomlu olduğu bilinen X, Y ve Z tanecikle-
eşittir. rinin elektron ve proton sayıları grafikteki gibi-
Çözüm:
Buna göre; dir.
Kütle numaraları aynı, proton sa-
yıları farklı olan tanecikler birbiri- I. X ve Y izotop atomlardır. Buna göre, bu tanecikler ile ilgili;
nin izobarıdır. I. Y ile Z birbirinin izotopudur.
II. Y ve Z’nin çekirdeğindeki toplam tanecik
Proton sayıları farklı olduğundan sayısı aynıdır. II. Z nin atom numarası Y ninkinden fazladır.
a ve b sayıları, fiziksel özellik- III. Kütle numaraları aynı ise X ve Z birbirinin
III. X’in proton sayısı, Y’nin nötron sayısına
leri, iyon hacmi, elektron başına
eşittir. izobarıdır.
düşen çekim kuvveti farklıdır.
Nükleon sayıları aynıdır. yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?
4 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

46 6. D 7. E 8. A 9. C 10. B 11. D
İzoton, İzoelektronik
9. TEST
İzoton atomlar için;
1. 4. 2+ Y3–
Proton sayısı 20X iyonu ile nükleon sayısı 31 olan iyo- w Nötron sayıları aynı, atom nu-
nu birbirinin izoelektroniğidir. maraları farklıdır.
Buna göre, Y nin nötron sayısı aşağıdakile-
A 39 40
rin hangisinde doğru verilmiştir? 19 K 20 Ca
A) 10 B) 12 C) 16 D) 19 E) 20
B C farklıdır.
Nötron sayısı
Yukarıdaki grafiğe göre, |AB|, |BC| ve |AC| Nötron sayısı

doğru parçaları atomla ilgili olarak hangi
kavramları ifade eder?
|AB| |BC| |AC|

38 36
5. a X ile b Y atomları izotop
A) İzoton İzotop İzobar
38
aX ile 19c Z atomları izobar
B) İzotop İzoelektronik İzoton Proton sayısı
36
bY ile 19c Z atomları izotondur.
C) İzobar İzoton Allotrop
Buna göre,
D) Allotrop İzobar İzoelektronik
I. a = 16
E) İzoton İzobar İzotop
II. b= 17
Palme Yayınevi
III. c= 39
yukarıdaki eşitliklerden hangileri doğru-
dur?
2. X elementinin 52X2+ iyonunda 23 elektron var- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

dır.
Bu X atomunun izotonu olan 50Y atomun-
daki proton (p), nötron (n) ve elektron (e)
sayıları aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir?
p n e
İzoelektronik tanecikler için;
A) 23 27 23
w Farklı çekirdek yü-
B) 25 27 25
küne sahip olan atomlar-
C) 23 23 27 6. Nötron sayısı proton sayısından 3 fazla olan dan elektron sayıları ve
D) 27 25 23 X3+ iyonu ile 31
15 Y
3–
iyonu birbirinin izotonudur. dizilişleri aynı olan tanecikler-
E) 23 27 25 Buna göre, nötr X atomu ile ilgili; dir.
p w 11Na+ ile 13AI3+ iyonları eşit

I. e oranı 1’dir. sayıda elektron içerdikleri için
II. Atom numarası 13’tür. izoelektroniktirler.
III. 15Y5+ iyonuyla izoelektroniktir. w Fiziksel ve kimyasal özellikleri

3. İzoelektronik oldukları bilinen Xa ve Yb– iyon-
farklıdır.
larının elektron ve proton sayılarının toplamı yargılarından hangileri doğrudur?
sırası ile 36 ve 35'tir. w En az bir tanesi iyon halinde
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III bulunur.
Buna göre, a–b'nin değeri kaçtır?
A) 2– B) 1– C) 0 D) 3 E) 5 D) I ve II E) I ve III
1. A 2. A 3. B 4. C 5. B 6. D 47
7. X ve Y atomları ile ilgili aşağıdaki yargılar- 10. X, Y ve Z atomları ile ilgili aşağıdaki bilgiler ve-
dan hangisi yanlıştır? riliyor;
Örnek A) Birbirinin izobarı ise kütle numaraları aynı- • X ile Y birbirinin izotopudur.
dır. • X ile Z birbirinin izotonudur.
24X, 25Y ve Z atomları ile ilgili
12 13
B) Birbirinin izobarı ise kimyasal özellikleri • Z atomunun nötron sayısı ile Y atomunun
aşağıdaki bilgiler veriliyor:
aynıdır.
– X ve Y atomları, birbirinin izo- proton sayısı bilinmektedir.
C) Birbirinin izotonu ise kütle numaraları fark- Buna göre;
topudur.
lıdır.
– Y ve Z atomları, birbirinin izo-
I. Z’nin nükleon sayısı
tonudur. D) Birbirinin izotonu ise fiziksel özellikleri
farklıdır. II. X’in kütle numarası
Buna göre, X, Y ve Z atomları
E) Birbirinin izotopu ise kütle numaraları fark- III. Y’nin nötron sayısı
ile ilgili;
lıdır. niceliklerinden hangileri bulunabilir?
I. Z’nin kütle numarası 26’dır.
II. Y’nin iyon yükü 12’dir.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III
III. X2+ ile Z3+ iyonları birbirinin
izoelektroniğidir. D) I ve II E) I ve III
yargılarından kaç numaralı

olanları doğrudur?
A 3− 36
8. 15 X iyonu ile 18 Y element atomu birbirinin
izotonudur.
A 3−
Buna göre, 15 X iyonu ile ilgili;
Palme Yayınevi
I. Kütle numarası (A) 30'dur.
32
II. 15 X ile birbirinin izotopudur.
III. 16 Z2–
iyonu ile izoelektroniktir.

31 3–
11. 15 X iyonu, Y 2– iyonu ile izoelektronik ve
Çözüm: izotondur.
X ile Y izotop olduğundan Buna göre;

24 25
12
X ve 12
Y şeklindedir. I. Y2– nin nükleon sayısı 32 dir.
Y ile Z izoton olduğundan II. X3– ile Y2– nin çekirdek yükleri arasındaki
25 26 9. Xa iyonunun elektron sayısı, Yb iyonununkin-
12
Y ve 13
Z şeklindedir. den büyüktür. fark 1 dir.
Z'nin kütle numarası 26'dır. Y'nin Buna göre; III. X3– ile Y2– nin iyon yükleri arasındaki fark
çekirdek yükü 12'dir. 1 dir.
I. X’in atom numarası, Y’ninkinden büyük
24 2+ 26 3+ IV. Y2– nin çekirdeğindeki nötron ve proton
12
X ile 13Z iyonlarının ise a= b olabilir.
sayıları birbirine eşittir.
elektron sayıları aynı, proton sayı- II. Xa ile Yb iyonları izoelektroniktir.
ları farklı olduğundan birbirlerinin yargılarından hangileri doğrudur?
III. Xa ile Yb izotop iyon ise a > b dir.
izoelektroniğidirler.
yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve IV B) I ve III
C) II, III ve IV D) I, II ve III

I, III
E) I, II, III ve IV
48 7. B 8. E 9. A 10. A 11. E 12. E

Periyodik Sistem, Ele-

mentlerin Sınıflandırılması
10. TEST
Elementlerin Periyodik Sis-
temdeki Yerleşim Esasları
1. Periyodik sistemin yapısı ile ilgili aşağıdaki 4. X, Y ve Z kendisinden farklı özellikte ve daha
Günümüzde 118 elementin ol-
yargılardan hangisi yanlıştır? basit taneciklere ayrıştırılamamaktadır. duğu bilinmektedir. Birçok bilim
insanı elementlerin çeşitli özel-
A) Her bir yatay sıraya periyot adı verilir. X: Doğada çift atomlu moleküller halinde bu- liklerine göre sınıflandırmaya ça-
lunmaktadır. lışmıştır. Günümüzdeki periyodik
B) Her bir dikey sütuna grup adı verilir. tabloya en yakın sınıflandırma
Y: Katı ve sıvı halde elektrik akımını iletir. 1869 yılında Julis Lothar Meyer
C) Toplam 18 grup içerir. ve Dimitri Mendeleyev'in çalış-
Z: Oda koşullarında tek atomlu gazdır. malarına dayanmaktadır.
D) Aynı periyotta bulunan elementler benzer Dimitri Mendeleyev : Rus kim-
kimyasal özellikler gösterir. Buna göre, X, Y ve Z nin türleri ile ilgili aşa- yager Mendeleyev o dönemde
bilinen 63 elementi sınıflandır-
E) Soy gazlar 8A grubunda toplanmıştır. ğıdakilerden hangisi doğrudur? mak için çalışmalar yapmıştır.
Mendeleyev atomları artan atom
X Y Z ağırlıklarına göre sıraladığında
belirli özelliklerin tekrarlandığını
A) Soy gaz Metal Ametal görmüştür.
B) Ametal Soy gaz Metal Mendeleyev o güne kadar keş-
fedilmemiş galyum (Ga), ger-
C) Ametal Metal Soy gaz
manyum (Ge) ve skandiyum (Sc)
2. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi me- D) Metal Ametal Soy gaz gibi elementlerin varlığını, atom
tallere ait değildir? kütlelerini ve fiziksel – kimyasal
E) Ametal Metal Metal özelliklerini düşünerek yapmış
olduğu tabloda bu elementin
A) Yüzeyleri parlaktır. yerlerini boş bırakmıştır.
B) İşlenebilirler. Mendeleyev'in en önemli başarısı
yeni elementlerin bulunabileceğini
C) Isı ve elektriği iletirler. 5. I. Metaller katı halde elektriği iletir. ön görmesidir.
Moseley : İngiliz fizikçi Moseley
D) Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz halinde II. Ametaller kırılgandır. farklı elementlerin atom numa-
bulunabilirler. ralarını X – ışınları ile yaptığı de-
III. Soy gazlar oda koşullarında atomik yapı- neylerle bulmuştur. Elementlerin
fiziksel ve kimyasal özelliğini
Palme Yayınevi
E) Elektron vererek bileşik oluştururlar. da bulunurlar.

atom numarasının (proton sayı-
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ- sının) belirlediği kanıtlamıştır.
Günümüzde periyodik sistem
rudur? artan atom numaralarına göre di-
zilmiştir. Benzer özellik gösteren
elementler aynı sütunda yer alır.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III Periyodik sistemdeki yatay sıra-
lara PERİYOT, düşey sütunlara
3. D) II ve III E) I, II ve III GRUP adı verilir. Periyodik sis-
temde 7 periyot bulunur. Gruplar
I A ve B olarak ya da IUPAC sis-
temine göre rakamlardan (1–18)
oluşan 8 tane A, 8 tane B (3 tane
Genellikle iki atomlu
6. Öğretmeni Gizem'den ametaller ile ilgili bildik- 8B) olmak üzere 16 grup bulunur.
moleküller halinde A grubu elementlerine baş grup
bulunurlar. lerini yazmasını istiyor. elementleri denir. B gruplarına
"yan grup elementleri" denir.
Gizem'de; Periyodik sistemde ilk periyotta
II
III 2, ikinci periyotta 8, üçüncü pe-
I. Bileşiklerinde sadece (–) değerlik alırlar. riyotta 8, dördüncü ve beşinci
Kendi
Tel ve levha Metaller periyotta 18 element bulunur. Al-
aralarında II. Kendi aralarında kovalent bağlı bileşik tıncı ve yedinci periyotta 32 ele-
haline bileşik
getirilemezler. oluştururlar. ment içerir ama bu periyotta 14
oluşturamazlar. element tablonun altında 2 yatay
III. Grafit hariç elektrik akımını iletmezler. sıra halinde yer almaktadır. İlk
yatay sıralara lantanitler, ikinci
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu- IV. Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz halinde yatay sıralara aktinitler denir.
cuklarda metallerin genel özelliklerinden bazı- Elementlerin Sınıflandırılması
bulunurlar. Elementler genel olarak metaller,
ları verilmiştir. ametaller, yarı metaller ve soy
V. Geçiş elementleri olarakta adlandırılırlar. gazlar olarak dört sınıfa ayrılır.
Buna göre, bu kutucuklardaki özelliklerden a. Metallerin Özellikleri
hangileri yanlıştır? w Serbest halde atomik yapılıdır-
Buna göre, Gizem'in yazdığı cümlelerden lar.
w Kimyasal olaylarda daima pozi-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III kaç tanesi doğrudur? tif değerlik kazanırlar.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 w Katıları ve sıvıları elektrik akı-
D) I ve II E) I ve III mını iletir.
1. D 2. D 3. E 4. C 5. E 6. C 49
7. I. Moleküllü yapıda olma 11. – Çelik

II. Bileşiklerinde bazen pozitif bazen negatif – Bakır
w Tel ve levha haline getirilebilir-
ler. İşlenebilirler. değerlik alma Yukarıda verilen maddeler ile ilgili;
w Yeni kesilmiş yüzeyleri parlak-
tır. III. Kırılgan özellik göstermeme
w Cıva hariç diğerleri oda koşul- I. Belirli sembollerinin olması
larında katıdırlar. Yukarıdakilerden hangileri metallere ait bir
w Kendi aralarında bileşik oluş- II. Aynı tür atomlardan oluşmaları
turmazlar. özellik değildir?
w Oksitlerinin sulu çözeltisi ge- III. Homojenlik
nellikle baz özelliği gösterir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
w Ametallerle iyonik bileşikler verilenlerden hangileri ortaktır?
oluştururlar.
w Doğada bileşik halinde bulu-
nurlar.
w Eritilmiş halleri karıştırılarak D) I ve III E) II ve III
alaşım denilen homojen karı-
şımları oluştururlar. Paslanmaz 8. Modern periyodik sistem ile ilgili,
çelik, pirinç, nikrom, bronz,
lehim gibi. I. Henry Moseley tarafından düzenlenmiştir.
b. Ametallerin Özellikleri
w Genellikle iki atomlu moleküller II. Periyodik özellikler elementlerin atom nu-
halinde bulunurlar (H2, O2, N2 12. X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler
... gibi). Atomik yapıda olanı da marasına bağlıdır. veriliyor;
vardır (C(k)).
w Oda koşullarında katı, sıvı, gaz III. Benzer özellikli elementler düzenli olarak X: İki atomdan meydana gelen moleküller-
hallerinde bulunabilirler. F2(g),
Br2(s), Ι2(k) alt alta gelir. den oluşur.
w Mat görünümlüdürler.
w Kırılgandırlar ve işlenemezler.
Y: Hava oksijeni ile reaksiyona girer ve pas
w Metallerle ya da kendi arala-
rında bileşik oluşturabilirler. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III oluşur.
w Oksitlerinin sulu çözeltisi ge-
nellikle asit özelliği gösterir. D) II ve III E) I, II ve III Z: Elektriği ve ısıyı iletir.
w Isı ve elektriği iletmezler (Grafit
hariç). Palme Yayınevi Buna göre, X, Y ve Z elementlerinden han-
w Bileşik haline geçerken elekt- gileri metal olamaz?
ron alabilir veya ortak kullana-
bilirler. 9. I. Atomik yapıda bulunmaları
c. Yarı Metaller A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y
w Periyodik sistemde hem me- II. Sembollerle gösterilmeleri
tallerin hem de ametallerin D) X ve Z E) Y ve Z
özelliklerini taşıyan element- III. Kararlı yapıda olmaları
lerdir. Yarı metaller, bazı
fiziksel özellikleri ve görünüş- Yukarıda verilenlerden hangileri sadece
leri yönünden metallere, kim- soy gazlara ait özelliklerdendir?
yasal özellikleri bakımından 13. Mendeleyev'in periyodik tablosundaki ilk iki
ametallere benzerler.
sıra tüm grupları ile aşağıdaki gibidir.
w Tümü oda koşullarında katı A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
haldedir.
w Yarı metal sınıfında 8 ele- D) I ve III E) II ve III Gr
u
ment bulunur. Bunlar bor(B), Sır p 1 2 3 4 5 6 7 8
a
silisyum (Si), germanyum
(Ge), arsenik (As), antimon 1 H: 1 – – – – – – –
(Sb), tellür (Te), polonyum 10. I. Periyodik sistemde aynı periyotta bulunan
(Po) ve astatin (At) dir. 2 Li: 7 Be: 9,4 B: 11 C: 12 N: 14 O: 16 F: 19 –
w Parlak ya da mat olanları A grubu elementlerinin kimyasal özellikleri
vardır. Genellikle kristal Bu tabloya göre aşağıdaki ifadelerden han-
benzerdir.
yapıda bulunurlar. gisi yanlıştır?
w Metallere göre az, ametallere II. 1. periyotta iki tane element vardır.
göre ise daha iyi elektrik A) İlk sırada tek element bulunur.
akımını ve ısıyı iletebilirler. III. Periyodik sistemde toplam 18 tane grup
(Yarı iletken özelliktedirler.) B) Her sırada 8. grup elementi yoktur.
w Genellikle işlenebilirler, tel vardır.
ve levha haline getirilebilirler. C) Atomlar proton sayısının artışına göre sı-
Kırılgan değildirler. IV. Her periyot 1A grubu ile başlayıp 8A gru-
d. Soy gazların Özellikleri ralanmıştır.
bu ile sonlanır.
w Metal ve ametallerden farklı,
kararlı elementlerdir. D) Bir grupta kütlesi büyük olan alt sırada bu-
Yukarıda periyodik sistem ile ilgili verilen
w Doğada tek atomlu gaz halinde lunur.
bulunurlar. bilgilerden hangileri doğrudur?
w Doğada serbest halde bulunur- E) Soy gazlar Mendeleyev tarafından bilin-
lar.
w Kendi aralarında ya da bir
A) Yalnız I B) II ve III C) I ve III memektedir
başka element ile kimyasal bi-
leşik oluşturmaları beklenmez. D) II ve IV E) II, III ve IV
50 7. D 8. E 9. B 10. E 11. C 12. A 13. C

Katman Elektron Dizilimi – I

11. TEST
ELEKTRONLARIN
1. X: a ) b ) c ) 4. X2+ iyonunun katman elektron dizilimi ile 7Y3– KATMANLARA DİZİLİMİ
Nötr X elementine ait temel haldeki katman iyonunun katman elektron dizilimi aynıdır.
Elektronların katmanlarda ne şe-
elektron dağılımı yukarıdaki gibidir. Buna göre, X atomu ile ilgili; kilde bulunduğu atomların bazı
Buna göre, X elementi ile ilgili; temel özelliklerini belirler. Bir
I. Üçüncü katmanındaki elektron sayısı,
atomun elektronlarının, çekirdek
"b + c" toplamı X'in çekirdek yükünü verir. Y'nin birinci katmanındaki elektron sayısı çevresinde dizildiği enerji seviye-
ile aynıdır. lerine katman adı verilir.
c= 4 ve nötron sayısı 14 ise X'in kütle nu-
marası 28'dir. II. 3. periyot 2A grubundadır. w Her katman n ile gösterilir.
(n=1, 2, 3, 4, ...)
"b+c" toplamı 15 ise X elementi, 3. periyot III. Değerlik elektron sayısı ile katman sayısı
w Bir katman en fazla 2n2 kadar
7A grubundadır. eşittir. elektron taşır.
X elementi toprak alkali metali ise "a + c" yargılarından hangileri doğrudur? Formüle göre;
toplamı 3'tür. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 1. katmanda 2,
verilen ifadelerin doğru (D) ve yanlış (Y) 2. katmanda 8,

olarak işaretlenmesi aşağıdakilerden han- 3. katmanda 18,
gisinde doğru gösterilmiştir? 5. 4. katmanda 32

A: elektron vardır.
A) Y B) Y C) D D) D E) Y
Sadece bir katmana sahip olan
D D D Y Y
atomlar bu katmanlarında 2 elekt-
Y D D D D x y z ron bulundurduklarında kararlı ya-
Y Y Y Y Y Nötr A elementine ait katman elektron dağılı- pıya (asal gaz) ulaşmış olurlar. İki
mı yukarıdaki gibidir. ya da daha fazla katmana sahip
olan atomlar ise son katmanlarında
Palme Yayınevi
Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi

2. 8X, 11Y ve 16Z atomları ile ilgili olarak, 8 elektron bulundurduklarında ka-
yanlıştır?
rarlı yapıya ulaşırlar.
I. X’in katman sayısı, son katmanındaki
A) x sayısı 2’dir.
elektron sayısından daha küçüktür. Element
B) x + y + z toplamı A’nın proton sayısına Katman Elektron Dizilişi
II. X ile Z nin son katmanındaki elektron sayı- eşittir.
2He 2
sı aynıdır.
C) Değerlik elektron sayısı 6 ise, atom numa-
III. Y ve Z nin katman sayıları aynıdır. rası 14’tür. 6C 2 4
yargılarından hangileri doğrudur? D) z= 2 ise elektron verme eğilimindedir. 10Ne 2 8
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III E) z= 6 ise 2 elektron aldığında kararlı olur. 12Mg 2 8 2
D) II ve III E) I, II ve III 6. X1– iyonunun katman elektron dizilimi 17Cl 2 8 7
2 8 8
3. Birinci katmanında 2, ikinci katmanında 5
elektron bulunduran X atomu ile ilgili,
şeklindedir.
I. 15Y elementi ile aynı periyottadır. Buna göre, X atomu ile ilgili;
II. Katman elektron dizilimini aynı periyottaki I. 4 katmanlıdır.
soy gaza benzetebilmek için 3 elektron al-
II. Ametaldir.
malıdır.
III. 9Y elementi ile aynı gruptadır.
III. Proton sayısı 7 dir.
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
1. B 2. E 3. C 4. B 5. C 6. A 51
7. 1+ yüklü iyonunun elektron sayısı, nötron sa- 9. Elektron bulunduran katman sayısı 16X ele-
yısından 2 eksik olan X atomunun nükleon sa- menti ile aynı, değerlik elektron sayısı 9Y
Periyodik Sistemde Grup yısı 39 dur. ninkinden 2 az olan atomun katman elekt-
ve Periyot Bulma Buna göre, aşağıda verilen yargılardan ron dağılımı aşağıdakilerden hangisinde
Bir elementin atom numarasına hangisi yanlıştır? doğru verilmiştir?
(proton sayısı, çekirdek yükü)
göre katman elektron dağılımı ya- A) X atomunun katman elektron dizilimi A) 2 7 B) 2 8 5 C) 2 5
zıldığında bulunan katman sayısı
2 8 8 1
periyodu, son katmandaki elekt- D) 2 8 6 E) 2 8 7
ron sayısı ise grubunu belirler.
şeklindedir.
Periyodik
Katman
B) X1+ iyonunun toplam tanecik sayısı 57 dir.
t
en
Elektron Sistemdeki
me
Dizilimi Yeri
El
2. periyot C) X atomunun nötron sayısı, X+ iyonunun-

3Li 2 1
1A grubu kinden fazladır.
2 7 2. periyot
9F 7A grubu
D) X elementi alkali metaldir.
2 8 3 3. periyot
13Al 3A grubu
3. periyot
E) X atomu ile X1+ iyonunun kimyasal özellik- 10. 3. periyotta bulunan X, Y ve Z elementlerinin
18Ar 2 8 8
8A grubu leri farklıdır. değerlik elektron sayıları sırasıyla 1, 2 ve 3'tür.
2 8 8 2 4. periyot
20Ca 2A grubu
Buna göre;
I. Z'nin atom numarası en büyüktür.

N ot 8.
II. Y, toprak alkali metalidir.
Helyum elementi katman elekt- III. X'in katman sayısı en azdır.
12p 7p
ron diziliminde 2 elektron bulun- 12n 7n yargılarından hangileri doğrudur?
masına rağmen periyodik tabloda Palme Yayınevi
2A grubunda değil, 8A grubunda A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
bulunur. Y
X D) II ve III E) I, II ve III
! Uya rı Temel halde katman elektron dağılımları veri-

Üçüncü katmanı henüz dolmamış len X ve Y elementleri ile ilgili verilen özellikler
olan yani atom numarası 20 den doğru ya da yanlış olarak işareti ile gösteril-
büyük olan atomlarda 4. katmanı miştir.
2 kalacak şekilde diğer elektron-
11. 16 nötronu ve 15 protonu olan bir X taneciği-
lar 3. katmanı 18 e tamamlanın-
ÖZELLİK D Y nin katman elektron dizilimi
caya kadar tamamlanır.
21Sc: 2 8 9 2
I. 2. periyot 15. grupta bu- 2)8)2)
lunan Y elementinin kütle
28Ni: 2 8 16 2 numarası 14'tür. şeklindedir.
30Zn: 2 8 18 2 II. X ametal, Y ise metaldir. Buna göre, X taneciği ile ilgili;
III. X2+ ve Y3–
iyonları, aynı
(....) Anyondur.
soy gaz katman elektron
düzenindedir. (....) Nükleon sayısı 31 dir.
IV. X elementi, toprak alkali (....) İkinci ve üçüncü katmanlarında toplam 10
metali grubunun 3. üye-
sidir. elektron vardır.
V. X'in değerlik elektron sayı- (....) Pozitif yüklüdür.

sı, Y'nin değerlik elektron (....) Elektron vermiştir.
sayısından 3 fazladır.
verilen ifadeleri önündeki boşluklara doğru
Buna göre, bu bilgilerden kaç numaralı ola- bir şekilde Doğru (D) ya da Yanlış (Y) olarak
nında " " işareti yanlış yerde kullanılmış- belirtmek isteyen öğrenci kaç tane doğru-
tır? ya ulaşır?
A) I B) II C) III D) IV E) V A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
52 7. C 8. E 9. B 10. B 11. D
Katman Elektron Dizilimi – II

12. TEST
Değerlik Elektron Sayısı
1. Katman Son katmandaki 3. Bir atomun elektron diziliminde son katmanın- Atomun elektron dağılımında son
Element daki toplam elektron sayısına değerlik elekt-
sayısı elektron sayısı katmandaki elektron sayısına
ron sayısı denir. Değerlik elektron sayısı 1 olan
A 2 1 değerlik elektron sayısı denir.
H atomu ..................., değerlik elektron sayı-
B 2 7 sı 2 olan He atomu ...................ve değerlik Değerlik elektron sayısı, atomun
elektron sayısı 7 olan F atomu ................ dir. A grubu cinsinden periyodik tab-
C 3 2
Yukarıda verilen cümlelerde boş bırakılan lodaki grup numarasını verir.
A, B ve C atomlarının katman sayıları ve son yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi
katmanlarındaki elektron sayıları yukarıda ve- yazılmalıdır?
rilmiştir. -
A) Metal – soy gaz – ametal
Buna göre, aşağıda verilen yargılardan
hangisi yanlıştır? B) Ametal – soy gaz – ametal
C) Soy gaz – ametal – ametal
A) Doğada B moleküler, A ve C ise atomik
yapıda bulunur. D) Ametal – metal – ametal
B) B bir elektron aldığında, C ise 2 elektron E) Metal – ametal – soy gaz
verdiğinde katman elektron dizilimleri aynı
olur.
C) C metal, B ametaldir.
D) A ve C elementleri arasında bileşik oluş-
maz. 4. Aşağıda verilen atomlardan hangisinin ikin-
E) Değerlik elektron sayısı en büyük olan ci ve üçüncü katmanında bulunan elektron
Palme Yayınevi
C’dir. sayısı toplamı 11’dir?

A) 12 B) 13 C) 15 D) 18 E) 20
2.
X
Y Z
5. X1+ iyonunun katman elektron dizilimi,
Periyodik cetvelden verilen yukarıdaki kesitte,
X, Y ve Z atomları bulunmaktadır. Z'nin 2–
yüklü iyonunun katman elektron dizilimi 2 8 8
2)8)8)
şeklindedir.
Buna göre; şeklindedir.
Buna göre, X atomu ile ilgili;
I. X, 2. periyot 4A grubundadır.
I. 4. periyot 1A grubundadır.
II. Y ve Z'nin elektron dizilimindeki katman
sayıları aynıdır. II. En dış katmanında 8 elektron vardır.
III. Z'nin değerlik elektron sayısı 8'dir. III. Elektron almaya yatkındır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve II E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
1. E 2. D 3. B 4. B 5. A 53
6. X, Y ve Z elementleri ile ilgili şu bilgiler verili- 7. 1. katmanında a, 2. katmanında a+6 elekt-

yor; ronu olan ve sadece 2 katmandan oluşan X
Bazı gruplara ise elementlerin
elementi ile ilgili,
kimyasal özellikleri dikkate alınarak – X’in X3+ iyonunun katman elektron dağılı-
özel isimler verilmiştir. I. Atom numarası 10’dur.
mı 2 8 şeklindedir.
1A grubu; Alkali metaller (H II. 2Y atomu ile aynı grupta yer alır.
– Y elementi 4. periyotta toprak alkali meta-
hariç) lidir. III. Elektron alma eğilimindedir.
2A grubu; Toprak alkali metaller – Z, VIA grubunda ve atom numarası en kü- yargılarından hangileri doğrudur?
3A grubu; Toprak metaller çük olan elementtir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

Buna göre, X, Y ve Z elementlerinin periyo-
6A grubu; Kalkojenler D) II ve III E) I, II ve III
dik cetveldeki yerleri aşağıdakilerin hangi-
7A grubu: Halojenler sinde doğru olarak verilmiştir?
8A grubu; Soy gazlar A)

B grupları; Geçiş metalleri
X
Son katmanında, Z
Y
w 1, 2 veya 3 elektronu olan IA,

IIA ve IIIA grubunda bulunan
8. X atomu ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor;
atomlar (hidrojen hariç), bu
elektronlarını vererek kendile- B) – Kütle numarası 80'dir.
rine en yakın soy gazın elektron – Nötron sayısı, proton sayısından 10 fazla-
X Z
dizilimine benzemeye çalışırlar.
dır.
w 4, 5, 6 veya 7 elektronu olan Y
Palme Yayınevi
Buna göre, X1– iyonunun katman elektron
IVA, VA, VIA, VIIA grubunda
dağılımı için aşağıdakilerden hangisi doğ-
bulunan atomlar, son katman-
rudur?
larına elektron alarak bu kat-
manlardaki elektron sayılarını C) A) 2 ) 8 ) 8 ) B) 2 ) 7 )
8'e tamamlamaya çalışırlar.
C) 2 ) 8 ) 18 ) 8 ) D) 2 ) 8 ) 18 ) 7 )
w 1, 2 veya 3 elektronu olan me- Z
taller elektron verme eğilimin- X E) 2 ) 8 ) 8 ) 8 )

Y
dedir.
w 8 elektronu olan soy gaz (asal
gaz) lar elektron alma - verme
eğilimi göstermezler.
w 5, 6 veya 7 elektronu olan ame- D)
taller elektron alma eğiliminde- Z X
dir.
Y
9. Periyodik cetvelin 3. yatay sırasındaki 3.
blok elementi ile ilgili;
I. 3A grubundadır.
E) II. Çekirdek yükü 13’tür.

Z III. Kararlı hale gelmek için katyon oluşturur.
X
Y yargılarından hangileri doğrudur?
54 6. C 7. B 8. C 9. E
Periyodik Sistemde Bazı

Gruplar ve Özellikleri – I
13. TEST
Periyodik Tablodaki Bazı
1. 3. Gruplar ve Özellikleri
1H Modern periyodik sistemde ele-
X:
mentler artan atom numaralarına
2 8 2 X Y
dolayısıyla kimyasal özelliklerin-
Z
deki benzerliklerine göre düzen-
lenmiştir.
Y:
Periyodik cetvelden verilen yukarıdaki kesitte IA Grubu
2 6 H, X, Y ve Z elementleri bulunmaktadır. w H hariç alkali metali olarak ad-
Buna göre, landırılırlar.
Z: w H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr
I. X, alkali metaldir. w Son katmanlarında bir elektron
2
II. Y ve Z nin son katmanlarında aynı sayıda olduğundan, bileşik oluşturur-
X, Y ve Z atomlarının katman elektron dizilim- ken kolaylıkla elektron verip
elektron bulunur.
leri yukarıda verilmiştir. (1+) yükle yüklenir. (Hidrojen
III. Doğada X atomik, Y ve Z moleküler yapı- ise 1+ ve 1– değerliklerini ala-
Buna göre;
da bulunur. bilir.)
(....) X, toprak alkali metalidir. w Oksijenli bileşiklerinin sulu çö-
(....) Y, kararlı bileşiklerinde 2– değerlikli olur. zeltisi bazik özellik gösterir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II w En aktif metallerdir. Havadaki
(....) Z tüm bileşiklerinde 2+ değerliklidir. su buharı ile bile tepkime ve-
(....) X ve Z aynı gruptadır. rirler. Doğada serbest halde
bulunmazlar.
(....) Üçü de serbest halde tek atomludur.
w Isı ve elektriği iyi iletirler.
verilen ifadeleri önündeki boşluklara doğru w Atom numaraları arttıkça (yuka-
Palme Yayınevi
bir şekilde Doğru (D) ya da Yanlış (Y) olarak rıdan aşağıya) erime sıcaklıkları
belirtmek isteyen öğrenci kaç tane doğru- küçülür.
ya ulaşır? w Su ile etkileştiklerinde H2 gazı
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 ve baz çözeltisi oluştururlar.
w Atomik yapıdadırlar. (Hidrojen
hariç → H2)
w Değerlik elektron sayısı 1 dir.
2. 4. Baş grup elementleri olan X, Y ve Z ile ilgili
w Son katmanlarında 1 elektron
aşağıdaki bilgiler veriliyor;
X bulunur.
– X, doğada iki atomlu moleküler halde bu- IIA Grubu
T Z Y
lunur. w Toprak alkali metali olarak ad-
Periyodik cetvelden verilen yukarıdaki kesitte
– Y, elektrik akımını ve ısıyı iletir. landırılırlar.
X, Y, Z ve T elementleri bulunmaktadır. Z’nin
w Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra
katman elektron dağılımı – Z nin son katmanında 8 tane elektronu w Hepsi metal ve hepsi oda ko-
vardır. şullarında katıdır.
Buna göre, bu bilgiler ile ilgili; w Son katmanlarında iki elektron
2 8 6 bulunur.
şeklinde olduğuna göre; I. X ile Y bileşik oluşturamaz. w Bileşik oluştururken son kat-
I. X1– iyonunun 10 elektronu vardır. II. Z soy gazdır. mandaki iki elektronu verip (2+)
yükle yüklenir (2+ değerliğini
II. X ve Y, bir elektron aldıklarında aynı asal III. Y bileşik oluştururken elektron verme eği- alır.)
gaz elektron dizilimine sahip olurlar. limindedir. w Alkali metallere göre kimya-
III. T’nin atom numarası 15’tir.
yargılarından hangileri doğrudur? sal olaylara ilgileri daha azdır,
yargılarından hangileri doğrudur? erime noktaları daha yüksektir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II w Oksitlerinin sulu çözeltisi bazik
özellik gösterir.
D) I ve II E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
w Değerlik elektron sayıları 2 dir.
1. B 2. E 3. C 4. D 55
5. X, Y ve Z atomlarının katman sayıları ve son 8. Halojenlerle ilgili aşağıda verilen yargılar-

katmanlarındaki elektron sayıları aşağıdaki dan hangisi yanlıştır?
IIIA Grubu tabloda verilmiştir.
w Toprak metali olarak adlandırı- A) Son katmanlarında 7 elektron vardır.
lırlar. Katman Son katmandaki
Element B) Flor hariç bileşiklerinde 1– ile 7+ arasında
w B, Al, Ga, ln, Tl sayısı elektron sayısı
değerlik alırlar.
w Kararlı bileşiklerinde (3+) de- X 2 2
ğerliğini alırlar. C) Oda koşullarında F2 ve Cl2 gaz, Br2 sıvı, I2
w Değerlik elektron sayıları 3’tür. Y 3 1 ise katıdır.
w 5B metal değildir. Yarı metaldir.
Z 2 5 D) Grup boyunca yukarıdan aşağıya erime
w 13Al amfoter özellik gösterir.
Amfoter özellik, hem asitle noktaları azalır.
hem de bazla tepkime verme Buna göre,
E) En aktif ametallerdir.
yeteneğidir. I. X ve Y metaldir.
w Son katmanlarında 3 elektron II. Z elektron alma eğilimindedir.
bulunur.
III. Y bir elektron verdiğinde Z ise 3 elektron
VIIA Grubu aldığında proton sayıları aynı olur.
w Halojen olarak adlandırılırlar. 9. Periyodik tablodaki bazı grupların özellik-
w F, Cl, Br, I, At lerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi yan-
w Son katmanlarında 7 elektron A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
lıştır?
bulunduğundan bileşik oluş- D) II ve III E) I, II ve III
tururken kolaylıkla bir elektron A) Toprak alkali metaller bileşiklerinde 2+ de-
alarak (1–) değerliğine ulaşırlar. ğerlik alırlar.
w En aktif ametallerdir.
w Grupta atom numarası arttıkça B) Halojenler, doğada iki atomlu (diatomik)
erime noktaları yükselir. 6. Aynı periyotta bulunan X, Y ve Z metalleri ile moleküller şeklinde bulunurlar.
w Oda koşullarında F2 gaz, Cl2 ilgili şu bilgiler veriliyor;
gaz, Br2 sıvı ve I2 katı molekül-
Palme Yayınevi C) Soy gazlar doğada genellikle moleküler
– X'in aktifliği en fazladır.
leri halinde bulunur. yapıda bulunurlar.
w Hidrojenli bileşikleri asit özelliği – Y, 13. grup elementidir.
D) 2A grubu elementlerinin tamamı metaldir.
gösterir.
– Z'nin katman elektron dağılımındaki son
w Değerlik elektron sayısı 7’dir. E) Soy gazların oda koşullarında tamamı gaz-
w Kararlı bileşiklerinde (1–) ve katmanında 2 elektronu vardır.
dır.
(7+) değerliklerini alırlar. (Flor Buna göre, X, Y ve Z metallerinin atom nu-
hariç)
maraları arasındaki ilişki aşağıdakilerden
VIIIA Grubu
hangisinde doğru verilmiştir?
w Soy gazlar olarak adlandırılırlar. A) Y > Z > X B) X > Y > Z

w He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn C) Y > X > Z D) Z > Y > X 10.
P
w Oda koşullarında hepsi gazdır. E) Z > X > Y M
w Kararlı yapıda olduklarından bi- E
leşik oluşturmazlar. Ancak kse- L
nonun (Xe) özel koşullarda bazı A
bileşikleri sentezlenebilmiştir.
7. 11X, 12Y ve 17Z element atomları ile ilgili
w Erime ve kaynama noktaları
olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? Şekildeki periyodik cetvelde yerleri belirti-
çok düşüktür.
w Son katmanlarında 8 elekt- A) X, 1A grubundadır. len elementlerle ilgili aşağıdaki yargılardan
ron (He nin son katmanında 2 hangisi yanlıştır?
B) Y nin son katmanında 2 elektron vardır.
elektron) bulunur.
C) Z nin hidrojenli bileşiklerinin sulu çözeltisi A) P doğada iki atomlu moleküler halde bulu-
w Bu gazların tümü kararlı yapı-
dadır ve bağ yapma istekleri asidiktir. nur.
yoktur. B) A, elektrik akımını ve ısıyı iletir.
D) Y nin kararlı hale ulaşması için 6 elektron
alması gerekir. C) L, bileşiklerinde (–) değerlik alabilir.
E) X in oksijenli bileşiğinin sulu çözeltisi ba- D) M, son katmanında 5 elektron bulundurur.
ziktir.
E) E’nin elektron düzeni oktet yapısındadır.
56 5. C 6. A 7. D 8. D 9. C 10. C

Gruplar ve Özellikleri – II
14. TEST
B Grupları
1. – Kararlı bir atomdur, bileşik oluşturmaz. 4. Son katmanında iki elektron bulunduran w Geçiş elementleri (geçiş metal-
– Bileşiklerinde 3+ değerlik alır. ve periyodik tablonun A grubunda yer alan leri) olarak adlandırılırlar.
element ile ilgili; w Periyodik sistemde 2A grubu
– 1– değerlikli iyonu dublet kuralına uyar.
ile 3A grubu arasında 4. peri-
I. 2A grubunda yer alır.
– Kararlı bileşiklerinde 2– değerlik alır. yottan başlayarak yerleştirilir-
Aşağıda verilen atomlardan hangisi yukarı- II. Elektron vermeye yatkındır. ler.
daki bilgilerden birine sahip değildir? III. Oda koşullarında katıdır. w Bileşiklerinde farklı pozitif de-
ğerlikler alabilirler.
yargılarından hangilerinin doğruluğu kesin
A) 12Mg B) 8O C) 10Ne w Isı ve elektriği iletirler.
değildir?
D) 13Al E) 1H
Örnek
2A grubu elementleri ile ilgili;
I. Katı halde elektrik akımını ile-
tirler.
II. Değerlik elektron sayıları 2’dir.
III. Son yörüngelerindeki 2 elekt-
2. Periyodik sistemin 3. periyodunda bulunan X, 5. X, Y ve Z atomları ile ilgili şu bilgiler veriliyor; ronu verdiklerinde katman
Y ve Z elementleri ile ilgili şu bilgiler veriliyor; elektron dizilimleri soy gazlara
– X ve Y aynı gruptadır.
benzerler.
– X alkali metaldir. – Z nin atom numarası, Y ninkinden fazladır. IV. Ametallerle iyonik yapılı bileşik
– Y bileşiklerinde en düşük (3–) en yüksek – Y ile Z aynı periyottadır. oluştururlar.
(5+) yükseltgenme basamağındadır. V. Toprak alkali metal olarak ad-
Palme Yayınevi
Buna göre, X, Y ve Z atomlarının periyodik

landırılırlar.
– Z nin atom numarası soy gazdan 4 eksik- sistemdeki yerleri aşağıdakilerden hangi-
yukarıda verilenlerden kaç ta-
tir. sindeki gibi olabilir?
nesi doğrudur?
Buna göre, bu elementlerin atom numara- A) B) C)
Y X Y X
ları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangi-
Z X Y Z Z
sinde doğru verilmiştir?
D) E)
A) X > Z > Y B) Y > X > Z C) Z > Y > X X Z Z Y
Y X
D) Y > Z > X E) Z > X > Y
Çözüm:
6. Atom numarası soy gazlardan bir eksik 2A grubu elementleri toprak alkali
olan element ile ilgili; metal olarak adlandırılır. Metal
olduklarından katı halde elekt-
3. Alkali metaller ile ilgili aşağıda verilen yar- I. Hidrojendir. riği iletirler. Son katmanlarında 2
gılardan hangisi yanlıştır? II. Kararlı bileşiklerinde 1– değerlik alır. elektronları bulunduğundan de-
ğerlik elektron sayıları 2’dir. Bu 2
A) 1A grubunda bulunurlar. III. Değerlik elektron sayısı 7’dir. elektronu verdiklerinde 8A grubu
B) Bileşik oluşturduklarında 1+ değerliğini yargılarından hangilerinin doğruluğu kesin dizilimine benzerler. Metal-ame-
alırlar. değildir? tal, iyonik yapılı bileşik oluşturur.
C) Oda koşullarında katıdırlar.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 5
D) En aktif metal grubudurlar.
E) Doğada serbest halde bulunurlar.
1. A 2. D 3. E 4. E 5. B 6. E 57
7. 9.
2A R T Q
Z
X
Örnek X Y Z Y
3– iyonu ile Y1– ve Z2+ iyonları

15X
eşit sayıda elektron içermektedir. Yukarıda verilen periyodik cetvelin bir ke-
Buna göre, periyodu en büyük sitinde bulunan X, Y ve Z elementleri ile il-
Periyodik cetvelde yerleri belirtilen ele-
olan element ile ilgili; gili;
mentler ile ilgili aşağıdaki yargılardan han-
I. Atom numarası en büyüktür.
I. X ile Z birbirleriyle bileşik oluşturabilir. gisi yanlıştır?
II. Toprak metalidir.
III. 3. periyottadır. II. Y’nin atom numarası, X’inkinden büyük- A) X ile Z nin değerlik elektron sayısı aynıdır.
IV. 12T atomu ile kimyasal özelliği tür.
B) T nin 2. katmanında 7 elektron vardır.
benzerdir. III. Z, ametallerle iyonik bağlı bileşik oluştura-
C) Q, oda koşullarında tek atomludur.
V. Elektron verme eğilimi göste- bilir.
rir. D) R, iki elektron aldığında, Y ise iki elektron
verdiğinde katman elektron sayıları aynı
yukarıda verilenlerden kaç ta-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II olur.
nesi doğrudur?
D) I ve III E) II ve III E) Y, toprak alkali metalidir.
Palme Yayınevi
8.
4
2.periyot 6A grubu
elementinin atom numarası 10.
Kararlı bileşiklerinde 6+ ile M
2– aras›ndaki değerlikleri Ne
Rus bilgini olan
kurucusu alabilen grup A L Ar
Çözüm: 3 Periyodik 1 P E Kr
3– 1– 2+ tablo
15X aY bZ
e = 18 e= 18 e= 18
a= 17 ve b= 20 bulunur. Periyodu 2. periyotta bulunan toplam

element sayısı
en büyük olan 20Z’dir. Şekildeki periyodik cetvelde bazı elementlerin
2 yerleri belirtilmiştir.
Bu elementlerin aşağıda verilen iyonların-
2 8 8 2 14. periyot Yukarıda periyodik tablo ile ilgili bir kavram
dan hangisinin elektron düzeni karşısında
2A grubu haritası verilmiştir.
verilen soy gaz elektron düzenine sahip
– Atom numarası en büyüktür. Buna göre, 1, 2, 3 ve 4 numaralı boşluklara
değildir?
– Toprak alkali metalidir. aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
– Elektron verme eğilimi göste- İyon Soy gaz
rir. 1 2 3 4
A) A2+ Ne
– Aynı gruptaki 12T elementi ile A) 1A 8 Moseley 6
B) P1+ Ar
kimyasal özelliği benzerdir. B) 7A 2 Mendeleyev 8
C) 6A 8 Mendeleyev 8 C) M2– Ne
3
D) 5A 6 Moseley 16 D) L3– Ne
E) 6A 8 Meyer 16 E) E1– Kr
58 7. A 8. C 9. D 10. D

Gruplar ve Özellikleri – III
15. TEST
Örnek
1. Toprak alkali metaller ile ilgili aşağıda veri- 4. X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler
len yargılardan hangisi yanlıştır? veriliyor; 1A
A) Değerlik elektron sayıları 2’dir. – X toprak alkali metaldir. 3. periyot X
B) En az iki katman içerirler. – Y elementi soy gazdır. Y Z
C) 2 elektron alarak soy gaz elektron düzeni- – Z elementi VI A grubunda bulunmaktadır. X, Y ve Z elementleri yukarıdaki
ne geçerler. periyodik cetvel kesitinde veril-
X, Y ve Z elementleri periyodik cetvelde
miştir.
D) Oda koşullarında tek atomludurlar. aynı periyotta bulunduğuna göre, aşağı-
daki tanecik çiftlerinin hangisinde elektron Buna göre, X, Y ve Z element-
E) Oda koşullarında tümü katı haldedir. leri ile ilgili;
sayıları eşittir?
I. Y, grubunun 2. elementidir.
A) Z2– ve Y B) X2+ ve Y II. Z, oda sıcaklığında tek atomlu
gaz halde bulunur.
C) X2+ ve Z2– D) Z6+ ve Y III. X, elektron vermeye yatkındır.
E) Z2+ ve X2+ IV. Üçü de baş grup elementidir.
V. X ve Y su ile H2 gazı vermek
üzere tepkimeye girer.
yargılarından kaç tanesi doğ-
rudur?
2. Soy gaz elementlerinin tamamı ile ilgili
aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
5. X1+, Y2– ve Z1– iyonları aynı soy gazın elektron
A) Kararlılıkları yüksektir bileşik yapmazlar.
düzenindedir.
B) Oda koşullarında gaz halde bulunurlar.
Buna göre, X, Y ve Z atomlarının değerlik
Palme Yayınevi
C) Değerlik elektron sayıları 8’dir. elektron sayıları arasındaki ilişki aşağıda-

D) Tek atomlu yapıda bulunurlar. kilerden hangisinde doğru verilmiştir?
E) Periyodik cetvelin son grubunda bulunur- A) X > Z > Y B) Z > Y > X
lar.
C) X > Y > Z D) Z > X > Y
E) Y > X = Z
Çözüm:
X → 3. periyot 1A
Y→ 4. periyot 1A
Z→ 4. periyot 2A
I. Y grubunun 3. elementidir.
3. Alkali metallerle ilgili olarak, aşağıdaki yar- 6. X1– ve Y1+ iyonlarının elektron sayıları eşit II. Z, oda sıcaklığında katı halde
olup toplamları 4 tür. bulunur.
gılardan hangisi yanlıştır?
III. X, 1A grubunda metal olduğu
Buna göre, X ve Y atomları ile ilgili olarak,
A) A grubunda bulunurlar. için elektron vermeye yatkın-
I. Değerlik elektron sayıları eşittir. dır.
B) Değerlik elektron sayıları 1’dir.
IV. Üçü de A grubunda olduğun-
C) Kararlı bileşiklerinde farklı pozitif değerlik- II. Proton sayıları toplamı 4 tür.
dan baş grup elementidir.
ler alabilirler. III. İkisi de metaldir. V. 1A gruplarında olan X ve Y
D) Bir elektron vererek soy gaz elektron dizi- yargılarından hangileri doğrudur? elementleri su ile H2 gazı ve-
limine ulaşırlar. rerek tepkimeye girer.
E) Elektrik akımını iyi iletirler.
3
1. C 2. C 3. C 4. A 5. B 6. C 59
7. 1A grubu elementleri ile ilgili; 10. 3. periyotta ve soy gaz olmadıkları bilinen aX,
bY, cZ, dT elementlerinin özellikleri şu şekilde
I. Hidrojen dışındakiler su ile tepkimeye gi- veriliyor;
Örnek rerek H2 gazı oluştururlar.
– Z, bileşiklerinde 3– ile 5+ arasında değer-
nX, n+1Y ve n+2Z elementlerin- II. Hidrojen hariç diğerleri metal özelliği gös- likler alabilir.
den X'in halojen olduğu bilindi- terir.
– Y, toprak metalidir.
ğine göre;
III. Hidrojen dışındakiler halojenlere 1 elekt-
I. X'in atom numarası 17 olabilir. – X'in değerlik elektron sayısı 2'dir.
ron vererek bileşik oluşturur.
II. Z alkali metaldir. – T elementi 9F ile aynı gruptadır.
III. Y doğada gaz halinde bulunur.
Buna göre, aşağıdaki eşitliklerden hangisi
yargılarından kaç tanesi doğ- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yanlıştır?
rudur?
A) b = a + 1 B) c= d – 2 C) d= b + 4
D) a= d – 6 E) c= b + 2
8. X+ ve Y– iyonları 10Ne ile izoelektroniktir.

Buna göre, X atomu ile ilgili,
I. Proton sayısı 11. A grubu elementleri olan X, Y ve Z ile ilgili ola-

rak aşağıdaki bilgiler veriliyor;
II. Grup numarası
– Aynı periyottadırlar.
III. Katman sayısı
– X elementinin oksidi bazik, Y ve Z ele-
niceliklerinden hangileri Y atomununkin-
mentlerinin oksitleri asidik özellik göster-
den büyüktür? Palme Yayınevi
mektedir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili;
D) I ve III E) I, II ve III I. 1. periyot elementleridir.
II. X elementi metaldir.
III. Y ve Z elementleri kendi aralarında bileşik
oluşturamaz.
9. X, Y ve Z elementleri ile ilgili şu bilgiler verili-
yor; A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
– X, 2. periyot 5A grubundadır. D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm:
– Y’nin proton sayısı 15’tir.
17X= 2 8 7
– Z, 2 elektron aldığında katman elektron
Son katmanında 7 elektron bu-
dizilimi 10Ne’a benzemektedir.
lunduğundan halojendir. 7A gru-
Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili 12. Periyodik sistem ile ilgili aşağıdaki yargı-
bundadır.
aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlış- lardan hangisi yanlıştır?
Z'nin atom numarası X'inkinden
tır?
2 fazla olduğu için 1A grubunda A) B gruplarının tamamı metaldir.
alkali metalidir. A) X ile Z aynı periyottadır. B) 2A grubu elementlerinin tamamı metaldir.
Y'nin atom numarası X'inkinden 1 B) X ile Y’nin kimyasal özellikleri benzerdir. C) 1, 2 ve 3. periyotlarda B grubu elementi
fazla olduğu için 8A grubundadır. C) Y ile Z, kendi aralarında bileşik oluşturabi- yoktur.
Y bir asal gazdır ve doğada gaz lir. D) 8A grubu elementlerinin tamamının son
halinde bulunur. katmanında 8 elektron bulunur.
D) Değerlik elektron sayıları arasındaki ilişki
Z > X = Y şeklindedir. E) 3A grubu elementleri toprak metalleri ola-
3
E) Z’nin son katmanında 8 elektronu vardır. rak bilinir.
60 7. E 8. D 9. E 10. D 11. C 12. D


Gruplar ve Özellikleri – IV
16. TEST
Örnek
1. 3. X, Y, Z ve T elementleri ile ilgili şu bilgiler ve-
riliyor; Periyodik cetvelin 3. periyodunda
– Z ile T aynı gruptadır. yer alan X, Y ve Z elementleri ile
ilgili şu bilgiler veriliyor;
– Z, 6A grubunda ise Y, elektron almaya
– X kararlı bileşiklerinde en yük-
yatkındır.
sek 6+ en düşük 2– değerliği
Periyodik cetveldeki yerleri sembollerle – Atom numarası en küçük olan Y’dir almaktadır.
– Y'nin değerlik elektron sayısı
gösterilen elementlerin özellikleri ile ilgili – X, 6A grubunda ise Y soy gazdır.
8'dir.
aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlış- Buna göre, X, Y, Z ve T elementlerinin peri- – Z'nin atom numarası kendi-
tır? yodik tablodaki yerleri aşağıdakilerin han- sine en yakın soy gazınkinden
A) H: Oksijenli bileşiğinin sulu çözeltisi bazik gisinde doğru verilmiştir? 3 eksiktir.
özellik gösterir. A) B) X C) Buna göre, X, Y ve Z element-
Z Y
X Y Y T X T lerinin atom numaralarının
B) n ve l: Aynı periyottadırlar.
T Z Z küçükten büyüğe sıralanışı na-
C) u: Atom numarası 34’tür. sıldır?
D) l : Değerlik elektron sayısı 2’dir. D) X E) Y X
Z Z
E) n ve H: Alkali metalidirler.
Y T T
Palme Yayınevi
2.
Elektron Katı ve sıvı Kovalent 4. Çözüm:
vermeye halde elektriği bağlı bileşik
yatkındır. iletir. oluşturamaz. X kararlı bileşiklerinde 6+ ve 2–
1. kağıt 2. kağıt 3. kağıt değerliklerini alabildiğinden 6A
grubundadır.
Onur’a öğretmeni X elementi ile ilgili bilgiler
içeren üç ayrı kağıt vermiş ve X elementinin Y'nin değerlik elektron sayısı 8 ol-
periyodik cetvelde bulunduğu grubun adını duğundan 8A grubundadır.
sormuştur. Yukarıda verilen periyodik tablodaki taralı
alan ile gösterilen yer ile ilgili aşağıdakiler- Z'nin atom numarası soy gazın-
Buna göre Onur’un cevabı; kinden 3 eksik olduğundan 5A
grubundadır.
I. Alkali metaller A) Elektron almaya yatkın elementlerdir.
II. Toprak alkali metaller B) Son katmanlarında 2 elektron bulunur. Z X Y
III. Halojenler C) Isı ve elektriği iyi iletirler. . . .

5A 6A 8A
yukarıdakilerden hangileri olabilir? D) Toprak alkali metal grubudur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III E) İkinci katmandaki element bileşiklerinde Atom numaralarının küçükten bü-
dublete ulaşır. yüğe sıralanışı Z, X, Y şeklindedir.
1. E 2. D 3. C 4. A 61
5. A grubundaki X, Y ve Z atomlarının katman 8. Aras, periyodik tablodan seçtiği elementin

sayıları eşit ve değerlik katmanlarındaki elekt- özellikleri ile ilgili şu bilgileri veriyor;
Örnek ron sayıları sırasıyla 3, 6 ve 8’dir.
– 3 katmana sahiptir.
Buna göre, X, Y ve Z ile ilgili aşağıdakiler-
Toplam tanecik sayısı 29 olan X1–
– Son katmanında 5 elektron vardır.
iyonunun nötron sayısı proton sa-
yısından bir fazladır. A) Z’nin atom numarası en büyüktür. 1A 8A
1 2
Buna göre, X elementi ile ilgili; H 2A 3A 4A 5A 6A 7A He
B) Y’nin oktete ulaşmak için 2 elektron alma- 3 4 5 6 7 8 9 10
I. Atom numarası kendisine en sı gerekir. Li Be B C N O F Ne
11 12 13 14 15 16 17 18
yakın soy gazınkinden bir faz- Na Mg Al Si P S Cl Ar
C) X’in atom numarası Y’ninkinden küçük, 19 20 31 32 33 34 35 36
ladır. K Ca Ga Ge As Se Br Kr
Z’ninkinden büyüktür. 37 38 50 51 52 53 54
II. Elektron alma eğilimindedir. 49
Rb Sr ln Sn Sb Te I Xe
III. Hidrojenli bileşiğinin sulu çö- D) Grup numaraları arasındaki ilişki
zeltisi asidik özellik gösterir.
Z > Y > X şeklindedir.
yargılarından kaç tanesi yan- Aras’ın bir bölümü verilen periyodik tablo-
E) Z, asal gazdır.
lıştır? dan seçip bahsettiği element aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) P B) K C) O D) Cl E) Al
6. X, Y ve Z elementleri periyodik cetvelde kim-

yasal özellikleri benzer olan elementlerdir.
Y elementi 2. periyot 2A grubunda bulun-
duğuna göre;
I. X elementi 1. periyot 2A grubunda olabilir. Palme Yayınevi
II. Atom numarası en küçük olan X’tir.

III. Z elementi 3. periyot 2A grubunda olabilir.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 9. P

D) I ve III E) II ve III E
Çözüm: A M
p + n + e = 29 L
n= p + 1
e= p + 1
7. En son katmanlarında eşit sayıda elektron içe- P, A, L, M ve E elementlerinin yerleri yukarı-
p + p + 1 + p + 1= 29
ren X, Y ve Z ametallerinin atom numaraları daki periyodik cetvelde gösterilmiştir.
3p= 27 arasındaki ilişki Bu elementlere ilişkin aşağıdaki yargılar-
p= 9 Z>X>Y dan hangisi yanlıştır?
şeklindedir.
9X= 2)7) A) L’nin oksidi suda çözüldüğünde çözelti
7A grubundadır. Atom numarası Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili; baz özelliği gösterir.
kendisine en yakın soy gazınkin-
I. Aynı grup elementleridirler. B) Verilen elementlerden dördü metal, biri
den bir eksiktir. Ametalik özellik
ametaldir.
gösterdiğinden elektron alma II. Z’nin katman sayısı en fazladır.
eğilimindedir. C) E’nin elektron alma isteği en fazladır.
III. Değerlik elektron sayıları eşittir.
D) A ile L, benzer kimyasal özellik gösterir.
Hidrojenli bileşiğinin sulu çözeltisi
yargılarından hangileri doğrudur? E) M, 3 elektron verdiğinde, E ise bir elektron
asidiktir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III aldığında aynı soy gaz elektron dizilimine
1
benzerler.
62 5. C 6. C 7. E 8. A 9. B
Periyodik Özellikler ve
Değişimi – I
17. TEST
ATOM YARIÇAPI
1. Baş grup elementlerinden X, Y ve Z aynı yatay 4. Atomların büyüklükleri bağ oluş-
sırada yer alan atomlardır. turduklarında aralarındaki uzak-
Atom yarıçapı en büyük olan Z, birinci iyon- lıkla hesaplanır.
laşma enerjisi en büyük olan ise X'tir. Periyodik sistemde atomların
yarıçaplarının değişimi periyot
Bu atomlar ile ilgili;
içinde ve grup içinde olmak üzere
I. Atom numarası en büyük olan Z'dir. iki farklı şekilde incelenir.
Periyodik cetvelde yerleri gösterilen ele- Bir Periyot İçinde Atom Yarı-
II. X, 6A da ise Y 5A'da olabilir. mentlerle ilgili aşağıdaki yorumlardan han- çaplarının Değişimi
III. Elektronegatifliği en büyük olan Y olabilir. gisi yanlıştır? w Bir periyot içinde soldan sağa
gidildikçe temel enerji düzeyi
yargılarından hangileri doğrudur? A) Atom çapı en küçük olan Z'dir. aynı kalırken çekirdek yükü
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II B) Birinci iyonlaşma enerjisi en büyük olan birer birer artar. Yalnızca son
Z'dir. katmanlarındaki elektron sayı-
D) II ve III E) I, II ve III sında bir artış olur. Çekirdek-
C) Elektron ilgisi en büyük olan T'dir.
teki proton sayısının artması
D) Atom numarası en büyük olan Y'dir. neticesinde, son katmandaki
E) X ile Y aynı grup elementleridir. elektronlar daha iyi çekilerek
2. İyon halindeki iki taneciğin elektron dizilişi yarıçapta bir miktar küçül-
meye neden olur. Fakat bu
) ) )
X3–: 2 8 8
genellemeye soy gazlar dahil
Y3+: 2)8) değildir.
şeklindedir. Yani temel enerji düzeyi sa-
5. Birinci iyonlaşma yısı eşit olan atomlardan
Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi
Palme Yayınevi
enerjisi (kkal/mol) proton sayısı büyük olanın

doğrudur? yarıçapının küçük olması
A) X'in oksijenli bileşiğinin sulu çözeltisi ba- beklenir.
ziktir. E Örneğin,
•
M • 6C: 2)4)
B) X ile Y aynı periyotta bulunur. L • • F: 2 )7)
• 9
C) Y, grubunun 4. elementidir. P • • C ve F'nin katman elektron
• A
sayısı 2'dir. F'nin proton sa-
D) X'in birinci iyonlaşma enerjisi Y'nin birinci
yısı C'ninkinden daha büyük
iyonlaşma enerjisine eşittir. Atom
numarası olduğu için atom yarıçapı
E) X ile Y atomları benzer kimyasal özellik daha küçüktür. Yarıçapları;
gösterirler. Periyodik cetvelin 2. periyodunda yer alan C > F'dir.
elementler için atom numaralarına karşılık bi- w Bir grup içinde yukarıdan
rinci iyonlaşma enerjilerinin değişimi grafikteki aşağı doğru inildikçe en dış
3. Periyodik cetvelin A gruplarında bulunan X, Y
gibidir. elektronun bulunduğu kat-
ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veri-
man sayısı çekirdekten uzak-
liyor; Buna göre, grafikte belirtilen elementler ile
laşır. Bu da çekirdeğin çekim
– X ile Z'nin değerlik elektron sayıları eşittir. ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
gücünü zayıflatır. Dolayısıyla
– X ile Y'nin periyot numaraları aynıdır. A) L, 4A grubundadır. atom yarıçapı artar. Örneğin,
B) P'nin atom çapı en büyüktür. 4Be: 2 ) 2 )

Y'nin atom numarası en küçük olduğuna
12Mg: 2 ) 8 ) 2 )
göre, X, Y ve Z elementlerinin atom yarı- C) M'nin atom numarası 5'tir. Be ve Mg aynı gruptadır.
çapları arasındaki ilişki aşağıdakilerden Mg'nin çekirdek çevresindeki
D) E'nin değerlik elektron sayısı 8'dir.
hangisinde doğru verilmiştir? katman sayısı daha fazla ol-
E) A'nın (3+) değerlikli iyonunun katman
duğundan çapı daha büyük
A) Z > Y > X B) X > Y > Z C) Z > X > Y elektron dağılımı 2He nin katman elektron
olur. Yarıçapları; Mg > Be'dir.
D) X > Z > Y E) Y > Z > X düzenindedir.
1. B 2. B 3. A 4. E 5. C 63
6. Periyodik özelliklerin bir grupta yukarıdan 9. 3. periyotta bulunan X, Y ve Z elementleri ile

aşağıya doğru genel değişiminde doğru ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor;
Periyodik Sistemde Atom olan bilgileri (✔), yanlış olan bilgileri (X)
Yarıçaplarının Değişimi – X'in ilk dört iyonlaşma enerji değer-
şeklinde işaretleyen bir öğrenci, aşağıda-
w Aynı grupta yukarıdan aşağıya leri sırası ile 176, 348, 1847 ve 2519
kilerden hangisini yanlış işaretlemiştir?
doğru inildikçe artar. kj/mol'dür.
w Periyotlarda soldan sağa doğru
Periyodik Özellik Değişimi D Y – Y elementi kararlı bileşiklerinde 1– ile 7+
atom yarıçapı genellikle azalır.
İYON YARIÇAPI A) Atom çapı artar. ✔ değerliklerini alabilir.
w Pozitif yüklü iyonların (kat-
B) İyonlaşma enerjisi azalır. ✔ – Z, alkali metaldir.
yonlar) yarıçapı kendini oluş-
turan atomlardan daha küçük C) Elektronegatiflik artar. X Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili;
olur.
+ D) Elektron ilgisi artar. ✔ I. Atom numaraları sırası ile 12,17 ve 11'dir.
3Li > 3Li
w İzoelektronik katyonlar ara- E) Değerlik elektron sayısı X II. Atom çapları arasındaki ilişki Z > X > Y'dir.
sında iyon yükü arttıkça yarı- azalır.
çap küçülür. III. Elektron verme eğilimleri arasındaki ilişki
3+ < Na+
13Al 11 Y > X > Z'dir.
w İzoelektronik anyonlar ara-
sında iyon yükü arttıkça yarı-
çap küçülür.
3– 2– A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
7N > 8O
w Negatif yüklü iyonların yarıçap- D) II ve III E) I, II ve III
ları kendini oluşturan atomlardan 7. 2. periyotta yer alan ardışık atom numaralı X,
daha büyük olur. Y ve Z sırasındaki elementlerden, Z bileşikle-
8O < 8O
2– rinde sadece "1–" değerlik alır.
İYONLAŞMA ENERJİSİ Buna göre, X, Y ve Z elementlerinin aşağı-
w Gaz halindeki nötr bir atomdan
daki özelliklerinden hangisinin arasındaki Palme Yayınevi
bir elektronun koparılması için
gerekli olan enerjiye iyonlaşma ilişki X > Y > Z şeklindedir?
enerjisi denir.
A) Elektronegatiflik
w İkinci elektronu koparmak için
gerekli olan enerjiye ikinci iyon- B) Ametalik özellik
laşma enerjisi, üçüncü elekt-
C) Atom çapı 10.
ronu koparmak için gerekli olan
enerjiye de üçüncü iyonlaşma D) Birinci iyonlaşma enerjisi
enerjisi denir. İyonlaşma Enerjisi (kkal/mol)
E) Elektron ilgisi
Teorik olarak bu olay yeterli Element İE1 İE2 İE3 İE4
enerji verilerek elektronlar bitin-
ceye kadar devam eder. Yani bir X 120 240 1490 2600
atomun proton sayısı kadar iyon- Y 98 800 1602 –
laşma enerjisi vardır.
+ Z 142 294 1516 3100
w X(g) + E1 → X(g) + e–
T
A gruplarında bulunan X, Y ve Z elementleri-
1. iyonlaşma enerjisi
nin ilk dört iyonlaşma enerjileri kkal/mol olarak
+
X(g) + E2 → X2++ e– yukarıdaki tabloda verilmiştir.
T 8. 16X, 17Y ve 18Z elementleri ile ilgili,
Buna göre, bu elementler ile ilgili;
2. iyonlaşma enerjisi
I. X2– ile Z'nin çapları eşittir.
I. X ile Z aynı grup elementleridir.
X2+ + E3 → X3+ + e– II. Y'nin hidrojenli bileşiğinin asidik özelliği
T II. Y'nin atom numarası 11 olabilir.
X'inkinden fazladır.
3. iyonlaşma enerjisi III. X'in atom çapı Z'ninkinden küçüktür.
III. Z'nin elektron ilgisi en fazladır.
Bir sonraki iyonlaşma enerjisi yargılarından hangileri doğrudur?
her zaman bir önceki iyonlaşma
enerjisinden daha büyüktür. Hiç- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
bir zaman iyonlaşma enerjileri eşit
olmaz. D) II ve III E) I, II ve III
64 6. D 7. C 8. A 9. C 10. A
Periyodik Özellikler ve
Değişimi – II
18. TEST
İyonlaşma enerjileri arasında İ.E1
< İ.E2 < İ.E3... ilişkisi vardır.
1. X ve Y elementleri periyodik cetvelin aynı pe- 4.
w X(k) + Enerji → X(g)+ + e–
riyodunda bulunmaktadır.
T
9X
Atom hacimleri arasında X > Y ilişkisi oldu- iyonlaşma enerjisi değildir.
ğuna göre; Z Y c
+
X(s) + Enerji → X(s) + e–
I. Birinci iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki X, Y ve Z elementlerinin periyodik cetveldeki
2+
Y > X'tir. konumları şekildeki gibidir. X(g) + Enerji → X(g) + 2e–
T
II. X metal, Y ametaldir. Buna göre; 2. iyonlaşma enerjisi değildir.
I. X'in hidrojenli bileşiğinin sulu çözeltisi (1. ve 2. iyonlaşma enerjilerinin
III. Elektronegatiflikleri arasındaki ilişki
Y'ninkine göre daha asidiktir. toplamıdır.)
Y > X'tir. w İyonlaşma enerjisi endotermik-
II. Elektronegatifliği en fazla olan X'tir.
yargılarından hangileri doğru olabilir? tir.
III. Atom yarıçapları arasındaki ilişki w Atomdan elektron koparıldıkça,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Z > Y > X'tir. atomun yarıçapı azalır ve etkin
çekim (elektron başına düşen
D) I ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur? çekirdek çekimi) artar ve do-
2. 3. periyotta bulunan bir grup elementin iyon- A) Yalnız I B) II ve III C) I ve III layısıyla iyonlaşma enerjisi de
artar.
laşma enerjisinin atom numarasına göre deği- D) I ve II E) I, II ve III w Aynı periyotta soldan sağa
şimi grafikteki gibidir. doğru gidildikçe çap azalaca-
5. X elementinin ilk beş iyonlaşma enerjisi
Birinci iyonlaşma ğından birinci iyonlaşma ener-
(kkal/mol) 100, 733, 1100, 1405, 1905 şeklin- jisi genellikle artar.
enerjisi (kkal/mol)
dedir. Aynı periyotta A grubu ele-
mentlerinin birinci iyonlaşma
Buna göre, A grubu elementi olan X ile ilgi- enerjisi,
Z li; 1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A <
Palme Yayınevi
•
Y 7A < 8A
• • T I. Bulunduğu periyotta çapı en büyük ele-
X şeklindedir.
• menttir. Birinci iyonlaşma
enerjisi
Atom II. 2. periyot 1A grubundadır. 8A
7A
numarası 5A
III. Bileşiklerinde değişken pozitif değerlikler
4A
Buna göre; alabilir. 2A 6A
1A 3A
I. X, 3A grubundadır. yargılarından hangileri doğrudur?
II. T'nin oksijenli bileşiğinin sulu çözeltisi asi- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III Atom
numarası
diktir. D) II ve III E) I, II ve III
w Aynı grupta yukarıdan aşağıya
III. Y ile Z'nin değerlik elektron sayıları topla- doğru inildikçe yarıçap artaca-
6. X:2)8)2)
mı 11'dir. ğından atomların birinci iyon-
Y:2)8)6) laşma enerjisi azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? w İyonlaşma enerjisindeki ani
Temel haldeki elektron dizilişleri yukarıda artış kullanılarak elementin de-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III verilen X ve Y elementleri ile ilgili; ğerlik elektron sayısı ve hangi
grupta bulunduğu tahmin edi-
D) I ve II E) II ve III I. X2+ ve Y2– iyonları aynı soy gaz elektron lebilir.
düzenindedir. İE (kkal/mol)
3. Aynı soy gaz elektron düzenine sahip olan, II. X'in atom çapı, Y'ninkinden büyüktür. 1İE 2İE 3İE 4İE
aşağıdaki taneciklerden hangisinin son yö- Mg: 176 348 1847 2519
III. Y'nin elektron ilgisi X'inkinden küçüktür. Yukarıdaki örnekte, Mg’nin
rüngesindeki bir elektronu koparmak en
yargılarından hangileri doğrudur? 3.İE değeri, 2.İE değerinin 5,32
zordur?
katıdır. Buradan anlaşılan Mg
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III nin değerlik elektron sayısının 2
A) 20P2+ B) 17A1– C) 19L1+
olduğu dolayısıyla Mg nin grup
D) 18M E) 16E2– D) I ve II E) I, II ve III numarasının 2A grubu olduğudur.
1. E 2. D 3. A 4. B 5. A 6. B 65
7. Periyodik cetvelin A gruplarında yer alan X, Y 10. X, Y ve Z elementleri ile ilgili şu bilgiler verili-
ve Z elementlerinin ilk dört iyonlaşma enerjileri yor;
ELEKTRON İLGİSİ tablodaki gibidir. (İE: kkal/mol)
Gaz halindeki yüksüz bir atom – Elektronegatiflikleri arasındaki ilişki
bir elektron alarak anyona dönüş- İyonlaşma Enerjisi (kkal/mol) X > Z > Y şeklindedir.
tüğünde meydana gelen enerji
değişimine denir. Element İE1 İE2 İE3 İE4 – Üçü de aynı grupta bulunan ametallerdir.
w Bir periyotta soldan sağa doğru X 191 489 874 5980
(soy gazlar hariç) elektron ilgisi Buna göre, X, Y ve Z atomlarının proton sa-
artar. Y 175 347 1850 2521 yıları arasındaki ilişki aşağıdakilerden han-
w Bir grupta yukarıdan aşağıya gisinde doğru verilmiştir?
Z 138 434 651 2768
doğru elektron ilgisi genellikle
azalır.
Buna göre; A) X > Y > Z B) Y > X > Z
w Elektron ilgisi en fazla olan
element klordur. C) Y > Z > X D) Z > Y > X
I. X ve Z aynı gruptadır.
w Elektron ilgisi bir elementin
elektron alma eğiliminin ölçü- II. Y'nin değerlik elektron sayısı 2'dir. E) X > Z > Y
südür.
ELEKTRONEGATİFLİK III. Z'nin atom numarası X'inkinden büyüktür.
w Bir atomun kimyasal bağdaki
elektronları kendine doğru 11. X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler
çekme yeteneğidir. veriliyor;
w Bir periyotta soldan sağa doğru A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
(soy gazlar hariç) ve bir grupta – X, 2. periyottaki halojendir.
aşağıdan yukarıya doğru elekt-
ronegatiflik genellikle artar.
– Y'nin atom numarası 17'dir.
w Atom çapı ile elektronegatif-lik – Z, 3. periyottaki toprak metalidir.
ters orantılıdır. 8. Periyodik cetvelin toprak alkali metalle-
w Elektronegatifliği en fazla olan Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili;
ri olan X, Y ve Z elementlerinin atom çapları
element F’dir.
Metalik ve Ametalik Özellik X > Y > Z şeklindedir. I. Elektronegatiflikleri arasındaki ilişki
Palme Yayınevi
w Bir periyot içinde soldan sağa Buna göre, X > Y > Z'dir.
doğru gidildikçe metalik özellik
genellikle azalır. Ametalik özel- I. Metalik aktiflikleri arasındaki ilişki II. X'in hidrojenli bileşiğinin asidik özelliği,
lik artar. Y'nin hidrojenli bileşiğinin asidik özelliğin-
w Bir grup içinde yukarıdan aşa- X > Y > Z şeklindedir.
ğıya doğru gidildikçe metalik den azdır.
II. Birinci iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki
özellik genellikle artar. Ametalik III. Y'nin elektron alma isteği Z'ninkinden az-
özellik azalır. Z > Y > X şeklindedir.
w Metalik özellik elektron verme dır.
III. Elektron verme eğilimleri arasındaki ilişki
isteği, ametalik özellik elektron yargılarından hangileri doğrudur?
alma isteği ile doğru orantılıdır. Z > Y > X şeklindedir.
w Elektron verme isteği arttıkça yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
metalik aktiflik, elektron alma
isteği arttıkça ametalik aktiflik D) II ve III E) I, II ve III
artar. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III 12. X: 2 )
ELEMENTLERİN ASİTLİK–
BAZLIK ÖZELLİKLERİNİN Y: 2 ) 3 )
DEĞİŞİMİ Z: 2 ) 2 )
w Bir periyotta sağa doğru gi-
Katman elektron dizilişleri yukarıda verilen
dildikçe elementlerin oksijenli 9. 3P, 12A, 19L, 9M ve 2E elementleri ile ilgili
bileşiklerinin asitlik özelliği ar- X, Y ve Z atomları ile ilgili;
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
tarken, sola doğru gidildikçe
bazlık özelliği artar. I. Z'nin birinci iyonlaşma enerjisi Y'nin-
A) Birinci iyonlaşma enerjisi en büyük olan
w Genel olarak metallerin elektro- E'dir. kinden büyüktür.
negatiflikleri küçük olduğu için
metal oksitleri sulu çözeltisinde B) A ile E'nin değerlik elektron sayısı eşittir. II. X ve Z benzer kimyasal özellik gösterir.
bazik özellik gösterir.
C) A2+ iyonunun çapı, M1– iyonunun çapına III. Atom çapı en büyük olan Y'dir.
w Genel olarak ametallerin elekt-
ronegatiflikleri büyük olduğu eşittir. yargılarından hangileri doğrudur?
için oksijence zengin olan
D) Elektron alma isteği en büyük olan M'dir.
ametal oksitleri suda çözün- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
düğünde asit özellik gösterir. E) Atom çapı en büyük olan L'dir.
(CO2, SO2 SO3 gibi...) D) II ve III E) I, II ve III
66 7. E 8. B 9. C 10. C 11. C 12. A

Periyodik Özellikler ve De-

ğişimi – III
19. TEST
Örnek
1. Değerlik 3. A gruplarında bulunan X, Y ve Z elementleri ile
elektron sayısı ilgili şu bilgiler veriliyor; Aynı periyotta ve A gruplarında
– Üçünün de değerlik elektron sayısı 6’dır. oldukları bilinen X, Y ve Z ele-
mentleri ile ilgili şu bilgiler verili-
X Y Z – Y’nin katman sayısı en azdır.
yor;
– Z’nin atom numarası en fazladır. – Atom çapı en büyük olan
Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili Y'dir.
Atom
numarası aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? – Z'nin atom numarası, X'kinden
büyüktür.
A) Atom numaraları arasındaki ilişki Z > X > Y
Yukarıdaki grafikte A grubu elementlerinden Buna göre;
şeklindedir.
X, Y ve Z'nin atom numarası–değerlik elektron I. Y metal, X ve Z ametal olabilir.
sayısı ilişkisi verilmiştir. B) Atom numaraları kendilerine en yakın soy II. X'in birinci iyonlaşma enerjisi,
gazınkinden iki azdır. Y'ninkinden büyük olabilir.
Buna göre;
C) Elektron alma eğilimindedirler. III. Elektronegatifliği en az olan
I. Periyodik sistemin aynı grubunda olabilir- Y'dir.
D) Atom çapı en büyük olan Z'dir.
ler. yargılarından kaç tanesi doğ-
E) En aktif ametal grubudurlar. rudur?
II. Ametal iseler elektron alma istekleri ara-
sındaki ilişki Z > Y > X'tir. (Z, 8A grubunda değildir.)
4. X, Y ve Z elementlerinden ikisi aynı periyotta,
III. Atom çapları arasındaki ilişki Z > Y > X ikisi aynı gruptadır. A gruplarında bulunan bu
şeklindedir. elementler ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor;
yargılarından hangileri doğrudur? – Atom çapı en küçük olan X’tir.
– Birinci iyonlaşma enerjisi en küçük olan
Palme Yayınevi
Y’dir.
– X ve Z’nin değerlik elektron sayıları eşittir.
Buna göre, X, Y ve Z’nin periyodik cetvel-
deki yerleri hangisinde gösterildiği gibi
olabilir?
A) B) C)
X Y X Z Z Y Çözüm:
2. 3. periyotta bulunan X elementi iki elektron
Atom çapı en büyük olan Y oldu-
verdiğinde elektron dizilişi Z Y X
ğundan aynı periyotta en solda
2)8)
şeklindedir. D) E) bulunur. Z'nin atom numarası
Z X X
X'inkinden büyük olduğundan
Buna göre;
Y Y Z aynı periyotta Z daha sağda bu-
I. X elementi iki elektron verdiğinde periyo- lunur.
dik cetveldeki yeri değişir.
YXZ
5. X+, Y2– ve Z7+ iyonlarının katman elektron di-
II. X atomunun birinci iyonlaşma enerjisi,
zilimi 2 ) 8 ) şeklindedir. Y en solda metal, X ve Z ise ame-
13Y'ninkinden büyüktür.
e Buna göre, X+, Y2– ve Z7+ iyonları ile ilgili; tal olabilir. İyonlaşma enerjisi aynı
III. X taneciğinin p = 1 iken katman elektron periyottta soldan sağa doğru art-
dizilişi I. İyon çapları arasındaki ilişki Y2– > X+ > Z7+ tığından X'in iyonlaşma enerjisi
2)8)2) şeklindedir. Y'ninkinden büyük olabilir.
şeklindedir. II. Atom numarası en büyük olan Y2– dir.
Elektronegatiflik aynı periyotta
III. Birbirlerinin izoelektroniğidirler. soldan sağa doğru arttığından en
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur? az olan Y olur.
D) I ve III E) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III 3
1. D 2. A 3. E 4. E 5. C 67
6. Periyodik tablonun aynı periyodunda bulunan 9. X, Y, Z elementlerinin nötr atomlarının katman

X, Y, Z ve Q elementleri ile ilgili şu bilgiler ve- elektron dizilişleri sırası ile 2 ), 2 ) 2 ), 2 ) 3 ) şek-
Örnek riliyor; linde bitmektedir.
– X ile Q metal, Y ile Z ametaldir.
Buna göre,
Atom yarıçapı
– Q'nun aktifliği en fazladır.
I. Birinci iyonlaşma enerjisi en büyük olan
X – Z'nin elektron alma eğilimi, Y'ninkinden
• X’tir.
Y azdır.
• II. Y’nin atom çapı Z’ninkinden büyüktür.
Z Buna göre, bu elementlerin periyotta sol-
•
dan sağa doğru sıralanışı aşağıdakilerden III. X ve Y elementleri periyodik cetvelin aynı
Atom hangisinde doğru verilmiştir? grubundadır.
numarası
A) X, Y, Z,Q B) Z, Y, X, Q yargılarından hangileri doğrudur?
Atom numaraları sırasıyla ardışık
C) Q, X, Y, Z D) Q, X, Z, Y
tek sayı olan X, Y ve Z elementle- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
rinin atom yarıçapı-atom numarası E) X, Q, Y, Z
grafiği şekildeki gibidir. 3. periyotta
bulunan bu elementler ile ilgili;
7. İyonlaşma enerjileri (kkal/mol)
I. Z'nin elektron ilgisi en fazladır. Element
II. X'in değerlik elektron sayısı en İE1 İE2 İE3 İE4 İE5
azdır. X 122 835 1843 2276 3132 10.
III. Y bileşiklerinde (–) değerlik Atom numarası
Y 215 368 2376 3816 4720
alabilir.
Z 176 316 684 3421 4137 • X
yargılarından kaç tanesi doğru-
•Y
dur? Yukarıda X, Y ve Z baş grup elementlerinin
bazı iyonlaşma enerjileri verilmiştir. • Z
Palme Yayınevi
Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili;
I. X ile Y'nin değerlik elektron sayıları aynı-
Değerlik elektron
dır. 2 sayısı
Metal özelliği gösteren X, Y ve Z baş grup ele-
II. Z'nin atom numarası 13 olabilir.
mentlerinin atom numaraları ile değerlik elekt-
III. Aynı periyotta iseler atom numarası en ron sayıları arasındaki ilişki grafikteki gibidir.
büyük olan Z'dir.
yargılarından hangileri doğrudur? Bilgi D Y
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. Atom çapı en büyük olan X’tir. ✔
II. Birinci iyonlaşma enerjilerinin
D) I ve III E) II ve III ✔
artış sırası Z, Y, X şeklindedir.
8. III. X’in atom numarası 20 ise Z’nin

Çözüm: temel hâl elektron dağılımındaki
Z ✔
17X tüm katmanlarındaki elektron
3. periyotta
Y sayıları aynıdır.
X Y Z
Periyodik sistemin bir kesitinde yer alan X, IV. Üçünün de kimyasal özellikleri
✔
benzerdir.
şeklinde dizilirler. Aynı periyotta Y, Z elementleri ile ilgili;
en sağda bulunan Z'nin elektron V. Metalik aktiflikleri arasındaki
I. Elektronegatifliği en büyük olan Z’dir. ✔
ilgisi en fazladır. En solda grup ilişki Z > Y > X şeklindedir.
numarası en küçük olan X'in de- II. Elektron ilgisi en büyük olan X’tir.
Yukarıdaki grafik ile ilgili verilen bilgilerden
ğerlik elektron sayısı en azdır. III. Değerlik elektron sayıları arasındaki ilişki doğru ya da yanlış olanlar ✔ işaret ile göste-
Y, ametal olabileceğinden bile- X > Y > Z şeklindedir. rilmiştir.
şiklerinde (–) değerlik alabilir. yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, bu bilgilerden kaç tanesinde ✔
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III işareti doğru yerde kullanılmıştır?
3
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
68 6. D 7. E 8. D 9. C 10. E
Kimyasal Türler Arası
Etkileşimler
3.
Ünite
3.Ünite /KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
Kimyasal Türler
1. TEST
KİMYASAL TÜRLER
Atomlar, moleküller, iyonlar 1. 4. 1. NH3(s) $ NH3(g)
1 2 3
ve radikaller genel olarak kim- a
yasal tür adıyla bilinir. Lewis He CO2 İyon
2. Mg + 2HCI $ MgCI2 + H2(g)
gösterimlerinden yararlanarak 4 5 6
b c
türleri tanımlayabiliriz.
Molekül Atom S2–
A. Atom 3. NaCI(k) $ Na+(g) + CI-(g)
Elementlerin kendi özellik- Yukarıda verilen kutucuklardaki kimyasal d e
lerini gösteren en küçük ya- türlerden birbirleriyle eşleşen çiftler aşağı-
pıtaşıdır ve elementin elektron Yukarıdaki değişimler ile ilgili aşağıdaki
dakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir?
alışverişi yapmamış durumu- yargılardan hangisi yanlıştır?
dur. Soy gazlar ve bazı ele- A) (1–6), (2–5), (3–4)
A) Birinci olayda zayıf etkileşimler kırılır.
mentler atom halinde bulunur. B) (1–4), (2–6), (3–5)
B) a ve c türleri moleküldür.
O He Ne H C Cl C) (1–5), (2–6), (3–4)
C) d ve e türleri sırası ile katyon ve anyon ola-
B. Molekül D) (1–5), (2–4), (3–6) rak adlandırılan iyonlar sınıfındadır.
Atomların kararlı yapıya
E) (1–4), (2–5),(3–6) D) Birinci ve ikinci olaylardaki enerji değişim-
ulaşmak için birbirleriyle ya
leri arasındaki ilişki 1 > 2 şeklindedir.
da başka atomlarla etkileşe-
rek oluşturduğu kimyasal türe E) b kimyasal türü, atomdur.
denir.
Bir molekül en az iki atom-
dan meydana gelir. Aynı tür 2. Aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçek-
atomları içeren moleküller ele- leşmesi için 40 kJ/mol’den daha az enerji
Palme Yayınevi
mentlere, farklı tür atomlardan gerekir?

5. Havanın % 78'i N2 dir ve N2 molekülü hava-
oluşan moleküller bileşiklere
A) Sofra tuzu kristallerinin Na+(g) ve Cl–(g) da bulunan kimyasal türlerden biridir. Havada
aittir.
iyonlarına ayrışması molekül dışında He gibi .................. ve CI– gibi
H2, N2, Cl2, F2, H2O, CO2,
.................. lar da bulunur.
CH4, NH3 ..... B) Kireç taşının CaO(k) ve CO2(g) maddeleri-
C. İyon ne parçalanması Yukarıdaki metinde boş bırakılan yerler sı-
Pozitif veya negatif yüklü C) Suyun elektrolizi ile H2 ve O2 gazları eldesi rasıyla uygun sözcüklerle doldurulduğun-
olan atomlara veya atom da aşağıdakilerden hangisi doğru olur?
D) N2 moleküllerinin N atomlarına parçalan-
gruplarına denir.
ması A) iyon, atom
Na+, Mg2+, N3–, SO42–, NO3–
E) Alkolün buharlaşması B) katyon, iyon
gibi ...
C) atom, katyon
D) atom, iyon
E) anyon, atom
3. “Su, amonyak, tuz ruhu, ...............”
Yukarıda verilen örneklerin tek bir kimyasal

türe ait olması isteniyor.
Buna göre aşağıdaki örneklerden hangisi

6. Aşağıdaki türlerden hangisi moleküle ör-
bu listeye yazılamaz?
nek olarak verilemez?
A) Demir B) Zaç yağı
A) CO B) PCl3 C) Cl
C) Sirke ruhu D) Kezzap
D) O2 E) CO2
E) Hidrojen gazı
70 1. D
? 2. E
? 3. A
? 4. D
? 5. D
? 6. C
?
3.Ünite / KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
10. • X2(g) + E1 → X(g) + X(g)

7. Güçlü etkileşimler I
• X2(s) + E2 → X2(g) KİMYASAL TÜRLER ARA-

Yukarıda verilen olaylar ile ilgili; SINDAKİ ETKİLEŞİMLER
III II Kovalent bağ
Atomlar bağ oluşturmak için
I. Enerjiler arasındaki ilişki E2 > E1 dir. bir araya geldiğinde, çekirdek-
IV Apolar
lerine en uzakta bulunan elekt-
II. Her iki olayda da gerçekleştiği ortamdan
ronlar etkileşir. Bu yüzden, bağ
Yukarıda verilen kavram haritasında I, II, ısı alır. oluşumunda değerlik elektron-
ları önemlidir.
III ve IV ile numaralandırılmış kutucuklara III. Her iki olayda kopan bağ türleri aynıdır. Kimyasal türler birbirine yak-
aşağıda verilen kelimelerden hangisi geti- yargılarından hangileri yanlıştır? laştığında, çekme kuvvetleri-
rilemez? nin itme kuvvetlerinden büyük
olmasıyla güçlü etkileşimler
A) Metalik bağ oluşur. Güçlü etkileşimlere kim-
D) I ve III E) II ve III yasal bağ denir. Çekme kuvvet-
B) Kimyasal bağ leri ile itme kuvvetleri arasındaki
farkın küçük olduğu durumlarda
C) Van der Waals
zayıf etkileşimler oluşur. Zayıf
D) İyonik bağ etkileşimlere fiziksel bağ denir.
11. Aşağıdakilerden hangisi kimyasal bağ tanı- Güçlü Etkileşimler
E) Polar 1. İyonik Bağlar
mına uymaz?
2. Kovalent Bağlar
8. Bazı moleküllerin bağ enerjileri aşağıda veril- A) Na+ ve Cl– iyonları arasındaki çekim kuv- 3. Metalik Bağlar
Zayıf Etkileşimler
miştir. veti
1. Van der Waals bağları
Bağ enerjisi B) H2 molekülünde H atomları arasındaki çe- a. Dipol-dipol bağları
Molekül Bağ b. İyon-dipol bağları
(kj.mol–1) kim kuvveti
c. İndüklenmiş dipol bağları
HF H–F 568 C) OH– iyonunda O ve H arasındaki çekim I. İyon–indüklenmiş dipol bağ-
Palme Yayınevi
kuvveti ları
F2 F–F 159 II. Dipol-indüklenmiş dipol bağ-
D) CH4 te C ve H atomları arasındaki çekim
ları
HCl H–Cl 431 kuvveti III.London kuvvetleri (İndüklen-
E) NaCl ve H2O karışımında Na+ ve H2O ara- miş dipol-indüklenmiş dipol)
2. Hidrojen bağları
Buna göre, sındaki çekim kuvveti
Güçlü/Zayıf Bağların Oluşu-
I. HF molekülü F2 ve HCl moleküllerinden mu ve Kopması
daha kararlıdır. Kimyasal türler daha kararlı
hale gelmek için bağ yaparlar.
II. H–Cl bağını koparmak için gereken enerji,
Atomlar bağ yaparken sahip
F–F bağını koparmak için gereken enerji- oldukları enerjinin bir kısmını
den daha fazladır. 12. I. H(g) + H(g) → H2(g) + 436 kj mol–1 dışarı verir. Örneğin, hidrojen
III. 1 mol F2 molekülündeki bağları kırmak atomları H2 molekülünde bir
II. C2H4O(s) + 27,1 kj mol–1 → C2H4O(g)
araya geldiğinde
için 159 kj enerji gerekir.
III. HBr(g) + 364 kj mol–1 → H•(g) + Br•(g) H(g)+H(g) →H2(g)+436 kj.mol–1
yargılarından hangileri doğrudur? dışarı 436 kj.mol–1 enerji verirler
IV. Ar(s) + 6,4 kj mol–1 → Ar(g) ve daha kararlı olurlar. Molekül-
Yukarıda verilen değişimlerin gerçekleş- deki atomları birbirinden ayır-
D) II ve III E) I, II ve III mak için atomların kaybettiği
mesi sırasında kopan ya da oluşan bağla-
kadar enerji verilmelidir.
rın türü ile ilgili sınıflandırma aşağıdakilerin Kimyasal türleri birbirinden
hangisinde doğru olarak verilmiştir? ayırmak için gereken enerji 40
9. I. London etkileşimi kj.mol–1 veya daha fazla ise bu
II. İyonik bağ Güçlü etkileşim Zayıf etkileşim türler arasındaki etkileşim ge-
nellikle güçlü etkileşim olarak
III. Hidrojen bağları A) I ve II III ve IV
kabul edilir.
İki tür arasında oluşan yukarıdaki bağlar- B) II ve IV I ve III Kimyasal türleri birbirinden
ayırmak için gereken enerji 40
dan hangileri güçlü etkileşim sınıfındadır? C) II ve III I ve IV
kj.mol–1 den daha az ise bu tür-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III II ve IV ler arasındaki etkileşim genel-
E) III ve IV I ve II likle zayıf etkileşim olarak kabul
D) I ve II E) II ve III edilir.
7. C 8. E 9. B 10. D 11. E 12. D 71

Atomların Kararlığı ve
Dublet – Oktet Kuralı
2. TEST
OKTET VE DUBLET
KURALLARI 1. 4. X2– ve Y5+ iyonlarının katman elektron dizilim-
Alması ya da verme-
Atomların bağ yaparak bileşik Atom Katman elektron leri
dizilimi si gereken elektron
oluşturmalarının temel nedeni
elektron dizilimlerini asal gaz-
sayısı
2 ) 8)
lara benzetme isteğidir. Asal şeklindedir.
gazların dışındaki atomlar X 2 elektron vermelidir.
kararlı hale ulaşabilmek için Buna göre, X ve Y elementleri ile ilgili;
son katmanlarındaki elektron
I. Aynı periyottadırlar.
sayısını kendisine en yakın
asal gazın son katmanındaki II. X'in katman sayısı, son katmanındaki
Y 1 elektron almalıdır.
elektron sayısına eşitlemeye elektron sayısından daha büyüktür.
çalışırlar. Bu amaçla elektron
III. X2– ve Y5+ iyonları oktetini tamamlar.
alırlar, elektron verirler ya da
elektronlarını ortak kullanırlar. yargılarından hangileri doğrudur?
Böylece atomlar arasında kim- Z 2 elektron almalıdır.
yasal bağ oluşur.
Bir atomun, son katmanın-

daki elektron sayısını 2’ye ta- Yukarıda katman elektron dizilimi veri-
mamlayarak 2He soy gazının len atomlardan hangilerinin oktete ya da
elektron dizilimine ulaşmasına dublete ulaşmak için alması veya vermesi
dublet kuralı, son katma- gereken elektron sayısı yanlış olarak veril-
nındaki elektron sayısını 8’e miştir?
tamamlayarak 2He dışındaki
diğer soy gazların elektron di- A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y
Palme Yayınevi
zilimine ulaşmasına ise oktet

kuralı denir.
D) X ve Z E) Y ve Z
5. Aşağıdaki elementlerden hangisi bileşik
yaparken dublet kuralına uymaz?
2. Aşağıdakilerden hangisinde madde oktet
kuralına uyar? A) 1H B) 3Li C) 4Be
A) 12Mg B) 9F1– C) 1H1– D) 5B E) 13AI
D) 8O E) 19K
3. X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler

veriliyor;
– Katman sayıları aynıdır.

6. n+ 3–
12X ile 7Y iyonlarının elektron sayıları birbi-
– X bileşiklerinde dublet, Y ve Z ise oktet
rine eşittir.
kararlılığına ulaşır.
Buna göre;
– Z nin son katmanında 7 elektron vardır.
Buna göre, X, Y ve Z nin atom numaraları I. n = 2 dir.
arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisin- II. Her iki iyon oktet kararlılığına ulaşmıştır.
de doğru verilmiştir?
III. Her iki iyonunda katman sayısı 2 dir.
A) X > Z > Y B) Z > X > Y yargılarından hangileri doğrudur?
C) Y > Z > X D) X > Y > Z A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

E) Z > Y > X D) II ve III E) I, II ve III
72 1. B
? 2. B
? 3. E
? 4. C
? 5. E
? 6. E
?
7. X: 1 9.
X 10Ne
Y Z Örnek
Y: 2 1
X6+ iyonunun katman elektron
Z: 2 8 1 Periyodik cetvelin bir kesitinde yer alan X, dizilişi
Y ve Z elementleri ile ilgili;
2)8)
X, Y ve Z elementlerinin katman elektron dizi-
I. X, bir elektron alarak oktete ulaşır. şeklindedir.
limleri yukarıda verilmiştir.
Buna göre, X atomu ile ilgili;
II. Y, 3. periyot 7A grubundadır.
Buna göre, X, Y ve Z ile ilgili aşağıdaki yar- I. 6A grubundadır.
gılardan hangisi yanlıştır? III. Z’nin değerlik elektron sayısı 8’dir. II. 2 elektron alarak oktetini
tamamlar.
A) X ve Y dublet kuralına uyduklarında Y’nin III. Soy gaza benzediğinde
elektron sayısı daha fazla olur. dublet kuralına uyar.
B) Üçünün de değerlik elektron sayıları 1’dir. yargılarından kaç numaralı
C) Y ve Z, alkali metalidirler. olanları yanlıştır?
D) Z’nin periyot numarası en fazladır.

E) Doğada X moleküler, Y ve Z atomik yapıda
bulunur.
10. X, 1 elektron vererek, Y ise 2 elektron vererek

aynı soy gaz katman elektron dizilimine ulaşı-
yor.
Buna göre;
Palme Yayınevi
I. X ve Y oktetini tamamlamıştır.
II. X, 1A, Y, 2A grubu elementleridirler.
III. X'in atom numarası 11, Y'ninki 12'dir.
8.
Katmanlardaki elektronlar yargılarından hangileri kesinlikle doğru-
dur?
Atom 1. katman 2. katman 3. katman
X 2 2 –
Y 2 8 5
Z 2 8 3
Yukarıda X, Y ve Z atomlarının katman sayıları Çözüm:

ve katmanlardaki elektron sayıları verilmiştir. 11. X6+ : 2 ) 8)
Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili e– e = 10
e– e– e– İyon yükü = p – e
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? e–
e– +6 = p – 10
e–
A) Y, 3 elektron alarak oktetini tamamlar. p = 16
B) Y ile Z'nin katman sayıları aynıdır.
I II III
) ) )
16X = 2 8 6
C) Z atomunun değerlik elektron sayısı ile 3. periyot 6A grubundadır. 2

Yukarıda katman elektron dağılımları ve-
katman sayısı aynıdır. elektron aldığında son kat-
rilen taneciklerden hangileri dubletini ta-
mandaki elektron sayısını 8'e
D) Z elementi 3 elektron vererek dubletini ta- mamlamıştır?
tamamlar. Oktet kuralına uyar.
mamlar.
E) X elementi elektron vermeye yatkındır.
III
7. A 8. D 9. E 10. A 11. A 73
Atom ve İyonların Lewis

Yapısı
3. TEST
ATOM VE İYONLARIN
LEWİS YAPISI 1. Aşağıdaki maddelerden hangisinin karşı- 4.
Element Kararlı iyon
sında verilen Lewis yapısı yanlıştır?
1916 yılında G. Lewis tarafın- x
:
:S.
:
dan ortaya atılmıştır. Madde Lewis yapısı :S:
:
1– y
1–
:
A) 17 Cl : Cl : Li . Li
: : . :
z
B) P . P.
:
:
:F.
15
:F:
3–
:
3–
C) 7N : N:
Yukarıda S, Li ve F elementlerinin ve kararlı
:
D) 8O : O. iyonlarının Lewis yapıları verilmiştir.
:.
Gilbert N. Lewis 2–
E) S
2–
Buna göre, iyonların yükleri x, y ve z aşağı-
(1875–1946)
16 : S:
dakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
Lewis yapısı, iç katman
x y z
elektronları ile çekirdeği ifade
A) 2+ 1+ 1–
eden element sembolü ve son 2. I. Lewis yapısı, çekirdeği gösteren bir ele- B) 2– 1– 1+
katman elektronlarını (değerlik ment sembolü ile son katman elektronla-
elektronları) gösteren nokta-
C) 2– 1+ 1–
rını gösteren noktalardan oluşur.
lardan oluşur. Lewis yapıları D) 2+ 1– 1–
II. Lewis yapıları yazılırken element sembo- E) 2– 1+ 1+
yazılırken elementin sembolü
lünün çevresine değerlik elektron sayısı
etrafına değerlik elektron
kadar nokta konur.
sayısı kadar nokta konulur.
Bu noktalar sembolün dört III. Bir atomun etrafına 8’den fazla nokta ya- 5.
tarafına teker teker yerleş- zılabilir. – –
Palme Yayınevi
:
2+
:Y: X :Y:
tirilir. Dörtten fazla değerlik
:
elektronu olması durumunda
rudur?
noktalar ikişerli olacak şekilde A gruplarında bulunan ve Lewis yapısı yu-
eşleştirilir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III karıda verilen XY2 bileşiği ile ilgili;
Aşağıda bazı atomların
D) II ve III E) I, II ve III I. X bir metaldir.
elektron katman dizilimleri ile
Lewis yapıları gösterilmiştir. II. Y, 7A grubundadır.
III. X ile Y’nin değerlik elektron sayıları arasın-
daki fark 6’dır.
6p
3. yargılarından hangileri yanlıştır?
2– A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

6C: 2 4
:
:X:
:
C
A grubu elementi olan ve Lewis yapısı yu-
karıda verilen iyon ile ilgili; 6. A grubu elementi olan ve kararlı iyonunun Le-
8p
I. Soy gaz elektron düzenindedir. wis yapısı,
7p
II. Proton sayısı 6’dır. –
:
:X:
8O: 2 6
III. 2 elektron alarak oktete ulaşmıştır.
:
7N: 2 5
O yargılarından hangileri doğrudur? şeklinde olan atomun değerlik elektron sa-
N
yısı aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II rilmiştir?
D) I ve III E) II ve III A) 1 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
9p
74 1. E
? 2. B
? 3. D
? 4. C
? 5. A
? 6. D
?
9F: 2 7
F
6p
6C: 2 4
7. KF, CaF2 ve AlF3 bileşiklerinin oluşumları- 10. Katman elektron dağılımı
C
nın Lewis yapısı;
1– X:
+
:
:
I. K +
• :F: S K :F:
x y z 8p
.
: şeklinde olan X elementinin Lewis yapısı 7p

1–
:
. X.
:
II. : F . + . Ca . + . F : S Ca 2 : F :
2+
8O: 2 6
.
:
:
7N: 2 5
:
şeklindedir.
O
Buna göre, X elementi ile ilgili; N 2+
12Mg
1–
2 8
:
I. y= z’dir.
:
III. : F . + . Al . + . F : S Al 3 : F :
:
3+
2+
Mg
:
:
:
II. 3 elektron alarak oktetine ulaşır.

.
: F: 9p
III. Proton sayısı z’dir.
:
şeklinde gösterilmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? –

17Cl
Buna göre, bu gösterimlerden hangileri 9F: 2 7
2 8 8
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II –
doğrudur? (9F, 13Al, 19K, 20Ca)
ClF
D) II ve III E) I, II ve III Lewis yapıları sadece atomlar
için değil, iyonlar
12Mg içinde kulla-
8. nılır. 2 8 2
– –
Mg
:
2+
: Cl : Mg : Cl :
11.
:
1–
2+ .
X 2 .Y
Lewis yapısı yukarıda verilen MgCl2 bileşi-
Palme Yayınevi
17Cl
ği ile ilgili; 2+
Mg2+
12Mg 2 8 7
12
Lewis yapısı yukarıdaki gibi verilen bileşikteki 2 8
I. Mg atomu 2 elektron vermiştir. Cl2+
2 8
iyonların elektron sayıları toplamı 22’dir. Mg2+
II. Her Cl atomu 1 elektron almıştır. Mg
III. Mg, dubletini tamamlamıştır. Buna göre, X ve Y atomlarının proton sayı-

yargılarından hangileri doğrudur? ları aşağıdakilerin hangisinde doğru veril- –
17Cl–
(12Mg, 17Cl) miştir? 17Cl
2 8 8
2 8 8
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III X Y –
–
Cl
A) 20 2 Cl
B) 18 1
9. 13Al elementi ile X elementi arasında AlX3 bile- C) 20 1
şiği oluşuyor. D) 18 2 12Mg
12Mg
2 8 2
Bileşikteki X atomları oktet kuralına uydu- 2 8 2
E) 21 1 Mg
ğuna göre; Mg
I. X halojen grubundadır.
II. Her bir X atomu bir Al atomundan 3 elekt- 17Cl
17Cl 2+
ron almıştır. 12Mg 2 8 7
22 88 7
III. Bileşiğin Lewis yapısı Cl2+
MgCl
– –
12. XY3 molekülünün Lewis formülünde 26 elekt-
:
3+
:X : Al :X :
:
– ron bulunmaktadır.
:
:X :
–
X, 5A grubu elementi olduğuna göre Y’nin 17Cl
:

2 8 8
şeklindedir. grup numarası için aşağıdakilerden hangisi –
yargılarından hangileri doğrudur? doğrudur? Cl
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) 3A B) 4A C) 5A D) 6A E) 7A

12Mg
2 8 2
7. E 8. D 9. D 10. B 11. C 12. E 75
Mg
İyonik Bileşikler ve
Oluşumu – I
4. TEST
İYONLARDAN BİLEŞİK
OLUŞUMU 1. 11Na ve 9F atomları arasında oluşan bile- 4. X atomunun son katmanında 2 elektronu, Y
şikle ilgili, atomunun son katmanında ise 7 elektronu bu-
Metal ve ametal atomları
I. Anyon ve katyon oktetini tamamlamıştır. lunmaktadır.
arasında elektron alışverişi
sonucu elektrostatik çekim II. İyonik yapılıdır. Buna göre, X ve Y ile ilgili,
kuvvetinin oluştuğuna ve böy-
III. Lewis yapısı, I. Oluşturdukları kararlı bileşik X2Y’dir.
lece (+) ve (–) yüklü iyonların
II. Aralarında elektrostatik çekim kuvvetin-
bir arada kalabildiklerine daha 1–
. F : S Na+
:
önce değinilmişti. İşte, (+) Na • +
:F: den kaynaklanan bileşik oluşur.
:
yüklü metal iyonu ile (–) yüklü III. Oluşturdukları kararlı bileşiğin Lewis yapı-
ametal iyonunun bir arada kal- şeklindedir. sı, 2–
masını sağlayan elektrostatik .. ..
.. ..
2+
X Y

çekim kuvvetine iyonik bağ,
bu şekilde oluşan bileşiklere
de iyonik bileşik denir. Aşa- D) II ve III E) I, II ve III şeklindedir.
ğıda bazı iyonik bileşiklerin yargılarından hangileri doğrudur?
Lewis yapıları gösterilmiştir.
2. A gruplarında bulunan X, Y, Z ve T elementleri (X; He değildir.)
11Na ve 9F arasında oluşan
ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
iyonik bileşiğin Lewis yapısı, A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
– X atomunun son katmanında 3 elektron
1– D) I ve II E) II ve III
Na + F Na1+ F vardır.
– Y bir halojendir.
.
1–
Z : şeklinde-
Palme Yayınevi
– Z atomunun Lewis yapısı

.
Na + F Na1+ F
.
dir.
Bir tane değerlik elektronu – T alkali metaldir. 5.
olan Na, elektronunu verir, Buna göre, hangi ikisi arasında elektrosta-
son yörüngesinde yedi tane tik çekim kuvvetinden kaynaklanan bileşik
elektronu olan F ise verilen oluşamaz?
elektronu alarak oktetini ta-
A) X – Y B) X – Z C) T – Y
mamlar. Böylece iyonik NaF
bileşiği oluşur. D) T – Z E) X – T
1– 1–
Katman elektron dağılımı yukarıda verilen
Cl Be Cl Cl Be2+ Cl X atomu ile ilgili,
3. Na2S bileşiğindeki Na+ ve S2– iyonları ile il- I. 9Y atomuyla,
1– gili olarak,
1–
1–
Cl Be Cl Cl Be2+ Cl +
X.+
:
.Y: S X :Y:
I. Aralarında elektrostatik çekim kuvvetin-
:
den kaynaklanan kimyasal bağ vardır.

II. Na+ iyonu dublete, S2– iyonu oktete uy- bileşiğini oluşturur.
muştur. II. Elektron alarak oktetini tamamlar.
III. Her iki iyonunda elektron içeren son kat- -2
III. SO 4 iyonu ile oluşturacağı bileşiğin for-
manlarındaki elektron sayıları aynıdır. mülü X2SO4’tür.
(11Na, 16S)
76 1. E 2. E 3. C 4. B 5. D
6. Alüminyum (Al), toprak metali grubu elementi- 9. 2

dir.
4Be ve 17Cl atomları ara-
2–
Alüminyumun OH–, CO3 ve N3– iyonları ile sında oluşan iyonik bileşiğin 1–
Na + F Na1+ F
yapacağı bileşiklerin formülleri aşağıdaki- 1 MgF2 3 Lewis yapısı, değerlik elektron
lerden hangisinde doğru verilmiştir? sayısı iki olan Be, iki elektron
verir ve dublete uyar. Değer-
A) Al ]OHg3 B) Al ]OHg3 lik elektron sayısı yedi olan Cl
Al3 _CO3i2 Al2 _CO3i3 4
ise, bir elektron alarak oktetini
Al2 N3 AlN tamamlar. Bir Be atomunun
Yukarıda MgF2 ile ilgili bir kavram haritası ve-
verdiği elektronlar iki Cl atomu
C) Al ]OHg2 D) Al ]OHg2 rilmiştir.
tarafından alınır. Böylece iyo-
Al2 _CO3i3 AlCO 3 Buna göre, 1, 2, 3 ve 4 numaralı kutucuk- nik BeCl2 bileşiği oluşur.
AlN Al3 N2 lara aşağıda verilenlerden hangisi getirile-
E) Al ]OHg3 mez? (12Mg, 9F) Cl Be Cl
Al2 _CO3i3 A) Bir F atomu 1 elektron almıştır.
Al3 N2
B) Mg atomu 2 elektron vermiştir. 1– 1–
Cl Be2+ Cl
7. Lewis yapısı, –
C) Lewis yapısı Mg2+ 2[ F ] dir.
X+ [ :Y : ]–
: :
D) Anyon ve katyonlar oktetini tamamlar.

şeklinde olan bir bileşik ile ilgili;
E) Bileşikteki iyonların elektron sayıları farklı-
I. İyonik bağlıdır. dır.
II. Sıvısı elektrolittir.
III. Y– iyonu oktetini tamamlamıştır.
Palme Yayınevi
8.
10. MgS bileşiği oluşurken magnezyum atomu ! Uya rı
......I..... elektronunu kükürt atomuna verir. w Atomlar veya iyonlar ara-
Na F Böylece Mg2+ ve ......II....... iyonları oluşur. Bu sında olan çekim kuvvetleri
iyonların birbirlerine uyguladıkları elektrostatik kimyasal bağdır.
çekim kuvvetine ....III..... denir. w Moleküller arasındaki

çekim kuvveti ise fiziksel
Na atomu kararlı elektron dizilimine ulaşmak Yukarıda verilen cümlelerde boş bırakı-
bağdır.
için son katmanındaki bir elektronunu flor ato- lan yerlere yazılması gerekenler aşağı-
muna verir. Yukarıda bu olay şematize edil- dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
(12Mg, 16S)
miştir.
Buna göre;
I II III
I. Sodyum atomunun proton sayısı azalır.
A) 1 S1– Kimyasal bağ
II. Flor (F) atomu negatif yükle yüklenir.
III. Aralarında oluşan bileşikte alınan ve veri- B) 2 S1+ Oktet
len elektron sayıları eşittir. C) 2 S2– Kimyasal bağ

D) 3 S2+ Dublet
E) 1 S1– Oktet
6. B 7. E 8. D 9. E 10. C 77
İyonik Bileşikler ve
Oluşumu – II
5. TEST
ÇOK BİLİNEN KÖKLER
1. 4. ‹yon say›s›
İki ya da daha fazla atomun
X: Y: Z:
oluşturduğu yüklü atom
gruplarına kök denir. Kökler, 2 8 2 2 3 2 8 8 1 3a Anyon
anyon ya da katyon olabilirler. Yukarıda katman elektron dizilişleri verilen
Bazı önemli köklerin adlarının X, Y ve Z elementleri ile kararlı bileşiklerde 2a Katyon
ve değerliklerinin bilinmesi 1– değerlik alan T elementi arasında bileşik
iyonik bileşiklerin formülleri- oluşması isteniyor. Zaman
nin yazılması ve adlandırılma- X tuzunun suda çözünmesiyle oluşan çözelti-
Bu sırada oluşan bileşiklerde, bağ yapımın-
sında önemlidir. de iyonların sayısı zamanla şekildeki gibi de-
da kullanılan elektron sayıları arasındaki
ğişmektedir.
ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru veril-
Element ve Kökler
miştir? Buna göre X tuzu;
1+ değerlikli olanlar
H+, Hidrojen A) Y > X > Z B) Z > Y > X I. Mg3N2
Li+, Lityum C) X > Y > Z D) Y > Z > X II. CaCl2
Na+, Sodyum III. Al(NO3)3
E) Z > X > Y
K +, Potasyum IV. Cr2(SO4)3
Ag+, Gümüş V. KNO3
Hg+, Cıva (I) yukarıda verilen bileşiklerden kaç tanesi
2. Periyodik sistemin A grubunda yer alan X, Y,
Cu+, Bakır (I) olabilir?
Z ve Q elementleri aynı yatay sırada olup atom
NH4+, Amonyum numaraları ardışık olarak ikişer artmaktadır. Q A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Palme Yayınevi
H3O+, Hidronyum nun atom numarası kendisine en yakın olan

soy gazdan bir eksiktir.
2+ değerlikli olanlar
Bu elementlerin aralarında oluşturdukları
Mg2+, Magnezyum bileşikler için verilen aşağıdaki formüller- 5. X, Y ve Z atomlarının katman elektron dizilişle-
Ca2+, Kalsiyum den hangisi yanlıştır? ri tablodaki gibidir.
Ba2+, Baryum
A) X3Z B) XQ C) YZ Tanecik 1. katman 2. katman 3. katman
Zn2+, Çinko
D) YQ3 E) Z3Q2 X 2 8 1
Hg2+, Cıva (II)
Cu2+, Bakır (II) Y 2 8 3
Fe2+, Demir (II) Z 2 7 –
Sn2+, Kalay (II) 3. X3+ ile Y2– iyonlarının elektron sayıları eşit ve
Buna göre;
Pb2+, Kurşun (II) soy gaz düzenindedir.
İyonlar üç katmanlı olduğuna göre; I. X, 1 elektron vererek, Z, 1 elektron alarak

3+ değerlikli olanlar aralarında XZ bileşiğini oluşturur.
Al3+, Alüminyum
I. Aralarında X2Y3 iyonik bileşiğini oluşturur-
II. X ile Y elektrostatik çekim kuvvetine da-
lar.
Fe3+, Demir (III) yanarak aralarında X3Y bileşiğini oluştu-
II. Atom numaraları arasındaki fark 5’tir. rurlar.
III. Nötr atomlarında katman sayıları eşittir. III. Y3+ iyonunun 10 elektronu vardır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
78 1. A 2. E 3. E 4. A 5. D
6. – Metal – ametal atomları arasında 9.

.....................bağ oluşur. 4
Metal atomlar›n›n 4± değerlikli olanlar
– İyonik bağ oluşurken .......................... elektron say›s›
atomu elektron verir. C4±, Karbon
Bileşiğin
– Bağ oluşumu sırasında elementler elekt- oda koşullarındaki Sn4+, Kalay (IV)
fiziksel hali oluşması
ron dizilimini .......................... elektron di- ‹yonik bağ Pb4+, Kurşun (IV)
3 1
zilimine benzetir.
– Bağ oluşumu sırasında elementin son kat- 3– değerlikli olanlar
manını 8’e benzetmesine ..........................
oluşması N3–, Nitrür
kuralı denir.
2 P3–, Fosfür
Yukarıdaki bilgilerde boş bırakılan yerlere
Yukarıda iyonik bağ ile ilgili bir kavram haritası PO33–, Fosfit
aşağıdakilerden hangisi getirilemez?
verilmiştir. PO43–, Fosfat
A) metal B) soy gaz C) ametal
Buna göre, 1, 2, 3 ve 4 numaralı kutucukla-
D) iyonik E) oktet ra aşağıda verilenlerden hangisi getirilme- 2– değerlikli olanlar
lidir? O2–, Oksit
7. An
Ka yo S2–, Sülfür
tyo n Cl– NO3– SO42– 1 2 3 4
n
A) Elektron Metal-ametal Sıvı Azalır SO32–, Sülfit
Na+ 2 7 alışverişi arasında SO42–, Sülfat
Al3+ 13 B) Elektron Metal-ametal Katı Azalır CO32–, Karbonat
ortaklaşması arasında
NH4
+
9 15 CrO42–, Kromat
C) Elektron Metal-ametal Sıvı Artar
alışverişi arasında Cr2O72–, Dikromat
Yukarıda bazı anyon ve katyonların oluştur-
Palme Yayınevi
D) Elektron Metal-ametal Katı Azalır MnO42–, Manganat

dukları bileşiklerin yapısında bulunan atom
alışverişi arasında C2O42–, Okzalat
sayıları belirtilmiştir.
E) Elektron Ametal-Ame- Katı Artar
S2O32–, Tiyosülfat
Buna göre, aşağıdaki bileşiklerin hangisin- ortaklaşması tal arasında
de yanlış yapılmıştır?
1– değerlikli olanlar
10. İyonik bileşikler .........I............ örgü yapısında-
A) NaCl B) Na2SO4 C) NH4NO3 F–, Florür
dır. .......II........... bileşikler anyon ve katyon-
D) NH4(SO4)2 E) Al(NO3)3 ların elektrostatik etkileşimi ile oluşmuşlardır. Cl–, Klorür
İyonik bileşiklerin kristal örgü yapısında her Br–, Bromür
8. iyon ........III......... yüklü iyonların çekimi etkisi I–, İyodür
13p
altındadır.
8p NO2–, Nitrit
Cümlelerindeki numaralı boşluklara
kristal NO3–, Nitrat
a b
X Y
katyon OH–, Hidroksit
Yukarıda Xa
ve Yb
iyonlarının katman elektron İyonik
ClO3–, Klorat
dizilişleri verilmiştir. Kovalent
aynı ClO4–, Perklorat
Buna göre; zıt HCO3–, Bikarbonat
I. Xa ile Yb iyonları arasında oluşan bağ kavramlarından hangileri gelmelidir? CH3COO–, Asetat
elektrostatik çekim kuvvetinin sonucudur. MnO4–, Permanganat
I II III
II. Xa, (–) yüklü, Yb, (+) yüklü iyondur. HSO4–, Bisülfat
A) kristal iyonik zıt
III. X ile Y arasında X2Y3 bileşiği oluşur. CN–, Siyanür
B) kristal kovalent zıt
C) katyon iyonik aynı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) kristal iyonik aynı
D) II ve III E) I, II ve III E) katyon kovalent zıt
6. C 7. D 8. C 9. D 10. A 79
İyonik Bileşiklerin
Adlandırılması
6. TEST
İYONİK BİLEŞİKLERİN
FORMÜLLERİNİN 1. K2CO3, AlPO4 ve Na2SO3 bileşik formülleri 4. Aşağıda isimleri verilen köklerden hangisi
YAZILMASI VE ile ilgili; ikiden fazla türde atom içermektedir?
ADLANDIRILMASI
I. Toplam atom sayıları aynıdır. A) Dikromat B) Nitrit
İyonik bileşiklerin formülle-
rinin yazılmasında aşağıda- II. Her formülde aynı sayıda katyon vardır. C) Asetat D) Permanganat
ki kurallar geçerlidir:
III. Anyonların yükleri birbirine eşittir. E) Hidroksit
w Öncelikle pozitif yüklü iyon
(katyon) sonra negatif yüklü
iyon (anyon) yazılır. A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
w Bileşikteki toplam yük sıfır D) I ve II E) I ve III
olmalıdır. Bu nedenle ele-
5. Aşağıdaki bileşiklerden hangisi iki farklı kök
ment sembollerinin sağ alt
tarafından oluşturulmuştur?
köşelerine iyon yüklerinin
mutlak değerleri çapraz A) CH3COONa B) NH4NO3
olarak yazılır.
C) NH4Cl D) Na2SO4
Xa+ Yb– ⇒ XbYa
Na+ S2– ⇒ Na2S E) NaCl
2. Aşağıda verilen çok atomlu iyonlardan
w İyonların yüklerinin mutlak hangisinin karşısındaki değerliği yanlıştır?
değerleri eşit ise, (a = b)
çaprazlama yapılmaz. Sa- Çok atomlu iyon Değerliği
deleştirme yapılır. A) Bikarbonat 2–
6. Na2CO3(k) $ 2Na+(suda) + CO32–(suda)
Ca 2+ O 2+ & CaO B) Manganat 2–
Palme Yayınevi
Yukarıda verilen çözünme denkleminde

w İyonların kök olması duru- C) Sülfat 2–
suda oluşan anyonun adı aşağıdakilerden
munda kök parantez içine
D) Fosfat 3– hangisidir?
alınır. İyon yükü̈nün mutlak
değeri parantezin sağ alt E) Kromat 2–
A) Okzalat B) Bikarbonat C) Sülfat
köşesine yazılır.
D) Sülfit E) Karbonat
Ca2+ PO43– ⇒ Ca3(PO4)2
w İyon yükleri birbirinin katları

şeklindeyse sadeleştirme 3.
I.
yapılır.
Okzalat
Pb4+ S2– ⇒ PbS2
V. II.
7.
Nitrat Kök Hidroksit MgO K3N
AlPO4 HgSO4
Yukarıdaki bileşiklere ait adlandırmalar dı-

Kromat Amonyum
şında kalan bileşik adı aşağıdakilerin han-
IV. III.
gisinde yer alır?
Yukarıdaki kavram haritasında bazı kök ör- A) Potasyum nitrür
nekleri verilmiştir.
B) Magnezyum oksit
Buna göre, kutucuklarda yer alan kökler- C) Alüminyum fosfat
den hangisi katyondur?
D) Sodyum nitrat
A) I B) II C) III D) IV E) V
E) Cıva (II) sülfat
80 1. C 1. ? 2. A 2. ? 3. C 3. ? 4. C 4. ? 5. B 5. ? 6. E 6. ? 7. D
8. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin karşı- 11.

sındaki adı yanlıştır?
An İyonik bileşikler aşağıdaki şe-
Ka yo
tyo n Klorür Nitrat Sülfat
Bileşik Bileşiğin Adı kilde adlandırılırlar:
n
A) FeCl2 Demir (II) klorür w Metallerin ametallerle
Magnezyum MgCl2 MgNO3 MgSO4
oluşturduğu bileşiklerde
B) NaNO3 Sodyum nitrat
Bakır (I) CuCl Cu(NO3)2 CuSO4 önce metalin adı daha
C) Ca3(PO4)2 Kalsiyum fosfat sonra ametal iyonunun adı
Alüminyum AlCl3 Al(NO3)3 AlSO4 okunur.
D) K2O Fosfor oksit
E) CaH2 Kalsiyum hidrür Yukarıdaki tabloda verilen anyon ve kat- Metal adı + Ametal iyo-
yonlardan oluşan iyonik bileşiklerden kaç nunun adı = Bileşiğin adı
tanesinin formülü yanlış verilmiştir?
MgO: Magnezyum oksit
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
CaF2: Kalsiyum florür
Na2S: Sodyum sülfür
Al4C3: Alüminyum karbür
9. Aşağıda verilen bileşik adlarından hangisi-

nin karşısındaki formülü yanlış verilmiştir?
Bileşik Adı Bileşiğin formülü

12. – NH4NO3
A) Alüminyum nitrat Al2(NO3)3
Örnek
Palme Yayınevi
– CaSO4
B) Baryum klorür BaCl2
– Na3PO4 I. K2O: Potasyum oksit
C) Sodyum hidroksit NaOH
Yukarıda verilen iyonik bileşiklerde yer II. CaS: Kalsiyum sülfür
D) Demir (II) sülfat FeSO4 III. Mg3N2: Magnezyum nitrür
alan iyonlar arasında aşağıdaki bileşikler-
E) Kalsiyum okzalat CaC2O4 IV. NaCl: Sodyum klorat
den hangisi oluşmaz?
V. AgBr: Gümüş bromür
A) Na2SO4 B) CaNO3 Yukarıda verilen bileşiklerin
kaç tanesi yanlış adlandırıl-
C) (NH4)3PO4 D) NaNO3
mıştır?
E) (NH4)2SO4
10. Kalsiyum sülfat
Sodyum karbonat
Magnezyum klorür
Bakır (II) nitrat

13. Aşağıda adları verilen bileşiklerden hangi-
Kalay (II) karbonat
sinin karşısında verilen formülü yanlıştır?
Yukarıda isimleri verilen iyonik bileşikler-
A) Demir (III) oksit: Fe2O3 Çözüm:
den hangisinin formülü aşağıda yanlış ve-
rilmiştir? B) Çinko hidroksit: Zn(OH)2 NaCl: Sodyum klorür
C) Demir (II) sülfür: FeS
A) MgCl2 B) CuNO3 C) Na2CO3
D) Amonyum siyanür: (NH4)2CN
D) SnCO3 E) CaSO4 1
E) Lityum bikarbonat: LiHCO3
8. D 9. A 10. B 11. D 12. B 13. D 81

14. I. Potasyum oksit 17. Ca(NO3)2 bileşiği ile ilgili olarak,

II. Kalsiyum nitrat I. Yapısında üç tür atom vardır.
w Metallerin köklerle oluştur-
duğu bileşikler adlandırılır- III. Alüminyum sülfat II. Hem anyonu hem de katyonu çok atomlu
ken, önce metalin adı daha Yukarıda adı verilen iyonik bileşiklerin for- iyonlardır.
sonra kökün adı okunur. mülleri aşağıdakilerden hangisinde doğru
III. Metal-kök bileşiğidir.
verilmiştir?
Metal adı + Kök adı = yargılarından hangileri doğrudur?
Bileşiğin adı I II III
NaOH: Sodyum hidroksit A) KO2 Ca(NO3)2 Al2SO4
MgSO4: Magnezyum sülfat B) K2O Ca2NO3 Al2(SO4)3
Ca(NO3)2: Kalsiyum nitrat
C) KO2 CaNO3 Al(SO4)3
K2Cr2O7: Potasyum dikro-
mat D) K2O Ca(NO3)2 AlSO4
18.
Mg(OH)2: Magnezyum hid- E) K2O Ca(NO3)2 Al2(SO4)3
roksit An
Ka yo
NaCN: Sodyum siyanür tyo n F– CO32– N3–
n
Al2(SO4)3: Alüminyum sül-
fat Na+ A C
w İyonik bileşikteki metal bir- Ag+ B

den fazla yükseltgenme ba- 15. Kimya dersinde Mg2+ ve F– iyonlarının oluş- Fe3+ D E
samağına sahipse, metalin turduğu bileşiğin formülünü yazmaya çalı-
adından sonra bileşikteki şan Ali’nin, zihninden geçirdiği düşünceler Yukarıda bazı anyon ve katyonların oluşturdu-
yükseltgenme basamağı şöyledir; Palme Yayınevi ğu bileşikler seçeneklerde eşleştirilmiştir.
Roma rakamı ile parantez I. Katyon önce, anyon sonra yazılmalı Buna göre, oluşan bileşiklerden hangisi
içinde belirtilir. II. Bileşikte pozitif ve negatif yükler birbirini yanlış adlandırılmıştır?
dengelemeli
w B grubu elementleri bileşik-
A) Sodyum florür
lerinde birden fazla pozitif III. Bileşik formülünde 2 tane Mg ve 1 tane F
değerlikler alabilirler. atomu olmalı B) Gümüş nitrür
Fe : 2+, 3+ Buna göre, bu düşüncelerinden hangileri C) Sodyum nitrat
Cu : 1+, 2+ yanlıştır? D) Demir (III) florür
Co : 2+, 3+
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II E) Demir (III) karbonat
Sn : 2+, 4+
Pb : 2+, 4+ D) I ve III E) II ve III
Cr : 2+, 3+, 6+
Hg : 1+, 2+
Mn : 2+, 3+, 4+, 6+, 7+
FeCl2: Demir (II) klorür

FeCl3: Demir (III) klorür
Cu(OH)2: Bakır (II) hidroksit
19. Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinin
Mn2O7: Mangan (VII) oksit
adlandırılması yanlış yapılmıştır?
16. Aşağıda adları verilen bileşiklerden hangi-
FeO: Demir (II) oksit
sinde bileşiği oluşturan toplam atom sayısı Bileşik Adlandırma
Pb(ClO3)2: Kurşun (II) klorat
en fazladır? A) CaS Kalsiyum (II) sülfür
A) Alüminyum sülfat
B) Mg(NO3)2 Magnezyum nitrat
B) Sodyum karbonat
C) (NH4)2S Amonyum sülfür
C) Potasyum peroksit
D) CuO Bakır (II) oksit
D) Magnezyum fosfat
E) Kalsiyum klorür E) ZnCl2 Çinko klorür
82 14. E 15. B 16. A 17. C 18. C 19. A

İyonik Bileşiklerin Örgü

Yapısı
7. TEST
1. Yap› taşları 4. ÖRGÜ YAPISI
iyonlard›r.
Anyon ve
katyonlar 1 İyonik bileşikleri oluşturan
elektrostatik Kristal örgü Z T
5
etkileşim ile yap›s›na birimler atomlar değildir.
2 sahiptirler. X
düzenlenmiştir. ‹yonik
Bileşikler Y İyonik bileşiklerde anyon
4 3 Yukarıdaki periyodik tablo kesitinde X, Y, Z ve ve katyonlar arasındaki
S›v› halleri ve Moleküler
sulu çözeltileri yap›dad›rlar. T elementlerinin yerleri gösterilmiştir. elektrostatik itme ve çekme
elektriği iletir.
kuvvetleri dengelenmiş ve
Buna göre, bu elementler arasında oluşan,
Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu- düzenli bir kristal örgü oluş-
cuklarda iyonik bileşikler ile ilgili bilgiler veril- I. XT
muştur. Bu örgüde her bir
miştir. II. YT2 iyon belirli sayıda zıt yüklü
Buna göre, bu kutucuklarda yer alan bilgi- III. ZT3 komşu iyon tarafından çev-
lerden hangisi yanlıştır? bileşiklerinden hangileri katı halde iyonik relenmiştir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 kristal örgü yapısındadır? Aşağıda sodyum klorür
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (NaCl) için bu kristal örgü

gösterilmiştir.
2. I. Na2SO4(k) → 2Na+(suda) + S6+(suda)

+ 4O2–(suda)
Palme Yayınevi
II. CH3COOK(k) → CH3COO–(suda) +

5.
K+ (suda)
= Cl –
III. NH4NO3(k) → NH4+(suda) + NO3–(suda)
= Cs+
Yukarıda bazı bileşiklerin suda çözünme
denklemleri verilmiştir.
Buna göre, çözeltide oluşan iyonlar hangi- Bu kristal örgüde her Na+
sinde yanlış gösterilmiştir? iyonu, 6 tane Cl– iyonu tara-
Yukarıda oda koşullarında bulunan CsCl bi-
leşiğinin kristal örgü yapısının birim hücresi fından ve her Cl – iyonu da
gösterilmiştir. 6 tane Na+ iyonu tarafından
Buna göre CsCl bileşiği ile ilgili olarak; çevrelenmiştir. Bu nedenle
NaCl formülü aslında Na6Cl6
(...) Kristal yapılıdır.
şeklinde yazılmalıdır. Ancak
(...) Katı haldedir. en sade gösterim tercih edil-
(...) Suda iyonlarına ayrışarak çözünür. diğinden yemek tuzu NaCl ile
3. I. CaF2(k) (...) İyonik bağlı bir bileşiktir. formülize edilir.
II. CaF2(s) (...) İyonlar hareketli olmadığından CsCl katısı

elektrik akımını iletmez.
III. CaF2(suda)
verilen ifadeleri önündeki boşluklara doğru
Yukarıdaki maddelerden hangileri oda ko-
bir şekilde Doğru (D) ya da Yanlış (Y) olarak
şullarında elektrik akımını iletir?
belirtmek isteyen öğrenci kaç tane doğru-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ya ulaşır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1. C 2. A 3. E 4. B 5. E 83
6. X(k) + su → Na+(suda) + NO3–(suda) 9. Atom numaraları verilen sırada birbirini iz-

leyen P, A, L, M ve E elementlerinden L soy
İyonik bileşiklerde kristal Yukarıda X maddesinin suda çözünme denk-
gaz olduğuna göre;
lemi verilmiştir.
örgüdeki elektrostatik çekim
I. A oda koşullarında iki atomlu moleküller
kuvveti son derece fazla ol- Buna göre, X maddesi ile ilgili;
halinde bulunur.
duğundan bu kristal yapı oda I. Kristal örgü yapısı göstermez.
II. M ve E arasında M2E bileşiği oluşur.
koşullarında katı haldedir.
II. Formülü NaNO3’tür.
III. E ve P arasında oluşan bileşiğin sulu çö-
w İyonik bileşiklerin erime III. Oda koşullarında katı haldedir. zeltisi elektrik akımını iletir.
noktaları oldukça yüksektir. yargılarından hangileri yanlıştır? ifadelerinden hangileri yanlıştır?
w Katı halde kristal örgüdeki A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
iyonlar çok sıkı istiflendikle-
D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) II ve III
rinden elektriksel iletkenlik-
leri yoktur.
w İyonik bileşikler eritildikle-

rinde ya da sulu çözeltile-
rinde iyonların hareketleri
sonucu elektrik akımını ile- 10.
tirler. Suda Bileşik
7. 11X ve 17Y elementlerinin oluşturduğu bi-
leşikle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi çözündüğünde formülü
w İyonik bileşikler sert ve kırıl- verdiği iyonlar
yanlıştır?
gandırlar.
Palme Yayınevi I. Cr3+ ve OH– CrOH3
A) Formülü XY’dir.
w İyonik bileşikler molekül II. NH4+ ve PO43– (NH4)3PO4
B) İyonik kristal örgü oluşturur.
formülü ile gösterilemezler. III. Fe2+ ve O2– Fe2O2
C) Erime noktası oldukça yüksektir.
w İyonik bileşiklerin formülü Yukarıda bazı bileşiklerin suda çözündüğünde
D) Suda çözünmez.
bileşikteki farklı atomların ortama verdiği iyonları ve formülü verilmiştir.
E) Katı halde elektrik akımını iletmez.
oranını gösteren en basit Buna göre hangi bileşiklerin formülleri
formüldür. doğru yazılmıştır?
w İyonik bileşikler suda çözü-
nürler. D) II ve III E) I, II ve III
w İyonik bileşikler güçlü itme

ve çekme kuvvetlerinden
dolayı kırılgandırlar. Dövü-
8. Mg3(PO4)2, K2SO4 gibi bileşikler suda çözün-
lüp, işlenemezler.
düğünde bağımsız hareket eden tanecikler 11. I. Na2CO3
oluşturur.
II. H3PO4
Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu ba- III. CaCl2
ğımsız iyonlardan biri olamaz?
IV. MgF2
A) K+
V. NH4Br
B) S2– Yukarıda verilen maddelerin suda çözün-
C) Mg2+ meleri ile oluşan anyonlardan kaç tanesi
farklı tür atom içerir?
D) SO42–
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
E) PO43–
84 6. A 7. D 8. B 9. B 10. A 11. B
İyonik Bileşiklerin Suda Çö-
zünmesi ve İyonik Bağların
Sağlamlığı
8. TEST
m–
1. Nan+ ve PO4 iyonları içeren bileşiğin suda 3. Aşağıda bazı bileşik isimleri ve suya verdiği SUDA ÇÖZÜNMESİ
çözündüğünde ortama bıraktığı iyon sayısı iyonlar verilmiştir. İyonik yapılı bileşikler, suda
grafikte verilmiştir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlış- oldukça iyi çözünürler. Çö-
İyon sayısı tır? zünme olayında su molekül-
lerinin pozitif uçları kristal
Bileşik Suya verdiği iyonlar
örgüdeki negatif iyonları, ne-
3a Nan+ A) Çinko fosfat Zn2+, PO43–
gatif uçları ise kristal örgüdeki
B) Demir(II) hidroksit Fe2+, OH– pozitif iyonları sarar.
a PO4m–
C) Sodyum sülfür Na1+, S1– Bazı iyonik katıların suda
çözünmesi sırasında ortama
D) Alüminyum siyanür Al3+, CN–
Zaman + verdikleri iyonlar ve bu olaya
E) Amonyum nitrür NH4 , N3–
ait denklemler aşağıda göste-
Buna göre, bileşik ile ilgili;
rilmiştir. Suda çözünen iyonla-
I. Sodyum fosfat olarak adlandırılır. rın sağ alt köşelerine (suda) ya
4. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinde iyonik da (aq) yazılmaktadır.
II. n = 1 ve m = 3’tür.
kristal yapısı görülmez?
III. Sulu çözeltisi elektrik akımını iletir.
(1H, 7N, 8O, 9F, 11Na, 12Mg) NaOH(k) + su →
yargılarından hangileri doğrudur? Na+(suda) + OH–(suda)
A) MgO B) NaF C) NH3
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Ca(NO3)2(k) +su →
D) NaH E) MgF2
D) II ve III E) I, II ve III Ca2+(suda) + 2NO–3(suda)
Al2(SO4)3(k) + su →
Palme Yayınevi
2Al3+(suda)+3SO42–(suda)
İyonik kristaller sağlam ya-

5. X2Y3 bileşiğinin suda çözünmesi sırasında
pılıdır, erime, kaynama nokta-
verdiği iyonların sayısının zamanla değişi-
ları çok yüksektir. Bu yüzden
mini gösteren grafik aşağıdakilerden han-
oda koşullarında katı halde-
gisidir?
dirler. Sadece bulundukları
2.
yerde titreşim hareketi yapar-
Bileşik Suya verdiği iyonlar A) B)
‹yon say›s› ‹yon say›s› lar. Bu yüzden elektrik iletken-
X Ag+, CO32– likleri katı halde yoktur.
Y Zn2+, MnO4– 3a X3+ 3a Y2– Ancak suda çözündükle-
2a Y2– 2a X3+
Z Cu1+, OH– rinde ya da ısıtılarak sıvı hale
geldiklerinde düzenli kristal
Yukarıda X, Y ve Z bileşiklerinin saf suya ver- Zaman Zaman
yapı bozulur ve tanecikler iyon
diği iyonlar gösterilmiştir. C) D)
‹yon say›s› ‹yon say›s› halinde yayılırlar. İyonların yer
Buna göre, X, Y ve Z nin formülleri aşağı- değiştirebilecek hale geçmesi
dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiş- 2a Y2– yapıya elektrik iletkenliği ka-
3a Y2– 3a X3+
tir? 2a X3+ zandırır.
X Y Z Zaman Zaman
A) Ag2CO3 Zn(MnO4)2 CuOH E) ‹yon say›s›
B) AgCO3 ZnMnO4 CuOH

3a X3+
C) Ag2CO3 Zn2MnO4 Cu2OH
D) Ag(CO3)2 ZnMnO4 Cu(OH)2
Y2–
E) AgCO3 Zn(MnO4)2 CuOH Zaman
1. E 2. A 3. C 4. C 5. B 85
6. 9.
T I– Ca2+ I– Br– Ca2+ Br–
İYONİK BAĞLARIN X V
SAĞLAMLIĞI 320 pm 296 pm
İyonik bağlı bileşiklerde

Y
bağın sağlamlığı iyon yarıçap- CaI2 ve CaBr2 bileşiklerinin iyon yarıçapları
larına ve iyon yüklerine göre arasındaki ilişkinin şematik gösterimi yukarıda
Periyodik sistemde yerleri belirtilen ele-
yorumlanabilir. verilmiştir.
mentlerle ilgili aşağıdaki yargılardan han-
w İyon yarıçapı arttıkça iyon- gisi yanlıştır? Buna göre;
lar arasındaki elektrostatik
A) X ile T arasında oluşan bileşik oda koşulla- I. CaI2 katısının erime noktası, CaBr2 katısı-
çekim gücü azalır. Dolayı-
rında katı halde bulunur. nınkinden yüksektir.
sıyla iyonik bağın gücü aza-
lır. B) Y ve T arasında oluşan bağın iyonik karak- II. CaBr2 bileşiğindeki iyonik bağ karakteri,
teri en büyüktür. CaI2 ninkinden yüksektir.
w İyon yükü arttıkça çekim
gücü artar ve iyonik bağın C) XT2 bileşiğinin erime noktası YT bileşiğinin III. Ca2+ ve I– iyonları arasındaki elektrostatik
kuvveti artar. erime noktasından büyüktür.
çekim kuvveti Ca2+ ve Br– iyonları arasın-
Örneğin, F, Cl, Br ve Ι D) X ve Y arasında kovalent bağ oluşur. dakinden azdır.
atomlarına ait anyonların ya-
E) X ve Y elementleri ametallerle iyonik bağ yargılarından hangileri doğrudur?
rıçapları F–, Cl–, Br–, Ι– sıra-
yaparlar.
sıyla arttığından Na+ ile anyon
arasındaki çekim kuvveti aza-
lır. Buna göre, Na–F bağı en 7. D) II ve III E) I, II ve III
güçlü, Na–Ι bağı en zayıftır.
Bileşik Erime Noktası (°C) Palme Yayınevi
w Aynı yüklü fakat farklı ya-
rıçapa sahip iyonların yarı- I. KBr 735
çapı küçüldükçe iyonik bağ II. KI 680
kuvvetlenir ve aynı koşullar-
III. MgO 2852
daki erime noktası artar.
Bazı bileşiklere ait erime noktaları tablodaki
gibidir.
10.
İyon İyon yarıçapı (pm)
Buna göre bu bileşiklerdeki iyonik bağın
gücü büyükten küçüğe gidecek şekilde X+ 99
hangi seçenekte doğru belirtilmiştir? Y+ 135
Z+ 65
A) I, II, III B) II, I, III C) III, I, II
D) I, III, II E) III, II, I Periyodik sistemin 1A grubunda yer alan X, Y

ve Z metal atomlarının iyon yarıçapları tablo-
daki gibidir.
Buna göre, bu iyonların 17Cl ile oluşturdu-

8. I. NaCl > NaF
ğu iyonik bileşikler ile ilgili;
II. MgO > KCl
III. CaO > CaS I. Erime noktası en büyük olan ZCl olur.
Yukarıda bazı bileşiklerin aynı koşullarda kay- II. YCl bileşiğinin iyonik bağ sağlamlığı en
nama noktaları arasındaki ilişkiler verilmiştir. büyüktür.
Buna göre, verilenlerden hangileri doğru- III. Atom numarası en büyük olan Y’dir.
dur? (8O, 11Na, 12Mg, 9F, 17Cl, 16S, 20Ca, 19K) yargılarından hangileri doğrudur?

86 6. D 7. C 8. D 9. D 10. C
Kovalent Bağ ve Kovalent

Bileşiklerin Oluşumu – I
9. TEST
KOVALENT BAĞ VE
1. 4. KOVALENT
8p BİLEŞİKLERİN
1 X + Y
9 S 1X 9Y OLUŞUMU
1p 1p
Ametal atomları arasında
Yukarıda X ve Y element atomları arasında elektronların ortak kullanıl-
Yukarıda H2O bileşiğinin katman elektron di- gerçekleşen olay katman elektron dizilimi ile maları sonucunda oluşan bağ
zilimi verilmiştir. gösterilmiştir. türüne kovalent bağ denir.
Kovalent bağlar ile oluşan
Buna göre, Buna göre,
bileşikler kovalent bileşikler
I. H atomu oktete, O atomu dublete uymuş- I. X atomu ile Y atomu arasında kovalent veya moleküler bileşikler
tur. bağ oluşmuştur. olarak adlandırılır. İki ame-
tal atomu arasında ortaklaşa
II. H2O kovalent yapılı bileşiktir. II. X atomu dublete, Y atomu oktete uymuş-
kullanılan bir çift elektron, bir
III. Bileşik ametallerden oluşmuştur. tur. kovalent bağ oluşturur.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Son katmanlarındaki birer elektronları or- Her iki atomun,
taklaşa kullanılmıştır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III w 1’er elektronu ortaklanı-
yargılarından hangileri doğrudur? yorsa 1 tane
w 2’şer elektronu ortaklanı-
yorsa 2 tane
w 3’er elektronu ortaklanı-
yorsa 3 tane
2. 1H, 6C, 8O, 9F ve 12Mg
Palme Yayınevi
kovalent bağ oluşur.

Yukarıdaki atomlardan oluşan aşağıdaki
Kovalent bağın oluşumu
bileşiklerden hangisi elektron ortaklaşma-
sırasında zıt yüklü iyonlar
sı sonucu oluşmamıştır?
oluşmadığından bu bağ türü
5. iyonik bağdan daha zayıftır.

A) H2O B) CO2 C) CF4
H H Aşağıda kovalent bağın
: C :: C : ..
D) HF E) MgF2 : H : C .. .. C : H
: oluşumuna ait örnekler gös-
H H
terilmiştir.
(C2H4) (C2H 2)
Kovalent
3. Aşağıdaki moleküllerden hangisinin Lewis Yukarıda C2H4 ve C2H2 moleküllerinin Lewis
yapısı yanlış gösterilmiştir? yapıları verilmiştir.
F2: 9p 9p 9p
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi
(6C, 1H, 17Cl, 8O, 7N)
yanlıştır? 9F 9F F–F
Madde Lewis yapısı A) Her iki molekülde de C atomları 4 bağ Kovalent bağ
H yapmıştır.
A) CH4
:
H: C : H
B) C2H4 molekülünde, C atomları
F2: arasında
9p 2 9p 9p 9p
:
H
tane kovalent bağ vardır.
B) HCl
:
H : Cl : Kovalent ba
C) C2H2 molekülünde değerlik elektronlarının
9F 9F F–F F2
:
C) H2O2 H:O:O:H tümü bağ oluşumuna katılmıştır.

F 2HF:molekülünün
1p 9p oluşu- 1p
D) Her iki molekülde de C atomları oktete uy- munda her bir F atomu son
:
:
D) Cl2 : Cl : Cl : muştur. katmanındaki

1H
birer elektronu
9F
:
:
..
H–F "
E) N2 : N .. .. N : E) C2H2 molekülünde toplam 3 tane kovalent ortak kullanarak oktete uy-
bağ vardır. muştur. Kovalent bağ
HF: 1p 9p 1p 9p
1. D 2. E 3. C 4. E 5. E 87
1H 9F H–F " HF
F2: 9p 9p 9p 9p
9F 9F F–F F2
3.Ünite Kovalent bağ

/KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
9p 9p 9p
6. Kovalent bağda ortaklaşa kullanılan her bir 9. NH3 bileşiği ile ilgili aşağıda verilen yargı-
9F F–F F2
elektron
Kovalent bağ çiftine bağlayıcı elektron çifti denir. lardan hangisi yanlıştır? (7N, 1H)
Buna göre, aşağıda verilen moleküllerden A) Molekülün Lewis yapısı

HF: 1p 9p 1p 9p
hangisinin bağlayıcı elektron çifti sayısı
:
yanlış verilmiştir? (1H, 7N, 8O, 9F, 6C, 17Cl) H : N: H
:
1H 9F H–F " HF H
Kovalent bağ şeklindedir.
Bağlayıcı elektron
Molekül çifti sayısı B) Molekül polardır ve ortaklanmamış elekt-
9p 1p 9p ron çifti bulundurur.
A) CH3Cl 4
B) HF 1 C) Molekülün N ucu kısmen negatif yüklüdür.
9F H–F " HF
C) N2 3 D) Hem azot hem de hidrojen atomları okte-
HF molekülünün oluşu- dini tamamlamıştır.
D) O2 2
munda H atomu ve F atomu E) Bağlayıcı elektron çifti sayısı 3’tür.
birer elektronlarını ortak kul- E) F2 2
lanmışlar ve H atomu dublete,
F atomu ise oktete uymuştur.
8p 8p
7. 6Cve 8O atomları arasında CO2 molekülü olu-

O atomu O atomu şumunun Lewis yapısı aşağıda verilmiştir.
: O. +
.
:
:
. C . + .O : S O::C::O Palme Yayınevi

:
:
.
10.
8p 8p Buna göre, CO2 molekülü ile ilgili aşağıda
verilen yargılardan hangisi yanlıştır? Elektriksel
itme-çekme
kuvveti
O2 molekülü
A) Toplam 4 tane kovalent bağ içerir.
oluşturur.
O 2 molekülünün oluşu-
B) Toplam 8 tane elektron ortaklaşa kullanıl-
mıştır. Kimyasal
munda oksijen atomları X bağ Y
çeşididir. çeşididir.
oktede ulaşmak için ikişer C) Oksijen atomlarının değerlik elektronları-
elektronlarını ortaklaşa kul- nın tümü bağ oluşumunda kullanılmıştır. örneğidir. örneğidir.
lanır. O atomları ikişer elekt-
D) Oksijenler kısmi negatif yüklenen uçlardır.
ronlarını paylaştığında ortak NaCl Z
kullandıkları elektron sayısı 4 E) Oluşan bileşikte polar kovalent bağlar bu-
olur. Buda O2 molekülünde 2 lunur. Yukarıdaki kavram haritasında X, Y ve Z ile
kovalent bağ meydana geldi- gösterilen kutucuklara,
ğini gösterir.
I. Su (H2O)
II. Kovalent bağ
III. İyonik bağ
ile gösterilen kelimelerden hangisi gelmeli-

8. Polar kovalent bağlarda kısmi pozitif ve kısmi dir?
negatif olmak üzere iki farklı uç oluşur. X Y Z
Aşağıdakilerden hangisinde böyle bir olu- A) III II I
şuma rastlanmaz? (1H, 7N, 8O, 9F, 17Cl) B) III I II
C) I II III
A) HF B) H2O C) NH3
D) I III II
D) H2 E) HCl E) II I III
88 6. E 7. C 8. D 9. D 10. A

Bileşiklerin Oluşumu – II
10. TEST
MOLEKÜL OLUŞUMU-
1. 4. Ametal olan X ve Y elementlerinin oluştur- NUN LEWİS YAPISIYLA
Y :X: Y :
duğu aşağıda açık yapıda yazılmış bileşik- GÖSTERİMİ
:
Y
lerden hangisinde polar bağ sayısı apolar
Yukarıda Lewis yapısı verilen molekül ile Kovalent bağın oluşumunda
bağ sayısına eşittir? yer alan elektron çiftine “bağ-
ilgili,
layıcı elektron çifti” denir.
Y Y
I. 3 tane polar kovalent bağ içerir. | | Bağ oluşumuna katılmayan
A) Y — X“ X — Y elektron çiftlerine ise “or-
II. X atomu oktet kuralına Y atomları ise dub-
Y Y Y taklanmamış elektron çifti”
let kuralına uymuştur. | | |
B) Y—X— X—X—Y denir. Bağlayıcı bir çift elekt-
III. 2 tane ortaklanmamış elektron içerir. | | | ron çizgi (—) şeklinde göste-
Y Y Y
yargılarından hangileri doğrudur? rilir. Kovalent bağlanmanın
Y Y
| | nasıl gerçekleştiği aşağıda
C) Y — X —X ‚ X — X — Y
Lewis yapıları ile gösterilmiş-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II | |
Y Y tir.
D) II ve III E) I, II ve III Y
|
D) Y—X ‚X—X—Y
|
Y
Y Y Y Y
| | | |
E) Y — X “ X — X“ X — Y
2.
: :
: :
O2 molekülünün Lewis yapısı O : : O şeklin-

dedir.
Palme Yayınevi
Buna göre,
I. Oksijen (O), 6A grubu elementidir.

II. O2 molekülünde iki tane apolar kovalent 5.
bağ vardır.
III. O2 molekülü oluşurken 4 çift elektron bağ
oluşumuna katılmıştır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Yukarıda iki flor atomu arasında kurulan kimya-

Hidrojen elementinin son
sal bağ gösterilmiştir.
elektron katmanında bir
Buna göre; elektronu vardır. Hidrojen
elementinin Lewis yapısı gös-
I. 2 adet ortaklanmamış elektron çifti vardır.
terildiğinde bir tane ortaklan-
II. Flor atomlarının kurduğu bağ oktet kura- mamış elektronun bulunduğu
lına uymuştur. görülmektedir. Bu elektron
III. Elektronların atom üzerindeki yoğunluğu bağlayıcı elektrondur.
F F
3. Aşağıdaki moleküllerin hangisinde hem
polar hem de apolar kovalent bağ vardır? şeklindedir.
(1H, 6C, 8O, 7N) yargılarından hangileri doğrudur?
A) CO2 B) H2O C) HCN A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) C2H2 E) CH4 D) II ve III E) I, II ve III
1. E 2. B 3. D 4. D 5. D 89
6. X2 ve Y2 molekülleri ile ilgili şu bilgiler veriliyor; 8. Aynı katmanda ve A grubunda bulunan X ve Y

elementlerinin Lewis yapıları aşağıdaki gibidir.
– X2 molekülünde bağa katılan elektron sa-
•• ••
yısı 6, katılmayan elektron sayısı 4 tür. • X • •
• Y •
• ••
– Y2 molekülünde bağa katılan elektron sa-
yısı 2, katılmayan elektron sayısı 12’dir. Buna göre, X ile Y’nin aralarında oluşturdu-
Buna göre X ve Y arasında oluşacak bileşik ğu molekül ile ilgili;
ile ilgili; I. Y merkez atomdur.
I. Molekül yapısı polardır. II. Ortaklanmamış elektron çifti içerir.
II. Oluşan bağ sayısı 3 tür. III. Üç çift bağlayıcı elektron vardır.
III. Bağa katılmayan değerlik elektron sayısı yargılarından hangileri doğrudur?
20 dir.
yargılarından hangileri doğru olabilir?
Flor atomunun son katma-
nında 7 elektronu vardır. Flor
atomu Lewis yapısı ile gös- 9. MgCl2 ve H2O bileşikleri ile ilgili;
terildiğinde üç tane ortaklan-
I. Bağ sayıları
mamış elektron çifti, bir tane
da bağlayıcı elektronu bulun- II. Bağ türleri
maktadır. III. Elektronları kullanış biçimleri
Palme Yayınevi yukarıda verilenlerden hangileri benzerdir?
w Aynı tür atomlar arasında (1H, 8O, 12Mg, 17Cl)
oluşan kovalent bağlarda
ortaklaşan elektronlar A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
atomlar tarafından aynı
kuvvetle çekilir. Böyle olu-
7.
şan kovalent bağ apolardır.
(Kutupsuz) Güçlü etkileşimler
sınıfındadır.
H2, F2, O2, Cl2 moleküllerin-
deki bağlar gibi.... Elektron 1
ortaklaşmas› Katı halde
w Farklı atomlar arasında sonucu
5 elektrik akımını 10. X Y Z
oluşmuşlard›r. 2 iletmez.
oluşan kovalent bağlar- Kovalent
Bileşikler Son katmanlarındaki elektron sayıları belir-
dan ortaklaşan elektronlar tilen A grubundaki X, Y ve Z elementleri ile
4 3
atomlardan biri tarafından Her zaman
Moleküler ilgili;
atomların yapıdadır.
farklı kuvvetle çekilir. Böy- tüm değerlik
lece oluşan kovalent bağ elektronlarının I. Aynı periyot elementleri iseler atom numa-
bağ yapımına
polardır. (Kutuplu) katılmasıyla rası en büyük olan Y dir.
oluşurlar.
HCl, HF, H2O, NH3 mole- II. X ile Y arasında oluşan kararlı bileşik iki
küllerindeki gibi atomludur.
III. Z ile Y nin oluşturduğu moleküldeki atom-
cuklarda kovalent bileşikler ile ilgili bilgiler veril-
lar arası bağlar polar kovalenttir.
miştir.
yargılardan hangileri doğrudur?
Buna göre, bu kutucuklarda yer alan bilgi-
lerden hangisi yanlıştır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
90 6. E 7. B 8. E 9. A 10. E

Bileşiklerin Oluşumu – III
11. TEST
1. 4.
Bileşik Atomlar arası bağ türü H + O + H
X2Y3 Polar kovalent

H O H
Z2Y İyonik
X Y
Yukarıdaki şekillerde atom modelleri veri- H O
len nötr X ve Y elementleri ile ilgili; Yukarıdaki tabloda X2Y3 ve Z2Y bileşiklerinin H
atomları arasındaki bağ türleri verilmiştir.
I. Oluşturdukları bileşik 5 atomludur. H2O
Buna göre;
II. Bileşik oluşturduklarında elektron içeren H2O molekülünde hidroje-
son katmanlarındaki elektron sayıları ay- I. Y elementi hem pozitif hem de negatif denin bir tane bağlayıcı elekt-
ğerlik alabilir.
nıdır. ronu, oksijenin ise iki tane
II. Z elementi metaldir. bağlayıcı elektronu ve dört
III. Aralarında kovalent bağ oluşur.
tane ortaklanmamış elektronu
yargılardan hangileri doğrudur? III. X ile Z arasında bileşik oluşmaz.
bulunmaktadır. Bu nedenle
yargılarından hangileri doğrudur? H’nin bir bağlayıcı elektronu
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ile O’nun iki tane bağlayıcı
D) I ve III E) I, II ve III elektronu arasında iki tane
tekli bağ oluşmaktadır.
2H +2 C +2H
5. XY bileşiği suda X+ ve Y– iyonlarına ayrışarak,
YZ bileşiği ise moleküler halde çözünmektedir.
H H
Palme Yayınevi
Buna göre; C C
H H
I. XY bileşiği oluşurken elementler arasında
Bağlayıcı
2. Aşağıdaki bileşiklerden hangisi hem iyonik elektron alış-verişi gerçekleşebilir. elektronlar
hem de kovalent bağ içerir?
II. X ve Z elementlerinden biri metal olabilir.
(1H, 16S, 17Cl, 8O, 11Na, 20Ca, 15P) H H
III. YZ bileşiği apolar kovalent bağ içerir. C = C
A) H2S B) HClO2 C) Na2O yargılarından hangileri yanlıştır? H H
İkili
D) NaOH E) Ca3P2 (X, Y ve Z element atomlarıdır.) kovalent bağ
A) Yalnız III B) I ve III C) I ve II

C2H4 molekülünde hidro-
D) II ve III E) I, II ve III jenin bir tane bağlayıcı elekt-
ronu, karbonun ise dört tane
6. bağlayıcı elektronu bulunmak-
9X elementi, Y elementi ile iyonik YX2 bileşiği-
ni oluşturuyor. tadır. Karbon atomları ikişer
3. N2H4 ve H2O molekülleri ile ilgili;
tane bağlayıcı elektron ile bir-
Hidrojen, Z elementi ile kovalent yapılı H2Z
I. Polar kovalent bağ sayısı birlerine bağlanırken diğer iki
bileşiğini oluşturduğuna göre Y ile Z ara-
II. Bağa katılmayan değerlik elektron çifti sa- bağlayıcı elektron yardımıyla
sında oluşan bileşik ile ilgili;
da hidrojen atomlarına bağ-
yısı
I. Katı halde elektrik akımını iletir. lanmaktadırlar. Bu nedenle C
III. Bağlayıcı elektron çifti sayısı II. Sudaki çözeltisi elektrik akımını iletir. atomları kendi arasında ikili
niceliklerinden hangileri her iki molekülde bağlar, hidrojenlerle ise tekli
III. Üç atomlu moleküllerden oluşur.
de eşittir? (1H, 7N, 8O) bağlar ile kovalent bağ oluş-
turmaktadır.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
1. C 2. D 3. A 4. C 5. A 6. B 91
7. I. N2 10. Katman elektron diziliminde iki katmanı olan X

II. N2H2 atomu ile aynı katmanlı Y atomunun oluştur-
duğu molekülün Lewis yapısı
III. O2
IV. HCl
V. PCl3
şeklinde olduğuna göre XY2 molekülünün
Yukarıda verilen moleküllerde atomlar ara-
toplam proton sayısı kaçtır?
sında oluşan bağ sayısı en fazla ve en az
A) 26 B) 22 C) 18 D) 16 E) 12
olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir? (1H, 6C, 7N, 8O, 15P, 17Cl)
Oksijen atomunun son kat-
En az En fazla
manında 6 elektronu vardır.
A) N2 HCl
Oksijen atomu Lewis yapısı ile
gösterildiğinde 4 tane ortaklan-
B) HCl N2H2
mış elektronu, iki tane de or- C) N2H2 HCl
taklanmamış elektronu olduğu D) HCl N2
görülür. İki çift elektron bağ
E) O2 PCl3
yapan elektron olduğuna göre
11. Aşağıda verilen moleküllerde bağlayıcı elekt-
oksijen molekülü oluşurken bir
ronlar yuvarlak içerisine alınmıştır.
tane ikili kovalent bağ (=) oluş-
tuğu görülür. Buna göre, hangisinde yapılan işaretleme
yanlıştır? (1H, 17Cl, 6C, 7N)
8. I. H2O Palme Yayınevi A) B)
N H H
II. HCN H C C H
H H
III. PH3 H
IV. CH4
C) D)
V. CO2 Cl Cl N N
Yukarıda verilen moleküllerden kaç tanesi- E) H
H C CI
nin Lewis elektron nokta yapısında bir çift
H
ortaklanmamış elektron bulunur?
(1H, 6C, 7N, 8O, 15P)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
12. I. İyonik ve kovalent bileşikler, ametal ele-

ment içerirler.
9. CHCl3 ve BF3 bileşikleri ile ilgili; II. N2H2 bileşiğinde ortaklaşa kullanılan de-
Azot atomunun son katma-
ğerlik elektron sayısı, ortaklaşa kullanıl-
nında 5 elektronu vardır. Azot I. İçerdikleri bağ sayıları
mayan değerlik elektron sayısının 4 katı-
atomu Lewis yapısı ile göste-
II. Bağ yapımına katılmayan değerlik elekt- dır.
rildiğinde üç tane ortaklanmış
ron çifti sayıları
elektronu, iki tane de ortaklan- III. H2 ve HCl moleküllerinin kovalent bağları-
mamış elektronu bulunmak- III. Bağlayıcı elektron çifti sayıları nın polarizasyonu aynıdır.
tadır. N2 molekülünde üç çift niceliklerinden hangileri farklıdır? Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ-
bağlayıcı elektron olduğu için, rudur? (7N, 1H, 17Cl)
(1H, 5B, 6C, 9F, 17Cl)
bir tane üçlü bağ bulunmakta
ve her bir N atomuda bir çift A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
ortaklanmamış elektron içer-
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
mektedir.
92 7. B 8. B 9. D 10. A 11. C 12. A

13. X ve Y ametallerinin oluşturduğu 15. X: 2 4 Y: 2 8 7
:
X Yukarıda X ve Y elementlerinin katman elekt-
ron dizilimleri verilmiştir. Örnek
:Y: :Y : :Y: X ve Y nin oluşturduğu bileşik ile ilgili aşa- Y Y
:
:
ğıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? | |
molekülü ile ilgili; Y— X—X—Y
A) Lewis elektron nokta yapısı | |
I. Y’nin atom numarası Y Y
Y
II. X’in değerlik elektron sayısı Açık formülü yukarıda veri-
Y X Y
III. Polar kovalent bağ sayısı Y len X ve Y ametal atomların-
dan oluşan bileşik ile ilgili;
şeklindedir. I. Apolar ve polar kovalent
B) Bağlayıcı elektron çifti sayısı ile ortaklan- bağ içerir.
D) II ve III E) I, II ve III mamış değerlik elektron çifti sayısı eşittir. II. X—Y bağı elektron alış-ve-
rişi ile oluşur.
C) Molekül içi tüm bağlar polar kovalenttir.
III. Y’nin atom numarası 11
D) Bileşikteki iki elementte oktedini tamamla- olabilir.
mıştır.
IV. X—X bağı polar kovalent
E) X, 2. periyot 4A, Y, 3. periyot 7A grubunda bağdır.
bulunur. V. Formülü X2Y6’dır.
yukarıdakilerden kaç tanesi
doğrudur?
14. Aynı ortamda iyonik bağlı bileşiklerin kayna-
Palme Yayınevi
ma noktası kovalent bağlı bileşiklerinkinden

.........I.......... tür/tir. ..........II............. bileşikler 16. Aşağıdaki moleküllerden hangisinde, ikili
moleküler yapıdadırlar. H2 ve F2 molekülleri- veya üçlü bağ bulunmaz?
nin oluşumunda ..........III............ sayıda elekt- (6C, 7N, 8O, 17Cl, 1H)
ron çifti ortaklaşa kullanılmıştır.
A) N2H2
Cümlelerindeki numaralı boşluklara
B) CO2
yüksek
C) N2
düşük
D) O2
Kovalent
E) Cl2
İyonik
farklı
aynı
Çözüm:
kavramlarından hangileri gelmelidir?
X — X bağı apolar, X—Y bağı
17. NF3 molekülü ile ilgili;
(1H, 9F) polar kovalent bağdır. Bu
I. Atomlar arasında tekli bağlar bulunur. bağlar elektron ortaklaşması
II. F, değerlik elektronlarının tümünü bağ ya- ile oluşur.
I II III
pımında kullanmıştır. 11Y : 2 ) 8 ) 1 ) 1 metal oldu-
A) yüksek Kovalent aynı
ğundan Y’nin atom numarası
III. Ortaklanmamış değerlik elektron çifti sayı-
B) yüksek İyonik aynı 11 olamaz.
sı 1'dir.
C) düşük Kovalent farklı Formülü X2Y6’dır.
yargılarından hangileri doğrudur? (7N, 9F)
D) düşük İyonik aynı
2
E) yüksek Kovalent farklı D) I ve II E) II ve III
13. D 14. A 15. B 16. E 17. A 93

Kovalent Bileşiklerin
Adlandırılması
12. TEST
AMETAL - AMETAL
(KOVALENT) 1. Diazot trioksit 4. Aşağıda adları verilen bileşiklerden hangi-
BİLEŞİKLERİN Tetrafosfor dekaoksit sinde molekülü oluşturan toplam atom sa-
ADLANDIRILMASI yısı en fazladır?
Oksijen diflorür
Ametal-ametal bileşikleri Karbon tetraflorür A) Diazot trioksit
adlandırılırken atomların for-
Aşağıda formülleri verilen bileşiklerden B) Kükürt hekzaklorür
müldeki sayılarının Latince
hangisinin yukarıda adı verilmemiştir?
karşılıkları kullanılır. Aşağıda C) İyot heptaflorür
sayılar ve Latince karşılıkları
A) CF4 B) N2O3 C) OF2 D) Silisyum tetraklorür
verilmiştir.
D) PCl5 E) P4O10 E) Amonyum siyanür
Sayılar ve Latince Karşılıkları
Sayı Latince Karşılığı
1 mono
2 di
3 tri
4 tetra
5. I. NCl3 a. Dihidrojen monoksit
5 penta
6 hekza II. H2O b. Azot triklorür
7 hepta
III. PCl5 c. Fosfor pentaklorür
8 okta
9 nona Yukarıda bazı formüller ve adlandırmalar veril-
2. NxOy bileşiğinin adının diazot pentaoksit
10 deka miştir.
11 undeka olması için x ve y sayısal değerleri aşağı-
12 dodeka dakilerden hangisi olmalıdır? Bunlar arasındaki eşleştirme aşağıdakiler-
den hangisinde doğru verilmiştir?
x y
Palme Yayınevi
A) Ib, IIa, IIIc

A) 1 2 B) Ia, IIc, IIIb
B) 1 3
C) Ic, IIa, IIIb
C) 2 3
D) Ib, IIc, IIIa
D) 2 4
E) 2 5 E) Ic, IIb, IIIa
6. Amonyum sülfat bileşiği ile ilgili olarak,
I. Hem anyonu hem de katyonu çok atomlu-

3. I. P2O3: Fosfor oksit dur.
II. N2O: Diazot monoksit II. Bir tane formülündeki hidrojen atomu sa-
yısı oksijen atomu sayısına eşittir.
III. PI3: Fosfor triiyodür
III. Formülü (NH4)2SO4’tür.
IV. Cl2O7: Diklor hekzaoksit
V. CS2: Karbon dikükürt
Yukarıdaki bileşiklerden kaç tanesinin adı A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
yanlış verilmiştir? D) II ve III E) I, II ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
94 1. D
? 2. E
? 3. C
? 4. C
? 5. A
? 6. B
?
7. I. Diklor monoksit: ClO2 11.

IF7 bileşiği
II. Karbon tetraflorür: CF4 iyot heptaflorürdür. Kovalent bileşikler adlandırılır-
III. İyot hekzaflorür: IF6 ken aşağıdaki kural uygulanır.
Y D
Yukarıda isimleri verilen bileşiklerden han- 1. ametalin

gilerinin karşısında verilen formülü hatalı- H3PO4 CBr4 Latince sayısı +
bileşiği bileşiği
dır? (1 ise söylenmez)
trihidrojen karbon tetra-
fosfürdür. D bromürdür. Y
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 1. ame-
Y D
talin +
D) I ve III E) II ve III NH4 Cl 1
5 4 adı
bileşiği
amonyak
2. ametalin
klorürdür.
Latince sayısı +
Y D (1 olsa dahi söy-
8. NH4XO4 bileşiğinin adının amonyum perk-
lorat olduğu bilindiğine göre, X elementi lenir)
3 2
aşağıda verilenlerden hangisidir?
2.
Yukarıda bazı bileşikler ile ilgili Doğru (D) veya
A) Cr ametalin
Yanlış (Y) tipinde ifadeler içeren dallanmış iyon adı
B) C
ağaç tekniğinde bir çalışma verilmiştir.
C) Cl PCl3 : Fosfor triklorür
Bu ifadeleri doğru bir şekilde yanıtlamak SF6 : Kükürt hekzaflorür
D) Mn isteyen öğrenci kaç numaralı çıkışa ulaşır? Cl2O7 : Diklor heptaoksit
H2O : Dihidrojen monoksit
E) P
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 N2O5 : Diazot pentaoksit
CO2 : Karbon dioksit
Palme Yayınevi
NH3 : Trihidrojen mononitrür
Bazı kovalent bileşiklerin sis-

9.
Bileşik Adlandırılması tematik adlandırma dışında
yaygın kullanılan adları da
I. H2S Hidrojen disülfür vardır.
II. OF2 Oksijen diflorür Bileşik Bileşiğin Özel Adı

H2O Su
III. MgCl2 Magnezyum diklorür NH3 Amonyak
HNO3 Kezzap
12.
Yukarıda verilen bileşiklerden hangilerinin NaOH Sud kostik
I. Karbon disülfür N 2O
adlandırılması doğrudur? NaCl Yemek tuzu
CH4 Metan
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II H2SO4 Zaç yağı
II. Diazot monoksit HI
D) I ve III E) II ve III HCl Tuz ruhu
CaO Sönmemiş kireç
III. Dikükürt diklorür Ca(OH)2 Sönmüş kireç

SF4
10. Aşağıdaki bileşiklerden hangisi yanlış ad-

IV. Hidrojen iyodür CS2
landırılmıştır?
Bileşik Adı
V. Silisyum tetraflorür S2Cl 2
A) CO Karbon monoksit
B) SF6 Monokükürt hekzaflorür
C) SiO2 Silisyum dioksit Yukarıda verilen bileşik adlarından hangisi
D) BH3 Bor trihidrür formülü ile yanlış eşleştirilmiştir?
E) SO3 Kükürt trioksit A) I B) II C) III D) IV E) V
7. A 8. C 9. B 10. B 11. C 12. E 95

Kovalent Bağlarda
Polarlık – I
13. TEST
KİMYASAL BAĞLARIN
İYONİK-KOVALENT 1. Polar kovalent bağ içeren iki atomlu mole- 4. HF ve H2O molekülleri ile ilgili,
küller ile ilgili;
KARAKTERİ I. Bağ elektronlarına sahip çıkma eğilimleri
w Kimyasal bağın oluşumunda I. Kutuplaşma görülür.
atomların elektronegatiflik- F > O > H’dir.
leri ön plana çıkmaktadır. II. Apolar moleküldür.
II. Her ikisi de apolar kovalent bağ içerir.
w İyonik ve kovalent bağ- III. Suda çözünmesi beklenir.
lar arasında kesin bir sınır III. HF, H2O’da çözünmez.
yoktur. Ancak bağ yapan yargılarından hangileri yanlıştır?
atomlar arasındaki elektro- yargılarından hangileri doğrudur?
negatiflik farkı 1,7 ya da daha A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
fazla ise iyonik bağ oluşur. (1H, 8O, 9F)
Bu kural iyonik bileşiklerin D) I ve III E) II ve III
tamamına uymasa bile bir A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
çoğuna uygulanabilir.
w Bağ yapan atomlar arasın- D) II ve III E) I, II ve III
daki elektronegatiflik farkı 2.
0,5–1,6 arasında ise polar
kovalent bağ oluşur. Eğer X
elektronegatiflik farkı 0,3’ün
altında ise bağ ya tam apo-
lar ya da polarlığı çok az
Y
olan kovalent bağ olur.
w Bağı oluşturan atomlar
Yukarıda X ve Y atomları arasında kurulan 5. HCl molekülü ile ilgili aşağıdakilerden han-
arasındaki elektronegatiflik
farkı ne kadar fazla ise bağ kimyasal bağ gösterilmiştir. gisi yanlıştır? (1H, 17Cl)
o kadar iyoniktir.
Buna göre, oluşan molekül ile ilgili, A) Suda çözünür.
KOVALENT BAĞLARDA
POLARLIK I. 3 çift ortaklanmamış elektron içerir. B) Cl nin bağ elektronlarına sahip çıkma eği-
Kovalent bağlanmada, bağı
Palme Yayınevi
limi, H ninkinden fazladır.

oluşturan ametal atomları II. Polardır.
farklı türden olduğunda bu C) Atomları arasındaki bağ apolar kovalenttir.
atomların bağ elektronlarına III. Bağlayıcı elektron sayısı 8 tanedir.
sahip çıkma eğilimleri de fark- D) Negatif yük merkezi molekülün Cl ucuna
lılık gösterir. daha yakındır.
w Atomların katman sayıları
aynı ise proton sayısı büyük A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III E) Bağlayıcı elektron çifti sayısı 1 tanedir.
olanın bağ elektronlarına
sahip çıkma eğilimi daha D) I ve II E) II ve III
fazladır.
Örneğin, 6C, 7N, 8O, 9F ele-
mentlerinin bağ elektronla- 3. Bazı ametallerin bağ elektronlarına sahip çık-
rına sahip çıkma eğilimleri
F > O > N > C dir. ma eğilimi,
w Atomların katman sayıları O > N > Br > S > C
arttıkça, bağ elektronlarına
sahip çıkma eğilimleri azalır. şeklinde olduğuna göre;
w Periyodik tabloda aynı
grupta aşağıdan yukarıya I. Brom (Br) bağ elektronlarına karbondan 6. Aşağıdaki maddelerden hangisinin atomla-
ve aynı periyotta soldan (C) daha iyi, azottan (N) daha az sahip çı- rı arasında iyonik ve polar kovalent bağın
sağa ametallerin bağ elekt-
ronlarına sahip çıkma eği- kar. ikisi de bulunur?
limi artar.
II. Oksijen (O) bağ elektronlarına kükürte (S) (1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 16S, 19K)
w Farklı ametal atomların-
dan oluşan bağlarda bağ göre daha az sahip çıkar.
elektronlarına sahip çıkma A) Amonyak
eğilimi fazla olan atomun III. Karbon, elektronlarına sahip çıkma isteği
B) Zaç yağı
bulunduğu uç kısmî negatif en az olan elementtir.
(δ–) diğer uç kısım ise kısmî C) Kezzap
pozitif (δ+) tir. yargılarından hangileri doğrudur?
Atomların bağ elektronlarına D) Potas kostik
sahip çıkma eğilimlerinin farklı A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
E) Hidrojen florür
olabilmesi sonucu iki tür ko-
valent bağ söz konusudur. D) II ve III E) I, II ve III
96 1. A
? 2. B
? 3. C
? 4. A
? 5. C
? 6. D
?
7. 9. I. NaCl
Atom Elektronegatiflik
II. HCl
Na 0,9 Apolar Kovalent Bağ: Aynı tür
III. Cl2 ametal atomları arasında
Mg 1,2 ortak kullanılan elektronların
Yukarıda verilen maddelerin kaynama nok- eşit olarak çekilmesi sonucu
Al 1,5
taları arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangi- oluşan kovalent bağ türüdür.
Si 1,8 sinde doğru verilmiştir?
O O
F 4,0 (1H, 17Cl, 11Na)
Yukarıdaki tabloda bazı atomların elektrone- O O
gatiflikleri verilmiştir. A) I > II > III B) II > III > I C) II > I > III
Bağlayıcı elektronlar her
D) III > I > II E) III > II > I iki atom tarafından eşit kuvvetle
Buna göre, NaF, MgF2, AlF3 ve SiF4 bileşik- çekildiğinden tam ortada
bulunurlar ve kutuplaşma olmaz.
leri ile ilgili; Molekül apolardır.
I. NaF bileşiğindeki bağın iyonik karakteri en

büyüktür. Polar Kovalent Bağ: Kova-
lent bağı oluşturan elektron
II. Normal erime noktası en düşük olan MgF2
çifti iki atom tarafından eşit
dir. kuvvetle çekilmiyorsa kısmi
pozitif ve kısmi negatif uçlar
III. Mg–F bağının polarlığı, Al–F bağının polar- H F
oluşur. Bu tür kovalent bağa +δ
lığından daha fazladır. polar kovalent bağ denir. H

10. N2, NH3 ve HCN bileşikleri ile ilgili;
Bağlayıcı elektronlar florH F : Atom çekirdeği
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III I. N2 de iki atomun bağ elektronlarına sahip
(F) tarafından +δ –δ : (–) yük merkezi
daha çok çekildiğindenH F
çıkma eğilimi aynıdır.
Palme Yayınevi
D) II ve III E) I, II ve III flora daha çok yaklaşır : (+) yük merkezi

ve kutuplaşma olur.
+δ —δ
II. NH3’te ortak kullanılan elektronlar N ato-Molekül polardır.H F
mu tarafından daha fazla çekilir.
III. N2 molekülünün HCN’de çözünmesi bek-
8. H F
lenir.
(7N, 1H, 6C)

δ+ δ—
Yukarıda XY molekülünün oluşumu gösteril-
D) I ve II
O
E) II ve III H —HF
O molekülünde
—H ortak kul-
—
—
miştir. H H lanılan elektronlar F atomu

tarafından daha fazla çekilir. F
Buna göre, tarafı kısmen negatif, H tarafı
kısmen pozitiftir. HF mole-
I. XY bileşiği suda çözünür.
külünde negatif yük merkezi
II. Bağ elektronlarına sahip çıkma eğilimleri F’ye daha yakın olduğundan
X > Y dir. yük dağılımı eşit olmaz. Ku-
11. H2S ve HCl molekülleri ile ilgili; tuplaşma olur ve molekül po-
III. Elektronların atom üzerindeki yoğunluğu
lardır.
I. Moleküllerinin pozitif uçları H’dir.
X Y II. Moleküllerdeki bağ sayıları eşittir.
III. İki molekülde polardır.
şeklindedir.
yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 17Cl, 16S)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
7. C 8. A 9. A 10. D 11. D 97
Kovalent Bağlarda
Polarlık – II
14. TEST
Örnek
1. 3.
XO2 bileşiği kovalent bağ içer- •• • •
mekte ve su ile tepkimesinden •O• X • •X X • •Y
asit oluşmaktadır. • •
H H I II
Buna göre;
I. X, 2A grubundadır. Birinci ve ikinci şekildeki farklı moleküllerde
II. XO2 ametal oksittir. H2O molekülünde elektronların atom üzerin- bulunan elektronların atom üzerindeki yoğun-
III. XO2, moleküler yapılı bile- deki yoğunluğu yukarıda verilmiştir. luğu gösterilmiştir.
şiktir.
IV. XO2, polar kovalent bağ
Buna göre, Buna göre, aşağıda verilen yargılardan
içerir. I. Negatif yük merkezi oksijene daha yakın hangisi yanlıştır?
olduğundan molekül polardır. A) XY molekülünde Y’nin elektronlara sahip
yanlıştır?
II. Hidrojen atomu kısmen pozitif (δ+) oksijen çıkma eğilimi X’inkinden fazladır.
O
ise kısmen negatif (δ–) yüklüdür. B) X2 molekülünün molekülünde çö-
H H
III. Molekül içi bağlar polar kovalenttir. zünmesi beklenir.
yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 8O) C) X2 molekülünde iki atomunda elektrona
sahip çıkma eğilimi aynıdır.
D) X2 molekülünde negatif ve pozitif uç oluş-
D) II ve III E) I, II ve III maz.
E) XY molekülünde negatif yük merkezi Y’ye
daha yakın olduğundan yük dağılımı eşit
olmaz.
Palme Yayınevi
2. 4. Aşağıdaki maddelerden hangisinin suda

çözünmesi beklenmez?
X Y Z
(6C, 1H, 8O, 16S, 7N)
T Polar kovalent İyonik Apolar
kovalent
A) CH3OH B) C2H5OH C) NH3
T elementinin X, Y ve Z elementleri ile yaptığı
D) CH4 E) H2S
bağ türleri tablodaki gibidir.
Buna göre, T elementi ile ilgili;
Çözüm: I. Y ile yaptığı bileşiğin erime noktası çok

XO2 bileşiği kovalent bağlı yüksektir.
olduğundan ametallerden 5. X ile 17Cl’nin oluşturdukları molekülün özellik-
oluşur. Yani ametal oksittir. II. X ile yaptığı bileşiğin kaynama noktası Z
Kovalent bağlı bileşikler mo-
leri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor;
ile yaptığından daha fazladır.
leküler yapılıdır. XO2 bileşiği
III. Z ile yaptığı bileşik suda en iyi çözünür. – Formülü XCl2’dir.
farklı ametaller arasında ol-
duğundan polar kovalent bağ yargılarından hangileri doğrudur? – Molekül polardır.
içerir.
Buna göre, X’in atom numarası aşağıda ve-
X bir ametal olduğundan 2A A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
grubunda olamaz. rilenlerden hangisi olabilir?
1 A) 16 B) 15 C) 14 D) 12 E) 9
98 1. E 2. C 3. B 4. D 5. A
6. Aşağıda verilen moleküllerden hangisi 9.
:
.X.
apolardır? (1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 16S)
.
Elektron-nokta yapısı yukarıda verilen X
MOLEKÜLÜN
atomlarının oluşturduğu X2 molekülü ile il-
A) H2S B) HF C) CH4 POLARLIĞI
gili,
D) NH3 E) OF2 İkiden fazla sayıda atom içe-
I. Apolardır. ren kovalent moleküllerde
II. Molekül içi bağları polardır. bağların polar olması molekü-

O O O O
lün de polar olmasını gerektir-
III. Molekül içi bağ sayısı üçtür.
mez. Moleküldeki atomların
Bağlayıcı elektronlar her
yargılarından hangileri doğrudur? iki atom tarafından eşit kuvvetle
bağlanış biçimleri, bağ açıları
çekildiğinden
O tamO ortada O
kısacabulunurlar
molekülün geometrisi
ve kutuplaşma olmaz.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Molekül apolardır.
7. Maddeler birbirine benzer yapılarda daha iyi molekülün polar ya da apolar Bağlayıcı e
iki atom tarafı
çözünür. D) II ve III E) I, II ve III (kutupsuz) olmasını sağlar. çekildiğind
Bir molekülde bulunan atom- bulunurlar ve k
Buna göre, Molekü
ların yük dağılımı simetrik ol-
I. I2 duğunda bu molekül apolar
yapılıdır.
II. HF 10. XF2 molekülü polar yapıda olduğuna göre;
H F +δ
III. BF3 H
I. Suda çözünmesi beklenir. H2, O2, N2, CO2, CS2, CH4
IV. CH3Cl II. Molekülde iki tane apolar kovalet bağ var-
... gibi
Bağlayıcı elektronlar H F
verilen maddelerin CCl4’te ve H2O’da çö- dır. δ– δ+ flor
δ– : Atom çekirde
(F) tarafından
zünenler olarak gruplandırılması aşağıda- O C O N N : (–) yük merke
daha çok çekildiğinden
:
III. X2’nin elektron nokta yapısı : X : : X : flora daha çok yaklaşır
kilerin hangisinde doğru yapılmıştır? Bir molekülde bulunan atomla- : (+) yük merke
şeklindedir. ve kutuplaşma olur. Bağlayıcı elektronlar flor
rın yük dağılımı simetrik değilse(F) tarafından
(H: 1A, B: 3A, C: 4A, O: 6A, F, Cl, I: 7A) Molekül polardır.
Palme Yayınevi
yargılarından hangileri doğrudur? (9F) bu molekül polar(kutuplu) daha çok çekildiğinden

flora daha çok yaklaşır
olur.
CCI4 H2O A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
ve kutuplaşma olur.
NH3, HCl, CH3Cl, CH3OH, Molekül polardır.
A) II, IV I, III D) I ve III E) I, II ve III HCN ... gibi
B) I, II III, IV
C) I, IV II, III Örneğin, H2O mole-
D) II, III I, IV külünün geometrik şekli
O
11. 6C, 8O ve 16S elementlerinin bağ elektronlarını H — O —H (doğrusal)
E) I, III II, IV
—
—
çekme kuvvetleri arasındaki ilişki O > SH > C

H değil,
şeklindedir.
O H — O —H
—
—
Buna göre, CO2 ve CS2 molekülleri ile ilgili; H H
I. CO2 molekülünde atomlar arasındaki dört (kırık doğru) yapısındadır. Bu
8. XY3 bileşiğinde merkez atom bir çift ortaklan- bağdan ikisi polar, diğerleri apolardır. nedenle H2O polar yapıdadır.
Molekül polarlığı değer-
mamış elektron taşımaktadır. II. CS2 bileşiğinde kutuplanma
lendirilerek, polar maddeler
Buna göre, XY3 bileşiği ile ilgili; δ+ δ– δ+
polar çözücülerde apolar
S=C=S

maddeler apolar çözücülerde
I. Polar bir moleküldür.
şeklindedir. iyi çözünürler. Kısaca benzer
II. X’in değerlik elektron sayısı 3’tür. maddeler, benzer maddelerde
III. CS2 molekülündeki bağ sayısı, CO2 mole-
III. X, 5A grubundadır. külündekinden fazladır.
çözünür. Örneğin I2 molekülü
yargılarından hangileri doğrudur? CS2’de çözünürken H2O’da
çözünmez. Apolar molekül-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
lerin erime ve kaynama nok-
taları polar moleküllerden
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III düşüktür.
6. C 7. E 8. D 9. C 10. D 11. E 99
Kovalent Bağlarda
Polarlık ve Metalik Bağ
15. TEST
Örnek
1. I. H2 4. Aşağıda bazı element çiftleri ve bunlar arasın-
HCl molekülü ile ilgili; II. H2O da oluşacak kimyasal bağ türleri eşleştirilmiş-
I. Klor atomu kısmî negatif tir.
III. HF
yüklüdür. 1
N ile 1H Polar kovalent
II. Bağ elektronlarına sahip IV. O2 7
çıkma isteği V. F2
Na ile17Cl 2 Polar kovalent
H > Cl’dir. 11
III. Polardır.
Yukarıda verilen moleküllerden kaç tane-
IV. Ortaklanmamış elektron sinde elektron yoğunluğu atomlar tarafın-
H ile 17Cl
1 3 ‹yonik
çifti sayısı 6’dır. dan eşit olarak paylaşılır? (1H, 8O, 9F)
V. NH3 molekülünde çözün-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 30 Zn ve 9F 4 Apolar kovalent
mesi beklenir.
H ile 1H Polar kovalent
doğrudur? 1
5
(1H, 17Cl, 7N)
Buna göre, yapılan eşleştirmelerden hangi-
si yanlıştır?
2. X=2)8)5)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Y=2)7)
Elektron dağılımları yukarıda verilen X ve Y

5. Aşağıdaki moleküllerden hangisinde mole-
elementlerinden oluşan molekül ile ilgili;
kül içi bağlar polar, molekül ise apolardır?
I. Polardır. (1H, 6C, 7N, 8O, 17Cl)
Palme Yayınevi
II. Bağa katılan toplam elektron sayısı 10

A) HCN B) CHCl3 C) CO2
dur.
D) H2O E) NH3
III. Y elementi oktet yapısına ulaşmıştır.
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II 6.
Bileşik Elektronegatiflik farkı
Çözüm: ClF7 1,0
NBr3 0,4
NaCl 2,1
F2 0
δ+ δ–
3. Periyodik sistemin aynı grubunda bulunan X,
Klorun bağ elektronlarına Y ve Z metallerinin F ametali ile oluşturdukları Taneciklerin elektronegatiflik farkları göz
sahip çıkma eğilimi daha faz- bileşiklerin formülleri XF, YF ve ZF şeklindedir. önüne alınırsa,
ladır. Bu yüzden kısmi negatif
yüklüdür. Molekülde bulunan Bu bileşiklerin iyonik karakterleri arasın- I. İyonik karakteri en büyük olan bileşik
atomların elektriksel çekim daki ilişki YF > ZF > XF şeklinde olduğuna NaCl’dir.
kuvvetleri birbirlerini dengele- göre, X, Y ve Z metallerinin erime noktaları
mediğinden molekül polardır. II. F2’nin bağları apolar kovalenttir.
Ortaklanmamış elektron çifti
arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde
III. ClF7 ve NBr3 de polar kovalent karakter
sayısı 3’tür. doğru verilmiştir?
bulunur.
NH3 molekülüde polar ol-
duğundan HCl’nin NH 3 ’te A) X > Z > Y B) Z > Y > X yargılarından hangileri doğrudur?
çözünmesi beklenir.
C) Y > X > Z D) X > Y > Z A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
3
E) Y > Z > X D) I ve III E) I, II ve III
100 1. C
? 2. B
? 3. A
? 4. D
? 5. C
? 6. E
?
7. I. Katı halde elektrik akımını iletme 10. 3Li, 11Na, 19K

II. Güçlü etkileşim olma Yukarıda verilen metaller ile ilgili; METALİK BAĞ
III. Oda sıcaklığında genellikle katı halde bu-
I. Aynı koşullarda erime noktaları arasındaki Metal atomlarında değerlik
lunma elektron sayısından daha fazla
ilişki Li > Na > K şeklindedir.
IV. Elektron alış-verişi ile oluşma boş değerlik orbitali vardır.
II. Her birinin atomları arasında metalik bağ
Bu özellikler sayesinde metal
V. Dövülerek tel ve levha haline getirilebilme kuvveti etkindir. atomlarının değerlik elektron-
Yukarıda verilenlerden kaç tanesi metaller III. Metalik bağ kuvveti en büyük olan 19K ları hem kendi atomunun boş
ve iyonik bileşikler için ortaktır? dur. değerlik orbitallerinde hem de
komşu atomların değerlik or-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 yargılarından hangileri doğrudur?
bitallerinde dolaşır. Böylelikle
negatif yüklü elektronların
oluşturduğu elektron denizi,
D) I ve III E) II ve III metal iyonlarını bir arada tutar.
Buradaki elektron denizi ile
pozitif metal iyonları arasın-
daki çekime metalik bağ
denir. Yani metal atomlarını
bir arada tutan güçlü etkile-
8. Metal oldukları bilinen X, Y ve Z elementleri ile şime denir.
ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor;
11. X, Y ve Z metallerinin metalik bağ kuvvetleri Metalik Bağların Niteliği
– X ile Z aynı periyottadır. arasında X > Y > Z ilişkisi vardır. Metalik bağın sağlamlığı
– Y ile Z aynı gruptadır. metalin değerlik elektron sa-
Buna göre, X, Y ve Z elementleri periyodik
yısı ve metal atomunun çapına
Palme Yayınevi
– Atom numarası en büyük olan Z’dir. cetvelde aşağıdakilerden hangisi gibi bu-
bağlıdır.
Buna göre X, Y ve Z elementlerinin metalik lunamaz?
w Metallerde değerlik elektron
bağ kuvvetleri arasındaki ilişki aşağıdaki- sayısı arttıkça metal bağı-
lerden hangisinde doğru verilmiştir? A) X B) Y X C) Z Y
nın kuvvetliliği artar.
Y Z X
Z w Periyodik sistemin aynı gru-
A) X > Y > Z B) Y > Z > X
bunda aşağıya doğru inil-
C) Y > X > Z D) Z > X > Y dikçe çap büyüdüğünden
D) Z Y X E) X metal bağı zayıflar, erime
E) Z > Y > X Z Y
ve kaynama noktası düşer.
w Periyodik sistemin aynı
periyodunda sağa doğru
gidildikçe atom çapı küçü-
lür, metal bağı kuvvetlenir,
erime ve kaynama noktası
12. I. Metalik bağ elektron denizindeki elektron-
artar.
larla anyonlar arasında oluşur.
Metaller değerlik elektron-
9. I. Demir II. Metalik bağ kuvveti aynı periyotta atom larının sürekli hareketinden
II. Bakır – Kalay alaşımı numarasının arttığı yönde artar. dolayı bir çok özellik kazanır-
III. Cıva III. Metalik bağ, metal katyonları ile serbest lar. Bu özellikler şunlardır;
IV. Magnezyum oksit hareket edebilen değerlik elektronları ara-

sındaki çekim kuvvetinden oluşur. 1. Metaller parlaktırlar,
Yukarıdaki maddelerin hangilerinde atom- 2. Metaller tel ve levha haline
lar arasında metal bağ bulunmaktadır? Yukarıda verilen yargılardan hangileri yan- getirilebilirler.
lıştır? 3. Metaller serttirler, yüksek
A) I, III ve IV B) I, II ve III erime ve kaynama nokta-
C) I, II, III ve IV D) II, III ve IV sına sahiptirler.
D) I ve II E) II ve III 4. Metaller elektrik akımını ile-
E) I, II ve IV
tirler.
7. B 8. B 9. B 10. C 11. C 12. A 101

Zayıf Etkileşimler – I
16. TEST
ZAYIF ETKİLEŞİMLER
Molekülleri katı ve sıvı 1. Kalıcı dipol, polar moleküller arasında oluşur. 4.
I II III
halde birarada tutan çekim
Buna göre,
kuvvetleri zayıf etkileşimlerdir. HCl NH3 F2
Bu kuvvetler maddenin fizik- I. N2 IV V VI
sel özelliklerini etkiler.
Zayıf etkileşimlerde dipol II. CS2
CH3Cl CO2 H2O
oluşumu ve dipol etkileşimi III. PH3 VII VIII IX
önemlidir.
IV. HF
Kalıcı ve İndüklenmiş He BH3 OF2
(Anlık, Geçici) Dipol V. H2S
Polar kovalent bağlı bi-
Yukarıda numaralandırılmış kutucuklarda
moleküllerinden kaç tanesi kalıcı dipol içe-
leşikleri oluşturan atomlar verilen maddelerden kaç tanesinde yoğun
rir? (1H, 15P, 16S, 9F, 6C, 7N)
arasındaki elektronegatiflik fazda yalnızca London kuvvetleri etkindir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
farkından dolayı atomlardan
(1H, 4Be, 5B, 2He, 6C, 7N, 8O, 9F, 17Cl)
biri kısmi pozitif yüklü (δ+)
diğeri de kısmi negatif yüklü A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
(δ–) dür. Bu şekilde oluşan
kovalent bağlar (HCl, H2O,
HF, NH3 gibi...) kalıcı dipolleri
oluştururlar.
Apolar moleküllerde de
2. Aşağıdaki moleküllerden hangisi dipol-di-
anlık dipoller oluşabilir. Elekt- pol etkileşmesi bulundurmaz? 5. I. CS2 – H2O
ronlar sürekli hareket halinde II. CCl4 – C2H6
(1H, 6C, 8O, 7N, 16S, 17Cl)
olduğundan bir bölgede yı-
III. HF – NH3
ğılmaları o bölgenin (–) diğer A) HCl B) CO2 C) CH3Cl
Palme Yayınevi
bölgenin de (+) yüklenmesine, IV. NaCl – H2O

yani apolar molekülün polar- D) NH3 E) CH3OH V. N2 – CH3Cl
laşmasına (kutuplaşmasına)
yol açar. Böylece bir anlık
Yukarıda verilen madde çiftlerinden kaç
dipol oluşur. Bu olaya indük- tanesinde etkileşim türü dipol-indüklenmiş
lenme ortaya çıkan dipollere dipol çekim kuvvetleridir?
indüklenmiş dipol denir. H2,
(1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 11Na, 16S, 17Cl)
F2, Cl2, CH4, CO2 gibi apolar
moleküllerde özellikle de He, A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
3. 1 2 3 4
Ne, Ar gibi soy gazlarda geçici
dipollük görülür. Dipol- İyon-indük- K+ ve London
Van der Waals Bağları dipol lenmiş dipol H2O kuvvetleri
Kalıcı dipol ve anlık dipole
5 6 7 8
sahip olan kimyasal türlerin
birbirleriyle veya diğer türler ile CH4 ve İyon- HCl ve Na+ ve
yaptığı bağlar Van der Waals CCl4 dipol HCN CCl4
bağıdır (Hidrojen bağı hariç).
a. Dipol-Dipol Kuvvetleri Yukarıdaki tabloda verilen çekim kuvvet- 6. X atomunun 1H atomu ile oluşturduğu mole-
İki polar molekül birbi- leri ile örnek eşleştirilmesi aşağıdakilerin kül ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
rine yaklaşırken birinin pozi- hangisinde doğru yapılmıştır?
tif kutbu ile diğerinin negatif – Üç atomludur.
kutbu arasında oluşan elekt- A) (1–7) (2–8) (3–6) (4–5)
rostatik çekmelere dipol-di- – Kalıcı dipol özelliği taşır.
B) (1–7) (2–6) (3–5) (4–8)
pol bağları denir. H2S, HCl,
C) (1–8) (2–3) (4–5) (6–7) Buna göre, X elementinin atom numarası
NF3, CH3OH gibi ...
Dipol-dipol bağı kimyasal aşağıdakilerden hangisi olabilir?
D) (1–3) (2–5) (4–7) (6–8)
bağlardan zayıf olmasına rağ-
E) (1–3) (2–7) (4–6) (5–8) A) 7 B) 8 C) 9 D) 12 E) 13
men London etkileşimlerinden
kuvvetlidir.
102 1. C
? 2. B
? 3. A
? 4. A
? 5. B
? 6. B
?
7. I. Hidrojenin F, O ve N atomları ile bağ yap- 10. CH3—CH2—X, bileşiği kendi molekülleriyle
tığı tüm moleküllerin yoğun fazında etkin hidrojen bağı oluşturabilmektedir.
olan etkileşim türü .......................... dır. b. İyon–Dipol Etkileşimi
Buna göre, X yerine aşağıdaki verilenler- Bir iyon (anyon ya da kat-
II. Apolar moleküller arasında anlık dipol ve den hangisi yazılamaz? yon) ile polar bir molekülün
.................... dipol oluşabilir. birbirini çektiği etkileşimlerdir.
A) —OH B) —NH2 C) —COOH NaCl tuzu kristali su içerisine
Yukarıda boş bırakılan noktalı yerlere aşa-
D) —CH2—OH E) —O—CH3 atıldığında Cl– – H2O ve Na+ –
ğıdakilerden hangileri getirilmelidir?
H2O şeklinde iyon-dipol bağ-
ları oluşur.
I II
A) Dipol-dipol Hidrojen bağı c. İndüklenmiş Dipol Bağları
I. İyon-İndüklenmiş Dipol
B) London İndüklenmiş
Etkileşimi
C) Hidrojen bağı Dipol İyonik bir maddenin polar
D) İyon-dipol İyon olmayan çözücülerde çözün-
E) Hidrojen bağı İndüklenmiş 11. 1 mesi olayı sırasında iyon-in-
CH3— OH – – – HO — CH 3
düklenmiş dipol etkileşimi
oluşur.
2 O –––
H H KCl’nin CCl4 ve C6H6 gibi
8. – XY maddesi, YZ içerisinde çözünürken — —
— —
apolar çözücülerde etkileşimi
H H–––
O
iyon-dipol etkileşimi oluşur. veya Na+...CCl4 etkileşimi bu
– YZ’de molekül içi bağ türü kovalenttir. 3 etkileşim çeşidine örnektir.
H – Cl – – – H – Cl
İyon-kalıcı dipol etkileşimi,
Buna göre,
Yukarıda verilen etkileşimlerin kuvvetleri iyon-indüklenmiş dipol etkile-
I. X metal, Y ve Z ametaldir. şiminden daha kuvvetlidir.
arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisin-
Palme Yayınevi
II. XY’nin sulu çözeltisinde anyon ve katyon- de doğru verilmiştir?

II. Dipol-İndüklenmiş Dipol
lar vardır. Etkileşimi
A) 1 > 2 > 3 B) 2 > 3 > 1 C) 2 > 1 > 3
III. YZ molekülleri arasında dipol-dipol etkile- Polar maddelerin apolar çö-
D) 3 > 1 > 2 E) 3 > 2 > 1 zücülerde çözünmesi veya
şimi gözlenebilir.
apolar maddelerin polar çözü-
yargılarından hangileri doğrudur? cülerde çözünmeleri sırasında
dipol-indüklenmiş dipol et-
kileşimi oluşur.
D) II ve III E) I, II ve III Ι2’nin H2O’da çözünmesi
sırasında dipol-indüklenmiş
12. Madde Dipol–dipol Hidrojen London dipol etkileşimi oluşur.
9. I. Polar moleküller arasında London kuvvet- etkileşimi bağı kuvvetleri Dipol – indüklenmiş dipol
leri bulunmaz. X + + + etkileşimi iyon – indüklenmiş
II. Dipol-dipol bağları indüklenmiş dipol bağ- dipol etkileşiminden yaklaşık
Y + – +
larından kuvvetlidir. 100 kat daha zayıftır.
Z – – +
III. London kuvvetleri, hareketli elektronların
III. İndüklenmiş Dipol–İn-
ani ve geçici yığılma hareketinden kay- Yoğun fazda molekülleri arasında sahip ol- düklenmiş Dipol Etkileşimi
naklanır. dukları etkileşim türleri (+) ile gösterilen X, (London Kuvvetleri)
IV. Aynı grupta atom çapı arttıkça London Y ve Z maddelerinin aynı ortamdaki kayna- w Apolar taneciklerin ya-
kuvvetleri artar. ma noktaları arasındaki ilişki aşağıdakile- pısında bulunan hareket
V. Dipol-dipol etkileşimi polar yapılı molekül- rin hangisinde doğru verilmiştir? halindeki elektronların her-
lerin zıt kutuplarının birbirini çekmesiyle hangi bir anda taneciğin bir
oluşur. A) X > Y > Z B) Y > Z > X bölgesinde yığılması ani ve
geçici kutuplaşma oluştu-
Yukarda verilen yargılardan kaç tanesi C) Y > X > Z D) X > Z > Y
rur. Bu etkileşime London
doğrudur?
E) Z > Y > X Kuvveti denir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
7. E 8. E 9. D 10. E 11. C 12. A 103

Zayıf Etkileşimler – II
17. TEST
w Apolar moleküller arasında
ve soy gazlarda yoğun 1. 4. I. NaCl
O:
— :
N 2
fazda yalnızca London 1 — 3
II. H2
—
H H H H
kuvvetleri bulunur. London H
kuvvetleri moleküller ara- Yukarıda verilen etkileşimlere göre III. HF

sındaki bağların en zayıfıdır.
I. Kimyasal olaylarda birinci ve üçüncü bağ- IV. H2O
w Polar moleküller arasında lar kopar. V. CCl4
da London kuvvetleri görü-
II. İkinci bağın adı hidrojen bağıdır. Yukarıdaki maddelerden kaç tanesinin
lür. Ancak etkin çekim kuv-
III. NH3, H2O içinde çözünürken 2 numaralı yoğun fazda CH4 sıvısında iyi çözünmesi
veti değillerdir.
bağ oluşur. beklenir? (1H, 9F, 8O, 6C, 17Cl, 11Na)
w London kuvvetleri, genelde
molekül kütlesi, elektron yargılarından hangileri doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
sayısı ve temas yüzeyi ar-
tıkça artar. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
w London kuvvetleri etkin D) I ve II E) I, II ve III

olan moleküller birbiri içinde 5. I. CH3COOH
daha kolay çözünür. Apolar
2. İki molekül arasında yoğun fazda sadece II. C2H6
olan Ι2 nin yine apolar olan
London kuvvetleri bulunduğuna göre, III. HCl
CCl4 çözücüsü içinde çö-
zünmesi buna örnek olarak I. İki molekülde apolardır. IV. NaCl
verilebilir.
II. İndüklenmiş dipol–indüklenmiş dipol ola- Yukarıda verilen bileşiklerin aynı koşullarda
rak da bilinir. kaynama noktaları arasındaki ilişki aşağı-
dakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
Palme Yayınevi
III. Moleküller üzerinde anlık polarlık gözlenir.

23
(11H, 126C, 168O, 35
17Cl, Na)
! Uya rı IV. Dipol-dipol etkileşiminden daha zayıftır. 11
V. Van der Waals bağlarının bir türüdür. A) I > II > III > IV B) I = II = III = IV
Van der Waals kuvvetleri
yukarıdaki yargılardan kaç tanesi doğru- C) IV > I > III > II D) IV > I > II > III
moleküller arasında oluşan
dur? E) III > II > I > IV
zayıf etkileşimlerin tamamına
denir. London kuvvetleri ile A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Van der Waals kuvvetleri
eş anlamlı değildir. Van der
Waals kuvvetleri London kuv- 6. NH3, HCN ve CH4
3.
vetlerini de kapsar. Etkileşim Türü Özellik Yukarıdaki moleküller ile ilgili aşağıda veri-
O – H, F – H ve N – H len yargılardan hangisi yanlıştır?
I. Hidrojen bağı bağı içeren moleküller
arasında olma (1H, 6C, 7N)
HİDROJEN BAĞI Polar moleküller ara- A) Üçü de yoğun fazda molekülleri arasında
II. Dipol – dipol
sında olma hidrojen bağı bulundurur.
w Bir molekülde kısmi pozi-
tif yüklü hidrojen atomu ile Yalnız apolar molekül- B) NH3 ve HCN polar, CH4 apolar molekül-
III. London
ler arasında olma
başka bir moleküldeki kısmi dür.
negatif yüklü F, O, N atom- C) Üçü de molekülleri arasında London kuv-
Yukarıda verilen moleküller arası etkileşim
ları arasındaki çekim kuvve- vetleri içerir.
türlerinden hangilerinin özelliği yanlış veril-
tine hidrojen bağı denir.
miştir? D) NH3 ve HCN molekülleri dipol-dipol etkile-
w Hidrojen bağı aynı ya da şimi içerir.
farklı polar moleküller ara- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Sudaki çözünürlükleri arasındaki ilişki
sında oluşabilir.
NH3 > HCN > CH4 şeklindedir.
104 1. E
? 2. E
? 3. C
? 4. B
? 5. C
? 6. A
?
7. Aşağıdaki açıklamalara ait tanımlar hangi- 11. 7A grubunda bulunan X2, Y2 ve Z2 molekülleri
sinde yanlış verilmiştir? ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
H–F H–F
Açıklama Tanım – Yoğun fazda London kuvvetleri en güçlü
A) Polar moleküllerde Dipol–dipol olan Z2 dir. Hidrojen bağı
oluşan dipol türü H H
– Mol kütlesi en küçük olan Y2 dir. H–N H–N
B) Apolar moleküllerde London
oluşan çekim kuvveti Buna göre, X, Y ve Z nin atom numaraları H H
C) H2 ile CO2 molekül- İndüklenmiş dipol- arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde
leri arasında oluşan indüklenmiş dipol H
doğru olarak verilmiştir? O Hidrojen bağı
etkileşim türü
H
D) Bir iyonun polar ol- İyon-dipol etkile- A) Z > X > Y B) X > Y > Z C) Y > Z > X O H
mayan bir molekülü şimi
D) X > Z > Y E) Y > X > Z H–C–H
geçici yüklemesi
H
E) Hidrojen bağı dı- Van der Waals
şında, moleküller bağı
arası etkileşim türleri-
w Hidrojen bağı kimyasal
nin tamamı
bağlardan zayıf, Van der
Waals kuvvetlerinden daha
güçlüdür.
8. Aşağıdakilerden hangisi yoğun fazda hidro-

jen bağı içermez? 12. Aşağıdaki madde çiftlerinden hangileri Hidrojen Bağının Fiziksel
arasındaki bağ türü Van der Waals bağla- Özelliklere Etkisi
A) H2O B) NH3
rına örnek olarak verilemez? w Hidrojen bağını içeren mo-
C) CH3–NH2 D) HCN leküller suda daha çok çö-
Palme Yayınevi
A) H2O – Ι2
E) CH3OH zünür.
B) NaCl – Ι2
w Hidrojen bağı Van der
C) NaCl – H2O Waals bağlarından daha
D) CH4 – Ι2 kuvvetlidir. Yoğun fazda
9. I. Ne molekülleri arasında etkin
E) Fe – Fe
II. CCl4 çekim kuvveti hidrojen bağı
olan maddelerin kaynama
III. O2
noktası Van der Waals et-
IV. CO2 kileşimi içeren maddelerin-
Yukarıda verilen taneciklerin kutuplana- kinden daha yüksektir.
bilirliği arasındaki ilişki aşağıdakilerden NH3 > H2S
hangisinde doğru verilmiştir? w Polar maddelerin polar
(O: 16, C: 12, Cl: 35, Ne: 20) 13. XY2 molekülünde atomlar arasındaki bağ türü çözücülerde, apolar mad-
polar kovalent olup molekül apolardır. delerin apolar çözücülerde
A) I > III > II > IV B) II > IV > III > I
çözünmesi beklenir.
C) III > II > I > IV D) IV > I > III > II Buna göre XY2 molekülü ile ilgili;
E) II > IV > I > III I. Suda çözünmesi beklenmez.

II. Atomlar arasında elektron alışverişi ol-
muştur.
10. Aşağıdaki maddelerden hangisinin sudaki III. NF3 molekülleri ile dipol-indüklenmiş di-
çözünürlüğünün en az olması beklenir? pol etkileşimi oluşturur.
yargılarından hangileri doğrudur? (7N, 9F)
A) NaCl B) HF C) HCl
D) CH4 E) C2H5OH
7. D 8. D 9. B 10. D 11. A 12. E 13. D 105

Fiziksel ve Kimyasal
Değişimler
18. TEST
FİZİKSEL DEĞİŞİMLER
Maddelerin kimyasal yapı- 1. Kimyasal özellikler ve kimyasal değişme- 4. I
sıyla ilgili olmayan, beş duyu lerle ilgili olarak, Fotosentez
organı ile algılanabilen ve olayı
I. Kimyasal değişmeye uğrayan bir madde
maddenin dış görünümü ile
ilgili özelliklere fiziksel özellik yeni özellikteki başka bir maddeye dönü-
V II
denir. şür. Fiziksel
Sütten yoğurt Peynirin
Örneğin, yoğunluk, erime elde edilmesi değişme küflenmesi
II. Maddenin iç yapısıyla ilgili özellikler kim-
noktası, kaynama noktası,
yasal özelliklerdir.
şekil gibi özellikler madde-
nin fiziksel özelliklerindendir. III. Sıvı halden gaz hale geçen bir maddenin IV III
Bunlar çoğu zaman gözlene- kimyasal özellikleri değişir. Şeker
Grizu
bilen veya ölçülebilen büyük- patlaması pancarından
yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ- şeker elde
lüklerle ifade edilebilir.
rudur? edilmesi
Fiziksel özelliklerde mey-
dana gelen değişimler yeni Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu-
bir madde oluşumuna neden
cuklarda bazı değişimler verilmiştir.
olmaz ve bu tür değişmelere D) II ve III E) I, II ve III
fiziksel değişme denir. Buna göre, bu kutucuklardaki değişimler-
Örneğin, metallerin elekt- den hangisi fizikseldir?
rik ve ısı akımını iletmesi, hal A) I B) II C) III D) IV E) V
değişim olayları, genel olarak
çözünme olayları bazı fiziksel
değişmelerdir. 2. I. CaCO3(k) → CaO(k) + CO2(g) Palme Yayınevi
II. N2(g) + O2(g) → 2NO(g)
III. H2O(k) → H2O(g)

5. Bakır (Cu) metalinin aşağıda verilen özel-
Yukarıdaki değişimlerden hangileri kimya- liklerinden hangisi, kimyasal özelliğidir?
sal değişim olarak sınıflandırılır?
A) Tel ya da levha haline getirilebilir.
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III B) Elektrik akımını iletir.
D) I ve II E) I, II ve III C) Yüzeyi parlaktır.
D) Oda koşullarında katıdır.
Camın elmasla kesilmesi E) Açık havada zamanla yeşil renk alır.
3. I. Yoğurttan ayran elde edilmesi

6. Aşağıda verilen olaylardan hangisi fiziksel
II. Gümüş (Ag) metalinin havada kararması değişmedir?
III. Gökkuşağı oluşumu
A) Pilden elektrik üretilmesi
Demirin toz hale Yukarıdaki olaylardan hangileri kimyasal
B) Sodyum (Na) metalinin suda çözünmesi
getirilmesi değişmeye örnektir?
C) Yağmur oluşumu
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Yumurtanın haşlanması
D) I ve III E) II ve III E) Tuzlu suyun elektrik akımını iletmesi
106 1. B
? 2. D
? 3. B
? 4. C
? 5. E
? 6. C
?
7. Aşağıda verilenlerden hangisi diğerlerin- 10.

den farklı bir değişimi ifade eder? I
Güneş batarken KİMYASAL DEĞİŞİMLER
A) Limon suyunun mermer üzerinde leke gözyüzü renginin
kızıla dönüşmesi Maddelerin yapısal özellik-
oluşturması
lerini belirleyen özelliklerine
B) Sütün ekşimesi V II kimyasal özellik denir.
Gümüş küpenin Kimyasal Maddelerin yanabilirliği, asit
C) Camın elmasla kesilmesi zamanla
Naftalinin
değişme süblimleşmesi ya da bazlara karşı davranış-
D) Ekmeğin ağızda sindirilmesi kararması
ları, tepkimeye girme eğilim-
E) Hamurun mayalanması leri, asallıkları bazı kimyasal
IV III özelliklere örnektir.
Camın Kolonyanın Kimyasal özelliklerde mey-
kırılması buharlaşması dana gelen değişmeler yeni
bir madde oluşumuna neden
8.
olurlar ve bu tür değişmelere
Madde Ürün
kimyasal değişme denir.
I. Süt Tereyağ Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu-
Yanma, çürüme, maya-
cuklarda bazı değişimler verilmiştir. lanma, asit ve bazlarda çö-
II. Elma Sirke
III. Un Ekmek Buna göre, bu kutucuklardaki değişimler- zünme, nötrleşme, sodyum
den hangisi kimyasaldır? (Na) ve potasyum (K) gibi aktif
Yukarıdakilerden hangilerinde verilen metallerin suda çözünmesi,
maddenin karşısındaki ürün elde edilirken A) I B) II C) III D) IV E) V iyon içeren çözeltilerin elektrik
kimyasal değişim olur?
akımını iletmesi, mağaralarda
sarkıt ve dikitlerin oluşumu,
suyun geçici sertliğinin gide-
D) I ve III E) II ve III rilmesi bazı kimyasal değiş-
Palme Yayınevi
melere örnektir.
11. Aşağıdaki olaylardan hangisi bir yönüyle
diğer dördünden farklıdır?
9. A) Demirin paslanması
Odunun talaş Elmanın Suyun

B) Renkli bir kazağın renginin güneşte sol-
haline getirilmesi çürümesi buharlaşması ması
a b c C) Ekmeğin küflenmesi
I II D) Katı yağın erimesi
Fiziksel Kimyasal
E) Üzümden sirke eldesi
Malttan bira Yaprağın Mumun yanması
eldesi sararması
d e
Yukarıdaki değişimleri I ve II ile gösterilen

fiziksel ve kimyasal kutularına atmak is-
teyen bir öğrenci hangisini yaparsa doğru 12. Aşağıdaki olaylardan hangisi fiziksel bir
cevabı bulmuş olur? değişmedir?
A) Kömürün küle dönüşmesi

I II
B) Oksijen ve hidrojenin birleşerek su oluş- Ekmeğin küflenmesi
A) a, b, c d, e turması
B) a, c b, d, e C) Ham petrolden benzin elde edilmesi
C) b, c, d a, e D) Asit ve bazın tepkimesinden tuz ve su
D) c, d a, b, e oluşması
E) a, c, d b, e E) Yoğurdun ekşimesi
7. C 8. E 9. B 10. E 11. D 12. C 107

Maddenin Halleri
4.
Ünite
4.Ünite /MADDENİN HALLERİ
Maddenin Farklı Halleri – I

1. TEST
MADDENİN FİZİKSEL HAL-
1. 4. LERİ
I X Yaşadığımız koşullarda çok
Molekülleri arasında az madde doğada tüm hal-
etkileşim yok denecek 1 2 lerini gösterir. Bunlardan biri
kadar azdır.
de sudur. Su, aşağıdaki gibi
denizde sıvı, buzda katı, gök-
V II Z
Y yüzünde su buharı olarak kar-
3
Birbirleri ile Maddenin Moleküllerinin bir-
belirli oranlarda şımıza çıkar.
birinden en uzak
karışırlar. gaz hali
olduğu halidir. Şekilde fiziksel halleri, X, Y ve Z ile gösteri-
len bir maddenin fiziksel hallerinin birbirine
dönüşümü belirtilmiştir. Bu dönüşümlerden
Düşük sıcaklıkta
Belirli hacim ve birincisinde madde akışkanlık özelliğini kay-
ve yüksek basınçta
şekilleri vardır.
sıvılaşabilirler. bederken, ikincisinde taneciklerin düzensizliği
IV III en fazla olmaktadır.
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan ku- Buna göre maddenin fiziksel halleri aşağı-
tucuklarda maddenin gaz hali ile ilgili bilgiler dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
verilmektedir. Katı Sıvı Gaz
Buna göre, kutucuklardaki bilgilerden han- A) Y Z X Maddenin
B) X Z Y
gileri yanlıştır? katı - sıvı - gaz hali
C) Z Y X
A) I ve III B) III ve V C) IV ve V D) X Y Z Maddeler doğada, katı, sıvı
E) Z X Y ve gaz olmak üzere üç fiziksel
D) II ve III E) II ve V halde bulunur. Maddelerin
Palme Yayınevi
aynı koşullarda farklı fiziksel

5. hallerde bulunmalarının temel
2. I. Yağmur yağması Suyun donmas› ›s› nedeni moleküller arası çekim
veren bir olayd›r.
kuvvetleridir. Bunların dışın-
II. Kış aylarında göllerin üzerinin buz tutması
D Y daki maddelerin plazma hali
III. Havanın nemli olması de vardır.
Yukarıda verilenlerden hangileri suyun do- Katı
Maddenin Katı S Gaz
ğada farklı fiziksel hallerine örnektir? en düzenli dönüşümü
hali katıdır. süblimleşmedir.
— Tanecikleri arasındaki
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D Y D Y
boşluk yok denecek ka-
dar az, çekim çok fazladır.
D) II ve III E) I, II ve III Sıcak bir Sıvılar ve Sıvı S Katı Kar
maddeden gazlar dönüşü- yağarken — Maddenin en yoğun hali-
3. Aynı maddenin fiziksel halleri X, Y ve Z ile soğuk bir titreşim münde hava dir.
maddeye hareketi düzensizlik az da olsa
gösterilmektedir. sıcaklık yapar. azalır. ısınır. — Tanecikleri titreşim hare-
akar.
keti yapar.
– Tanecikler arası çekim kuvveti en az olan
D Y D Y D Y D Y — Belirli şekli ve hacimleri
hal Y’dir.
vardır.
– X hali, yalnızca titreşim hareketi yapar. 1 2 3 4 5 6 7 8
— Sıkıştırılamaz.
Buna göre; Şekildeki etkinlik bir öğrenci grubuna veril-
— En düzenli haldir.
— Enerjisi düşüktür.
I. X → Z dönüşümü erimedir. miştir. Öğrenciler doğru bildiklerine (D) yanlış
— Akışkan değildir.
bildiklerine (Y) diyerek çıkışa ulaşacaklar ve
II. Y → X dönüşümünde düzensizlik azalır. her doğru bildiklerine karşılık 2 puan alacak-
III. Y ve Z hali akışkandır. lardır.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, kaç numaralı çıkışı kullanan
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II öğrenci en yüksek puanı alır?
A) 1 B) 2 C) 4 D) 6 E) 7
1. B 2. E 3. E 4. D 5. B 109
6. Aynı maddenin katı,sıvı, gaz hallerinden biri X, 9.

diğerleri Y ve Z’dir. X, Y’ye dönüşürken ısı alı-
Sıvı yor. Z maddenin enerjisinin en düşük olduğu Maddenin
— Tanecikleri arasındaki boş- haldir. Özellik
luk katılardan daha fazla Fiziksel Hali
gazlardan ise daha azdır. Buna göre, maddenin halleri hangisinde
I. Katı a. En düzenli hal olup,
— Sıkıştırılamayan akışkan- doğru olarak verilmiştir?
lardır.
akışkan değildir.
— Belirli hacimleri vardır. Katı Sıvı Gaz II. Sıvı b. Elektriği iyi iletmesine
— Tanecikleri titreşim ve rağmen nötral yapıda
öteleme hareketi yapar. A) X Y Z
olup, iyonize olmuş
— Genellikle yoğunlukları gazdır.
B) Z Y X
katıdan düşük, gazlardan
yüksektir.
C) Z X Y III. Plazma c. Tanecikler arası boş-
— Katı halden daha düzen- luk katılara göre çok,
sizdir. D) Y X Z gazlara göre azdır.
— Enerjileri katı halden yük-
sektir. E) X Z Y
Gaz Yukarıda maddenin fiziksel halleri ve bunlarla
— Tanecikleri arasındaki ilgili bazı özellikler verilmiştir.
boşluk en fazladır. Çekim
kuvveti çok azdır. Buna göre, bu özelliklerin eşleştirilmesi
— Katı ve sıvılara göre daha
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
yüksek enerjilidir.
— En düzensiz haldir. verilmiştir?
— Belirli şekli ve hacmi yok-
tur. A) I. b B) I. a C) I. c
— Sıkıştırılabilir.
— Akışkandır. II. c II. b II. b
7. Plazma hakkında 5 tane bilgi yazması istenen
— Birbirleriyle her oranda bir öğrenci yazılı kağıdına aşağıdakileri yaz- III. a III. c III. a
karışarak homojen karı-
şımlar oluşturur. mıştır.
— Tanecikleri titreşim, dön- Palme Yayınevi D) I. a E) I. c
me ve öteleme hareketi I. Evrendeki en yaygın madde halidir.
II. c II. a
yapar. II. Yapısında molekül, iyon gibi tanecikler
Plazma III. b III. b
— Diğer hallere göre tane- bulunur.
ciklerin enerjisi en yük- III. İyonize olmuş gaz olarak da adlandırılırlar.
sektir.
— Akışkandır. IV. Belirli şekil ve hacimleri vardır.
— İyon, elektron, nötr atom
V. Elektriksel olarak nötrdür.
karışımına "iyonize olmuş
gaz" ya da "plazma" denir. Buna göre, öğretmen yazılanlardan hangi- 10.
Limonata Tebeşir Hava
— Yoğunlukları katı ve sı-
vıdan azdır. Tanecikleri sini yanlış kabul eder? ✓ ✓
Belirli hacim I
arasındaki boşluk katı ve A) I B) II C) III D) IV E) V
sıvıdan fazladır. Belirli şekil ✗ II ✗
— Plazmalar birbirine çarpa-
cak kadar yoğun değildir. Akışkanlık III ✗ ✓
— Belli şekli ve hacmi yoktur.
— Pozitif ve negatif yüklerin
Yukarıdaki tabloda oda koşullarında bulunan
serbestçe dolaştığı tane-
ciklerden oluşur. limonata, tebeşir ve hava için gösterdiği özel-
— Gazlar birbirlerine çar- likler (✓) şeklinde, göstermediği özellikler (✗)
parlar ancak plazmalar şeklinde ifade edilmektedir.
birbirine çarpacak kadar
yoğun değildir. Plazmalar Buna göre, I, II ve III numaralı boşluklara
manyetik alanlarda yerle-
rinde tutulabilirler. 8. Güneşin yapısını araştıran bir öğrenci aşa- gelebilecek uygun semboller seçeneklerin
— Plazmalar, doğal ya da ğıdaki sonuçlardan hangisine ulaşamaz? hangisinde doğru olarak verilmiştir?
yapay yollarla oluşabilir.
Güneş doğal plazma, flo- A) Maddenin plazma halini içerir.
resan lamba yapay plaz- I II III
madır. B) Yapısı nötrdür. A)
— Isıya dayanıklı tıbbi do-
nanım ve sterilizasyonda, C) Yapısında atomlar yanında serbest iyonlar B)
gıdaların ambalajlarında içerir.
bakteri öldürücü, kanama-
C)
yı durdurmak için, plazma D) Katı ve sıvıdan daha yoğundur. D)
ark kaynaklarında kullanı-
lır. E) Büyük bir enerjiye sahiptir. E)
110 6. C 7. D 8. D 9. D 10. A
Maddenin Farklı Halleri – II

2. TEST
SU DÖNGÜSÜ
1. Maddenin farklı halleri arasındaki dönüşümler 4. LPG ile ilgili aşağıda verilen yargılardan Hayatın vazgeçilmez bir
çeşitli şekillerde canlı hayatını ve endüstriyi hangisi yanlıştır? parçası olan su, farklı coğraf-
etkiler. yalarda sürekli hareket halin-
A) Sıvılaştırılmış petrol gazıdır. dedir. Bu hareket sırasında
Buna göre,
B) Bileşiminde en fazla propan ve bütan gaz- suyun fiziksel hali değişir ve bir
I. Su döngüsü ları bulunur. döngü gözlenir. Yerküredeki
II. Helyum gazı ile doldurulan balonların yük- okyanus, deniz, göl, akarsu
C) Arı bir maddedir.
selmesi yüzeylerinden buharlaşan su,
D) Ham petrolün damıtılmasından ve doğal yükseklerde maruz kaldığı
III. Doğal gazın sıvılaştırılarak taşınması
gazın ayrıştırılmasından elde edilir. düşük sıcaklıkların etkisi ile
IV. Soğutucu akışkanların kullanımı
E) Sıkıştırılarak elde edilen bir sıvıdır. sıvılaşarak veya katılaşarak
V. LPG'nin uygun koşullarda taşınması yağmur, kar, dolu veya kırağı
olaylarından kaç numaralı olanında hal de- şeklinde dünya yüzeyine geri
ğişiminden yararlanılmamıştır? 5. döner. Bu döngü, canlı haya-
tın devamlılığı ve endüstri için
A) I B) II C) III D) IV E) V Gaz Yoğunlaşma sıcaklığı
son derece önemlidir.
N2 –196 °C LPG, LNG, deodorant-
larda kullanılan itici gazlar ve
O2 –183 °C soğutucularda kullanılan gaz-
ların maddenin hal değiştirme
2. Aşağıdakilerden hangisi maddenin plazma Ar –186 °C
özelliğinden faydalanılır. LPG,
haline örnektir? sıvılaştırılmış petrol gazıdır.
Kuru havadaki bazı gazların yoğunlaşma sı-
A) Şeker caklıkları tabloda verilmiştir. Propan ve bütan gazları karı-
şımıdır. Taşıma ve depolama
B) Portakal suyu Buna göre,
Palme Yayınevi
için sıvı hale getirilen LPG, gaz

C) Mum alevi I. Hava saf bir maddedir. fazında tüketilir. Kullanım şart-
II. Hava sıvılaştırılarak ayrıştırıldığında önce larına uyulduğunda, güvenle
D) Zeytinyağı
argon gazı elde edilir. kullanılabilen ve diğer enerji
E) Saç jölesi kaynaklarına göre çevreci bir
III. Çok geniş kullanım alanlarına sahip olan
azot ve oksijenin elde edildiği en önemli yakıttır.
kaynak havadır. LNG, atmosfer basıncında
–163°C'ye kadar soğutuldu-
ğunda yoğunlaştırılarak sıvı
I
3. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II hale geçirilmiş doğal gazdır.
Karışımdırlar. % 90 civarında metan gazı
ve ilaveten etan, propan ve
6. I. Katı fazda tüketilir. bütan gazları içerir. Sıvılaş-
V II
tırma, gemi ve kamyon tan-
Yakıt olarak LNG ve LPG İçerdikleri gaz bi- II. Sıvılaştırılmış doğal gaz anlamına gelir.
kerler ile nakliyesini mümkün
kullanılırlar. ile ilgili leşimleri aynıdır.
III. Doğal gazın daha küçük hacimlerde de- kılmaktadır.
polanması ile taşınır. Deodorantların metal am-
IV III
balajlarına doldurulan itici gaz-
Gazların hal de- Sıkıştırılarak sıvı- IV. Bir karışımdır.
lar, sıvısı ile denge halinde olan
ğiştirme özelliğin- laştırılırlar.
den faydalanılır.
Yukarıda verilen LNG ile ilgili ifadeler doğru renksiz kokusuz gazlardır.
(D) ve yanlış (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu
Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu- izleyerek sıralandığında aşağıdakilerden
cuklarda LNG ve LPG ile ilgili bilgiler verilmiş- hangisi doğru olur?
tir. A) Y, D, D, Y B) Y, D, D, D
Buna göre, hangi bilgi LNG ve LPG nin ortak
C) D, D, Y, Y D) D, Y, D, Y
özelliği değildir?
E) Y, Y, D, D
1. B 2. C 3. B 4. C 5. B 6. B 111
7. Aşağıdaki maddelerden hangisine ait özel- 10.

lik yanlıştır? Madde Havadaki hacimce
(propan, n-bütan, izobütan, oranı
karbondioksit gibi). Bu gazlar Madde Özellik
deodorantın ortama ince zerre- N2(g) %78
A) Floresan Elektriği iletmez.
cikler halinde püskürtülmesini O2(g) %21
sağlar. Günümüzde itici gaz B) CO2(g) Tanecikleri arasında bü-
yük boşluklar bulunur.
yerine, el pompalarının ürettiği Ar(g) %0,9
basınçlı havayla çalışan aerosol C) NaCl(k) Tanecikleri titreşim hare-
kapları geliştirilmiştir. keti yapar. Kuru havadaki maddeler ve hacimce yüzdele-
Soğutma sisteminde ol- D) H2O(s) Sıkıştırılamaz. ri tablodaki gibidir.
duğu gibi ısının bir ortamdan
E) N2(g) Akışkandır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlış-
alınıp başka bir ortama veril-
tır?
mesinde soğutucu akışkanlar
kullanılır. Bunlarda maddenin A) Hava bir gaz karışımıdır.
farklı hallerde olabilmesinin B) Havada sadece N2, O2 ve Ar gazları bulu-
uygulama alanlarındandır. nur.
Buzdolabı, klima gibi soğutu-
C) Havada en çok bulunan gazlar apolardır.
cularda amonyak, metil klorür,
8. I. O2(s) $ O2(g)
propan gibi kolay buharlaştırı- D) Havada soy gaz bulunur.
labilen sıvılar kullanılır. II. CO2(g) $ CO2(k)
E) Kuru havada nem bulunmaz.
Hava bir gaz karışımı Yukarıda verilen olaylar ile ilgili aşağıdaki
olup; kuru havanın hacminin ifadelerden hangisi doğrudur?
% 99'unu oluşturan azot ve
oksijen gazları, yüksek basınç A) Her iki olayda ısı alandır.
11. Su döngüsü ile ilgili;
altında sıvılaştırılmış hava- B) Birinci olayda akışkanlık artar. Palme Yayınevi
nın damıtılması ile elde edilir. I. Sadece yoğunlaşma olur.
C) İkinci olayda düzensizlik artar.
Bu işlem sırasında soğutulan II. Kar, yağmur ve dolu oluşması örnek veri-
hava basınçla sıvı hale getirilir D) Tüm maddeler titreşim ve öteleme hareke-
lebilir.
ve oluşan homojen karışım- ti yapar.
dan, ayrımsal damıtma yön- III. Doğadaki su döngüsü yaşamın devamlılı-
E) Maddelerin tümü akışkandır.
temi ile azot ve oksijen gaz- ğını sağlar.
ları elde edilir. Bu yöntemde
oksijen ve azotun kaynama
noktaları farkından yararlanı- A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
lır. İlk önce kaynama noktası
(–196°C) olan azot gazı sıvı D) I ve III E) I, II ve III
9. Aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlış-
havadan ayrılmaya başlar.
tır?
Sıcaklık –183°C'ye ulaştığın-
da oksijen gazı da ayrılmaya A) Buzdolaplarında ısının bir ortamdan alınıp 12. II. Sıvılaştırılmış petrol gazı, saf maddedir.
başlar. Elde edilen azot ve başka bir ortama verilmesinde soğutucu
II. LPG, soğutucu gaz olarak kullanılır.
oksijen gazları özel çelik kap- akışkanlar kullanılır.
larda depolanır. III. Suyun farklı fiziksel hali çevre ve canlılar
B) LNG'nin bileşiminde büyük oranda CH4 için oldukça önemlidir.
gazı vardır.
IV. LNG ve LPG oda koşullarında gaz halde
C) İtici ve soğutucu gazlar, sıkışma ve gen- bulunurlar.
leşme özelliklerinden yararlanılarak kulla-
Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y)
nılan gazlardır. olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıra-
D) LPG ve LNG kullanımı çevreye zararlı et- landığında aşağıdakilerden hangisi doğru
kileri bakımından katı yakıtlara göre daha olur?
tehlikelidir.
A) Y, Y, D, D B) D, D, D, D
E) LNG, kömüre göre daha çevreci bir yakıt- C) D, Y, D, Y D) D, D, Y, Y
tır.
E) D, Y, Y, Y
112 7. A 8. B 9. D 10. B 11. C 12. A

Katılar ve Özellikleri
3. TEST
KATILAR
1. KATILAR 4. Alin; öğretmenin sorduğu katı maddeler ile il-
Kristal Amorf
gili özellikleri;
katılar katılar
KR‹STAL X I. Amorf katıların belirli geometrik şekilleri İyonik Kristal
vardır. Moleküler Kristal
Kovalent Kristal
‹YON‹K KOVALENT II. İyonik kristallerde anyon ve katyon arasın- Metalik Kristal
Y Z
KR‹STALLER KR‹STALLER Katı hale geçen atom, iyon
da güçlü, elektrostatik çekim kuvveti var-
veya moleküller rastgele ya da
Maddenin en düzenli halinin sınıflandırılması dır. düzenli olarak bir araya gelir.
yukarıdaki gibi verilmiştir. III. Bütün katılar, kristalli yapıdadır. Bu nedenle katılar tanecikle-
rinin bir araya gelişine göre,
Buna göre, X, Y ve Z yerine aşağıdakiler- IV. Kovalent kristaller, moleküler kristallerden kristal katılar ve amorf katılar
den hangisi getirilebilir? daha sağlamdır. olmak üzere iki gruba ayrılır.
V. Moleküler kristalleri bir arada tutan kuvvet I. Amorf Katılar

X Y Z
A) Amorf Elmas Grafit sadece hidrojen bağıdır. w Taneciklerin gelişigüzel dü-
B) Plastikler Metalik Amorf zensiz bir şekilde istiflendiği
cümleleriyle sıralıyor.
katı türüdür.
kristaller Buna göre, Alin'in yazdığı cümlelerden kaç w Amorf kelimesi Yunanca-
C) Camsılar Amorf Moleküler tanesi doğrudur? dan gelir ve şekilsiz anla-
kristaller mındadır.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 w Amorf bir katı ısıtıldığında
D) Amorf Moleküler Metalik
önce yumuşaklık kazanır
kristaller kristaller daha sonra akıcı hale gelir.
E) Elmas Moleküler Metalik 5. Yumuşamanın başladığı sı-
I
kristaller kristaller caklığa camsı geçiş sıcak-
Tüm metaller metalik kris- lığı denir.
Palme Yayınevi
tallere örnek verilebilir. w Amorf katılar camsı geçiş

sıcaklığından daha yüksek
III II sıcaklıklarda akıcılık kaza-
nırlar.
Bir elektron Metalik Serbest w Amorf katıların sertlik dı-
2. X maddesine ait bazı özellikler aşağıda veril- elektronlar
bulutu içeri- Kristaller şında, diğer özellikleri sıvı
miştir. sine düzenli elektrik
yerleşmiş art› hale benzer.
akımının
– Tanecikleri düzensiz istiflenmiştir. yüklü iyonlar- iletilmesini w Cam, plastik, lastik, tere-
dan oluşur. sağlar. yağı amorf katıdır.
– Belirli geometrik şekli yoktur.
II. Kristal Kat›lar
Buna göre, X maddesi aşağıda verilenler-
den hangisi olabilir? Yukarıda verilen kavram haritasında bulunan w Atom, iyon veya molekül-
kutucuklarda metalik kristaller ile ilgili bazı bil- lerin belirli bir geometrik
A) Yemek tuzu B) Plastik C) Şeker giler verilmiştir. kal›ba göre istiflenmesi ile
oluşan kat›lara kristal katı
D) Demir E) Elmas Buna göre, bu bilgilerden hangileri doğru- denir. Örneğin buz, yemek
dur? tuzu, çay şekeri gibi...
w Serttirler. Ancak sert yapıda
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II olan her katı kristal yapıda
olmayabilir.
3. I. Şeker D) II ve III E) I, II ve III w Kristal yapılıdırlar ve sıkıştı-
rılamazlar.
II. Elmas w Tanecikleri, iyonik bağlar,
III. Yemek tuzu kovalent bağlar, London
kuvvetleri veya hidrojen
IV. Cam 6. Aşağıdakilerden hangisi amorf katıya ör- bağları gibi bağlar ile birbi-
nek değildir? rine bağlıdır.
V. Demir
w Kristal katılar; iyonik, kova-
Yukarıda verilen maddelerden kaç tanesi A) Cam B) Lastik C) Mum lent, moleküler ve metalik
buz ile aynı katı türüne sahiptir? kristaller olarak sınıflandırı-
D) Elmas E) Tereyağı labilir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1. D 2. B 3. A 4. B 5. E 6. D 113
7. Moleküler kristaller ile ilgili; 10. X, Y ve Z katıları ile ilgili aşağıdaki bilgiler veri-
liyor:
A. İYONİK KRİSTALLER I. Molekülleri arasında dipol-dipol etkileşim-
leri bulunabilir. X: Taneciklerin düzenli ve sık olarak istiflen-
w Anyon ve katyonların elekt-
II. Molekülleri bir arada tutan kuvvet, kova- diği katıdır.
rostatik çekim kuvveti ile
birbirini çekmesi sonucu lent bağdır. Y: Belirli bir erime noktası yoktur, belirli bir
oluşur. III. Kuru buz (katı CO2), I2, P4 ve S8 örnek ola- sıcaklık aralığında yumuşayarak akıcılık
w NaCl, LiF, CaO, CsCl, kazanır.
rak verilebilir.
CaF2, KNO3 bileşikleri iyo-
yargılarından hangileri doğrudur? Z: Katı halde elektriği iletmez; sıvı ve çözelti
nik kristalli maddelerdir.
w Bağ yapıları kuvvetlidir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III halinde elektriği iletir.
Yüksek erime ve kaynama Buna göre, X, Y ve Z katı örnekleri aşağıda-
noktasına sahiptirler. kilerden hangisi olabilir?
w İyonik bağlarla bir arada tu- 8.
tulurlar. X Y Z
Kristal Örnek
w Katı halde iyonlarının pozis- A) Grafit Cam Magnezyum oksit
yonları sabit olduğundan 1. İyonik a. Çinko
elektriği iletmezler. B) Sodyum Mum Elmas
2. Kovalent b. C(grafit)
w Sıvı halde ve suda çözün- C) Cam Bakır Sodyum klorür
düklerinde iyonların serbest 3. Moleküler c. Sodyum klorür
D) Buz Cam Gümüş
hareket etmeleri sebebiyle
4. Metalik d. CO2
elektrik akımını iletirler. E) Mum Şeker Kalsiyum sülfür
Yukarıda verilen kristal-örnek eşleştirme-
B. MOLEKÜLER leri için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
KRİSTALLER A) 1c, 2b, 3a, 4d B) 1c, 2d, 3b, 4a
w Molekülleri bir arada tutan
C) 1c, 2b, 3d, 4a D) 1a, 2b, 3c, 4d Palme Yayınevi
zayıf Van der Waals bağ-
ları ve hidrojen bağları ile
E) 1b, 2c, 3d, 4a
bir arada duran atom veya 11. 2 4
moleküllerden oluşmuşlar-
9. C
dır. I II 1 A
w Erime ve kaynama noktaları Moleküler kris-
tallerin erime Cu metali, M
düşüktür. kuru buz, 3
noktaları iyonik
w İyonik ve kovalent katılara katılardan daha kuartz, örnek
göre çok daha kolay bozu- yüksektir. verilebilir.
nurlar.
Kovalent kris- Yukarıda katı maddeler ile ilgili bulmaca için
w CO 2 (kuru buz), I 2, O 2, Moleküler taller, atomların
kristallerin aşağıdaki bilgiler veriliyor:
C10H22 gibi apolar yapı- kovalent bağlarla
apolar yap›da Kristal üç boyutlu ağ
lardan oluşan katı kristal- olanlar›nda 1. Elektron ortaklaşması sonucu oluşan katı-
London Katılar yapısında bira-
lerinde London kuvvetleri raya gelmesiyle lardaki kristal türü
kuvvetleri
bulunur. bulunur. oluşan katılardır.
w H2O, NH3, HF, C6H12O6 2. Karbonun çok sert yapıdaki, elektriği ilet-
V III
gibi moleküllerden oluşan Moleküler meyen allotropu
kristaller,
katı kristallerinde dipol-di- iyonik ve 3. 4’teki katının türü
pol etkileşimleri ve hidrojen kovalent
bağları etkindir. kat›lara göre Buna göre, bulmacadaki boşluklara getiri-
çok daha lecek uygun kelimeler için aşağıdakilerden
kolay bozu-
C. KOVALENT nurlar. hangisi doğrudur?
KRİSTALLER IV
1 2 3
w Atomların kovalent bağlarla Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu- A) Metalik kristal Elmas Apolar
üç boyutlu ağ yapısında cuklarda kristal katılara ait bazı özellikler veril-
biraraya gelmesiyle oluşan miştir. B) Kovalent kristal Elmas Amorf
katılardır. C) Kovalent kristal Grafit Amorf
Buna göre, kutucuklarda yer alan özellik-
w Aynı tür atomlardan olu-
lerden hangisi yanlıştır? D) İyonik kristal Grafit Altın
şurlar.
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Kovalent kristal Elmas Argon
114 7. C 8. C 9. A 10. A 11. B

12. Aşağıdakilerden hangisi iyonik bir kristal 16. Amorf katılar ile ilgili;
değildir?
I. Serttirler. w Genellikle sert ve kırılgan-
(3Li, 6C, 8O, 9F, 11Na, 17Cl, 20Ca) II. Sıkıştırılabilirler. dırlar.
w Elmas, grafit, kuartz (SiO2)
A) LiF B) NaCl C) CO2 III. Belirli bir geometrik şekilleri vardır. maddeleri kovalent kristal-
D) CaO E) NaF yargılarından hangileri doğrudur? lere örnek verilebilir.
w Kovalent kristallerin erime
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ve kaynama noktaları yük-
13. CO2 (kuru buz) ve P4 katıları ile ilgili;
D) I ve II E) I ve III sektir.
I. Moleküler kristal olma w Genellikle elektrik akımını
iletmezler. Ancak grafit za-
II. Kristal katı olma
yıfda olsa iletkendir.
III. Tanecikleri arasında London etkileşimi
olma D. METALİK KRİSTAL-
özelliklerinden hangileri ortaktır? LER
w Metalik kristaller en basit
17. • Ağ örgülü yapıdadır. kristal yapısına sahip katı-
D) II ve III E) I, II ve III lardır.
• Yüksek erime sıcaklığına sahiptir.
w Metal katyonlarının elektron
I • İletken değildir. denizi içerisinde düzenli bir
14.
Yukarıda verilen özellikler seçeneklerdeki şekilde yerleşmesiyle olu-
Kristal kat›lar karars›z bir
yap›ya sahiptir. maddelerden hangisine ait olabilir? şan yapılara metalik kris-
taller denir.
III II A) NaCl B) H2O C) Ι2 w Metalik kristaller en düzenli
ve en kararlı katı halidir.
Palme Yayınevi
Kristal Kovalent D) SiO2 E) Hg

kristaller ve w Kendilerine özgü parlaklık-
Sıkıştırılamaz- Katılar moleküler ları vardır.
lar. kristaller metal
atomu
w Isı ve elektriği iyi iletirler.
içermez. İletkenliği, elektron deni-
zinde serbest hareket eden
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu- değerlik elektronları sağlar.
cuklarda kristal katılar ile ilgili bilgiler verilmiş- w Sert ve dayanıklıdırlar.
tir. w Tüm metaller; Cu, Ca, Fe,
18. Öğretmeni Meltem’den katılar ile ilgili öğren- Na, Ag, Zn vb... metalik
Buna göre, bu kutucuklarda yazılan bilgi-
diklerini yazmasını istiyor. kristallere örnek verilebilir.
lerden hangileri doğrudur? w Tel ve levha haline gelebilir-
Meltem’de;
ler.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. Kristal katılar belli bir sıcaklıkta erirler. w Metaldeki değerlik elektron-
D) I ve III E) II ve III II. Kristal katıların tamamı elektriği iletir. ları, metal atomları tarafın-
dan kuvvetle tutulmadıkları
15. III. Amorf katıların tanecikleri arasında güçlü için katı içerisinde her yöne
elektrostatik çekim kuvvetleri bulunur. doğru kolaylıkla akabilen bir
Kristal birimi Katının türü
tutan kuvvetler IV. İyonik kristaller ile metalik kristallerin içer- bulut oluştururlar.
I. London kuvvetleri Moleküler diği elementlerin sınıfları her zaman aynı-
! Uya rı
dır.
II. Elektrostatik Amorf
V. Kovalent kristallerin erime noktası mole-
III. Dipol - dipol Kovalent
küler kristallerden daha yüksektir. Metalik bağın oluşumunda yer
Yukarıda verilen çekim kuvvetlerine sahip alan değerlik elektron sayısı
kristal katı türleri hangilerinde karşılarına cümlelerini yazıyor.
arttıkça, metalin erime nokta-
doğru verilmiştir? Buna göre, Meltem’in yazdığı cümlelerden sıda artar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III kaç tanesi doğrudur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
12. C 13. E 14. E 15. A 16. A 17. D 18. B 115

Sıvıların Özellikleri ve
Viskozite
4. TEST
SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ
w Sıvı molekülleri titreşim ve

1. X, Y ve Z sıvılarının aynı koşullarda moleküller 3. Kimya sınavında Aras, viskozite ile ilgili aşağı-
öteleme hareketi yaparlar.
arası çekim kuvveti Y > X > Z dir. daki bilgileri yazmıştır.
w Bulundukları kabın doldu- Buna göre, sıvılar içine aynı koşullarda atı- 1. Sıvıların akmaya karşı oluşturduğu diren-
rabildikleri kısmının şeklini lan özdeş bilyeler ile ilgili; ce viskozite denir.
alırlar.
w Sıkıştırılmayan akışkanlar- I. En kısa sürede Z'den geçer. 2. Sıvıların viskoziteleri arttıkça akış hızları
dır. II. X sıvısından 4 saniyede geçen bilye Y sıvı- da artar.
w Tanecikleri arasındaki boş- sından 2 saniyede geçebilir. 3. Moleküller arası çekim kuvveti arttıkça sı-
luklar, katı haline göre çok,
III. Y sıvısından 10 saniyede geçen bilye Z sı- vının viskozitesi de artar.
gaz haline göre ise oldukça
azdır. vısından 6 saniyede geçebilir. 4. Balın viskozitesi suyunkinden büyüktür.
w Sıvıların hacmi belirlidir. yargılarından hangileri doğrudur? 5. Sıvıların türü tanecikler arası etkileşimi de-
VİSKOZİTE ğiştirir.
w Sıvıların akmaya karşı gös- Puanlama sistemi her doğru cevabın 5
D) II ve III E) I, II ve III puan kazandırdığı, her yanlış cevabın da 1
terdiği dirence viskozite
denir. puan kaybettirdiği bu sınavda Aras toplam
w Viskozitesi büyük olan sıvı- kaç puan almıştır?
ların akıcılığı azdır.
A) 1 B) 7 C) 13 D) 19 E) 25
w Viskozluğun tersine akıcılık
denir.
w Sıvı molekülleri arasındaki
fiziksel bağ ne kadar kuv-
vetli ise sıvının viskozitesi
Palme Yayınevi
de o kadar büyüktür. Akış- 4. I. Dondurmanın zamanla akması

kanlığı ise o kadar düşük
II. Balın oda koşullarında saklanması
olur.
w Sıcaklık artıkça viskozite III. Asfaltın zemine ısıtılarak yayılması
azalır, akıcılık artar. Tereya- 2. IV. Uçakların uçuştan önce bir sıvı ile yıkan-
ğının sıcak ekmeğin üzerine ması
daha kolay sürülmesi, yol-
A(s) B(s) Yukarıdaki olaylardan hangileri sıvıların
lara asfalt dökülürken sıcak
viskozitesi ile ilgilidir?
zift kullanılması sıcaklığın
viskoziteye etkisine örnek
1. kap 2. kap A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV
olarak verilebilir.
D) I, II ve III E) II, III ve IV
Özdeş kaplarda aynı sıcaklıkta bulunan sıvı-
lardan A nın viskozitesi B'ninkinden büyüktür.
Buna göre,
5. Bir sıvının akmaya karşı gösterdiği dirence
I. B sıvısının tanecikleri arası çekim kuvveti
viskozite denir.
aynı koşullarda A'nınkinden büyüktür.
Sıvının viskozitesi;
II. Aynı zamanda musluklar açıldığında ikinci
kap daha önce dolar. I. Moleküller arası çekim kuvvetine
III. A sıvısı ısıtılırsa birim zamanda akan sıvı II. Sıvı cinsine
miktarları eşitlenebilir. III. Sıcaklığa
yargılarından hangileri doğrudur? yukarıdakilerden hangilerine bağlıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
116 1. C 2. D 3. D 4. D 5. E
6. Yandaki mezür içine konu- 8.

bilye
lan farklı sıvılara atılan bir Sıvı Viskozite (Pa.s)
bilyenin her sıvıda kap dibi-
Su 1.10–3
Örnek
ne ulaşma süresi aşağıdaki
gibidir. Gliserin 1,42
Sıvılar Süre(s) Aseton 3,1.10–4

25ºC Zeytin- 4 Yukarıdaki tabloda bazı sıvıların aynı sıcaklık- Su
Bal
yağı taki viskozite değerleri verilmiştir.
mezür 25ºC Gliserin 6 Buna göre;
Şekil - 1 Şekil - 2
45ºC Gliserin 4 I. Aynı miktar gliserin diğer sıvılardan daha
hızlı akar. Aynı sıcaklıktaki bal ve suya
Buna göre,
aynı anda bırakılan bilyenin
II. Moleküller arası kuvvetler arasındaki ilişki
I. Sıcaklık sıvıların akışkanlığını değiştirir. belirli süre sonundaki görün-
gliserin > su > aseton şeklindedir. tüleri şekil 1 ve 2 deki gibidir.
II. Aynı koşullarda gliserinin akışkanlığı zey-
Buna göre,
III. Asetonun akmaya karşı gösterdiği direnç
tinyağından fazladır. I. Suyun akışkanlığı baldan
en azdır.
III. Sıcaklık arttıkça sıvıların viskozitesi azalır. büyüktür.
ifadelerinden hangileri doğrudur? II. Suyun viskozitesi baldan
büyüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. Bal ısıtılırsa bilyenin
D) I ve III E) I, II ve III düşme süresi kısalır.
yargılarından kaç tanesi
doğrudur?
Palme Yayınevi
9.
7.
Akış hızı (cm/s)
Y
Z
X
X(s) Y(s) Z(s)
Sıcaklık (°C)
I II III t1 t2 t3 Çözüm:
Aynı anda bırakılan bilyeler
Yukarıdaki şekilde bulunan özdeş tüplere eşit Yukarıdaki grafikte X, Y ve Z sıvılarının akış suda daha kısa sürede tabana
hacimde X, Y ve Z sıvıları konularak üzerle- hızlarının sıcaklıkla değişimi verilmiştir.
rinde bulunan bilyeler aynı anda serbest bı- ulaştığından suyun akışkanlığı
rakıldığında bilyeler birinci kabın tabanına 14 Buna göre; baldan büyük, viskozitesi dü-
saniyede, ikinci kabın tabanına 10 saniyede şüktür.
üçüncü kabın tabanına 21 saniyede ulaşıyor. I. Sıvıların akış hızları sıcaklıkla artar.
Sıcaklık arttırıldığında akış-
Buna göre, X, Y ve Z sıvılarının viskoziteleri II. t1 °C de Z'nin viskozitesi en küçüktür. kanlık artacağından bal ısı-
arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisin- III. t2 °C de X ile Z'nin viskoziteleri eşittir.
tılırsa bilyenin düşme süresi
de doğru verilmiştir? kısalır. (I. ve III. şıklar doğru ,
yargılarından hangileri doğrudur? II. şık yanlıştır.)
A) Y > X > Z B) Y > Z > X
C) Z > Y > X D) X > Y > Z
D) II ve III E) I, II ve III 2
E) Z > X > Y
6. D 7. E 8. C 9. C 117
Buharlaşma – Yoğuşma ve
Denge Buhar Basıncı – I
5. TEST
Buharlaşma – Yoğuşma
1. 4.
X(buhar)
X Y Z
X(sıvı) X(s) Y(s) Kaynama 78 110 29

sıcaklığı (°C)
Yukarıda tabloda X, Y ve Z saf maddelerinin
Şekildeki gibi sabit hacimli aynı ortamdaki kaynama sıcaklıkları verilmek-
Özdeş kaplara aynı koşullarda konulan eşit tedir.
kapalı kapta bulunan X
sıvısına ait taneciklerin tamamı
miktardaki iki sıvıdan birim zamanda buharla-
Buna göre,
aynı enerjiye sahip değildir. şan molekül sayısı en çok olan X'tir.
Özellikle sıvı yüzeyindeki
Doğru Yanlış
Buna göre,
taneciklerden enerjisi yük- I. Kaplarda ilk biten X sıvısı olur. I. Molekülleri arasın-
sek olanların, sıvı tanecikleri
daki çekim kuvveti
arasındaki çekim kuvvetlerini II. Tanecikleri arasında çekim kuvveti büyük
yenerek sıvıdan kopup buhar arasındaki ilişki
olan Y'dir.
oluşması olayına buharlaşma Y > X > Z şeklinde-
denir. III. X sıvısı Y' ye göre daha uçucudur. dir.
Buharlaşma olayı; IV. Her ikisi de ısı alarak buharlaşır.
w Sıvının yüzeyinde gerçekle- II. Y en uçucu olandır.
şir.
A) I ve III B) II ve IV C) I ve IV III. 120°C ye ısıtılıp
w Isı alarak (endotermik) ger-
çekleşir. karıştırılırsa homojen
D) II ve III E) I, II, III ve IV
w Maddenin sıvı olduğu her karışım elde edilir.
sıcaklıkta gerçekleşir.
2. Ağzı açık bir kapta sabit basınç altında yukarıda verilen yargıların doğru ya da yan-
Palme Yayınevi
Yukarıdaki kapalı kapta bulu-

nan sıvı sabit sıcaklıkta yeterli kaynamakta olan saf bir sıvı ile ilgili; lış olmalarına göre " " işaretlenmesi han-
süre bekletilirse, oluşan buhar gisinde hatalıdır?
Sıcaklık Öz kütle Buhar basıncı
taneciklerinin bir kısmı tekrar
A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III
sıvıya dönüşür. Bu olaya yo-
ğuşma denir. D) I ve III E) I, II ve III
w Belirli bir sıcaklıkta sıvının
buharı ile dengede olduğu 0 Zaman 0 Zaman 0 Zaman
basınca denge buhar ba- 5.
I II III
sıncı denir. Genel olarak Sıvı Süre (dk)
sıvılar için ayırt edicidir. yukarıda çizilen grafiklerden hangileri doğ- X 10
Denge buhar basıncı; rudur? Y 6
w Sıvının cinsine, safsızlığına, A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
sıcaklığa bağlıdır. Z 12
w Sıvı üzerindeki dış basınca,
sıvı miktarına, sıvı yüzeyine, Aynı miktardaki üç saf sıvının ağzı açık özdeş
sıvı üzerinde herhangi bir 3. Aynı ortamda bulunan farklı iki sıvının kayna- kaplarda ve aynı ortamda buharlaşarak kap-
gaz bulunup bulunmama- ma sıcaklıkları farklıdır. larda bitmesi için geçen süreler tablodaki gi-
sına bağlı değildir.
Bunun nedeni; bidir.
w Moleküller arası çekim kuv- Buna göre,
veti ile ters orantılı değişir. I. Moleküller arası çekim kuvvetlerinin farklı
w Aynı sıcaklıkta sıvısı ile olması I. Uçuculukları arasındaki ilişki Y > X'tir.
dengede bulunan buhar sı- II. Kaynama noktası en düşük olan Z'dir.
kıştırılırsa ya da buhar fazın II. Kütlelerinin farklı olması
hacmi arttırılırsa denge III. Moleküller arası çekim kuvveti arasındaki
III. Başlangıç sıcaklıklarının farklı olması
buhar basıncı değişmez, ilişki Z > X tir.
sıvı ve gaz molekülü sayısı yukarıdakilerden hangileri ile açıklanabilir?
değişir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
118 1. E 2. A 3. A 4. A 5. C
6. X 9. I. Buharlaşma sırasında kabarcıklar oluşur.

II. Moleküller sıvı yüzeyini terk ederek gaz
hale geçer.
III. Çekim kuvveti zayıf olan tanecikler daha
H2O
yavaş buharlaşır.
buharı
IV. Yerlerin yıkandıktan sonra kuruması bu- H2O
Y sıvısı
harlaşmanın sonucudur.
Yukarıdaki grafikte saf bir sıvı için X ve Y nice- Yukarıdaki ifadelerden hangileri buharlaş-
liklerine bağlı değişim verilmiştir. ma için doğrudur? Yukarıdaki kapta buharı ile
Buna göre, X ve Y nicelikleri için; dengede bulunan saf su ile
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III
ilgili;
X Y D) II ve IV E) II, III ve IV
1. Sabit sıcaklıkta piston
I. Sıcaklık Kaynama noktası
aşağı doğru itilirse,
II. Kaynama noktası Dış basınç
w Sıvı – buhar denge basıncı
III. Buhar basıncı Madde miktarı 10. Buharlaşma hızı ile ilgili; değişmez.
yukarıda verilenlerden hangileri doğru ola- w Sıvı tanecikleri sayısı artar.
I. Tanecikler arası çekim kuvveti arttıkça ar-
bilir? w Gaz tanecikleri sayısı azalır.
tar.
2. Sabit sıcaklıkta piston yu-
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III II. Yüzey alanı büyüdükçe artar.
karı doğru çekilirse,
D) II ve III E) I, II ve III III. Havadaki bağıl nem arttıkça azalır.
yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
değişmez.
Palme Yayınevi
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III w Sıvı tanecikleri sayısı azalır.

w Gaz tanecikleri sayısı artar.
7. Saf bir sıvıya; D) II ve III E) I, II ve III
I. Sıvıda çözünen katı ilave etmek

II. Aynı sıvıdan ilave etmek H2O
11. buharı
III. Sıvı üzerindeki dış basıncı artırmak a a 3a
H2O
işlemlerinden hangileri uygulandığında sı- sıvısı
vının kaynama noktası yükselmez? 20°C 10°C 20°C
20°C
saf su saf su saf su
saf su
Yukarıdaki kapta buharı ile
I II III dengede bulunan saf su ile
D) II ve III E) I, II ve III ilgili;
Aynı dış basınçta bulunan kaplarda eşit mik-
tarda saf sular bulunmaktadır.
1. Sıcaklığı arttırılırsa,
Buna göre,
8. Saf bir sıvının buharlaşma ve kaynama olayı I. Buharlaşma hızları arasındaki ilişki
artar.
ile ilgili olarak, III > I > II dir.
w Sıvı tanecikleri sayısı azalır.
II. Kaynarken buhar basınçları eşittir.
I. Her sıcaklıkta olur. w Gaz tanecikleri sayısı artar.
III. Kaynama noktaları arasındaki ilişki
II. Maddenin sadece yüzeyinde gerçekleşir. 2. Sıcaklığı azaltılırsa,
III > I > II dir.
III. Maddenin her bölgesinde gerçekleşir. w Sıvı – buhar denge basıncı
yukarıdakilerden hangileri ortak değildir? azalır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III w Sıvı tanecikleri sayısı artar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II w Gaz tanecikleri sayısı azalır.
6. A 7. A 8. E 9. D 10. D 11. B 119

Denge Buhar Basıncı – II
6. TEST
w Sıvının buhar basıncının
dış basınca eşit olduğu sı- 1. Başlangıçta eşit hacimlerde olan saf X, Y ve Z 4. t°C’de üç sıvının buhar basınçları:
caklığa kaynama sıcaklığı sıvılarının uçuculukları arasındaki ilişki
denir. Kaynama süresince
I. Sıvı: 30 mm Hg
Y > Z > X şeklindedir.
bir sıvı ister saf isterse ka- Buna göre, X, Y ve Z sıvıları ile ilgili; II. Sıvı: 79 mm Hg
rışım olsun buhar basıncı
I. Aynı ortamda ağzı açık özdeş kaplarda bir III. Sıvı: 120 mm Hg
değişmez.
süre bekletildiğinde hacimleri arasındaki olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi
w Kaynama noktası, sıvılar
için ayırt edicidir. Dış ba- ilişki VX > VZ > VY şeklindedir. yanlıştır?
sınca, sıvının cinsine ve II. Moleküller arası çekim kuvveti en fazla A) Aynı ortamda kaynama noktası en düşük
safsızlığına bağlıdır.
olan X sıvısıdır. olan I’dir.
w Sıvının miktarına, ilk sıcak-
lığa ve ısıtıcının gücüne III. Aynı sıcaklıkta buhar basıncı en fazla olan B) Aynı sıcaklıkta III sıvısı II’den daha uçucu-
bağlı değildir. Bunlar kay- Y sıvısı, en az olan X sıvısıdır. dur.
nama süresini etkiler. C) Moleküller arası çekim kuvveti en küçük
olan III’tür.
!
Uya rı D) Aynı sıcaklıkta özdeş kaplarda buharlaş-
ma hızı en az olan I’dir.
Sıvılar her sıcaklıkta buharla-
şırlar. Kaynama ise her sıcak- Kaynama sıcaklığı (°C)
E) Aynı ortamda II’nin kaynama noktası
2.
lıkta olmaz. III’ünkinden yüksektir.
Buharlaşma sıvının yüze- 79
yinde olur. Kaynama ise sıvı- 52
nın her yerinde olur. 20
Birim zamanda buharlaşan
5.
sıvı miktarına buharlaşma
Palme Yayınevi
Buhar basıncı (atm)

hızı denir.
w Sıcaklık artırılırsa, Sıvı türü
X Y Z 1 X Y Z
w Sıvının yüzeyi genişletilirse,
w Dış basınç azaldıkça, Kaynama sıcaklığı sıvı türü sütun grafiği yuka-
w Havanın nem oranı düşürü- rıda verilen X, Y ve Z saf sıvıları ağzı açık kap-
lürse buharlaşma hızı artar. larda kaynama sıcaklıklarına kadar ısıtılıyor.
w Moleküller arası çekim kuv- Buna göre;
veti arttıkça, Sıcaklık (°C)
I. Moleküller arası çekim kuvvetleri arasın- t1 t2 t3
w Sıvıda çözünmüş katı mad-
daki ilişki Z > Y > X şeklindedir.
de oranı arttıkça buhar-
laşma hızı azalır. II. Aynı ortamda kaynamaları sırasında buhar
X, Y ve Z sıvılarının buhar basınçlarının sıcak-
w Rüzgârlı havada ise buhar- basınçları arasındaki ilişki Y > X > Z şeklin-
lıkla değişimini gösteren grafik yukarıda veril-
laşma daha hızlı olur. dedir.
miştir.
!
III. X, Z’ye göre daha uçucudur. Buna göre,
Uya rı yargılarından hangileri doğrudur?
I. Normal kaynama noktası en düşük olan
w Belirli bir sıcaklıkta buhar A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
basıncı fazla olan sıvının X’dir.
kaynama noktası düşük II. Aynı koşullarda özdeş kaplarda buharlaş-
olur. 3. I. Rüzgar
ma hızı en büyük olan Z’dir.
w Aynı ortamda kaynama II. Sıvının saflık oranı
anında tüm sıvıların buhar III. Sıvı miktarı III. X saf su ise, Y uçucu olmayan bir katının
basınçları eşittir. IV. Sıvının yüzey alanı sulu çözeltisi olabilir.
w Kaynama noktası yüksek V. Havadaki nem oranı yargılarından hangileri doğrudur?
olan sıvının moleküller arası Yukarıdakilerden hangisi sıvının buharlaş-
çekim kuvveti daha fazladır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
ma hızını etkilemez?
değere ulaşır.
A) I B) II C) III D) IV E) V D) II ve III E) I, II ve III
120 1. E 2. B 3. C 4. A 5. C
6. I. Ortamın dış basıncı 10. X ve Y maddeleri ile ilgili şu bilgiler veriliyor;

II. Isıtıcı kaynağının şiddeti – X, uçucu olmayan katıdır. w Moleküller arası çekim kuv-
III. Maddenin saflığı – Y, sudan daha uçucu sıvıdır. veti fazla olanın uçuculuğu
Yukarıdaki özelliklerden hangileri sıvının t°C sıcaklıkta X ve Y maddelerinin ayrı ayrı azdır.
kaynama noktasını etkiler? doymuş sulu çözeltileri hazırlanıyor. w Düdüklü tencere
Buhar basıncı (atm) basınçlı
Buna göre, çözeltiler için aynı dış basınçta; kap olduğundan,X düdüklü
Y
A) Yalnız I B) II ve III C) I ve II tencerede ısıtılan sıvının sı-
I. Kaynama sıcaklıkları
D) I ve III E) I, II ve III caklığı normal basınçta açık
II. Buharlaşma hızları kapta kaynatılan sıvının sı-
III. Aynı sıcaklıktaki buhar basınçları caklığından daha yüksek
7. Buharlaşma ....................... niceliklerinden hangileri Y > X’tir? w Sıcaklık arttıkça sıvıların
Sıcaklık (°C)
yukarıda verilen cümle aşağıdaki ifadeler- buhar basıncı artar.
(Çözeltilerin bulunduğu kaplar özdeştir.)
den hangisi ile devam ettirilirse yanlış olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Buhar basıncı (atm)
A) sıvının gaz hale geçmesidir.
B) her sıcaklıkta gerçekleşir.
C) dışarı ısı vererek gerçekleşen bir olaydır. 11.
Buhar basıncı (mm Hg)
D) sıcaklık arttıkça artar.
E) sıvının yüzeyinden ayrılan tanecikler ile
Sıcaklık (°C)
gerçekleşir. 760

Buhar basıncı (atm) X
8. Bir sıvının buhar basıncı, Y
Buhar basıncı (atm)X Y
Palme Yayınevi
Sıcaklık (°C)
I. Sıvının saflığına 80 X
Y
II. Sıvının tanecikleri arasındaki çekim kuv- Saf bir sıvının sıcaklığına karşılık buhar basın-
vetine cındaki değişime ait grafik şekildeki gibidir. X = Saf Su
Y = Tuzlu Su
III. Sıvının bulunduğu yerin deniz seviyesin- Buna göre, Sıcaklık (°C)
den yüksekliğine I. Normal basınçta sıvının kaynama sıcaklığı Sıcaklık (°C)
80 °C dir. X sıvısı Y’den Sıcaklık
daha uçucu-
(°C)
etkenlerinden hangilerine bağlıdır? Buhar basıncı (atm)
dur.
II. 20 °C deki buhar basıncı 50°C’deki buhar
Sıvı içerisinde uçucu olma-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II basıncından düşüktür. Buhar basıncı (atm)
yan bir katı çözündüğünde
D) I ve III E) I, II ve III III. Sıvının her sıcaklıkta buhar basıncı değeri
sıvı moleküllerinin buharlaş-
vardır. ması azalacağından sıvının
yargılarından hangileri doğrudur? buhar basıncı azalır. Bundan
9. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II dolayı sıvının kaynama
Sıcaklık (°C)nok-
tası yükselir, donma noktası
Madde Dış basınç (cm Hg) D) II ve III E) I, II ve III düşer. Sıcaklık (°C)
I. Saf su 74 Buhar basıncı (atm)
II. Tuzlu su 74 12. I. Testideki suyun soğuk kalması XY
III. Saf su 70 II. Ele dökülen kolonyanın ferahlık vermesi
XY
Yukarıda kaynamaları sırasında bulunduk- III. Yerlerin sulanması ile ortamdaki havada
serinlik hissedilmesi X = Saf Su
ları ortamların dış basınçları verilen mad- Y = Tuzlu Su
delerin kaynama noktaları arasındaki ilişki IV. Naftalinin süblimleşmesi
X = Saf Su
için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? Yukarıdaki olayların hangileri sıvıların bu- YSıcaklık
= Tuzlu(°C)
Su
harlaşması ile ilgilidir?

A) II > I > III B) II > III > I C) II > I = III Sıcaklık (°C)
D) I > II > III E) III > I > II
D) I, II ve III E) II, III ve IV
6. D 7. C 8. C 9. A 10. E 11. E 12. D 121

Denge Buhar Basıncı – III
7. TEST
Örnek
1. Kapalı bir kaptaki 25°C’deki saf suyun sıcaklı- 4.
ğı 50°C’ye getiriliyor. Buhar basıncı (atm)
Aynı koşullarda özdeş kaplar-
da bulunan saf X sıvısının bu- Buna göre, saf su ile ilgili; 1
X Y Z
harlaşma hızı, saf Y sıvısının
buharlaşma hızından fazladır.
I. Denge buhar basıncı
Buna göre, aşağıdaki yar- II. Moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi

gılardan kaç numaralı olanı III. Buharlaşma hızı
yanlıştır? Sıcaklık (°C)
niceliklerinden hangileri artar?
I. Aynı sıcaklıkta buhar ba- X, Y ve Z sıvılarının buhar basınçlarının sıcak-
sınçları farklıdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II lıkla değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir.
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre;

II. Aynı dış basınçta kayna-
maları sırasında buhar I. Moleküller arası çekim kuvvetleri arasın-
2. Aynı sıcaklıkta moleküller arası çekim kuv-
basınçları eşittir. daki ilişki Z > Y > X’tir.
vetleri arasındaki ilişki Y > Z > X olan saf X,
III. Aynı dış basınçta X sıvı- Y ve Z sıvıları ile ilgili; II. X etil alkol, Y saf su, Z tuzlu su olabilir.
sının kaynama noktası, Y III. Aynı koşullarda en uçucu olan Z’dir.
sıvısınınkinden daha dü-
I. Uçuculuğu en az olan Y’dir.
şüktür. II. Aynı ortamda kaynama noktaları arasın-
IV. Y sıvısının molekülleri aradaki ilişki Y > Z > X’tir.
sındaki çekim kuvveti X D) II ve III E) I, II ve III
III. Aynı sıcaklıkta buhar basıncı en yüksek
inkinden fazladır. olan X’tir.
5. Saf X sıvısının bu-
V. Aynı sıcaklıkta Y sıvısı yargılarından hangileri doğrudur? Buhar Basıncı
har basıncı-za-
Palme Yayınevi
daha uçucudur.
man değişiminin
grafikteki gibi ola-
D) II ve III E) I, II ve III bilmesi için t anın-
da;
3.
Dış basınç Kaynama t Zaman
Saf sıvı I. Sıcaklığı düşür-
(mm Hg) Noktası (°C)
mek
X 700 70
II. Sabit sıcaklıkta kaptan bir miktar X sıvısı
Y 600 70 çekmek
Z 600 80 III. Sabit sıcaklıkta X sıvısında çözünen bir
tuz ilave etmek
Saf X, Y ve Z sıvılarının belirtilen dış basınç-
lardaki kaynama noktaları yukarıdaki tabloda işlemlerinden hangileri ayrı ayrı uygulana-
verilmiştir. bilir?
Buna göre; A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
I. Aynı ortamda kaynama noktaları arasın- D) II ve III E) I, II ve III
daki ilişki Z > Y > X’tir.
Çözüm: II. Aynı sıcaklıkta buhar basınçları arasındaki 6. I. Isıtıcı şiddeti
X sıvısının buharlaşma hızı, ilişki X > Y > Z’dir. II. Madde miktarı
Y'ninkinden fazla olduğundan III. Aynı ortamda uçuculuğu en fazla olan Z, III. Ortamın basıncı
uçuculuğu daha fazla olur. en az olan X’tir. Yukarıda verilenlerden hangileri kaynama
yargılarından hangileri doğrudur? süresini etkileyen faktörlerdendir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
V
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
122 1. E 2. E 3. C 4. C 5. C 6. E
7. 9. Buhar basıncı (atm)

II
Y X
1
Örnek
I Termometre
Dağ 0,6 Buhar

Özellik
Basıncı
Deniz seviyesi 0 60 78 100 I. Kaynama X>Y

Sıcaklık (°C)
noktası:
Deniz seviyesindeki saf X ve Y sıvılarının bu- X>Y
İki farklı ortamda bulunan eşit kütlelerdeki saf har basıncı – sıcaklık grafiği şekildeki gibidir. II. Moleküller X>Y
sular ısıtılmış ve kaynamaları sağlanmıştır. İç- Buna göre, aşağıdaki soru - yanıt eşleştir- arası çekim
kuvveti:
lerine bırakılan termometre ile sonuçlar göz- melerinden hangisi yanlıştır? Y>X
lenmiştir.
Soru Yanıt III. Uçuculuk: X<Y
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu X>Y
gözlemde elde edilen bir sonuç olamaz? A) 1 atmosfer basınçtaki X 100°C
sıvısının kaynama sıcaklığı Yukarıda arı X ve Y maddele-
A) Kaynamaları farklı sıcaklıkta gerçekleşir. kaç °C’dir?
rinin aynı sıcaklık ve basınçta
B) Kaynamaları sırasında birinci kaptaki su- B) 0,6 atmosfer basınçtaki Y 60°C bazı özelliklerine bağlı olarak
sıvısının kaynama sıcaklığı buhar basınçlarının karşılaştı-
yun sıcaklığı ikinci kaptaki sudan azdır.
kaç °C’dir?
rılması verilmiştir.
C) Birinci kaptaki su kaynarken termometre
C) Aynı sıcaklıkta X ve Y sıvıla- X sıvısı Buna göre, bu karşılaş-
100 °C'yi gösterir. rından uçuculuğu fazla olan
tırmalardan kaç numaralı
D) Birinci ve ikinci kaptaki suların sıcaklığı sıvı hangisidir?
kaynarken sabit kalır. D) Deniz seviyesinde Birbirine
(1 atmosfer’de) kaynama eşittir.
E) Hem birinci hem de ikinci kaptaki suların
Palme Yayınevi
anında, X ve Y sıvılarının
ısıtılma sırasında sıcaklıkları kaynama anı- buhar basınçları arasındaki
na kadar artar. ilişki nasıldır?
8. E) Aynı basınçta X ve Y sıvı- Y sıvısı

larından moleküller arası
çekim kuvveti az olan sıvı
X(s) Y(s) Y(s)
hangisidir?
X(s)
Şekil - I Şekil - II
Şekil - I deki özdeş kaplardan birine X, diğe- 10.
Sıvı Buhar basıncı (mm Hg) Çözüm:
rine ise Y arı sıvılarından eşit hacimlerde ko-
nulmuştur. Bir süre sonra kaplardaki sıvıların X 42 I. Kaynama noktası ile bu-
hacimleri şekil - II deki gibi gözlenmektedir. Y 60 har basıncı ters orantılı
olduğundan kaynama nok-
Buna göre, aynı koşullar altındaki bu sı- Z 78
tası X > Y olanın buhar ba-
vılarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi sıncı Y > X olur.
yanlıştır? Oda sıcaklığındaki buhar basınçları yukarı- II. Moleküller arası çekim
da verilen saf X, Y ve Z sıvıları ile ilgili; kuvveti büyük olanın buhar
A) X in buharlaşma hızı, Y ninkinden büyük- basıncı küçük olduğundan
tür. I. Aynı ortamda X sıvısının kaynama noktası moleküller arası çekim kuv-
en yüksektir. veti Y > X olanın buhar ba-
B) Y nin buhar basıncı, X inkinden büyüktür. sıncı X > Y olur.
II. Aynı sıcaklıkta en uçucu olan Z’dir. III. Uçuculuk ile buhar ba-
C) X in kaynama noktası, Y ninkinden küçük- sıncı doğru orantılı oldu-
III. Y’nin moleküller arası çekim kuvveti en
tür. ğundan uçuculukları X > Y
azdır. olanın buhar basıncıda
D) Y nin moleküller arası çekim kuvveti, X in- X > Y olur.
kinden büyüktür.
E) Kaynamaları süresince buhar basınçları II
eşittir. D) I ve II E) I, II ve III
7. B 8. B 9. C 10. D 123
Atmosferde Su Buharı
8. TEST
Atmosferde Su Buharı
1. Aşağıdaki tabloda sıcaklık, bağıl nem ve his- 4. I. Termometrenin ölçtüğü hava sıcaklığı his-
Havadaki su buharına nem
sedilen sıcaklık değerleri verilmiştir. sedilen sıcaklıktır.
denir. Sıcak hava, soğuk ha-
vadan daha fazla su tutabilir. II. Rüzgar ve nem oranı hissedilen sıcaklığı
Bağıl nem
Havanın su buharı içeriği, değiştirir.
genellikle bağıl nem kavramı %10 %20 %25 %30 %40
III. Farklı yüksekliklerde (rakım) hissedilen sı-
ile ifade edilir. Bağıl nem; belli 50 48 58 66 69 83
caklık değişir.
Hava sıcaklığı (°C)
bir sıcaklıkta havada bulunan 49 47 55 61 66 79
su buharı miktarının, havanın IV. Nem oranı sıcaklıkla birlikte yükseldiğinde
48 46 53 58 63 75
o sıcaklıkta taşıyabileceği en genellikle hissedilen sıcaklıkta artma göz-
47 45 51 55 60 70
fazla su buharı miktarına ora- lenir.
nıdır. Bağıl nem 1 m3 havanın 46 43 49 53 57 67
Yukarıdaki ifadelerden hangileri hissedilen
neme doyma oranı olarak da 45 43 48 52 56 65 sıcaklık için doğrudur?
tanımlanabilir.
Su buharı bulunmayan ha- A) I ve III B) II ve IV C) I ve IV
Buna göre, hissedilen sıcaklık 45°C iken
vaya kuru hava denir. Nemli hava sıcaklığı (I) ve bağıl nem yüzdesi (II) D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
hava ise su buharı ve kuru ha- aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
vanın bulunduğu karışımdır.
5. • (–1) – 26ºC arası, normal yaşamsal faali-
Havaya karışan su nem mik- I II
tarını belirler. Sıcaklık arttıkça yetlerin devam ettiği sıcaklık aralığıdır.
A) 50 25
nem artar. • 42 – 54ºC arası güneş çarpması yaşana-
B) 45 30
Ancak havadaki bağıl nem bildiği tehlikeli sıcaklık aralığıdır.
C) 46 20
arttıkça, suyun buharlaşma
D) 49 40
Palme Yayınevi
hızı azalır. Nemin en fazla Bağıl nem

olduğu aylar yaz aylarıdır.
E) 47 10
%30 %50 %60
Havanın alabileceği en fazla
sıcaklığı (ºC)
25 26 26 26
nem miktarına havanın o sı-
Hava
35 35 41 45
caklıktaki doygunluk noktası
denir. Doygunluk noktasına
2. Hava sıcaklığı 28°C iken, aşağıda verilen 40 43 55 63
gelen hava, daha fazla nem
bağıl nemlerden hangisinde hissedilen sı-
alamayacağı için sıcaklık düş-
caklık en fazla olur?
Tablo gerçek sıcaklığın bağıl neme bağlı ola-
tüğü zaman yağış başlar. rak oluşturacağı hissedilen sıcaklıkları göster-
A) % 34 B) % 33 C) % 30
Bağıl nem yüzde ile gösteri- mektedir.
lir. Örneğin; bir hava kütlesi 10 D) % 28 E) % 26
Buna göre,
gram nem taşıyabilecekken
taşıdığı nem miktarı 5 gram I. 25ºC de bağıl nem artsa da hissedilen sı-
ise bu durumda bağıl nem 3. Nem oranının yüksek olduğu bir yerleşim caklıklarda büyük değişimler olmayacak-
%50 olur. bölgesi için; tır.
I. Buharlaşma yavaş gerçekleşir. II. 35ºC ve %60 bağıl nem tehlikeli bir sıcak-
lık yaratır.
II. Hava içinde bulunan su buharı miktarı az-
dır. III. 40ºC de %30 bağıl nem ve üzeri değerler-
de insan yaşamı sağlığı üzerinde olumsuz
III. Hissedilen sıcaklık gerçek sıcaklıktan dü-
sonuçlar oluşabilir.
şüktür.
124 1. E 2. A 3. A 4. D 5. E
6. Aşağıdaki tabloda, gerçek sıcaklık değerleri- 8.

Bağıl nem
nin bağıl neme bağlı olarak hissedilen sıcaklık Hava (%) 20 25 30 35 40
değerleri verilmiştir. sıcaklığı (°C) Gerçek ve Hissedilen Sıcak-
45 48 52 56 60 65 lık
Hissedilen sıcaklık değeri (°C) 44 46 49 53 57 61 Belirli bir yükseltide ölçü-
% 15 bağıl % 20 % 35 43 44 47 50 54 58 len sıcaklığa gerçek sıcaklık
nemde bağıl bağıl Yukarıdaki tabloda farklı sıcaklıklarda ve bağıl denir.
nemde nemde nem oranlarında hissedilen sıcaklık değerleri Hissedilen sıcaklık ise ger-
Gerçek 44 44 46 57 verilmektedir. çek sıcaklık, nem, güneş ve
sıcaklık rüzgar hızından yararlanılarak
36 34 34 38 Buna göre;
değeri hesaplanan değerdir.
27 26 26 27 I. Hava sıcaklığı arttıkça hissedilen sıcaklık
(°C) Bağıl nem düşükse hava
artar. sıcaklığı olduğundan daha
Bu tabloya göre;
II. Hava sıcaklığının 43°C ve bağıl nemin soğuk, bağıl nem yüksekse
I. Bağıl nem arttıkça hissedilen sıcaklık de- % 25 olduğu anda hissedilen sıcaklık hava sıcaklığı olduğundan
ğeri her zaman artmayabilir. daha sıcak hissedilir. Örne-
47°C'dir.
ğin, havanın bağıl nemi %10
II. % 35 bağıl nemde gerçek sıcaklık ile his- III. Bağıl nem % sinin en yüksek olduğu hava iken 38ºC olan gerçek sıcak-
sedilen sıcaklık değerleri birbirine eşit ola- sıcaklığı 45°C'dir. lık 35ºC hissedilir, bağıl nem
bilir. yargılarından hangileri doğrudur? %40 olduğunda ise 38ºC olan
gerçek sıcaklık 43ºC hissedi-
III. 44 °C gerçek sıcaklıkta bağıl nem düştük- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
lebilir.
çe, gerçek sıcaklık ile hissedilen sıcaklık D) I ve III E) I, II ve III
değerleri arasındaki fark azalır.
Palme Yayınevi
9. Havanın 40°C sıcaklığa ulaştığı bir günde ba-

ğıl nem %70 olarak ölçülmüştür.
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre,
I. Hissedilen sıcaklık 40°C den yüksektir.
7. Öğretmeni Dilek’ten bağıl nem ve hissedilen II. Havadaki su buharının artması bağıl nemi
sıcaklık ile ilgili bildiklerini yazmasını istiyor. arttırır.
Dilek’te, III. Bağıl nemin düşmesi hissedilen sıcaklığı
I. Termometrenin ölçtüğü hava sıcaklığın- arttırır.
dan farklı olarak insan vücudunun hisset- yargılarından hangileri doğrudur?
tiği sıcaklığa hissedilen sıcaklık denir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
II. Havada bulunabilecek su buharına nem D) I ve III E) I, II ve III
denir.
III. Havadaki bağıl nem artarsa buharlaşma
hızlanır. 10. I. Karadenizde hissedilen sıcaklığın yüksek
olması
IV. Bağıl nem % 100 olduğunda yoğuşma
başlar. II. Yazın evinizin bodrum katındaki duvarlar-
da rutubet ve küf gözlenmesi
V. Sıcaklık arttıkça havadaki su buharı oranı
artar. III. Bolu dağlarında havanın taşıyamadığı su
buharının sise dönüşmesi
Yukarıdaki olaylardan hangileri bağıl nem
Buna göre, Dilek’in yazdığı cümlelerden
kullanılarak açıklanabilir?
kaç tanesi doğrudur?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
6. E 7. B 8. E 9. C 10. E 125
Gazların Genel Özellikleri

9. TEST
Gazların Genel Özellik-
leri 1. Hacmi sabit olan ve 5 litrelik kapalı kapta 4. Gazları tanımlarken kullanılan basınç bü-
w Gazlar sıkıştırılır, düşük sı- bulunan iki farklı gazın oluşturduğu karışım yüklüğü ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han-
caklık ve yüksek basınçta ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene- gisi yanlış olur?
sıvılaşabilir. mez?
A) Kapalı kapta bulunan gazların hem birbir-
w Öteleme, dönme ve titre-
A) Birbirleri ile her oranda karışabilirler. lerine hem de kabın çeperlerine çarparak
şim hareketi yaparlar.
uyguladıkları kuvvettir.
w Yoğunluğu düşüktür. B) Karışım homojendir.
w Yayılırlar. B) Gazların karışımları basınç oluşturur, tek
C) Bulundukları kabın taban ve tavanından
w Sıcaklık etkisiyle genleşir- bir gazın basıncından söz edilemez.
ayrı ayrı ölçülen basınç değerleri farklıdır.
ler.
C) Atmosfer basıncı deniz seviyesinden yük-
w Tanecikleri arasındaki D) Gazların hacmi 5 litredir.
seklere çıkıldıkça azalır.
boşluk çok fazla, çekim ise E) Bulundukları kabın iç yüzeyine çarparlar.
çok azdır. D) Basınç P ile ifade edilen bir büyüklüktür.
w Belirli şekli ve hacmi yok- E) Gazın basıncı birim hacimdeki taneciğin
tur. Bulundukları kabın sayısı, hızı ve çarpışma sayısıyla orantılı-
hem hacmini hem şeklini dır.
2. I. Gaz tanecikleri arasındaki çekim çok dü-
alırlar.
şüktür.
w Gazlar birbirleriyle her
oranda karışarak daima II. Aynı sıcaklıkta tüm gazların ortalama kine-
homojen karışım oluştu- tik enerjileri eşittir.
rurlar. III. Gazlar sadece dönme hareketi yaparlar. 5. Gazlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangi-
w Bulundukları kabın her
IV. Gazlar bulundukları kabın şeklini alırlar. si yanlıştır?
noktasına aynı basıncı ya-
parlar. Yukarıdaki ifadeler doğru (D) veya yanlış A) Gazlar birbirlerinden bağımsız hareket
Palme Yayınevi
w Maddenin en düzensiz ha- (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sı- ederler.
lidir. ralandığında aşağıdakilerden hangisi doğ-
B) Gazlar, çok küçük hacimlere sıkıştırılabilir-
w Akışkandır. ru olur? ler.
w Gaz molekülleri birbirleri
ile çarpıştıklarında tanecik A) D,Y,D,Y B) D,D,Y,D C) Y,D,Y,D C) Gazın yaptığı basınç kabın çeperlerinin her
hızları ve yönleri değişebi- yerinde aynıdır.
D) D,D,D,Y E) D,Y,Y,D
lir. Ortalama hızları değiş- D) Gazlar, katı ve sıvılardan çok daha büyük
mez. Çarpışmalar esnektir. yoğunluğa sahiptirler.
w Gaz tanecikleri arasında
3. E) Gaz molekülleri arasında esnek çarpışma
çekim kuvvetleri katı ve I
olur.
sıvılarınkine oranla çok az Katı ve sıvılara göre
olduğu için tanecikleri bir- potansiyel enerjisi
en büyüktür.
birinden uzaktır ve bağım-
sız hareket eder. III II
Genleşemezler. Gazlar Büyük oranda

sıkıştırılabilirler. 6. • Hacimleri kap hacmi kadardır.
• Tanecikleri titreşim, öteleme ve dönme
hareketleri yapar.
Yukarıdaki kavram haritasında gazlar ile ilgili Buna göre, aşağıdakilerden hangisi oda
bilgiler verilmiştir. koşullarında bu özelliği gösteremez?
Buna göre, bu bilgilerden hangileri doğru- A) Metan gazı
dur? B) Karbondioksit gazı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) Etil alkol sıvısı
D) I ve III E) II ve III D) Kükürtdioksit gazı

E) Oksijen gazı
126 1. C 2. B 3. C 4. B 5. D 6. C
7. I. Gaz tanecikleri arasındaki etkileşim kuv- 9. I. Homojen karışım oluşturabilme

vetleri çok zayıf olduğundan gaz tanecik- II. Sıcakılk etkisi ile genleşme
leri birbirinden uzakta ve bağımsız olarak Gazları Tanımlayan
III. Sıkıştırılabilme
hareket ederler. (D) (Y) Özellikler
IV. Titreşim hareketi yapabilme
II. Gazlar konuldukları kabı tamamen doldu- Basınç (P) : Atmosfer bir gaz
rurlar. (D) (Y) Yukarıda verilen özelliklerden hangileri sa- karışımıdır ve yeryüzüne ba-
III. Gaz molekülleri arasında büyük boşluklar dece maddenin farklı hallerinden biri olan sınç uygular. Atmosferin yer-
bulunduğundan bu boşluklar yanında gaz gazlar ile ilgilidir? yüzüne uyguladığı basınca
moleküllerinin hacimleri ihmal edilecek atmosfer basıncı denir. At-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IV mosfer basıncı barometre ile
kadar küçüktür. (D) (Y)
D) II ve IV E) I, III ve IV ölçülür. Atmosfer basıncı ilk
IV. Gaz tanecikleri, rastgele ve her yönde
kez 1643 yılında italyan bilim
bir doğru boyunca sürekli olarak hareket
adamı Evangelista Toricelli
ederler. (D) (Y)
tarafından ölçülmüştür.
V. Bulundukları ortamda kolaylıkla yayılırlar.
(D) (Y) Kapalı kapta bulunan gazlar
hem birbirlerine hem de kabın
Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve
çevrelerine çarparak çarptık-
yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır. 10. I. Atmosfer basıncı ................. ile ölçülür. ları yüzeye bir kuvvet uygular.
Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci II. Gazların bulunduğu kaba çarparak uygu- Bu kuvvete gaz basıncı denir.
kaç tanesini doğru (D) olarak işaretler? ladığı kuvvete ................. denir. Basınç, birim yüzeye uygula-
III. Kelvin ................. birimidir. nan kuvvettir. P ile gösterilir.
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
IV. Gazlar birbiri ile her oranda karışarak 1 atm = 760 mmHg
................. karışım oluştururlar. = 76 cmHg = 760 torr
Yukarıda verilen cümlelerdeki boşluklar
Hacim (V) : Bir maddenin
Palme Yayınevi
seçeneklerdeki kelimeler ile doğru eşleşti-

uzayda kapladığı boşluğa
rilip tamamlandığında hangi seçenek dışa-
hacim denir. Gazın hacmi,
rıda kalır? kabın hacmine eşittir. V ile
gösterilir.
A) Homojen B) Sıcaklık C) Isı
D) Basınç E) Barometre 1 L = 1 dm3
1 L = 1000 mL
1 mL = 1 cm3
Gazların hacmi, sıcaklık ve
basınçtan etkilenir. Bu ne-
8. denle, gazın hacmi ölçülür-
–23 X 27 ken bulunduğu şartlardaki
A sıcaklık ölçeği
11. basınç ve sıcaklık değerleri
Özellik Açıklama
de bilinmelidir.
B sıcaklık ölçeği I. Sıkıştırılabilme Tanecikler arası
Y 273 300
boşluk olması Sıcaklık : Kelvin sıcaklığa
Yukarıda Kelvin ve Celcius sıcaklık ölçekleri
II. Genleşebilme Sıcaklık ile ha- mutlak sıcaklık denir. T ile
oldukları bilinen A ve B ölçeklerindeki bazı de-
cimde artma ola- gösterilir. Celcius (°C) cinsin-
ğerler verilmiştir.
bilmesi den sıcaklık ise t ile gösterilir.
Buna göre;
III. Bulunduğu Titreşim hareketi Celcius (°C) + 273 = Kelvin (K)
I. A, Celcius sıcaklık ölçeğidir. kabı doldurma yapabilme
II. B, Kelvin sıcaklık ölçeğidir. Miktar : Gazların madde
miktarı, genellikle mol sayısı
III. X: 0°C, Y: 250 K’dir. Yukarıda gazlara ait olan bazı özelliklerin
ile belirtilir. 1 mol, 6,02.1023
yargılarından hangileri doğrudur? nedeni ile ilgili yapılan açıklamalardan han- taneciğe karşılık gelir. Bura-
gileri doğrudur? daki tanecik; atom, iyon, mo-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II lekül olabilir.
7. A 8. E 9. B 10. C 11. C 127

Gaz
Kaynama
S›v›-Gaz
noktas› Hal Değişimi
10. TEST
HAL DEĞİŞİMİ S›vı
1. I. İyotun süblimleşmesi 4.
Kat›-S›v›
Saf maddelerin ısı alarak veya
noktas›
Erime
vererek belirli sıcaklıkta bulun- II. Camın buğulanması Madde E. N.(°C) K. N.(°C)
duğu fazdan başka bir faza
X –48 –8
Kat›
geçişine hal değişimi denir. III. Alkolün uçması

Bir maddenin üç farklı halinin Y 22 136
fiziksel değişimi şu şekilde Yukarıdaki olayların fiziksel hal değişimleri
Z 0 100
gösterilebilir. için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Aynı ortamda bulunan arı X, Y ve Z madde-
I II III lerinin normal erime ve kaynama sıcaklıkları
Gaz
A) Katı → Gaz Gaz → Sıvı Sıvı → Katı yukarıdaki tabloda verilmiştir.
B) Katı → Sıvı Gaz → Sıvı Sıvı → Gaz Buna göre, X, Y ve Z ile ilgili aşağıdaki yar-
Buharlama
Yoğuşma

C) Gaz → Katı Sıvı → Gaz Gaz → Sıvı
Süblimleşme
D) Katı → Gaz Gaz → Sıvı Sıvı → Gaz A) X’in sıcaklığı 10°C den –10°C ye geçerken
Kırağılaşma
gösterdiği hal değişimine çiy oluşumu ör-

E) Katı → Gaz Sıvı → Gaz Sıvı → Gaz
S›v›
nek verilebilir.
Donma
B) Belirli bir basınçta Y ve Z nin birlikte sıvı

Erime
olduğu bir sıcaklık vardır.

2.
Madde E. N.(°C) K. N.(°C) C) Oda koşullarında Y ve Z sıvıdır.
X –10 54 D) Uçuculuğu en fazla olan X’tir.
Kat›
Y 5 80 E) 20°C deki Y ve Z maddelerinin sıcaklığı

Saf bir maddenin Z 34 196 40°C’ye çıkarıldığında hal değişimine uğ-
Katı → Sıvı → Gaz rarlar.
Palme Yayınevi
1 atm basınçta erime ve kaynama nokta-

dönüşümü sırasında ları verilen X, Y ve Z saf maddelerinden
w Moleküller arası uzaklık hangileri, suyun donma sıcaklığından oda
artar. sıcaklığına kadar ısıtıldığında sıvı halde gö-
w Moleküller arası çekim kuv- rülmez? 5. X, Y ve Z maddelerinin 35 °C’deki fiziksel hal-
vetleri azalır.
leri sırasıyla gaz, katı ve sıvıdır.
w Düzensizlik artar. A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
Bu maddelerin erime ve kaynama noktaları
w Isı alır. D) X ve Y E) Y ve Z verilmiştir.
w Molekül yapısı değişmez.
w Fiziksel özelliği değişir. Erime Kaynama
Madde
noktası (°C) noktası (°C)
3. X –10 I
Y II 80
Gaz
Sıcaklık (°C) X Y Z
Kaynama
Z 20 III
S›v›-Gaz
noktas›
–10 Sıvı Katı Katı Buna göre yukarıdaki tabloda I, II ve III ile
40 Sıvı Gaz Katı-sıvı gösterilen yerlere aşağıdakilerden hangisi
S›vı
gelebilir?
Yukarıda belirli sıcaklıklarda fiziksel halle-
ri verilen X, Y ve Z saf maddelerinin erime I II III
Kat›-S›v›
noktas›
Erime
noktaları arasındaki ilişki aşağıdakilerden A) 30 24 48

hangisinde doğru verilmiştir?
Kat›
B) 20 70 26
A) X > Y > Z B) Y > Z > X C) 30 50 76
C) Z > X > Y D) Z > Y > X D) 40 20 28
E) Y > X > Z E) 50 60 42
Gaz
128 1. D 2. C 3. D 4. E 5. C
uharlama
oğuşma
e
6. Saf bir maddenin hal değişim olayları X ve Y 9. Aşağıdaki olaylardan hangisi maddenin
dir. Bu hal değişim olayları ile ilgili aşağıdaki daha düzensiz bir faza geçişine örnek de-
bilgiler veriliyor: ğildir? Örnek
– X sırasında potansiyel enerji azalmaktadır. A) Buzun erimesi
Aşağıdaki tabloda P, A, L, M
– Y sırasında düzensizlik artmaktadır. B) Yaz aylarında ortamın serinlemesi için yer- ve E sembolleri ile gösterilen
Buna göre, X ve Y hal değişimleri için aşa- lerin sulanması maddelerin normal erime ve
ğıdakilerden hangisi doğrudur? C) Şekerin suda çözünmesi kaynama noktaları verilmiştir.
X Y D) Alkolün buharlaşması
Madde EN(°C) KN(°C)
A) Donma Yoğuşma E) Yağmur oluşumu
P –25 75
B) Donma Kaynama
A 68 190
C) Erime Kaynama
L –180 –40
D) Yoğuşma Donma
10. M 0 100
E) Kaynama Erime potansiyel sıcaklık E –10 80
ısı kinetik
Buna göre, maddelerin oda
düzensizlik koşullarındaki fiziksel halle-
7. Saf bir maddenin fiziksel halleri X, Y ve Z ile ri nasıldır?
gösterilmektedir. 1. Buzun erimesi sırasında .............. enerji
Kırağılaşma 1 değişmez, .................. enerji artar.
Z X Y
2 Donma 2. .................... bir enerji türüdür.
Buna göre, yukarıdaki dönüşümler ile ilgili; 3. Saf maddelerin hal değişimleri sırasında
....................... değişmez.
Palme Yayınevi
I. Z gaz, X katı, Y sıvı haldir.

Yukarıdaki kavramlar, yargılardaki boşluk-
II. 1 erime, 2 süblimleşme olayıdır. lara yerleştirildiğinde aşağıda verilenler-
III. Y→Z dönüşümünde düzensizlik azalır. den hangisi açıkta kalır?
A) Potansiyel B) Sıcaklık C) Kinetik
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Düzensizlik E) Isı
D) II ve III E) I, II ve III Çözüm:
11. X= Katı Oda koşulu 25°C sıcaklıktır.
Y= Sıvı EN KN
Z= Gaz 25
P
X, Y ve Z maddelerinin 1 atm basınç ve 70°C S›vı
8. Saf X maddesinin 1 atm basınçtaki erime ve
sıcaklıktaki fiziksel halleri yukarıda verilmiştir. -25 75
kaynama noktaları sırasıyla 30°C ile 125°C’dir.
Erime Kaynama 25 A
Buna göre, kapalı bir kapta 10°C'de katı Madde
sıcaklığı (°C) noktası (°C) Katı
halde bulunan X maddesinin 1 atm basınç-
X 40 110 68 190
ta ısıtılması ile ilgili;
Y –18 200 L
I. Oda sıcaklığında katı halde bulunur. 25
Z –5 49 Gaz
II. 50°C'de katı - sıvı bir arada bulunur. -180 -40
III. 150°C'de sıvı - gaz bir arada bulunur. Buna göre, X, Y ve Z maddelerinden hangi- M 25
leri için verilen erime ve kaynama noktaları
yargılarından hangileri yanlıştır? S›vı
doğru olamaz? 0 100
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III E 25
A) Yalnız Y B) Yalnız X C) Y ve Z
D) I ve III E) I, II ve III S›vı
D) X ve Z E) X ve Y -10 80
6. B 7. C 8. C 9. E 10. D 11. B 129

Hal Değişim Grafikleri – I

11. TEST
ARI MADDENİN HAL
DEĞİŞİM GRAFİĞİ 1. Sıcaklık (°C) 3. Deniz seviye- Sıcaklık (°C)
Isıtılan saf bir katının sıcaklığı sindeki sıcak-
erime sıcaklığına kadar yük- lık – zaman 80
selir, erime sıcaklığında sabit grafiği yandaki
90
kalır. Erime tamamlandıktan gibi verilen bir
5 15 Zaman
sonra s›v›n›n sıcaklığı tekrar 40
X maddesi 25 35 (dk)
-120
yükselir, kaynama sıcaklı- yükseğe çıka-
ğında sabit kalır. Kaynama ta- 10 1 2 3 rılmaktadır.
0 Zaman
mamlandıktan sonra buharın 10 40 50 (dk)
sıcaklığı artar. Buna göre, yükseğe çıkarıldıktan sonraki;
Yukarıda sıcaklık-zaman grafiği verilen saf
X katısı ile ilgili aşağıdaki yargılardan han- I. Kaynama sıcaklığı 80ºC dir.
Sıcaklık (°C)
gisi yanlıştır? II. Aynı miktar ve özdeş ısıtıcıyla kaynamaya
lır. A) Erime sıcaklığı 40°C’dir. başlama zamanı 25 dakikadan az sürer.
a G
Isı
t2
S+G B) Birinci ve üçüncü bölgelerde madde ho- III. X maddesinin erimesi yine –120ºC de ger-
S
rir
mojen görünümlüdür. çekleşir.
K+S ve
t1
K Isı
C) İkinci bölgede maddenin potansiyel ener- yargılarından hangileri doğrudur?
I II III IV V
jisi artar.
Isı (kj) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Erime süresi 40 dakikadır.
Yukarıdaki grafik saf bir ka- D) I ve III E) II ve III
tının sıcaklık-ısı değişimini
E) Birinci ve üçüncü bölgelerde maddenin
gösteriyor. II. bölgede erime, taneciklerinin kinetik enerjisi artar.
IV. bölgede ise kaynama ol-
2. –10°C sıcaklıktaki m gram buzun düzgün ısı
Palme Yayınevi
maktadır. II. ve IV. bölgelerde

veren bir ocakta ısıtılması sırasında sıcaklığın
maddenin potansiyel enerjisi
zamanla değişim grafiği aşağıda verilmiştir.
artar. I, III ve V. bölgelerde ise
maddenin sıcaklığı artmakta- Sıcaklık (°C)
4.
dır. Sıcaklığı artan maddenin Sıcaklık (°C)
kinetik enerjisi de artar.
100
10
80
x y z
0 Zaman
Zaman
-110
-10 -120
Buzun başlangıç sıcaklığı değiştirilmeden

yapılan bir başka deneyde y ile gösterilen Deniz seviyesinde bir X maddesine ait sıcaklık
zaman aralığı iki katına çıktığına göre, aşa- – zaman grafiği yukarıdaki gibidir.
ğıdaki yargılardan hangisi doğrudur? Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi
A) Isıtıcının gücü ve buzun kütlesi iki katına yanlıştır?
çıkarılmıştır.
A) X maddesi saf maddedir.
B) Buz kütlesi sabit tutulmuş, ısıtıcı gücü iki
B) Donma noktası 0°C nin altındadır.
katına çıkarılmıştır.
C) X maddesi suyun katı olduğu sıcaklıklarda
C) Isıtıcı gücü sabit tutulmuş, buz kütlesi üç
katı ya da sıvı halde olabilir.
katına çıkarılmıştır.
D) X maddesi aynı koşullardaki sudan daha
D) z ile gösterilen zaman aralığı değişmemiş-
uçucudur.
tir.
E) Suyun sıvı olduğu tüm sıcaklıklarda X'te
E) x ile gösterilen zaman aralığı iki katına çık-
tamamen sıvıdır.
mıştır.
130 1. D 2. E 3. B 4. E
5. Arı bir katının 7. Zaman aralığı Durum

Sıcaklık (°C)
ısıtılmasına ait 0 – t1 Sıvı halde
b Sıcaklık (°C)
sıcaklık – za-
t1 – t2 Kaynamakta
man grafiği a r.
alı
yandaki gibidir. –30ºC de donan ve 80ºC de kaynayan bir Isı
G
25 S+G
I II III maddenin bazı zaman aralıklarındaki durum- t2
Buna göre, S
rir
Zaman
ları yukarıda verilmiştir. t1
K+S
Isı
ve
aşağıdaki ifa- K
4 12 15 (dk) Buna göre, maddeye ait sıcaklık – zaman I II III IV V

delerden han-
gisi yanlıştır? grafiği aşağıdakilerden hangisi olabilir? Isı (kj)
I, III ve V. bölgelerde
A) Madde aºC'nin altında en düzenli fiziksel A) B)
madde homojen, II. ve
haldedir.
Sıcaklık (°C) Sıcaklık (°C) IV. bölgelerde heterojen-
B) Üçüncü bölgede buhar kabarcıkları olu-
dir. I, III ve V. bölgelerde
şur. 80 80 maddenin aldığ› ısı miktar›
C) Katının bulunduğu ortamın yükseltisi artı- 0 t 1 t2 Q= m.c.∆t ile hesaplan›r.
0 Zaman Zaman
rıldığında aºC sıcaklığı değişmez. t2 t3 (dk) (dk) II. ve IV. bölgede mad-
-30 t1 -30
D) 12. dakikadan itibaren madde sıvı halde- denin aldığ› ›s› miktar›
dir. C) Sıcaklık (°C) D) Sıcaklık (°C) Q= m.L ile hesaplan›r.
E) 6. dakikada maddenin katı ve sıvı hali bir t1°C’de katı ilk defa sıvı hale
aradadır. 80 geçmeye başladığı için bu sı-
100 caklığa erime sıcaklığı denir.
0 Zaman
t 1 t2 t2°C ise maddenin kaynama
-30 (dk)
Zaman sıcaklığıdır.
t1 t 2
E) (dk)
Soğumada ise, bu olay-
Palme Yayınevi
Sıcaklık (°C)
ların tam tersi olur. Sistemin
180 toplam enerjisi azalır. Sıcaklık
azalması olan yerlerde kinetik
80
6. enerji azalır. Hal değişimi olan
Sıcaklık (°C)
Zaman
t1 t2 t3 t4 (dk)
yerlerde ise potansiyel enerji
c azalır.
b
a 8.
Sıcaklık (°C)
I II III IV
Zaman
3 10 15 25 (dk)
Arı bir maddenin zamanla ısıtılmasına ait gra- t
fik yukarıdaki gibidir. I II III

Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi Zaman
a b
yanlıştır?
Sıcaklık-zaman grafiği yukarıdaki gibi olan
A) c noktasında buhar basıncı bulunduğu or-
tamın basıncına eşittir. saf X maddesi ile ilgili;
B) a ve b nicelikleri maddenin kütlesine bağlı I. Başlangıçtaki fiziksel hali sıvıdır.

değildir. II. Donma noktası t°C’dir.
C) İkinci bölgede maddeye ısı verilmediği için III. Üçüncü bölgede sıvı haldedir.
sıcaklık değişmemektedir.
D) Madde kütlesi değişmezken ısıtıcı gücü
değildir?
azaltılırsa erime 7 dakikadan fazla sürer.
E) Kaynama 10 dakika sürmüştür.
5. C 6. C 7. C 8. E 131
Hal Değişim Grafikleri – II

12. TEST
Sıcaklık (°C)
1. 3.
Sıcaklık (°C) X katısının kütlesi (g)
t2
t1
t3
P A
x 2x t2
Zaman (dk)
t1 L M
Şekil I
E Zaman
Sıcaklık (°C) Zaman 0 t1 t2
Yukarıdaki grafik arı bir X maddesinin soğu- Arı X katısının düzenli bir şekilde ısıtılması sı-
tulmasına aittir. rasında katı kütlesinin zamanla değişimi yuka-
t2 rıdaki grafikte verilmiştir.
Buna göre, X maddesi ile ilgili;
t1
Buna göre;
I. Erime noktası t1°C dir.
2x 4x Zaman (dk) I. Başlangıçta X katısı erime sıcaklığındadır.
II. P-A aralığında sistem heterojendir.
Şekil II II. 0–t1 zaman aralığında X katısı, sıvısı ile bir
III. A-L aralığında, X taneciklerinin kinetik
Grafikler yorumlandığın- arada bulunur.
enerjisi artmaktadır.
da; (katı için)
yargılarından hangileri doğrudur? III. t1–t2 zaman aralığında sıcaklık sabittir.
w Erime noktaları eşit oldu- yargılarından hangileri doğrudur?
ğundan aynı katı olabilirler. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
w Katılar aynı ise, ikinci gra-
fikte kullanılan kütle bi- D) I ve III E) I, II ve III
Palme Yayınevi
rincinin iki katıdır (ısıtıcılar

özdeştir.)
w Aynı katıya ait kütleler eşit 2.

Sıcaklık (°C)
ise I. grafikteki ısıtıcının şid-
deti II.’dekinin iki katıdır.
Maddenin Hal Değiştir- 4. Sıcaklık (°C)

me Sıcaklığını Etkileyen
Faktörler 60
•n
w Maddenin cinsi: Maddenin
20 I II III 90 • •
tanecikleri arasındaki çekim l m
Isı (kal) 25 • k
kuvveti arttıkça erime ve 0 20 200 400
kaynama sıcaklığı artar. Ta- 0 Zaman
necikleri arasındaki çekim 3 gram saf X katısının sıcaklık-ısı değişim gra-
kuvveti az olan sıvılar için fiği yukarıdaki gibidir. Katı haldeki saf X maddesinin ısıtılmasına ait
uçuculuğun fazla olduğu sıcaklık-zaman grafiği yukarıdaki gibidir.
söylenebilir.
yanlıştır? Buna göre, saf X maddesi ile ilgili aşağıda-
w Dış basınç: Maddenin bu-
lunduğu ortamın dış basıncı ki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) 1 gram X katısını eritebilmek için 60 kal ısı
hal değiştirme sıcaklığını et-
gerekir. A) I’de erimeye başlar.
kiler.
w Maddenin Safsızlığı: B) X katısının erime noktası 60°C’dir. B) I–m aralığında (I’den m’ye doğru) tanecik-
Madde herhangi başka C) 20°C de 150 kalori ısı aldığında katı – sıvı lerinin potansiyel enerjisi artar.
birmadde ile karıştırıldı-
birlikte bulunur. C) m’den sonra sıvı halindedir.
ğında hal değişim sıcaklığı
etkilenir. Saf sıvıya uçucu D) İkinci bölgede madde sadece sıvı halde D) k–l aralığında (k’dan l’ye doğru) tanecikle-
olmayan katı eklenip çözül- bulunur. rinin kinetik enerjileri artar.
düğünde kaynama sıcaklığı
yükselirken donma sıcaklığı E) 3 gram X katısının sıcaklığını 20°C den E) n’de tanecikleri arasındaki uzaklık,
düşer. 60°C ye çıkarmak için 20 kalori ısı gerekir. m’dekinden daha azdır.
132 1. C 2. D 3. C 4. E
5. 7.
Sıcaklık (°C)
Sıcaklık (°C)
120 Örnek
Y
110 110 1 atmosfer basınçta saf X ve
X Y sıvılarından oluşan bir çö-
60
10 zelti ısıtıldığında çözeltideki
40
I II III IV V kütlece X yüzdesinin arttığı
Isı (kj) 10
80 580 700 1500 gözleniyor.
Zaman (dk)
0 3 9 18 34 60
Buna göre,
Saf bir maddenin soğutulmasına ait ısı – sı- Aynı ortamda bulunan eşit kütlelerdeki saf X I. Tanecikler arası çekim
caklık grafiği yukarıdaki gibidir. ve Y katılarının özdeş ısıtıcılar ile ısıtılmasına kuvveti
Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi ilişkin sıcaklık-zaman değişim grafiği yukarı- II. Uçuculuk
yanlıştır? daki gibidir.
III. Kaynama noktası
Buna göre;
A) Beşinci bölgede madde sadece titreşim niceliklerinden kaç tanesi
hareketi yapar. I. Y’nin erime noktası, X’inkinden yüksektir. X'te, Y'den daha küçüktür?
B) Madde yoğuşma süresince 500 kj ısı alır. II. X’in 1 gramının erimesi için gereken ısı
miktarı, Y’ninkinden fazladır.
C) Bu koşullarda maddenin kaynama sıcaklı-
ğı 110ºC iken donma sıcaklığı 10ºC dir. III. X’in tamamının eridiği anda, Y katı-sıvı ka-
rışımı halindedir.
D) Madde 0ºC de tamamen katıdır.
E) Aynı miktar madde aynı ortamda katı hal-
den sıvı hale geçseydi erimesi için 800 kj A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
ısıya ihtiyacı olurdu.
Palme Yayınevi
6. 8. Erime noktası 50 °C olan arı bir katı madde

Sıcaklık (°C) oda sıcaklığından başlanarak tamamen eri-
yinceye kadar ısıtılıyor.
Buna göre, bu olayla ilgili;
10 Katı kütlesi Sıcaklık (°C)
Zaman (dk) 50
0 4 7 Çözüm:
25
Saf katıya ait sıcaklık – zaman grafiği yukarı- Çözelti ısıtıldığında karışım-
0 Zaman Zaman daki X'in kütlece yüzdesi
daki gibidir. I II
arttığına göre karışımda Y
Buna göre,
Kinetik enerji azalmaktadır. Yani Y'nin
I. Madde 10ºC de erimektedir. uçuculuğu daha fazladır.
II. Erime 4 dakika sürmüştür. Kaynama noktası düşüktür.

25 Tanecikler arası çekim kuvveti
III. Kapta 6. dakikada sadece sıvı vardır.
düşüktür.
IV. 2. dakikada madde heterojen görünüm- Zaman
III
dedir.
yargılarından hangileri doğrudur? çizilen grafiklerden hangileri doğrudur? 1
A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I, II ve III E) I, II, III ve IV D) I ve III E) I, II ve III
5. B 6. E 7. D 8. A 133
Hal Değişim Grafikleri – III

13. TEST
Örnek
1. 3.
Katı kütlesi (g) Sıcaklık (°C)
Sıcaklık (°C)
b
t2
t1 a 1 2
0 t1 t2 Zaman
Zaman (dk)
0 a b c d Zaman
Yukarıdaki grafikte soğutulan saf X madde-
Bir arı sıvının sıcaklık – zaman grafiği yukarıda
sine ait katı kütlesinin zamana göre değişimi
Saf bir X katısının ısıtılmasına verilmiştir.
verilmiştir.
ait sıcaklık – zaman grafiği yu- Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi
karıda verilmiştir.
Buna göre;
yanlıştır?
Bu grafiğe göre; I. t1 anında sıvı donmaya başlamıştır.
A) Sıvının ilk sıcaklığı a°C dir.
I. a – b zaman aralığı, II. Madde t1 – t2 aralığında heterojendir.
B) b°C sıcaklığında buharlaşma durur.
madde miktarına bağlı de-
III. 0 – t1 aralığında sıvının sıcaklığı artmakta-
ğildir. C) Sıvının 1 aralığında kinetik enerjisi artar-
dır. ken, 2 aralığında kinetik enerjisi değişme-
II. b – c zaman aralığında
yargılarından hangileri yanlıştır? mektedir.
buhar kabarcıkları oluşur.
III. Dış basınç artırılırsa t2 de- (Geri süblimleşme olmadığı düşünülecek.) D) Isıtıcı gücünün azaltılması 1 ve 2 aralıkları-
ğeriartar. nı arttırır.
yargılarından kaç numaralı E) Isıtıcı gücü arttırılırsa b niceliği değişmez.
Palme Yayınevi
olanları yanlıştır?
2. Sıcaklık (°C)
80
60
25
Zaman
4.
0 t1 t2 t3 (dk)
Sıcaklık (°C) –5 –1 0 0 1 25 80 80
Gaz halindeki bir bileşiğin sıcaklık – zaman Zaman (dk) 0 2 3 6 7 10 15 20

değişimi grafikteki gibidir.
Çözüm: Bir saf maddenin ısıtılmasına ait sıcaklık – za-
Madde miktarı değişirse Bu grafiğe göre bileşikle ilgili aşağıdaki ge- man tablosu yukarıdaki gibidir.
erime süresi değiştiği için a nellemelerden hangisi yanlıştır? Buna göre,
– b zaman aralığı değişir. b A) Başlangıçtan t1 anına kadar taneciklerin I. Madde başlangıçta katıdır.
– c zaman aralığında ise sıvı ortalama kinetik enerjisi azalır.
ısınmaktadır. Bu sırada buhar II. Madde 80°C de kaynamaktadır.
B) t1 anından sonra bir süre yoğuşma ger-
kabarcıkları oluşur. t2ºC kay- III. Erime 6 dakika sürmüştür.
çekleşir.
nama sıcaklığıdır. Dış basınç
C) t1 – t2 aralığında taneciklerin potansiyel IV. Madde oda koşullarında sıvıdır.
artırılırsa kaynama sıcaklığı
enerjisi artar. yargılarından hangileri doğrudur?
artar.
D) X maddesi tek cins tanecik içerir. A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV
I E) Oda sıcaklığında sıvıdır. D) I, II ve IV E) I, II ve III
134 1. C 2. C 3. B 4. D
5. X, Y ve Z maddeleri ile ilgili bazı bilgiler aşağı- 8. – Saf X sıvısı erime noktasının altındaki bir
daki gibidir. sıcaklığa soğutuluyor.
• Tümü saf maddedir. – Saf Y gazı kaynama noktasının altındaki Örnek
• 30ºC sıcaklıktaki X, Y ve Z maddeleri sıra- bir sıcaklığa soğutuluyor.
sıyla gaz, katı ve katı – sıvı haldedir. – Saf Z sıvısı donma noktasının altındaki bir
Sıcaklık (°C)
Buna göre, sıcaklığa soğutuluyor.
I. 35ºC de Z sıvıdır. X, Y, Z maddeleri yukarıdaki işlemler uygu-
t2
II. Aynı ortamda X'in kaynama noktası Y nin- landıktan sonra hangi fiziksel halde bulu-
kinden yüksektir. nur? t1
A) X ve Y katı, Z gaz 1 2 3 4 5
III. Y nin erime noktası 30ºC den yüksektir.
B) X ve Z katı, Y sıvı Isı (kal)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III C) Y ve Z katı, X sıvı
Saf bir X maddesine ait sıcak-
D) X ve Z sıvı, Y gaz lık – ısı grafiği yukarıda veril-
E) X ve Y sıvı, Z katı miştir.
Grafiğe göre;
6. Sıcaklık (°C)
I. X maddesi 1 nolu bölgede
9. Oda koşullarında katıdır.
Sıcaklık(°C)
ısıtılmaya başla- II. t2ºC sıcaklığı X maddesi-
190
nan m gram saf X nin buharlaşma noktasıdır.
katısının tama- 80
III. X maddesi 2 nolu bölgede
men eritilmesine 25
1 2 3 4 5 6 buharlaşabilir.
ilişkin sıcaklık-za- 0 5 20 Zaman (dk)
Zaman IV. 4 nolu bölgede madde he-
man grafiği şekil-
Palme Yayınevi
Aynı ortamda saf X, Y ve Z sıvılarının kaynama deki gibidir. terojen görünüm kazanır.
sıcaklıkları arasındaki ilişki TX > TY > TZ dir. Buna göre, V. 2 nolu bölgede madde ısı
almaktadır.
X, Y ve Z sıvı karışımının sıcaklık-zaman
grafiği şekildeki gibi olduğuna göre; Grafik Açıklama yargılarından kaç numaralı
1. A a. X sıvısının olanı yanlıştır?
I. Üçüncü zaman aralığında Y sıvı, Z gaz ha-
kütle-zaman
lindedir. grafiğidir.
II. 190°C nin üzerindeki sıcaklıklarda her üç
madde de gaz halindedir.
0 5 20 Zaman (dk)
III. Aynı sıcaklıkta X’in buharlaşma hızı en 2. B b. X katısının
fazladır. kütle-zaman
grafiğidir.
yargılarından hangileri doğrudur? 80
25
0 10 40 Zaman (dk)
3. C c. 2m gram saf
X katısının
7. 1 atm basınçta iken X, Y ve Z saf maddelerinin sıcaklık-zaman
farklı iki sıcaklıktaki fiziksel halleri şöyledir: grafiğidir.
• –10°C de X sıvı, Y katıdır.

0 5 20 Zaman (dk)
• 60°C de Y gaz, Z katıdır.
Buna göre, X, Y ve Z nin erime noktaları grafik-açıklama eşleştirmesi için aşağıda- Çözüm:
arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisin- kilerden hangisi doğrudur? t2ºC sıcaklığı X maddesinin
de doğru verilmiştir? A) 1b, 2a, 3c B) 1a, 2c, 3b kaynama noktadır.
A) Y > X > Z B) Z > X > Y C) Z > Y > X C) 1b, 2c, 3a D) 1a, 2b, 3c
II
D) X > Y > Z E) X > Z > Y E) 1c, 2a, 3b
5. C 6. B 7. C 8. B 9. C 135
Doğa ve Kimya
5.
Ünite
5.Ünite /DOĞA VE KİMYA
Su ve Hayat – I
1. TEST
SUYUN VARLIKLAR İÇİN
1. 4. I. Su kaynaklarının büyük bir kısmı hiçbir iş- ÖNEMİ
Yeraltı suları
lem yapılmadan içilebilir durumdadır. Hayatın kaynağı sudur. Bitki
ve hayvanların yaşamlarını
Çaylar Nehirler
(D) (Y)
sürdürebilmeleri suyun varlı-
Su II. Su kaynakları arasında yüzde oranı en faz-
kaynakları ğına bağlıdır. Kısacası su ol-
la olanı buzullardır. (D) (Y) madan hayat olmaz. Normal
insanda yaklaşık 35 litre su
III. Su sertliği yüksek olan sular içilmez. (D) (Y)
Tatlı su bulunur. Susuz kalma duru-
Dereler
gölleri IV. Canlı vücudunda gerçekleşen tüm fiziksel munda insan hayatı tehlikeye
ve kimyasal olaylar sulu ortamda gerçek- girer. İnsan ve diğer canlılar
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu- için suyun başlıca yararları
leşir. (D) (Y)
cuklarda bazı su kaynakları verilmiştir. şu şekilde sıralanabilir.
Buna göre, bu kutucuklarda verilenlerden V. Dünya su kaynaklarının birçoğu tatlı su- – Vücudun ısı dengesini
kaç tanesi dünya su kaynaklarının kullanı- dur. (D) (Y) sağlar.
labilir olanlarıdır? Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve – Sindirimi kolaylaştırır.
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır. – Vücutta oluşan toksik
maddelerin dışarı atılma-
Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci
sını sağlar.
kaç numaralı olanı doğru (D) olarak işaret-
– Erken yaşlanmayı, kabız-
ler?
2. ( ) Dünya'nın %70'inin su ile kaplı olmasın- lığı, saçlarda matlaşmayı
A) I B) II C) III D) IV E) V önler.
dan dolayı su sonsuz bir kaynaktır.
– Metabolizmayı hızlandı-
( ) İnsan nefes alıp verirken vücudundan su
rır, kilo vermeyi kolaylaş-
kaybeder.
tırır.
( ) Yiyecek ve içeceklerde, canlıların su ihti- 5. I. Yumuşatılmış suyun tadı sert sudan daha
– Enerji ihtiyacının karşı-
güzeldir.
Palme Yayınevi
yacını karşılayabilir. lanmasında rolü vardır.

Su ile ilgili yukarıda verilen ifadeler doğru II. Bahçeler ve balkonlar sık sık sulandığında – Bitkiler, fotosentez, terle-
(D) ya da yanlış (Y) olarak belirlenirse sıra- su tasarrufu sağlanamaz. me gibi çeşitli işlemlerde
sıyla verilecek cevaplar hangisinde doğru III. Yaş ilerledikçe vücudun su oranı artar. suyu kullanılar.
olur? – Organların rahat çalış-
Yukarıda verilen yargıların I, II ve III sırası-
masını sağlar.
na göre doğru “D” ve yanlış “Y” olarak sıra-
A) Y, Y, Y B) Y, D, Y C) D, D, Y lanması aşağıdakilerden hangisinde doğru – Böbreklerin dengeli ça-
verilmiştir? lışmasını sağlar.
D) Y, D, D E) D, Y, D
Su; insan vücudunun en bol
A) D, Y, D B) D, D, D C) Y, D, Y bileşeni olup yeni doğan
D) D, D, Y E) Y, Y, D bebeklerin vücudunda %75
– 80 oranında, yetişkin bir in-
san vücudunda ise %55 – 75
3. Öğretmeni İlyas’tan suyun başlıca yararları ile oranında bulunur. Yaş ilerle-
ilgili bildiklerini yazmasını istiyor. dikçe vücudun su oranı aza-
6. I. Suların geçtiği topraklardaki kireci çözme- lır. Bir insan yemek yemeden
İlyas’ta si sadece su içerek yaklaşık
I. Besinlerin sindirimi II. Sularda çok miktarda çözünmüş Ca2+ ve beş hafta yaşayabilir. Ancak
II. Deri ve cildin nemlenmesi Mg2+ iyonlarından oluşmuş bileşikler bu- susuzluğa en fazla on iki gün
dayanabilir.
III. Eklem ve organların rahat hareket etmesi lunması
Su, canlıların yaşaması ve
IV. Vücudun ısı dengesinin sağlanması III. Suların yemek tuzu olarak bilinen tuzları
günlük ihtiyaçlarının karşı-
V. Toksik maddelerin vücuttan atılması bol bulundurması lanması için kullanıldığı gibi
Yukarıdakilerden hangileri suda sertlik endüstriyel olarak da kullanı-
oluşturucu durumlardandır? lır. Tuzlu su korozyona neden
Buna göre, İlyas'ın yazdığı cümlelerden olacağı için endüstride tatlı
kaç tanesi doğrudur? A) Yalnız III B) II ve III C) I ve II su kullanılır.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve III E) I, II ve III
1. A 2. D 3. E 4. D 5. D 6. C 137
7. 9. I. Mg2+
I
II. Na1+
Su Kaynakları ve Su Tasar- Isıtma ve soğutma sistemlerinde
rufu tortu oluşmasına neden olur. III. K1+
Dünyanın %70 inin sularla IV. Ca2+
kaplı olmasına karşın içilebilir III II
Sertlik dere- Yıkanan V. CI–
su kaynakları bunun yalnız- Sert Su
cesi arttıkça bardaklarda
ca %1 i kadardır. Bu suyun- sabun tüke- lekelerin Yukarıdaki iyonlardan kaç tanesi suya
da %97’si tuzlu su, sadece timi azalır, oluşmasına sertlik veren iyonlardır?
çamaşırların neden olur.
%3’lük kısmı tatlı sudur. Tatlı yıpranıp A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
suyun büyük bir kısmı buzul- renklerinin
solması
larda, toprakta, atmosferde artar.
ve yer altı sularında bulunur.
Yeryüzündeki tatlı su miktarı Yukarıdaki kavram haritasında yer alan ku-
oldukça düşük olduğu için tucuklarda verilen sert sularla ilgili bilgiler-
10. Öğretmeni Hülya’dan yumuşak suya ait özel-
suyu kullanırken çok dikkatli den hangileri yanlıştır? likler ile ilgili bildiklerini yazmasını istiyor.
olunmalıdır.
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III Hülya’da;
Tatlı suYüzey suyu Nehirler
%3 % 0,3 D) II ve III E) I, II ve III I. Kullanımı ile saçlar parlak olur.
%2
Yeraltı Bataklıklar II. Bu su ile yapılan çay bulanık olur.
suyu %11
% 31,4 III. Enerji tüketimini azaltır.
Tuzlu su Buz dağları Göller
(Okyanus- ve Buzullar % 87 IV. Kullanıldığı ısıtma araçlarının ömrü uzun
lar) %97 % 68,3 olur.
V. Daha az sabun kullanılmasını sağlar.
Dünyadaki Tatlı su Tatlı yüzey 8.
su suları Palme Yayınevi cümlelerini yazıyor.
Yeryüzündeki su kaynaklarının
%5 t
dağılımı Buna göre, Hülya’nın yazdığı cümlelerden

ye %1
emiz
m 0 kaç numaralı olanı yanlıştır?

e-
Su tasarrufu için yapılacak içm
lik
%2 e %35 Banyo
önlemlerden bazıları şunlar- 0Ç
şır/B ama-
ulaş
dır; yıka ık
ma
– Musluklar açık bırakılma-
malıdır. %30 Tuvalet
– Bulaşık ve çamaşırlar
elde değil makinelerde 11. I. İçinde çözünmüş iyon miktarı düşük olan
yıkanmalıdır. Evlerde kullanılan suyun yaklaşık dağılımları ve lezzetli olan sulara yumuşak su denir.
– Diş fırçalarken, tıraş olur- yukarıdaki gibidir. (D) (Y)
ken musluk açık bırakıl-
Buna göre, II. Dünya’daki suyun %97 sini tuzlu sular
mamalıdır.
oluşturur. (D) (Y)
– Bozuk musluklar tamir I. Banyo sırasında suyu bir yerde biriktirerek
edilmelidir. kullanmak III. Deniz ve göl suları yumuşak sudur. (D) (Y)
– Tatlı su kaynaklarının IV. Bitkiler, fotosentez ve terleme gibi çeşitli
II. Çamaşır ve bulaşığı makine kullanarak yı-
kimyasal veya zararlı
kamak işlemlerde suyu kullanırlar. (D) (Y)
atıklarla kirlenmesi ön-
lenmelidir. III. Tuvaletlerde gereksiz sifon kullanmamak V. Tatlı suların büyük bir kısmını buzullar
– Atık su geri kazanım üni- oluşturur. (D) (Y)
IV. Sebze ve meyveleri yıkadığımız suları bi-
teleri yapılmalıdır. Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve
riktirip çiçekleri sulamak
yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır.
işlemlerinden hangileri su tasarrufu sağ-
lar? Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci
kaç numaralı olanı yanlış (Y) olarak işaret-
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV ler?
D) I ve IV E) I, II, III ve IV A) I B) II C) III D) IV E) V
138 7. A 8. E 9. B 10. B 11. C

Su ve Hayat – II
2. TEST
SUYUN SERTLİK VE
1. Sağlıklı bir içme suyunda, insan vücudu için 4. I. Bulaşık ve çamaşır makinesinin tam dol- YUMUŞAKLIK
yararlı bazı iyonların bulunması beklenir. ÖZELLİKLERİ
madan kullanılmaması ile su tasarrufu
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi sağlıklı sağlanabilir. İçerisinde fazla miktarda kal-
bir içme suyunda yeterli miktarda bulun- II. Temiz su hiçbir zaman bitmeyecek bir siyum ve magnezyum katyon-
malıdır? ları bulunduran su sert su,
kaynaktır.
içerisinde kalsiyum ve mag-
A) Bakır B) Kurşun C) Bromür III. Yumuşak suların içimi hoştur. nezyum katyonları bulundur-
D) Kalsiyum E) Klorür IV. Yeraltı sularının tamamı yumuşak sudur. mayan ya da çok az miktarda
bulunduran sulara yumuşak
Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sırası-
su denir.
2. I. Yeryüzündeki tatlı su kaynaklarındaki su na göre doğru “D” ve yanlış “Y” olarak sıra-
miktarı tuzlu sulardan daha fazladır. (D) (Y) landığında aşağıdakilerden hangisi doğru
Sert su Yumuşak
olur?
II. Dünya’daki su kaynaklarının %3’ü içme su
ve kullanma suyu teminine elverişlidir. A) D, Y, D, Y B) D, D, Y, Y – Sabunlar – Sabunlar
(D) (Y) C) Y, Y, D, D D) D, D, Y, D kolaylıkla kolaylıkla
köpürmez. köpürür.
III. Okyanus suları tuzlu su kaynağıdır. (D) (Y) E) D, D, D, Y Sabun
IV. İnsan vücudundaki su oranı cinsiyet, yaş sarfiyatını
günlük aktiviteler ve fiziksel özelliklere arttırır.
göre değişiklik gösterir. (D) (Y) – İçimi lez- – İçimi lez-
V. Endüstriyel atıklar göl, akarsu, deniz gibi zetli değil- zetlidir.
5. Sert suların kullanılması aşağıdaki sonuç- dir.
sulara bırakılmamalı önce arıtımdan geçi-
lardan hangisine yol açmaz? – Su ısıtıcısı – Kireç-
rilmelidir. (D) (Y)
ya da ütü lenmeye
A) Makine parçalarının kireçlenerek bozul-
Palme Yayınevi
Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve gibi mad- neden

masını sağlar. delerde olmaz.
B) Suya bulanıklık verir. kireç-
Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci lenmeye
kaç numaralı olanı yanlış (Y) olarak işaret- C) Sabun köpürmez. neden olur.
ler? D) Sıcak su borularında tortu bırakır. – Temizlikte – Cam ve
A) V B) IV C) III D) II E) I cam ve porselen
E) Kaplarda ısı kaybına sebep olur. porselen eşyaların
eşyaların çizilme-
çizilme- sine, mat–
3. sine, laşmasına
matlaşma- neden
6. Rezistansında kireçlenme oluşan bir ça- olmaz.
10 g Ca2+ 10 g Ca2+ 10 g Ca2+ sına neden
5 g Mg2+ 5 g Na+ 10 g Mg2+ maşır makinesini kullanan kişi, olur.
I. Bölgesindeki suyun sertlik derecesinin – Giysilerin – Giysilerin

1 L su 1 L su 1 L su yüksek olduğunu grileş- grileş-
I II III mesine, mesine,
II. Kullanılan suyun Ca2+ ve Mg2+ iyonlarını renklerin renklerin
çok içerdiğini solmasına solmasına
Yukarıdaki kaplarda aynı sıcaklıkta bulunan neden neden
III. Sabun sarfiyatının çok olduğunu olur. olmaz.
eşit miktardaki sular içerisinde, üzerinde be-
lirtilen miktarlarda iyonlar bulunmaktadır. IV. Çamaşırlarının kolayca yıpranmış olabile-
Buna göre, suların sertlikleri arasındaki ceğini

ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru ve- ifadelerinden hangilerini söyleyebilir?
rilmiştir?
A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV
A) III > I > II B) III > II > I C) I > II > III
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
D) II > III > I E) III > I = II
1. D 2. E 3. A 4. A 5. B 6. E 139
7. Kimya öğretmeni öğrencilerine içme suyu 10. Öğretmeni Kerim’den su tasarrufu ile ilgili bil-
sağlayacak alanların giderek azalmasını anlat- diklerini yazmasını istiyor.
mış ve bazı nedenlerle bunu açıklamıştır.
Örnek Kerim’de;
Buna göre, I. Diş fırçalarken musluğun kapalı tutulması
Kalsiyum ve magnezyum
iyonlarını çok fazla içeren I. Dünya nüfusunun düzensiz artışı II. Atık su geri kazanım üniteleri yapılması
su ile ilgili; II. Küresel ısınmaya bağlı iklim değişiklikleri III. Yeraltı sularından yararlanılan yerlerde kirli
I. Tadı lezzetlidir. suların yeniden toprağa karışmaması sağ-
III. Aşırı su kullanımı lanmalı
II. Sabun köpürmez.
IV. Bilinçsiz su tüketimi IV. Evde bulaşık veya çamaşır makinesi kulla-
III. Kireçlenmeye neden olur.
V. Var olan su kaynaklarının kirletilmesi nılıyorsa makineler tam dolmadan bulaşık
IV. Yumuşak sudur. veya çamaşırın yıkanması
yukarıdakilerden kaç tanesi bu nedenler-
V. Sıcak su borularında tortu V. Tarımda geleneksel sulama yerine damla-
bırakır.
den olabilir?
ma veya püskürtme sulama kullanılması
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
yargılarından kaç numaralı cümlelerini yazıyor.
olanları yanlıştır? Buna göre, Kerim’in yazdığı cümlelerden
8. Doğal nedenler dışında su kirliliğine etki eden kaç tanesi doğrudur?
bir çok etken vardır. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Şehirleşme
11.
Su örnekleri
V II P
Palme Yayınevi A
Sanayileşme Etkenler
Nüfus artışı L
M
IV III E
Ca2+ iyonunun
0 10 20 30 40 50 miktarı (mg)
Zirai ilaçlar Kimyasal gübreler
Buna göre, yukarıdaki kavram haritasında Yukarıda eşit hacimli P, A, L, M ve E su örnek-

yer alan kutucuklarda verilenlerden kaç ta- lerinin içerdikleri Ca2+ iyonunun miktarı veril-
miştir.
nesi bu etkenler arasında gösterilebilir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Buna göre, hangi su örneği daha lezzetli-
dir?
A) P B) A C) L D) M E) E
9. • Suyun içim lezzeti arttı.
• Enerji tüketimi azaldı.
12. Yeraltı sularında o bölgenin jeolojisine göre
• Yeni su ısıtıcıda hiç kireç oluşmadı. içerdiği çözünmüş .................. bileşimi farklı-
Çözüm: Bir öğrenci son zamanlarda karşılaştığı olayla- lık gösterir. Suda çözünen iyonların bileşimini
rı yukarıdaki gibi anlatmaktadır. tanımlamak için kullanılan ölçütlerden biri de
Kalsiyum ve magnezyum
su .................. . Suda çözünen ..................
iyonlarını fazla içeren su, sert Buna göre,
ve .................. suya sertlik veren en yaygın iki
sudur. Tadı lezzetli değildir.
I. Suyun yumuşak olduğu iyondur.
Sert suda sabun köpürmez.
Sert su kireçlenmeye neden II. Suda Ca2+ ve Mg2+ iyonlarının arttığı Yukarıdaki metinde boş bırakılan yerler
olur. Yani sıcak su borularında III. Suya yapılan klorlamanın çok olduğu aşağıda verilen uygun sözcüklerle doldu-
tortu bırakır. rulduğunda hangisi açıkta kalır?
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
I, IV
A) Ca2+ B) su kaynağı C) iyon
D) Mg2+ E) sertliğidir
140 7. A 8. E 9. A 10. D 11. C 12. B

Çevre Kimyası – I
3. TEST
ÇEVRE KİRLİLİĞİ
1. Asit yağmurları ve etkileri ile ilgili olarak 4. I Sanayileşmenin hızla artması
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? tüketim artmasını ve kim-
Ormandaki ağaçlar
kesilerek yerleşime
yasal maddelerin üretiminin
A) Fabrika bacalarından çıkan gazların hava- aç›lmal› hızlanmasını birlikte getirmiş-
tir. Böylece sanayileşmenin
daki su buharı ile etkileşmesi sonucu olu- olumlu etkileri yanında olum-
şur. IV II suz etkileri de ortaya çıkmıştır.
Tar›m ilaçlar› Sanayi at›klar› Çevrenin doğal dengesini
B) Canlılarda solunumu zorlaştırır. ve gübreleri Çevre ar›t›lmadan bozan ve çevreyi kirleten bir-
kirliliği
bilinçli toprağa çok kimyasal madde vardır.
C) Toprak kirliliğine neden olur. kullan›lmal› verilmemeli Biyolojik olarak kendi kendine
D) Aşırı olmayan miktarı, bitki örtüsünün çe- ayrışmayan ya da çok uzun
yıllarda ayrışan zararlı madde-
şitliliğini artırır. leri çevreye yayan kaynaklar
Soğutucu akışkanla-
E) Tarihi eserlerin tahribatına yol açar. rın (deodorant gibi) şu şekilde örneklendirilebilir;
kullanımı arttırılmalı w Sanayi atıkları ve evsel
atıkların çevreye gelişi gü-
III zel atılması
w Nükleer silahlar, nükleer
Öğretmeni Mine’den şekildeki kavram hari- reaktörler ve nükleer de-
tasında yer alan kutucuklara çevre kirliliğini nemeler gibi etmenlerle
azaltmak için alınacak önlemler ile ilgili bildik- radyasyon yayılması
2. I. Büyük kentlerde toplu taşıma araçlarının lerini yazmasını istiyor. w Kimyasal ve biyolojik si-
lahların kullanılması
kullanılmasını yaygınlaştırmak Buna göre, Mine’nin kutucuklara yazdığı w Evler, iş yerleri ve araçlar-
da petrol, kalitesiz kömür
II. Bilinçsiz ağaç kesimlerini engellemek bilgilerden hangileri doğrudur? gibi fosil yakıtların kulla-
nılması
III. Sanayi tesislerinde doğal gaz kullanmayı
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV w Tarımsal ilaçların, böcek
yaygınlaştırmak öldürücülerin, parfümlerin
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV ve soğutucuların bilinç-
Yukarıdakilerden hangileri hava kirliliğini sizce kullanılması
Palme Yayınevi
azaltmak amacıyla alınabilecek tedbirler- w Kobalt, çinko, kurşun,

kadmiyum, nikel ve cıva
dendir? gibi ağır metallerin çevre-
ye bırakılması
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III Çevreyi kirleten zararlı
kimyasal maddelerin üretimi
D) II ve III E) I, II ve III sırasında oluşan kirletici mad-
deler hava, su ve toprak kirlili-
ğine neden olmaktadır.
HAVA KİRLETİCİLER
Atmosferde toz, duman, gaz,
koku ve saf olmayan su bu-
5. Aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlış- harı şeklinde bulunabilecek
tır? kirleticilerin, insanlar ve can-
3. Asit yağmurları ile ilgili; lıların sağlığını tehdit edecek
A) Volkanik faaliyetler, orman yangınları ve boyutta bozulmasına hava
I. Fabrika bacalarından atmosfere salınan kirliliği denir. İnsan havasız-
toz fırtınaları doğal kaynaklı hava kirletici lığa 6 dakika, açlığa 60 gün,
gazların filtre edilmesi asit yağmurlarını olaylardır. susuzluğa 6 gün kadar daya-
azaltır. nabilir.
B) Su kirliliği, sanayi ve şehirleşmeye paralel Hava kirliliğinin insan sağlığı
II. Ormanlık alanların yok olmasına neden olarak azalır. üzerindeki etkileri; zehirlen-
me, kansere neden olma, do-
olur. C) Asit yağmurları aşındırıcı özelliğe sahiptir. ğum bozuklukları, solunum
D) Radyoaktif atıklar toprak kirliliğine sebep yolu rahatsızlıkları, böbrek
III. Suyun sertlik derecesini değiştirerek canlı fonksiyonlarının bozulma-
çeşitliliğini arttırır. olabilir. sı, kalp hastalıkları şeklinde
görülebilir. Hava kirliliğinin
yargılarından hangileri doğrudur? E) Ozon tabakasına zarar veren maddelerin
insan sağlığına olan etkileri
kullanılmaması hava kirliliğini engellemek yanında, su kaynaklarını kir-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II için alınacak önlemlerdendir. letme, bitki örtüsüne zarar
verme, iklim değişikliğine ne-
D) II ve III E) I, II ve III den olma gibi olumsuz etkile-
ri de vardır.
1. D 2. E 3. C 4. C 5. B 141
6. Atmosferdeki CO2 gazının normal oranından 9. I. Fosil yakıtlar yakılınca havayı kirleten CO,
daha fazla olması sera etkisine neden olur. NO ve SO2 gazları oluşur.
Hava kirliliğine fosil yakıtlarla
Sera etkisi sonucu; II. Güneşten gelen zararlı UV ışınlarının yer-
motorlu taşıtlardan kaynak-
lanan SO2, CO, azot oksit- yüzüne ulaşmasına ozon tabakası engel
leri, hidrokarbonlar, kurşun I. İklim değişiklikleri gerçekleşir. olur.
ve toz gibi kirleticiler neden II. Kutuplardaki canlı çeşitliliği artar.
olur. Çok fazla kükürt içeren
III. Ozon gazı, insan faaliyetleri sonucunda
kömür ya da petrolün yan- III. Dünyanın ortalama sıcaklığı yükselir. doğrudan atmosfere yayılır.
ması ile oluşan gazlar hava- IV. Atmosferde bulunan CO2, CH4 ve su bu-
daki su buharıyla birleşerek olaylarından hangileri gerçekleşir?
asit yağmurlarını oluşturur. harı gazlarının yaptığı etkiye sera etkisi
Göl, nehir, baraj ve toprakları A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III denir.
yaşanmayacak kadar asidik
yapan bu yağmurlar, orman- D) II ve III E) I, II ve III Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sıra-
lık arazileri çölleştirir, taş ve sına göre doğru (D) ve yanlış (Y) olarak de-
tuğlaları aşındırarak yapılara ğerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisi
zarar verir.
Fosil yakıtların yoğun kulla- doğru olur?
nımı ve araba egzozlarından 7. Bazı gazların, atmosferdeki doğal dengeyi A) D, D, D, D B) D, Y, Y, D
kaynaklanan CO2 gazının
Güneş’ten gelip yeryüzünden bozacak miktardaki artışı hava kirliliği olarak
C) Y, Y, D, D D) D, D, Y, D
yansıyan bazı ışınları soğur- değerlendirilir.
ma özelliği vardır. Böylece E) D, D, Y, Y
Buna göre, hava kirliliği,
ısının atmosferden çıkışını
engelleyerek yeryüzünün sı- I. Küresel ısınma
caklığının artmasına neden
olur. CO2 gazının atmosferde II. Asit yağmurları
yarattığı bu etki sera etkisi
III. Ozon tabakasının incelmesi
olarak adlandırılır. Bu da kü-
resel ısınmayı tetikler. Sera et- olaylarından hangilerine neden olur? 10. I. Tarım alanlarının sanayiye açılmaması
kisi yapan tek gaz CO2 değil-
dir. Özellikle CH4, O3, N2O ve A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Palme Yayınevi II. Ambalaj sanayinde cam ve karton gibi ye-
kloroflorokarbonlar (CFC) gibi nilenebilir malzemeler kullanılması
diğer bazı gazların da güneş D) II ve III E) I, II ve III
ışınlarını tutma özelliği vardır. III. Fabrikaların su havzalarına yakın yerlere
Ozon, atmosferin üst katman- kurulması
larında UV ışınları, alt katman-
larında yıldırım çakması gibi Yukarıda verilenlerden hangileri çevre kirli-
elektriksel olaylar sonucunda liğini azaltıcı faktörlerden biridir?
oluşan bir gazdır. Ozon, ha- 8. I
vanın temizlenmesinde çok Orman yang›nlar›
önemli bir rol oynarken çev- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
reye verdiği en önemli zarar
her türlü canlı organizma ile
tepkimeye girmesidir. IV II
CO gazının en tehlikeli hava Fosil Sera Araba
kirleticisi olarak görülmesi- yak›tlar›n gazlar›n›n eksozlar›ndan
nin temel nedeni, atmosferde kullan›m›n›n oluşumu ç›kan
daha uzun süre kalabilme- artmas› gazlar
sidir. Ayrıca hava kirleticileri
arasında insan sağlığını en
fazla etkileyen gaz, CO tir.
11. CO gazı ile ilgili;
Plans›z
Bunun sebebi de kanda ok-
sijenin taşınmasını sağlayan
kentleşme I. Hava kirleticileri arasında en tehlikeli ola-
hemoglobinle birleşme eğili- III nıdır.
midir.
Havayı kirleten bir başka et- Öğretmeni Eser’den şekildeki kavram hari- II. Atmosferde diğer gazlara göre daha kısa
ken, aeresollerde ve soğu- tasında yer alan kutucuklara sera gazlarının süre kalabilmektedir.
tucularda kullanılan klorof- oluşumuna doğrudan neden olan faktörlerin
lorokarbon (CFC) gibi bazı III. Hava kirleticileri arasında insan sağlığını
neler olduğunu yazmasını istiyor.
gazların ozon tabakasına etki
en fazla etkileyen gazdır.
etmesidir. Bu etki ile ozon ta- Buna göre, Eser’in kutucuklara yazdığı bil-
bakası incelmekte ve bunun yargılarından hangileri doğrudur?
gilerden hangileri doğrudur?
sonucunda güneşten gelen
mor ötesi ışınlara karşı ko-
runmasız kalmasına neden A) Yalnız II B) I ve II C) I, II ve IV A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
olunabilir. D) II ve III E) I, II ve III
D) I, III ve IV E) II, III ve IV
142 6. C 7. E 8. C 9. D 10. B 11. C

Çevre Kimyası – II
4. TEST
SU VE TOPRAK
1. I. Kanalizasyon atıkları 4. Ozon tabakasının incelmesi ile ilgili; KİRLETİCİLER
Su kaynaklarının kullanılma-
II. Tarım ilaçları I. Zararlı güneş ışınları dünyaya daha çok sını bozacak ölçüde kimya-
sal, fiziksel, bakteriyolojik,
III. Kimyasal gübreler gelmeye başlar. radyoaktif ve ekolojik mad-
delerin suya karışmasına su
IV. Endüstriyel atıklar II. İncelmesine neden olan gazlardan birisi
kirliliği denir.
V. Yer altı su kaynakları kloroflorokarbonlardır.
Toprak kirliliği, toprağın
Yukarıdakilerden kaç tanesi su kirliliğine III. İncelmesi hidrojen moleküllerinin atmos- yapısının bozulması, fiziksel,
kimyasal ve biyolojik bileşi-
neden olur? ferdeki bazı moleküllerle tepkimesi sonu- minin olumsuz yönde değiş-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 cunda gerçekleşir. mesi şeklinde açıklanabilir.
yargılarından hangileri doğrudur? Su ve toprak kirleticilerin ba-

şında plastikler, deterjanlar,
organik sıvılar, ağır metaller,
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III piller ve endüstriyel atıklar
gelmektedir.
2.
Plastik : Plastik maddeler
I II uzun yıllar parçalanmadan
doğada kalabildiği için en
Petrol
Su önemli toprak kirleticisidirler.
türevleri Deterjanlar
kirliliği Ekolojik dengeyi bozar. PET
ve yağlar
şişe, plastik torbalar, poşet-
5. Yağış düzenle-
ler plastiklere örnektir.
Mevsimler
değişmekte
rinde değişme- Deterjanlar : Deterjanlar,
Ağ›r
ler olmakta toksik etkilerinin yanı sıra
metaller I II
yapılarında bulunan fosfatlar
III Küresel nedeniyle su ve sudaki canlı
ısınmanın hayatı olumsuz etkiler.
Palme Yayınevi
sonuçları
Organik Sıvılar : Petrol, ase-
cuklarda su kirliliği ile ilgili bilgiler verilmiştir. III ton, karbontetraklorür, ben-
Buna göre, bu kutucuklarda yazılan bilgi- Canlı nesilleri tükenmekte zen, etil alkol gibi maddeler
organik sıvılardır. Petrol atık-
lerden hangileri su kirliliğine neden olur? ları, boyalar sulara karışır-
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan ku-
larsa su ortamındaki yaşamı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II tucuklarda verilen sonuçlardan hangileri yok ederler.
küresel ısınmaya bağlı gerçekleşebilir? Piller : Pillerin yapısında ağır
D) I ve III E) I, II ve III metaller kullanılır. Piller çevre-
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III ye atılırsa ağır metaller toprağa
ve suya karışır. Kirliliğe neden
D) II ve III E) I, II ve III olur.
Endüstriyel Atıklar : En-
düstri ve üretim tesislerinde
bir işlem öncesinde veya son-
3. I. İçme sularının ozon ve klor gibi maddeler- rasında açığa çıkan atıklara
denir. Atıkların plansız dökül-
le dezenfekte edilmesi mesi ve çürüyen maddelerin
II. Kanalizasyon atıklarının arıtılması için te- oluşturduğu kirliliğin toprak
6. Anorganik su kirleticilerinden olan ağır ve su kaynaklarına sızması
sisler kurulması metallerin insan sağlığına zararları ile ilgili; kirlilik oluşturur.
III. Tarım alanında kimyasal madde kullanımı- Ağır metaller : Yerkabu-
I. Beslenme bozukluklarına yol açarlar. ğunun tamamında bulunan
nın azaltılması doğal elementlerdir. Pb, Cr,
II. Hücre ve organ bozulmalarına sebep olur-
Yukarıdakilerden hangileri su kirliliğinin Fe, Co, Cu, Ni, Hg ve Zn ol-
lar. mak üzere 60’tan fazla metal,
azaltılması amacıyla alınabilecek tedbirler- ağır metal sınıfına girmekte-
III. Davranış bozukluklarına neden olurlar. dir. Toprakta organik madde
dendir?
yukarıdakilerden hangileri doğrudur? ve ağır metallerin birikmesi
bitki gelişimini ve kalitesini
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III bozmakta, insanlar için son
derece fazla kanserojen etki
D) II ve III E) I, II ve III yaratmaktadır.
1. D 2. E 3. E 4. B 5. E 6. E 143
7. I. Evsel ve hayvansal atıklar su kaynakların- 10. I. Ozon tabakasının incelmesi

daki oksijen miktarını azaltarak suyu kirle-
II. Tuz gölünün kuruması
Toprak kirleticilerin toprakta tir.
II. Baca gazları olarak bilinen SO2, SO3 gibi III. Küresel ısınma
birikmesi toksik etkiye neden
olur ve toprağın yapısını bo- gazlar hava kirliliğine neden olarak solu- IV. Hızlı nüfus artışı
num yolu rahatsızlıkları yaratırlar.
zar. Böylece toprakta yetişen V. Pamukkale travertenlerinin bozulması
III. Kimyasal gübreler, deterjanlar, klorlu ve
bitkilerin kalitesi düşer ve ve-
cıvalı tarım ilaçları gibi etkenler toprak kir- Yukarıda verilen olaylardan kaç tanesi tüm
rimi azalır. Ayrıca ormanların
liliği yaratır. insanlığı tehdit eden global çevre sorunla-
tahribi sonucu oluşan toprak
erozyonu, bugün dünyanın Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ- rından birisidir?
birçok bölgesinde olduğu gibi rudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
ülkemizde de en önemli çev- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
re sorunlarından birisi haline
gelmiştir.
8. I. Gereksiz ilaç tüketimini azaltmak için 11. I. Suda çözünmemesi
Çevre Kirliliğini Azaltmak
kampanyalar düzenlemek
İçin Alınacak Bazı Önlemler II. Dere ve akarsulara karışması
II. Evsel atıkları gruplandırmaları ve ayrı ku-
w Fabrikaların ve elektrik tulara yerleştirmeleri için farklı örnekte III. Toprağın yapısına işlemesi
santrallerinin bacalarına çöp torbaları hazırlamak
Yukarıdakilerden hangileri yüzey aktif
filtre takmak III. Kağıt ve benzeri maddeler için uygun yer-
maddelerin çevreye ve canlılara zarar ver-
Su ve elektrik gibi kaynak- lere geri dönüşüm kutuları koymak
w melerine sebep olur?
ları tasarruflu kullanmak IV. Bitmiş pilleri toprağa değil kimyasal atık
w Çevre dostu alternatif çöplerine attırmak için belirli yerlere kutu- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
enerji kaynaklarının kulla-
lar yerleştirmek D) II ve III E) I, II ve III
nımını yaygınlaştırmak
w Özel otomobiller yerine Yukarıdaki uygulamalardan hangileri be-
toplu taşıma araçlarını kul-
lediyenin yerel halkla birlikte yapabileceği Palme Yayınevi
çevre kirliliğini önleme çalışmalarındandır?
lanmak
w Bilinçsiz kimyevi gübre ve A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 12. I. Topraktaki besin maddelerinin miktarının
zirai ilaç kullanmamak D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV azalması
w Ağaçlandırma çalışmaları
II. Toprağın su geçirgenliğinin azalması
yapmak Açığa çıkan
Gerekmedikçe klima ve
9. CO2 miktarı III. Bitki gelişiminin ve kalitesinin azalması
w
soğutucu kullanmamak Yukarıdakilerden hangileri toprak kirliliği-
nin sonuçlarındandır?
Enerji D) II ve III E) I, II ve III
kaynakları
Doğalgaz
Kömür
Nükleer
Petrol
Grafik farklı enerji kaynaklarından eşit miktar- 13. I. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanı-
da enerji elde edilmesi sırasında doğaya veri-
len karbondioksit miktarlarını göstermektedir. mının artırılması
Buna göre; II. Suyun ve toprağın yapısını bozan kimya-
I. En fazla CO2, kömür kullanılması ile açığa sal maddelerin kullanımının azaltılması
çıkar
III. Atmosfere zehirli gaz salınımının kontrol
II. Verilen enerji kaynaklarının tümü eşit mik-
tarda çevre kirliliği yaratır. altına alınması
III. Nükleer enerjinin kullanılması fosil yakıtlara Yukarıda verilenlerden hangileri çevre kirli-
göre daha az hava kirliliğine yol açar. liğini azaltmada kullanılacak yöntemlerden
yargılarından hangileri doğrudur? birisi olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
144 7. E 8. E 9. C 10. C 11. E 12. E 13. E

Çevre Kimyası – III

5. TEST
Örnek
1. I. O2 4. ( ) Plastiklerin biyolojik bozulma süreleri çok
uzundur. “Son yüz senede dünyamı-
II. N2
zın sıcaklığı 0,75ºC artmış-
( ) Tarımsal mücadele ilaçlarının atıkları do-
III. CO2 tır.” açıklamasını yapan bir
ğada uzun yıllar kalarak, besin zincirinin
bilim insanı, cümlesine;
IV. N2O ve insan sağlığının bozulmasına neden
I. Bu olay sera etkisi sonucu
olur.
V. CFC (Kloroflorokarbon) oluşmuştur.
( ) Toprağa bırakılan plastikler toprağın ge-
Yukarıda verilen gazlardan kaç tanesi çev- II. Eski yıllara göre sıcaklığın
çirgenlik özelliğinin artmasına neden olur. dengeye gelmesi sağlan-
re kirliliğine neden olmaz?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yukarıdaki cümleler doğru (D) ya da yanlış mıştır.
(Y) olarak belirlendiğinde aşağıdakilerden III. Kıyı kesimlerde toprak ka-
hangisi doğru olur? yıpları gerçekleşebilir.
IV. Dünyanın çeşitli yerlerinde
2. I. Buzulların erimesi A) D, Y, D B) D, D, Y C) D, D, D
aşırı yağışlar olurken bazı
II. İklim değişimi D) Y, D, Y E) Y, Y, D yerlerde kuraklık hakim
olabilir.
III. Yeryüzündeki karasal alanlarda toprak ka-
5. Fazlaca azot içeren fosil yakıtlarının yan- V. Buzullar erimektedir.
yıpları
ması sonucu oluşan asit yağmurları ile ilgi- yukarıdakilerden kaç numa-
IV. Sel ve kuraklık oluşumu li; ralı olanı ile devam ederse
V. Okyanusların yükselmesi I. Toprağın asitlik derecesinin ve toprak bi- yanlış olur?
Yukarıdaki olaylardan kaç tanesi sera etki- leşiminin değişmesine neden olur.
si sonucu oluşur? II. Tarihi eserleri aşındırarak zarar verir.
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
Palme Yayınevi
III. Su kirliliğine neden olur.

3. Öğretmeni Arda’dan çevre kimyası ile ilgili bil-
diklerini yazmasını istiyor. D) II ve III E) I, II ve III
Arda’da;
I. Ağır metallerin toprakta birikmesi bitki ge- 6. • Tozlar
lişimini bozarak toprağın verimini azaltır. • Tarım ilaçları
II. Kloroflorokarbon gazları, ozon gazı ile • Plastikler
tepkimeye girerek ozon tabakasının incel- Yukarıdaki gibi belirtilen bazı çevre kirleti-
mesine neden olur. cilerin yanına seçeneklerdeki maddelerden
III. Azot oksitler ve kükürt oksitler hava kirlili- hangisi eklenemez?
ğine yol açar.
A) Deterjanlar B) Azot gazı C) Boya
IV. Kimyasal gübreleri kullanmadan önce
D) Petrol E) Baca gazları
toprak analizi yaptırılmalıdır.
V. Kanalizasyon sularının toprağa direkt 7. I. CO2
Çözüm:
karışmasının önlenmesi toprak kirliliğini II. CH4 II. Sıcaklığın artması eski yıl-
azaltmak için alınacak önlemlerdendir.
III. SO2 lara göre bir denge sağlamaz.
cümlelerini yazıyor. Yanlış olur.
Yukarıda verilen gazlardan hangileri asit
Buna göre, Arda’nın yazdığı cümlelerden yağmurlarına neden olur?
kaç tanesi doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 II
1. B 2. A 3. E 4. B 5. E 6. B 7. C 145
8. Günümüzün sorunlarından biri olan asit yağ- 11. ( ) Deodorant ve spreylerden çıkan itici gaz-
murları toprağa, akarsulara, içme suyu kay- lar ozon tabakasını etkiler.
Örnek naklarına büyük zarar vermektedir. ( ) Plastik ve piller uzun süre parçalanmadığı
Bu açıklamaya göre, asit yağmurlarının için toprak ve su kirliliğine yol açar.
Çevre duyarlılığı olan bir
başlıca nedenleri; ( ) Ormanların yok edilmesi havadaki CO2
kimse;
miktarını azaltır.
I. Evinde yakıt olarak kömür I. Fabrika bacalarından yayılan CO, NO,
( ) Kurşun, kadmiyum, cıva gibi metaller top-
kullanması N2O gibi gazlar
rağa karışırsa bitkilere, bitkilerden diğer
II. İşine bisikletle gitmesi II. Kömür yanması ile oluşan SO2, SO3 gibi canlılara geçerek zehirlenmelere yol açar.
III. Pilleri atık pil kutusuna at- gazlar
Yukarıdaki cümleler doğru (D) ya da yan-
ması III. Toprak altında oluşmuş ve fay hatları kırık- lış (Y) olarak belirlenirse sırasıyla verilecek
larıyla yeryüzüne çıkan doğal gaz cevaplar hangi seçenekte doğru olur?
verilenlerden kaç numaralı
örneklerinden hangileri olabilir? A) D, D, Y, Y B) D, D, Y, D C) Y, D, D, Y
olanları yaptığında çevreye
zarar vermiş olur? D) D, Y, D, Y E) D, Y, Y, D
12. “Ozon tabakasına zarar veren kimyasallar
D) I ve III E) I, II ve III kullanılmamalı, tüketiciler bilinçlendirilmeli ve
gereğinde uyarılmalıdır.”
Buna göre,
I. CFC gazlarının kullanılması yasaklanmalı-
9. I. Alternatif enerji kaynaklarının kullanılması dır.
II. Çöplerin geri dönüşüm kutularına atılması II. İnsanların toplu ulaşım araçları yerine ki-
şisel araçlarını kullanmaları desteklenme-
III. Güneş enerjisinden elektrik enerjisi eldesi
Palme Yayınevi
lidir.
Yukarıda verilenlerden hangileri ozon ta-
III. İnsanların klima gibi araçları kullanmaları
bakasının delinmesinin temel nedeni değil-
teşvik edilmelidir.
dir?
ifadelerinden hangileri verilen açıklama ile
uyumludur?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
13.
10. Bilinçsiz pil tüketimi yüzünden doğa kirlen-
BUGÜNÜN DOĞASI
mektedir. Pillerin içerdiği ağır metaller, asitler
YARINDAN YARATILIR.
toprağa bırakıldığında canlılığa zarar vermek-
te veya yok etmektedir.
Bu açıklamaya göre, pillerin doğaya verdiği Yukarıdaki gibi bir slogan üreten öğrenci
zararlar; grubu,
I. Çevre kirliliğinin nesillere etkisini anlat-
I. Atık piller için biriktirme kapları oluşturul- maktadır.
malı ve bunlarda toplanmalı II. Kullanılan kimyasalların bilinçli tüketilme-
Çözüm:
sinin önemi vurgulanmaktadır.
II. İçeriğindeki geri dönüştürülebilecek mad-
III. Çevreye salınan maddelerin uzun süre
I. Evinde bir fosil yakıt olan deler çıkarılmalı ya da nötrlenmeli yok olmadığı düşünülmelidir.
kömür yakıtı kullandığında IV. Günümüzde yapılan bir binanın dünya
III. Atık piller büyük deniz ya da okyanuslara
açığa çıkan gazlar küresel üzerinde kalıcı olduğunu belirtmektedir.
atılarak toprağa karışması engellenmeli
ısınma ve buna bağlı olarak V. Dikilen ya da kesilen her ağacın gelecek-
çevre sorunu oluşturur. işlemlerinden hangileri ile önlenebilir? teki önemi vurgulanmaktadır.
yargılarından hangisini belirtmek isteme-
miştir?
I A) I B) II C) III D) IV E) V
146 8. B 9. E 10. C 11. B 12. A 13. D

Kimyanın Temel Kanunları
6.
Ünite
6.Ünite /KİMYANIN TEMEL KANUNLARI
Kütlenin Korunumu
Kanunu
1. TEST
KÜTLENİN KORUNUMU
KANUNU
1. Laurent Lavoisier, içinde hava ve bir mik- 3. Yeterli miktarda bakır (Cu) ve oksijen (O) ele-
Kimyanın en önemli kanun- tar kalay bulunan cam balonu tartmış, daha mentlerinin tamamı kullanılarak oluşan bileşik
larından birisi olan kütlenin sonra aynı cam balonu ısıtarak beyaz bir katı kütlelerinin deney sonuçları aşağıda verilmiş-
korunumu kanunu Antoine
elde ettikten sonra yeniden tartmış ve her iki tir.
Laurent de Lavoisier (1743 -
tartımda da cam balon ve içindekilerin kütle-
1794) tarafından ortaya atıl-
lerinin eşit olduğunu görmüştür. Cu kütlesi (g) O kütlesi (g) Bileflik kütlesi (g)
mıştır. 1. Deney 64 16 80
Lavoisier bu deney sonucunda, 2. Deney 32 8 40
3. Deney 64 8 72
I. Kütlenin korunumu
Buna göre, bu deneylerden,
II. Sabit oranlar
III. Katlı oranlar I. İki çeşit element birden fazla bileşik oluş-
yasalarından hangilerini ortaya atmıştır? turabilir.
II. Kimyasal tepkimelerde reaksiyona giren
Lavoisier A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III maddelerin kütleleri toplamı, reaksiyon
(1743-1794)
D) I ve II E) II ve III sonucu oluşan maddelerin kütleleri topla-
Lavoisier, içinde hava ve mına eşittir.
bir miktar kalay bulunan cam III. Cu ile O’nun oluşturduğu bileşiklerde ele-
balonu tartmıştır. Daha sonra
mentlerin kütle oranı her zaman aynıdır.
aynı cam balonu ısıtarak
beyaz bir katı elde etmiş ve yargılarından hangileri çıkarılamaz?
2. Aşağıda denklemi verilen tepkime sabit ha-
bir kez daha tartmıştır. Her iki
cimli kapalı bir kapta gerçekleştiriliyor. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
tartmada da aynı kütleyi elde
Palme Yayınevi
etmiştir. D) I ve III E) II ve III

Fe (k) + 1 O 2 (g) " FeO (k)
Bu kanuna göre; kimya- 2
sal bir değişimde reaktiflerin Buna göre, tepkime süresince çizilen,
(tepkimeye giren maddeler)
kütleleri toplamı, ürünlerin Katı kütlesi Gaz kütlesi
(tepkimede oluşan maddeler) 4. Şekil I deki kaba sabit sıcaklıkta Cu ve HNO3
kütleleri toplamına daima eşit-
ilave edilerek tam verimle tepkime gerçekleş-
tir. Bu kanuna göre, kimyasal
tiriliyor.
değişmelerde toplam madde
miktarı aynı kalır. Tepkime sonunda aynı koşullarda bulunan
maddeler ile kütleleri Şekil II deki kapta veril-
Zaman Zaman
I II miştir.
ısı
CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g)
100 gram 56 gram 44 gram
Toplam kütle
Cu 18,8 g Cu(NO3)2
Yukarıdaki örnekte 100 M M
9,2 g 2NO2
HNO3
gram CaCO3 katısı ayrıştı- 3,6 g H2O
ğında, 56 gram CaO katısı ve
44 gram CO2 gazı oluşmuştur.
Şekil I Şekil II
Böylece giren maddenin küt- Zaman
lesi, ürünlerin kütleleri topla- III
Buna göre, başlangıçtaki Cu ve HNO3 ün
mına eşit olmuştur.
grafiklerden hangileri doğrudur? kütleleri toplamı kaç gramdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) 23,6 B) 24,8 C) 27,6
D) I ve III E) II ve III D) 29,2 E) 31,6
148 1. A 2. C 3. C 4. E
5. Kimyasal tepkimelerde kütlenin değişmeye- 8. Aşağıdaki tepkimede girenlerin ve ürünlerin

ceğini ifade etmek için kullanılan “Bir kimyasal miktarları gram olarak verilmiştir.
tepkimede madde yoktan varolmaz, var olan
3Fe + 8HNO3 → 3Fe(NO3)2 + 2NO + 4H2O Örnek
bir madde de yok olmaz”
7,8 x y 6 7,2 A + 2B → 3C + D
sözü aşağıda verilen kimyacılardan hangi- reaksiyonunda 15 gram A ve
gram gram gram gram gram
sine aittir? 2,5m gram B tepkimeye giri-
Buna göre, HNO3 ile Fe(NO3)2 nin kütleleri yor.
A) Lavoisier B) Dalton C) Bohr arasındaki fark (x-y) kaç gramdır? 30 gram C ve m gram D
oluştuğuna göre, m’nin sa-
D) Aristo E) Avogadro A) 8,2 B) 7,6 C) 6,4 yısal değeri kaçtır?
D) 5,4 E) 4,8
6. Aşağıdaki grafikte 6 gram X ile 2 gram Y nin
tepkimesinde elementlerin kütle - zaman grafiği
verilmiştir.
Kütle (g)
6
X 9. Fe2O3 bileşiğinin elde edilme tepkimesinde

2
56’şar gram Fe ve O2 elementlerinden 32
Y Zaman gram O2’nin arttığı, Fe’nin ise tamamının har-
0
candığı saptanıyor.
Buna göre, Buna göre, Fe2O3 bileşiğinde elementlerin
Palme Yayınevi
I. Oluşan bileşiğin kütlece %25’i Y’dir. kütlece birleşme oranı (mFe/mO) kaçtır?
II. 6 gram bileşik oluşur. 9 7 3 3 7

A) 8 B) 3 C) 4 D) 8 E) 9
III. Tepkimede kütle korunmamıştır.
10. Kimyasal bir tepkimede tepkimeye giren ve

oluşan maddelerin kütlelerinin zamanla deği-
şimi grafikteki gibidir.
7. Kapalı bir kapta,
MgO (k) " Mg (k) + 1 O 2 (g) Kütle (g)

2
6,4
tepkimesi gerçekleştiriliyor.
4,8 CH4
Buna göre, Çözüm:
x CO2
I. Katı kütlesi zamanla azalır. Tepkimeye giren maddelerin
3,6 H2O
O2 kütleleri toplamı, ürünlerin
II. Toplam kütle değişmez. 0 t
Zaman
kütleleri toplamına eşittir.
III. Gaz kütlesi zamanla artar. 15 + 2,5m = 30 + m
Buna göre, x’in sayısal değeri aşağıdakiler- 1,5m = 15
den hangisidir? m = 10 gram
A) 3,8 B) 4,2 C) 4,3
D) 4,4 E) 4,6
5. A 6. B 7. E 8. D 9. B 10. D 149
11. Kapalı bir kapta aynı miktar O2 ile reaksiyona 14. Aşağıdaki kapta 100 gram CaCO3 katısı var-
giren X ve Y maddelerinin kütleleri zamanla dır. Kap yeteri kadar ısıtıldığında CaCO3 katısı
Örnek şekildeki gibi değişmektedir. tamamen CaO katısı ve CO2 gazına ayrışmak-
Kütle (g)
tadır.
Kütle (g)
a
Z
28
12 X
8 Y Y
Zaman
0 t
CaCO3(k)
X+Y→Z X Zaman
tepkimesinin kütle-zaman
grafiği yukarıda verilmiştir.
Buna göre;
Buna göre, grafikteki “a” Kaptaki katı kütlesi 56 gram kaldığına göre;
sayısı kaçtır? I. X’in oluşturduğu bileşiğin kütlesi daha
I. Kaç gram CO2 gazı oluşmuştur?
fazladır.
II. Reaksiyon sonucu katı kütlesi korunmuş
II. Y’nin oluşturduğu bileşikte O2’nin kütle-
mudur?
ce %’si X’in oluşturduğu bileşiktekinden
daha azdır. III. Katı kütlesi kaç gram azalmıştır?
sorularından hangilerine cevap verilebilir?
III. Her iki tepkimede de toplam kütle koru-
nur. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Palme Yayınevi 15. Magnezyum (Mg) ve oksijen (O2) elementleri-
nin oluşturduğu magnezyum oksit (MgO) bi-
leşiğindeki elementlerin kütleleri arasındaki
ilişki Şekil 1’de, magnezyum peroksit (MgO2)
bileşiğindeki elementlerin kütleleri arasındaki
12. XY bileşiğinin kütlece %80’i X’tir.
ilişki Şekil 2’de verilmiştir.
16 gram X ile 4 gram Y, XY bileşiğini oluş-
Mg kütlesi (g) Mg kütlesi (g)
turmak üzere tepkimeye girdiğinde,
I. Toplam kütle korunur.

3 3
II. 20 gram bileşik oluşur.
1,5 1,5
III. Tepkimede artan olmaz.
1 2 O2 kütlesi 2 4 O2 kütlesi
yargılarından hangileri doğrudur? (g) (g)
Şekil 1 Şekil 2
Mg ve O2 ile gerçekleştirilen tepkimelerde har-
Çözüm: canan Mg ve O2 kütleleri aşağıda verilmiştir.
X ve Y nin harcanan kütleleri Mg kütlesi (g) O2 kütlesi (g)

toplamı, Z’nin oluşan kütle- I. 12 8
sine eşittir. X’ten a–12 gram II. 18 24
harcanırken Y’den 8 gram 13. 5 gram X gazı ile m gram Y gazının tepkime-
III. 27 18
harcanmış ve Z’den 28 gram sinden 7 gram Z bileşiği oluşurken 8 gram
oluşmuştur. Buna göre, hangi tepkimeler sonucu olu-
Y gazı artıyor.
şan bileşiğin formülü MgO’dur?
a – 12 + 8 = 28 Buna göre, “m” sayısı aşağıdakilerden
a = 32 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
hangisidir?
A) 4 B) 8 C) 10 D) 17 E) 25 D) I ve III E) I, II ve III
150 11. B 12. E 13. C 14. E 15. D

Sabit Oranlar Kanunu – I

2. TEST
SABİT ORANLAR KA-
1. X2Y bileşiğinin kütlece % 20 si X olduğuna 4. Aşağıdaki tabloda XY2 ve X2Y5 bileşiklerindeki NUNU
göre, aynı elementlerden oluşan XY3 bileşi- X ve Y elementlerinin kütleleri verilmiştir.
ğinin kütlece yüzde kaçı Y dir?
Bileşik X kütlesi (g) Y kütlesi (g)
A) 4 B) 20 C) 36 XY2 16 a
D) 80 E) 96 X2Y5 16 20
Buna göre, XY2 bileşiğindeki Y kütlesi (a)

Joseph Proust
aşağıdakilerden hangisidir?
(1755-1826)
A) 5 B) 8 C) 12
Fransız kimyacı Joseph Pro-
D) 16 E) 24 ust tarafından açıklanan sabit
oranlar kanununa göre; bir
2. Özdeş iki ayrı kaptan birincisinde 20 gram bileşiği oluşturan element-
kalsiyum katısı ile 8 gram oksijen gazı 28 lerin kütleleri arasında sabit
gram CaO katısını oluştururken, ikinci kapta bir oran vardır. Bir başka ifa-
60 gram kalsiyum katısı, yeterli miktarda oksi- deyle, bir bileşikteki element-
jen gazı ile CaO katısını oluşturmaktadır. lerin kütlece yüzdeleri sabittir.
Buna göre;
I. Kaplardaki CaO kütleleri birbirinden farklı- Örneğin;

5. X2Y5 bileşiğindeki elementlerin kütlece birleş- Ca3N2(kalsiyum nitrür)
dır.
m 7
me oranı m X = 15 'dir.
Palme Yayınevi
II. Her iki kaptaki kalsiyumun oksijene kütle- m

Y = mCa = 30
m 2 N 7
ce birleşme oranı mCa = 5 'dir. Buna göre, 42 gram Y ile en fazla kaç gram
O
III. İkinci kapta başlangıçta en az 24 gram ok- XY bileşiği elde edilir? Buna göre, Ca3N2 bileşiğini
oluşturmak üzere 30 gram Ca
sijen gazı vardır.
A) 64 B) 72 C) 81 elementiyle 7 gram N elementi
yargılarından hangileri yanlıştır? birleşebilir. 60 gram Ca ele-
D) 91 E) 102
mentiyle 14 gram N elementi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II birleşebilir.
3. N2O bileşiğinde N nin kütlesinin O nun kütle- 6. Bir bileşikte 8 gram X ile 12 gram Y elementle-
7 rinin birleştiği bilinmektedir. 24 gram X ile ye-
sine oranı 4 ’tür.
terince Y tepkimeye girdiğinde 4 gram X art-
Buna göre, NO2 bileşiğinde N’nin kütlesinin
maktadır.
O’nun kütlesine oranı aşağıdakilerden han-
gisidir? Buna göre, oluşan bileşik kaç gramdır?
8 7 7 A) 30 B) 38 C) 42
A) 7 B) 8 C) 16
5 5 D) 48 E) 50
D) 8 E) 7
1. E 2. B 3. C 4. D 5. D 6. E 151
7. C ve H elementlerinden oluşan iki bileşik ile 9. Kapalı bir kapta bulunan bir miktar X üzerine
ilgili şu bilgiler veriliyor; azar azar Y eklenerek X2Y3 gazı oluşmaktadır.
Örnek
– Birincisinde kütlece % 90 karbon bulun- Oluşan X2Y3 kütlesi (g)
XY3 bileşiğinin kütlece % maktadır.
40’ı X olduğuna göre, aynı
– İkincisinde kütlece % 25 hidrojen bulun-
elementlerden oluşan XY2
maktadır.
bileşiğinin kütlece % kaçı 20
X’tir? Buna göre, birinci bileşiğin formülü C3H4
ise, ikinci bileşiğin formülü aşağıdakiler- Eklenen
12 18 Y kütlesi (g)
den hangisidir?
A) C2H4 B) CH4 C) C3H8 Eklenen Y kütlesine karşılık oluşan X2Y3

kütlesi grafikteki gibi olduğuna göre;
D) C3H6 E) C5H12
I. Ortama bir miktar daha X ilave edilirse
oluşan bileşik kütlesi artar.
II. 6 gram Y artmıştır.
III. Ortamda artan madde olmaması için 4
gram daha X ilave edilmelidir.
8. X ve Y elementlerinden oluşan üç bileşikteki X A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

ve Y kütlelerinin değişimi aşağıdaki grafikler-
de verilmiştir. D) I ve III E) I, II ve III
Palme Yayınevi
X kütlesi (g) X kütlesi (g)
14 10. X ile Y elementleri arasında iki farklı bileşik

7
oluşmaktadır. Birinci bileşikte 2 gram X ile 3
gram Y, ikinci bileşikte 4 gram X ile 15 gram Y
4 12
birleşmektedir.
Y kütlesi (g) Y kütlesi (g)
I II Buna göre, birinci bileşiğin formülü XY ise
ikinci bileşiğin formülü aşağıdakilerden
X kütlesi (g)
hangisidir?
28
A) X2Y B) XY2 C) X2Y3
D) X2Y4 E) X2Y5
Çözüm: 32 Y kütlesi (g)

XY3 bileşiğinde X atomu 3Y III
atomu ile birleşmiştir. 11. Aşağıdaki reaksiyonda tepkimeye giren X’in
X
=
40 kütlesi Y’nin kütlesinin 7 katıdır.
3Y 60 Buna göre, eşit kütlede Y kullanılarak oluş-
X→ 2 turulan bileşiklerin kütleleri arasındaki iliş-
X + Y $ XY
Y→ 1 ki aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-
XY2 bileşiğinde kütle oranı rak verilmiştir? Tepkime sonunda 3,2 gram XY oluştuğuna
X = 2 => 1 göre, tepkimede harcanan X’in kütlesi kaç
2Y 2.1 1 A) I > II > III B) III > II > I C) II > I > III
gramdır?
Kütlece % 50’si X olur.
D) III > I > II E) I = II < III
A) 1,4 B) 1,8 C) 2,2 D) 2,8 E) 3
152 7. B 8. A 9. E 10. E 11. D

Sabit Oranlar Kanunu – II

3. TEST
Örnek
1. Aşağıdaki tabloda X ve Y elementlerinden 4. Kapalı bir kapta bulunan bir miktar Y üzerine X
oluşan iki bileşik için, içerdikleri Y kütlelerine eklenerek bileşik oluşmaktadır. X2Y bileşiğinde kütlece bir-
mX 7
karşılık bileşik kütleleri verilmiştir. leşme oranı m = 4 'tür.
Bileşiğin Y
Bileşik Bileşik kütlesi kütlesi (g)
Y kütlesi (g) X ve Y karışımının 40 gramı
formülü (g)
tepkimeye girdiğinde 7
XY3 m n+m gram X arttığına göre, baş-
B C langıç karışımında kaç gram
XaYb m 2n + m 15 X vardır?
Buna göre, XaYb bileşiği aşağıdakilerden Eklenen

hangisi olabilir? A 12 14 X kütlesi (g)
A) X3Y4 B) X2Y C) X3Y8 Eklenen X kütlesine karşılık oluşan bileşik

kütlesi grafikteki gibi olduğuna göre
D) X2Y3 E) XY2
I. Tükenen madde Y dir.
II. Bileşikteki kütlece % si fazla olan Y dir.
III. Elementlerin kütlece birleşme oranı
mY 1
m X = 3 dür.
m 7
2. X2Y bileşiğinin kütlece birleşme oranı m X = 4 IV. 15 gram bileşikte 14 gram X vardır.
Y
tür. V. B-C arasında Y yoktur.
Aynı elementlerden oluşan X2Y5 bileşiğin- yargılarından hangileri doğrudur?

den 54 gram elde edebilmek için X ve Y
Palme Yayınevi
A) II ve III B) I ve V C) I, II ve IV
elementlerinden en az kaçar gram alınma-
lıdır? D) III, IV ve V E) I, III ve V
X Y
A) 20 34
B) 40 14
C) 14 40
D) 34 10
E) 9 45
Çözüm:
Karışımın 40 gramı tepkimeye

girdiğinde 7 gram X arttığına
5. X2Y3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleş-
3. XY3 bileşiğindeki elementlerin kütlece birleş- göre 40 – 7= 33 gram bileşik
m me oranı m X = 1 dir. oluşur. Kütlece birleşme oranı
3 mY 2
me oranı m X = 4 tür. mX
=
7
Y mY 4 olduğundan
Buna göre, elementlerinin kütlece birleşme
Buna göre, X ve Y elementlerinden 16’şar
m 3
gram alınıp, elementlerden biri bitinceye oranı m X = 8 olan bileşiğin formülü aşağı- 7 + 4= 11 gram bileşik oluşur.
Y
kadar XY3 bileşiğinin oluşumu gerçekleş-
dakilerden hangisi olabilir? 11 g bileşik 7gX
tirilirse, hangi elementten kaç gram artar?
33 g ?
A) XY2 B) XY C) X2Y
A) 2 gram X B) 4 gram X C) 4 gram Y ? = 21 gram X vardır.
D) X2Y5 E) XY3 Başlangıç karışımında
D) 6 gram X E) 6 gram Y 21 + 7 = 28 gram X vardır.
1. D 2. C 3. B 4. B 5. A 153
6. XY3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme 9. X ve Y elementlerinden oluşan XY bileşiği küt-

m 3 lece % 75 X elementi içermektedir.
oranı m X = 8 ’dir.
Y
Örnek Eşit kütlelerde X ve Y’nin tepkimesinden
Eşit kütlede X ve Y kullanıldığında 44 gram 16 gram XY bileşiği oluştuğuna göre;
X ve Y elementlerinden olu- XY3 bileşiği oluştuğuna göre,
şan bileşikte kütlece birleşme I. 6 gram X artar.
I. X’in tamamı biter. m
II. Kütlece birleşme oranı m X = 3 ’tür.
m
oranı m X = 3 'tir. Eşit kütle-
Y 5 Y 4
lerde X ve Y alınarak bileşik II. Artan elementin kütlesinin, oluşan bileşi- III. Başlangıçtaki karışım 24 gramdır.
5
oluşturulduğunda elementle- ğin kütlesine oranı 11’dir.
rin birinden 10 gram artıyor. III. Artan element olmaması için 20 gram
Buna göre, oluşan bileşik X eklenmelidir. A) Yalnız III B) I ve III C) II ve III
kaç gramdır? yargılarından hangileri yanlıştır? D) I ve II E) I, II ve III
7. X ve Y elementlerinden XY2 bileşiğinin oluşma-

sına ait kütle-zaman grafiği aşağıda verilmiştir.
Kütle (g) 10. 20 gram X ve m gram Y’nin tepkimesinden X

in tamamının harcanması için 3 gram daha Y
8
ilave etmek gerekmektedir.
m 5
4
X
Bileşikteki kütlece birleşme oranı m X =
Palme Yayınevi Y 2
olduğuna göre, “m” nin değeri kaçtır?
Y
0 Zaman
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8
Buna göre;
I. 8 gram XY2 bileşiği oluşur.
II. Daha çok XY2 bileşiği oluşması için orta-
ma Y eklenmelidir.
III. Bileşikteki elementlerin kütlece birleşme
m
oranı m X = 1 dir.
Y 11. X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikteki X
yargılarından hangileri doğrudur? ve Y kütleleri grafikteki gibi değişmektedir.
X kütlesi (g)
I. bileşik
Çözüm:
D) II ve III E) I, II ve III a
m
Kütlece birleşme oranı m X = 3
Y 5
olduğundan eşit kütlede 5’er II. bileşik
b
gram alınır. X’ten 2 gram 8. XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme
m
artma olur ve 8 gram bileşik oranı m X = 1 dir. Y kütlesi (g)
Y 0 6 9
oluşur. Eşit kütlede X ve Y alınarak X2Y5 bileşiği
oluşturulurken hangi elementin kütlece % Birinci ve ikinci bileşiklerin formülleri sırası
kaçı artar? a
2 g X arttığında 8 g bileşik ile X3Y2 ve XY4 olduğuna göre b oranı kaç-
10 g ? A) X’in % 25’i B) Y’nin % 25’i tır?
? = 40 gram bileşik oluşur. C) X’in % 20’si D) Y’nin % 20’si 1 2 4
A) 2 B) 1 C) 3 D) 4 E) 3
E) Y’nin %30’u
154 6. C 7. E 8. C 9. A 10. C 11. D

Sabit Oranlar Kanunu – III

4. TEST
Örnek
m 3 3. I. C4H10
1. XY bileşiğinde kütlece birleşme oranı m X = 4
Y
tür. CaS bileşiğinde Ca ve S ara-
II. C5H8
sındaki kütlece birleşme oranı
Başlangıçta alınan m Ca 5
III. C6H12
m S = 4 'tür.
Deney X kütlesi (g) Y kütlesi (g)
Yukarıdaki bileşiklerde karbon atomlarının
I 20 20
kütlece yüzdeleri arasındaki ilişki aşağıda- 45 gram bileşik elde etmek
II 6 8 kilerden hangisinde doğru verilmiştir? için Ca ve S’den eşit kütlede
III 12 12 A) II > III > I B) I > III > II alındığında hangi maddeden
kaç gram artar?
Tablodaki verilere göre üç deneyin tam ve- C) I > II > III D) II > I > III
rimli sonuçlarına ilişkin;
E) III > I > II
I. Birinci bileşiğin kütlesinin ikinci bileşiğin
5
kütlesine oranı 2 ’dir.
II. Üçüncü deneyde 21 gram bileşik oluşur.

III. Birinci deneyde X’in 15 gramı artar.
Palme Yayınevi
4. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bile-

2. Şekildeki grafikler X ve Y elementlerinin çeşitli
şikteki X kütlesinin bileşik kütlesi ile değişimi
oranlarda birleşmesiyle oluşan bileşiklerin
grafikteki gibidir.
birleşme oranlarını göstermektedir.
X kütlesi (g) X kütlesi (g) X in kütlesi(g)
II. bileşik I. bileşik
4
6 6
2
Çözüm:
Y kütlesi (g) Y kütlesi (g)
0 0 4 10 Kütlece birleşme oranı
0 1 1,5 Bileşik
kütlesi(g) m Ca 5
m S = 4 olduğundan
I II Buna göre, birinci ve ikinci bileşiğin formü- 5 + 4= 9 gram bileşik oluşur.
Buna göre, bu bileşikler ile ilgili; lü aşağıdakilerden hangisi olabilir?
I. Formülleri farklıdır.
I. bileşik II. bileşik
II. İkinci bileşik Y bakımından daha zengin-
A) XY3 XY2 45 gram bileşiğin oluşabilmesi
dir.
için 25 gram Ca ve 20 gram
III. İçerdikleri X elementinin kütlece yüzdeleri B) XY XY3 S birleşmelidir. Eşit kütlede
eşittir. alınacaklarsa her ikisinden
C) X2Y3 X2Y
de 25’şer gram alınır. Ca’dan
yargılarından hangileri doğrudur? artan olmaz, S’den 5 gram
D) XY3 XY
artma olur.
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
E) X2Y XY2
1. B 2. C 3. A 4. A 155
5. X ve Y den oluşan iki farklı bileşikte element 7. X ve Y elementlerinden oluşan iki ayrı bileşik-
kütleleri aşağıdaki grafikte verilmiştir. ten birinci bileşiğin formülü X2Y5, ikinci bileşi-
Örnek ğin formülü XY2 dir.
X kütlesi (g)
X2Y5 bileşiğinde 7 gram X ile I. bileşik
Bileşik kütlesi(g)
20 gram Y birleşmiştir. II. bileşik
I
4,2 • 21
Buna göre, 14 gram X ile 24
gram Y’nin oluşturduğu bi- II
2,1 • ?
leşiğin formülü nedir?
Y kütlesi (g) 0 6 X’in kütlesi(g)

0,8 1,8
Buna göre, ikinci bileşikteki 6 gram X’ten

Birinci bileşiğin formülü X3Y4 olduğuna
kaç gram bileşik oluşur?
göre, ikinci bileşiğin formülü aşağıdakiler-
den hangisidir? A) 12 B) 15 C) 16 D) 18 E) 22
A) XY2 B) X2Y C) X2Y3
D) XY3 E) X3Y2
8. Eşit kütlede X ve Y nin tepkimesinden 40

gram XY2 bileşiği oluşurken, 14 gram Y art-
Palme Yayınevi maktadır.
Buna göre;
I. Başlangıç karışımı 54 gramdır.

II. 20 gram X harcanır.
III. Elementlerin kütlece birleşme oranı
mX 7
m Y = 3 ’tür.
6. XY2 bileşiğinde X’in kütlesinin Y’nin kütlesine

Çözüm:
X2Y5 bileşiğinde 2X atomu, 5Y 7
oranı dır.
atomu ile birleşmiştir. 16
2X 7 Buna göre, 16,2 gram X2Y5 bileşiğini oluş-
5Y = 20
9. 12 gram X ve m gram Y elementlerinin tep-
X → 3,5
turabilmek için en az kaç gram Y gerekir?
kimesinde, X’in tamamının harcanması için 9
Y→ 4 A) 4,2 B) 6,4 C) 8 gram daha Y eklemek gerekmektedir.
14 gram X içermesi için 4X,
D) 12 E) 16 Oluşan bileşikte elementlerin kütlece bir-
24 gram Y içermesi için 6Y
m 4
olmalıdır. leşme oranı m X = 7 olduğuna göre, “m”
Y
X4Y6
sayısı aşağıdakilerden hangisidir?
X2Y3
A) 24 B) 20 C) 18 D) 16 E) 12
156 5. C 6. D 7. D 8. A 9. E
Katlı Oranlar Kanunu – I

5. TEST
KATLI ORANLAR
1. Aşağıdaki bileşik çiftlerinden hangisi katlı 4. X ile Y elementleri arasında oluşan iki bileşik- KANUNU
oranlar yasasına uyar? ten birincisi X2Y6, ikincisi X3Yn’dir.
A) PCl3 – P2O5 Aynı miktar X ile birleşen birinci bileşikteki

Y nin , ikinci bileşikteki Y ye kütlece oranı
B) C2H4 – C3H6 9
8 olduğuna göre, “n” sayısı aşağıdakiler-
C) CO – NO den hangisidir?
D) NH3 – N2H4 John Dalton
A) 8 B) 7 C) 6 D) 5 E) 4
(1766-1844)
E) HCl – H2S
Atom teorisine göre üçüncü
görüş olarak bilinen teori şöy-
ledir:
“Bileşikler birden çok
elementin atomlarından
oluşmuştur. Herhangi bir bi-
leşikteki iki elementin atom
2. N ve O elementlerinin oluşturduğu iki farklı sayılarının oranı bir tam sayı
bileşiğe ait kütlelerin oksijen kütleleri ile deği- ya da basit tam sayılı bir ke-
sirdir.”
şimleri grafiklerde verilmiştir. 5. Aşağıdaki bileşiklerde aynı miktar C ile birle-
Bu teori Katlı Oranlar Ka-
Bileşik kütlesi (g) Bileşik kütlesi (g) şen birinci bileşikteki H kütlesinin, ikinci bile-
nunu’nu destekler.
şikteki H kütlesine oranı 3 dir. İki tür element birleşerek
22 7,6 2
I. CH4 farklı türde bileşikler oluştu-
11 3,8
ruyor ise, bu bileşiklerdeki
Palme Yayınevi
5,5 1,9
II. CxHy
elementlerden birisinin sabit
Buna göre, ikinci bileşiğin formülü aşağıda- miktarına karşılık diğerinin de-
2 4 8 Oksijen 1,2 2,4 4,8 Oksijen
ğişen miktarları arasında tam
I. bileşik kütlesi II. bileşik kütlesi kilerden hangisidir?
(g) (g) sayılarla ifade edilen bir oran
A) C2H2 B) C2H4 C) C2H6 vardır.
Buna göre, birinci bileşikteki azot ile ikinci
bileşikteki azot arasında bulunan katlı oran D) C3H6 E) C3H8 Örneğin;
NO2 ve N2O3 bileşikleri için,
1 2 3 7 aynı miktar N ile birleşen O
A) 3 B) 3 C) 2 D) 3 E) 2
atomları arasındaki katlı oran:
2 / NO2
1 / N2O3
N sabitlenir. Bu nedenle
NO2, 2 ile genişletilmelidir.
6. İki bileşik arasında katlı oranın bulunması Bu durumda katlı oran 4/3
için; bulunur.
Aynı miktar O ile birleşen N
I. Bileşiklerin basit formülleri farklı olmalıdır. atomları arasındaki katlı oran
3. 2,4 er gram X içeren X2Ym bileşiği 3 gram, II. İkiden fazla cinste atom içermemelidir. 3 / NO2
X2Yn bileşiği 2,8 gramdır. 2 / N2O3
III. Bileşiği oluşturan elementlerin cinsi her iki
O sabitlenir. Bu nedenle
Buna göre, aynı miktar X ile birleşen X2Ym bileşikte de aynı olmalıdır. NO2, 3 ile ve N2O3, 2 ile ge-
deki Y kütlesinin X2Yn deki Y kütlesine ora- yargılarından hangileri doğrudur? nişletilir. Bu durumda katlı
nı aşağıdakilerden hangisidir? oran 3/4 bulunur. Bir elemen-
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III a
tin katlı oranı b ise diğer ele-
1 3 3
A) 2 B) 4 C) 2 D) 2 E) 3
b
D) II ve III E) I, II ve III mentin katlı oranı a 'dır.
1. D 2. D 3. C 4. A 5. E 6. E 157
7. XY3 bileşiğinin kütlece %80’i X’dir. 11. 16 gram Alüminyum ile 9 gram kükürt ele-
Aynı elementlerden oluşan XaYb bileşiğinin mentleri birleşerek 25 gram Alüminyum sülfür
! Uya rı kütlece % 25’i Y elementi olduğuna göre,

“a+b” nin en küçük değeri kaçtır?
bileşiğini oluşturur.
Bu sonuç;
w Basit formülleri aynı olan
A) 1 B) 2 C) 4 D) 5 E) 7
bileşik çifti arasında katlı I. Kütlenin Korunumu
oran aranmaz. Katlı oran II. Sabit Oranlar
1 olamaz. Örneğin NO2 ve
N2O4 bileşikleri arasında
III. Katlı Oranlar
katlı oran yoktur. yasalarından hangileri ile açıklanabilir?
w Aynı tür elementlerden 8. XY3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
oluşmayan bileşik çiftleri m 2
arasında katlı oran aran- oranı m X = 3 'dür. D) II ve III E) I, II ve III
Y
maz. Örneğin CO2 ve SO3 m 3
Kütlece birleşme oranı m X = 4 olan bir bi-
bileşikleri arasında katlı Y
oran yoktur. leşik ile XY3 bileşiği arasındaki katlı oran
w İkiden fazla türde ele- 12. X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikten
2 3 8 10 5
ment içeren bileşik çiftleri A) 3 B) 4 C) 9 D) 7 E) 2 birinci bileşikteki X’in ikinci bileşikteki X’e katlı
arasında katlı oran aran- 3
oranı 4 'tür. İkinci bileşikteki atomların % 50’si
maz. Örneğin, K2CrO4 ve
Y’dir
K2Cr2O7 bileşikleri ara-
sında katlı oran yoktur. Buna göre, birinci bileşiğin basit formülü
9. I. CH4
II. C2H6 Palme Yayınevi A) XY B) X2Y C) X2Y3
III. C2H2 D) XY2 E) X3Y4

IV. C3H4
V. C4H10
Yukarıda verilen bileşiklerden H yüzdesi en 13. X ve Y elementlerinden oluşan üç farklı bile-
az ve en çok olan bileşikler arasındaki katlı şikteki X ve Y kütlelerinin değişimi grafikteki
oran kaçtır? gibidir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
X kütlesi (g)
I
II III
10.
NO2 NH3 NO
0 Y kütlesi (g)
1 2 3 4 6 10
N2O3 N2O5 N2O
4 5 6
Buna göre, üçüncü ve ikinci bileşikler ara-
sındaki katlı oran (a= YIII/YII) ile ikinci ve
birinci bileşikler arasındaki katlı oranının
Yukarıdaki kutucuklarda bulunan bileşik-
(b= YII/YI) bir birine oranı a/b aşağıdakiler-
lerden hangi ikisi kullanılırsa azotlar ara-
den hangisidir?
sında 3/4 katlı oranı bulunur?
1 2 10
A) 3 B) 3 C) 9
A) 1 ve 2 B) 3 ve 6 C) 1 ve 4
5 7
D) 3 E) 3
D) 2 ve 4 E) 5 ve 6
158 7. D 8. C 9. D 10. C 11. B 12. E 13. C

Katlı Oranlar Kanunu – II

6. TEST
1. I. NO 4. X ve Y'den oluşan iki bileşikte aynı miktar X ile Dalton’un atomla ilgili gö-
rüşleri şöyle özetlenebilir:
II. N2O5 4
birleşen Y'lerin kütleleri oranı 'tir.
5 w Elementler atom denen
III. N2O3
Buna göre, küçük parçacıklardan oluş-
IV. N2O muştur.
I. X3Y4 – X3Y5
V. NO2 w Herhangi bir elementin tüm
II. XY2 – X2Y5
Azot ve oksijenden meydana gelen yuka- atomları birbirinin aynıdır.
rıdaki bileşiklerden hangi ikisi arasındaki III. XY3 – X2Y5 w Bir elementin atomları diğer
katlı oran en büyüktür? bu bileşik çiftleri yukarıda verilenlerden bütün elementlerin atomla-
hangileri olabilir? rından farklıdır.
A) I’in II’ye oksijenler arası
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III w Bileşikler birden çok ele-
B) II’nin III’e azotlar arası
mentin atomlarından oluş-
C) II’nin IV’e oksijenler arası D) II ve III E) I ve II muştur.
D) III’ün V’e azotlar arası
w Kimyasal tepkimeler, atom-
E) V’in II’ye oksijenler arası ların yok olmasına ya da
oluşmasına yol açmaz.
2. XaYb ve XcYd bileşiklerinde b = d olduğunda

a 4
c = 3 tür.
Palme Yayınevi
5. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşik-

Buna göre; ten X2Y3 bileşiğinin kütlece % 70’i X diğer bi-
XaYb XcYd leşiğin ise kütlece % 12,5’i Y dir.

I. XY3 XY4 Buna göre, iki bileşik arasındaki katlı oran
II. X2Y XY2 aşağıdakilerden hangisidir?
2 5 3 5
III. XY4 X3Y A) 3 B) 3 C) 4 D) 2 E) 2
XaYb ve XcYd bileşikleri yukarıda verilenler-

den hangileri olabilir?
3.
X ve Y den oluşan iki bileşiğin formülleri sıra-
sıyla XaYb ve XcYd dir.
6. Kütlece %80'i karbon olan CxHy bileşiği
a = 2b ve d = 2c ise, eşit miktarda Y ile bir-
ile kütlece %90'ı karbon olan CaHb bileşiği
leşen X ler arasındaki katlı oran aşağıdaki-
arasındaki katlı oran kaçtır?
lerden hangisidir?
3 6 9 2 1
A) 4 B) 5 C) 4 D) 3 E) 3
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 8
1. C 2. A 3. C 4. E 5. A 6. C 159
7.
Aşağıdaki tabloda X ve Y elementleri arasında 9. Aşağıdaki birinci bileşik çiftinde hidrojen ele-
oluşan üç farklı bileşikteki X ve Y’nin kütleleri mentleri arasındaki katlı oran ile ikinci bileşik
Örnek ile bileşik kütleleri verilmiştir. çiftinde oksijen elementleri arasındaki katlı
oran birbirine eşittir.
X ve Y elementlerinden olu- Bileşik
Bileşik X kütlesi (g) Y kütlesi (g)
şan bileşiklerin, bileşenlerinin kütlesi (g) 1 1. bileşik çifti: CH2 – C2H6
kütlece birleşme miktarları, I a 1 13
2. bileşik çifti: NO – N2Ox
grafikte verilmiştir.
II 12 b 14 Buna göre, N2Ox bileşiğindeki "x" sayısı
Y kütlesi (g)
III 24 5 c kaçtır?
II
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
40 I
Buna göre;
I. Birinci ve ikinci bileşikler arasındaki Y’lerin
A)
16
katlı oranı 1/2 dir.
II. Eşit kütlede Y içeren bileşikler içinde
7 X kütlesi (g)
X miktarı en fazla olan birinci bileşiktir.
10. Eşit miktarlarda X içeren birinci bileşikteki ok-
III. Üçüncü bileşiğin 5,8 gramında 1 gram Y sijen kütlesinin ikinci bileşikteki oksijen kütle-
Birinci bileşiğin formülü 2
vardır. sine oranı 3 dür.
XY olduğuna göre, ikinci bi-
leşiğin formülü nedir? yargılarından hangileri doğrudur?
I. XO2
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III II. XmOn
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre “m ve n” değerleri aşağıdakiler-
den hangisi olabilir?
Palme Yayınevi
m n
A) 1 3
B) 2 1
Çözüm:
C) 1 2
Birinci bileşikte kütlece bir-
m D) 3 1
leşme oranı m X = 7 dır.
Y 16 8. X ve Y elementlerinden oluşan bir bileşiğe ait
E) 2 3
X Y deney sonuçları tablodaki gibidir.
7 16 → XY
7 40 → XaYb
Deney Başlangıçta Bi- Artan
alınan leşik madde ve
Atom sayıları ile kütleleri oran- kütle- kütlesi
lanırsa X Y si (g)
kütlesi kütlesi
1 7 (g) (g)
a =7&a=1
I 3 4 5 2 gram Y 11. Tabloda X ve Y elementlerinden oluşan iki bi-
1 16
b 40 b 2, 5
= & = leşik için içerdikleri X kütlelerine karşılık bileşik
II 8 4 10 2 gram X
X1Y2,5 kütleleri verilmiştir.
Deney sonuçlarına göre;
X2Y5 Bileşik X kütlesi Bileşik
I. Kütlenin korunumu formülü (g) kütlesi (g)
II. Sabit oranlar XY2 7 23
III. Katlı oranlar X2Yn 7 27
yasalarından hangileri kanıtlanabilir? Buna göre, iki bileşik arasındaki katlı oran
1 2 3 4 5
A) 4 B) 5 C) 7 D) 5 E) 6
160 7. E 8. B 9. C 10. A 11. D

Katlı Oranlar Kanunu – III

7. TEST
Örnek
1. Aynı elementlerden oluşan üç bileşikten I ile 4. Eşit kütlelerde Fe ile birleşen Fe2O3 bileşi-
II. bileşik arasında katlı oran varken II ile III. ğindeki oksijen kütlesinin FeO bileşiğinde- I. PbO – PbO2
bileşik arasında katlı oran yoktur. ki oksijen kütlesine oranı kaçtır? II. CH4–C2H6
Buna göre, 1 1 3 2 III. FeO–Fe2O3

A) 3 B) 2 C) 2 D) 3 E) 2
I. Üç bileşikte de iki cins atom vardır. IV. N2O–N2O3
II. II ve III. bileşiklerin atom sayıları oranı ay- V. NO–N2O
nıdır. Yukarıda verilen bileşik çift-

III. I ve II. bileşiklerdeki atomların kütlece bir- leri arasındaki katlı oran
leşme oranları farklıdır. kaçtır?
5. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşiğin
formülleri X3Y4 ve XaYb olup, bu bileşikler katlı
oranlar yasasına uymaktadır.
Buna göre,
a 3
2. X ve Y elementlerinden oluşan iki ayrı bileşik- I. b oranı 4 'tür.
ten I.si kütlece %40 X elementi, II.si kütlece II. Bileşiklerdeki X ve Y'nin kütlece yüzde bi-
%20 Y elementi içermektedir.
leşimleri farklıdır.
Palme Yayınevi
Buna göre, aynı miktarda X ile birleşen I.

III. Bileşiklerde, eşit kütlede X ile birleşen Y
bileşikteki Y kütlesinin, II. bileşikteki Y küt-
kütleleri arasındaki oran 1'den farklıdır. Çözüm:
lesine oranı kaçtır?
1 1 1
yargılarından hangileri doğrudur? Pb O
A) 6 B) 3 C) 2 D) 3 E) 6 I.
1
'dir.
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III Pb O
2
2
2 /CH 4
8 4
II. 'tür .
C H 6 3
2 6
2/ Fe O
3. X ve Y elementlerinden oluşan iki ayrı bileşik- III.
2
'tür .
Fe O 3
2 3
ten, 1.sinde 3 gram X ile 1 gram Y; 2.sinde 4,5
gram X ile 0,5 gram Y artansız birleşmektedir. N O
2 1
IV . 'tür .
Buna göre, bu bileşik çifti; N 2O3 3
6. C2Hx ve C3Hy bileşiklerinde aynı miktarda

1. bileşik 2. bileşik 2/ N O
karbonla birleşen hidrojen miktarları da V. 2'dir.
N 2O
I. X2Y3 XY2 aynı olduğuna göre,
II. XY4 X3Y4 I. Bileşikler arasında katlı oran yoktur.

II. Bileşiklerin atom sayıları oranı aynıdır.
III. X2Y5 X2Y4
III. y > x'tir.
örneklerinden hangileri olabilir?
1. E 2. A 3. B 4. C 5. D 6. E 161
7. Aynı iki elementten oluşan iki farklı bileşik 9. X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikteki X
arasındaki katlı oranı bulabilmek için; ve Y miktarları aşağıdaki gibidir.
Örnek
I. Birinci bileşikteki elementlerin kütlece
X kütlesi (g)
X2Y ve XnY5 bileşiklerinde yüzdeleri
aynı miktar Y ile birleşen I. bileşik
II. Birinci bileşiğin formülü
X miktarları arasındaki katlı 18
oran 5 olduğuna göre, “n” III. İkinci bileşikteki elementlerin kütlece bir-
kaçtır? II. bileşik
leşme oranı
6
yukarıdakilerden hangilerinin bilinmesi ye-
terlidir?
Y kütlesi (g)
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II 0 2
I. ve II. bileşiklerdeki Y'nin sabit miktarına
karşılık X'ler arasındaki katlı oran aşağıda-
kilerden hangisinde doğru verilmiştir?
3 2 3 4
A) 4 B) 3 C) 3 D) 2 E) 3
8. Aşağıda X ve Y elementlerinden oluşan iki

Çözüm:
bileşikteki Y kütlesinin bileşik kütlesine göre
değişim grafiği verilmiştir. Palme Yayınevi
X2Y / 5
10. • XmYn bileşiğinde kütlece birleşme oranı
XnY5
m X 21
Y’ler eşitlendiğinde X’lerin Y kütlesi (g)
m Y = 8 'dir.
katlı oranından I II
10 5 24 • X2Y3 bileşiğinin kütlece %30'u Y'dir.
n =1
n= 2 bulunur. Yukarıda verilen bilgilere göre, XmYn bile-
şiği ile X2Y3 bileşiği arasındaki katlı oran
16 kaçtır?
3 2 9 9 4
A) 4 B) 3 C) 4 D) 8 E) 7
Bileşik kütlesi (g)
0 23 38
Birinci bileşiğin formülü XY2 olduğuna

göre;
I. İkinci bileşiğin formülü X2Y3'tür.
II. İkinci bileşiğin kütlece birleşme oranı
mX 7 11. Aynı elementlerden oluşan iki ayrı bileşiğin
m Y = 16 'dır.
yalnız formülleri biliniyorsa;
III. İki bileşik arasındaki Y'lerin katlı oranı
I. Aralarındaki katlı oran
YII 3
YI = 4
'tür. II. Bileşiklerdeki sabit oran
III. Basit formül
niceliklerinden hangileri bulunamaz?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
162 7. B 8. C 9. C 10. D 11. A

Mol Kavramı
7.
Ünite
7.Ünite /MOL KAVRAMI
Mol İle İlgili Hesaplamalar

–I
1. TEST
BAĞIL ATOM KÜTLE-
SİNİN 1. I. 0,25 mol NH3 gazı 4. Avogadro sayısı kadar C atomu içeren
TARİHSEL GELİŞİMİ C2H6 gazı ile ilgili;
II. 14 gram azot gazı
Atomlar çok küçük tane-
I. 3 mol H atomu içerir.
cikler oldukları için atomların III. 3,01.1023 tane molekül içeren CO2 gazı
kütlelerini belirlemek mümkün
Yukarıda verilen maddelerden toplam II. 3,01.1023 tane moleküldür.
değildir. Bu nedenle bir refe-
rans atom seçilerek kıyaslama atom sayısı ve mol sayısı eşit olanlar aşa- III. 12 gram C atomu içerir.
yoluyla diğer atomların kütle- ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? yargılarından hangileri doğrudur?
leri belirlenir.
Günümüzde referans (N: 14, Avogadro sayısı: 6,02.1023) (Avogadro sayısı: 6,02.1023, C: 12)
atomu olarak, kütle numarası
12 olan karbon izotopu (12C) Atom sayısı Mol sayısı A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
kullanılmaktadır.
Atomların 12C atomunun
A) I ve III I ve II D) II ve III E) I, II ve III
kütlesine göre belirlenen küt- B) I ve II I ve III
lelerine bağıl atom kütlesi
denir. C) I ve II II ve III
İtalyan bilim adamı Avo-
gadro 12C atomunun atom D) II ve III I ve II
kütlesine eşit gram miktarında E) I ve III II ve III
6,02.1023 tane atom bulundu-
ğunu saptamıştır.
w 6,02.1023 tane 12C atomu
12 gramdır.
w 6,02.1023 tane 1H atomu 1 5. I. 1 atom-gram Fe
gramdır.
w 6,02.1023 tane 16O atomu II. 56 akb Fe
16 gramdır. 2. I. 1,2 mol atom içeren C2H4 gazı
III. 1 mol Fe
Palme Yayınevi
w 6,02.1023 tane 14N atomu

II. 0,4 mol CO2 gazı
14 gramdır. Yukarıda verilen maddelerin kütleleri ara-
6,02.10 23 sayısına Avo- III. 3,01.1023 tane C3H8 molekülü sındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde
gadro sayısı denir. Avogadro
sayısı kadar taneciğe de 1 mol Yukarıda verilen maddelerdeki C kütleleri doğru verilmiştir? (Fe: 56)
denir. arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisin-
Bazen mol kavramı yerine; de doğru olarak verilmiştir? A) I = III > II B) I = II = III C) I > II > III
w Elementlerde " atom-gram
D) II > III > I E) III > II > I
w Kovalent bağlı bileşiklerde (Avogadro sayısı: 6,02.1023, C: 12)
" molekül-gram
w İyonik bağlı bileşiklerde " A) I > II > III B) III > II > I C) I = II > III
formül-gram D) III > I = II E) II = III > I
w İyonlarda " iyon-gram
ifadeleri kullanılır.
Atomik Kütle Birimi (akb)

Atom ve moleküllerin küt-
leleri çok küçük olduğundan 6. 15,2 gram N2O3 gazı ile ilgili aşağıdaki yar-
bunların kütle birimi için ato- 3. 13 gram C2H2 gazı ile ilgili;
mik kütle birimi (akb) kullanıl-
mıştır. I. C atomu sayısı
1 tane 12C atomunun küt-
(N: 14, O: 16, Avogadro sayısı = NA)
II. H atomu sayısı
1 A) 0,2 moldür.
lesinin ine 1 atomik kütle
12 III. Molekül sayısı
birimi (akb) denir. B) NA tane N2O3 molekülü içerir.
Bu durumda niceliklerinden hangileri Avogadro sayısına
1 eşittir? (C: 12, H: 1) C) 0,6.NA tane oksijen atomu içerir
1akb = gramdır.
6, 02.10 23 D) Toplam 1 mol atom içerir.
1 tane H atomu = 1 akb
1 tane N atomu = 14 akb E) 5,6 gram azot atomu içerir.
1 tane NH3 molekülü = 17 akb
164 1. C 2. D 3. C 4. E 5. A 6. B
7.Ünite / MOL KAVRAMI
7. – 0,2 mol X2Y3 bileşiği 15,2 gramdır. 10. 20 gram SO3 içeren kaba 3,2 gram XH4 bile-
– 3,01.1023 tane X atomu 7 gramdır. şiği eklendiğinde kaptaki atom sayısı 2 katına
Atom Kütlesi ve
çıkıyor.
Yukarıda verilenlere göre XY2 bileşiğinin
Mol Kütlesi
mol kütlesi aşağıdakilerden hangisidir? Buna göre, X’in atom kütlesi aşağıdakiler-
den hangisidir? (S: 32, O: 16, H: 1) Atomun bir molüne karşılık
(Avogadro sayısı: 6,02.1023) gelen madde miktarına atom
A) 6 B) 11 C) 12 D) 16 E) 32 kütlesi denir.
A) 28 B) 30 C) 40 D) 46 E) 48
Bir elementin 1 mol atomu-
nun gram olarak kütlesine ise
o elementin mol kütlesi denir.
w 1 mol H2 gazı = 2 gram
w 1 mol H2O molekülü = 18
gram
w 1 mol Na atomu = 23 gram
8. 11. 4,6 gram NO2 gazı ile 5 gram X3N2 bileşiğinde
Bir elementin 1 tane atomu-
aynı sayıda azot atomu bulunmaktadır.
nun gram cinsinden kütlesine
SO2(g) O2(g) Buna göre, X in atom kütlesi aşağıdakiler- gerçek atom kütlesi, bir bi-
den hangisidir? (N: 14, O: 16) leşiğin 1 tane molekülünün
A) 12 B) 24 C) 40 D) 48 E) 72 gram cinsinden kütlesine ger-
çek molekül kütlesi denir. Bir
elementin 1 tane atomunun
kütlesi o elementin atom küt-
Bir kefesinde SO2 diğer kefesinde O2 gazı bu- lesinin Avogadro sayısına bö-
lunan şekildeki terazi dengededir. lünmesiyle hesaplanır.
Palme Yayınevi
Buna göre, bu gazlar ile ilgili olarak;

16
w 1 tane O atomu= gram
I. SO2 gazının mol sayısı O2 gazının mol sa- NA
yısının 2 katıdır. 12. Normal koşullarda 5,6 litresi 16 gram gelen
4
gaz aşağıdakilerden hangisidir? w 1 tane He atomu = gram
NA
II. Molekül sayıları eşittir.
(H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) 28
III. O2 gazının atom sayısı SO2 gazının atom w 1 tane N2 gazı = gram
NA
sayısının yarısıdır. A) O2 B) SO2 C) CO2
16
yargılarından hangileri yanlıştır? D) CH4 E) SO3 w 1 tane CH4 gazı= gram
NA
(S: 32, O: 16) 44

w 1 tane N2O = gram
NA
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III molekülü
1 mol Mg atomu
13. I. X3Y2
1 atom-g 24 gram 6,02.1023
II. XY2 Mg Mg tane
atomu atomu Mg atomu
III. Y2
Yukarıda verilen maddelerden eşit kütle- 1 mol O2 molekülü
9. 20 gram CaBr2 bileşiği kaç mol Br atomu lerde alındığında mol sayıları arasındaki
içerir? ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru ve- 1 molekül-g 32 gram 6,02.1023
O2 O2 tane
(Ca: 40, Br: 80) rilmiştir?
molekülü molekülü O2 molekülü
A) 0,2 B) 0,1 C) 1 A) I > II > III B) III > II > I C) II = I > III
D) 2 E) 4 D) III = I = II E) II > III > I
7. D 8. E 9. A 10. C 11. B 12. B 13. B 165


– II
2. TEST
w 1 tane atom/molekül ve
1 mol atom/molekül kav- 1. 4.
ramları farklıdır. Y
1 tane C3H4 molekülünde 2 gram
CO2(g) ‹çerdi€i toplam atomun
mol say›s›d›r.
3 tane 4 tane
9,6 gram
C atomu H atomu
vardır. vardır.
oksijen
Yukarıdaki kaba normal koşullarda 2,24 litre X içeren Z
‹çerdi€i N2O3 NK’daki
1 mol C3H4 molekülünde hacim kaplayan X gazı eklendiğinde gaz küt- mol hacmidir.
say›s›d›r. gazı
lesi 3 katına çıkmaktadır.
A
3 mol 4 mol Buna göre, X gazı aşağıdakilerden hangisi
C atomu H atomu Yukarıdaki A kutucuğunda içerdiği oksijen
olabilir? (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16, S: 32)
vardır. vardır. kütlesi verilen molekül için istenen nicelikler
Örneğin; A) N2O B) NO2 C) SO3 X, Y ve Z ile simgelenmiştir.
w 0,1 mol O2 molekülü kaç
tanedir? D) C3H4 E) SO2 Buna göre, X, Y ve Z nicelikleri aşağıdaki-
lerden hangisinde doğru verilmiştir?
1 mol O2 6,02.1023 tane ise
0,1 mol x (N: 14, O: 16)
x = 0,602.1023 tanedir. X Y Z
A) 0,2 1 4,48
w 3,01.1023 tane H2 molekülü
B) 0,1 0,2 5,6
kaç moldür? 2. X2Y3 gazının yalnız mol sayısı bilindiğine
C) 0,1 0,2 11,2
göre, bu gaz ile ilgili aşağıdaki nicelikler-
6,02.1023 tane H2 1 mol ise D) 0,2 0,6 4,48
3,01.1023 x den hangisi hesaplanamaz?
Palme Yayınevi
E) 0,4 1 22,4
(Avogadro sayısı = NA)
x = 0,5 moldür.
A) Molekül sayısı
w 3 mol N2 molekülü kaç tane
B) Toplam atom sayısı
N atomu içerir?
C) Normal koşullardaki hacmi 5. 0,4 mol N2O5 ve m gram NO2 bileşiklerindeki
1 mol N2’de 2.6,02.1023
tane N atomu D) 1 tane X2Y3 molekülünün kütlesi oksijen miktarları birbirine eşittir.
3 mol x Buna göre, (m) değeri aşağıdakilerden
E) Y'nin atom sayısı
hangisidir? (N: 14, O: 16)
x = 6.6,02.10 23 tane N
atomu içerir.
A) 23 B) 46 C) 54 D) 72 E) 76
w 9,03.1023tane H2 molekülü
kaç gramdır? (H: 1)
6,02.1023 tane 2 gram

H2 molekülü ise 3. Oksijen ile ilgili;
9,03.1023 tane x 6. Eşit sayıda H atomu içeren CH4 ve C2H4
H2 molekülü I. 6,02.1023 tane oksijen atomu 16 gramdır. gazları ile ilgili;
x = 3 gramdır.
II. 1 tane oksijen molekülü 32 gramdır. I. Kütlece H yüzdeleri
w 2N tane H atomu içeren III. 1 tane oksijen atomu 16/6,02.1023 gram-
C2H4 bileşiği kaç moldür? II. Aynı koşullardaki hacimleri
(Avogadro sayısı: NA) dır.
III. Kütleleri
1 mol C2H4 4.NA tane H atomu yargılarından hangileri doğrudur?
yukarıdakilerden hangileri aynıdır?
molekülü içeriyorsa (O: 16, Avogadro sayısı = 6,02.1023)
x 2.NA tane (C: 12, H: 1)
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
x = 0,5 moldür. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
166 1. D 2. D 3. C 4. A 5. B 6. B
7. Normal koşullar altında 4,48 litre hacim kapla- 10. Klorun (Cl) atom kütlesi 35,5 ve Avogadro
yan SO2 gazı ile 0,16 mol XO bileşiğinin kütle- 3, 01.10 24
sayısı 6,02.1023 olduğuna göre Mol–Tanecik Sayısı ve
leri eşittir. 71
değeri aşağıdakilerden hangisidir? Kütle İlişkisi
Buna göre, X in bir atomunun kütlesi kaç
w Bir maddenin kütlesi (m),
gramdır? A) 0,5 mol Cl2 molekülünün kütlesi
mol kütlesi (MA) ve mol sa-
(S: 32, O: 16, NA: Avogadro sayısı) B) Bir Cl2 molekülünün kütlesi yısı (n) olmak üzere,
A) 64/NA B) 64.NA C) 32/NA C) 5 gram Cl2’deki molekül sayısı
m
D) 1 gram Cl2’deki molekül sayısı n=
D) 80/NA E) 32.NA MA
E) 2 mol Cl atomunun kütlesi
bağıntısıyla hesaplanır.
w Maddelerin 1 molünde bu-
lunması gereken Avogadro
sayısı kadar tanecikten ya-
rarlanarak içerdiği tanecik
sayısı orantı yoluyla hesap-
lanır.
8. Eşit kütlede oksijen içeren SO2 ve SO3
w Bir maddenin verilen ta-
gazları ile ilgili,
necik sayısı N, Avogadro
I. İçerdikleri kükürt atomları sayıları aynıdır. sayısı ise NA ile gösterildi-
11. Toplam 3,01.1023 tane atom içeren N2O3
ğinde mol sayısı
II. Normal koşullarda hacimleri farklıdır. gazı ile ilgili;
III. SO2 gazının kütlesi daha büyüktür. N
I. Kütlesi 15,2 gramdır. n=
NA
II. 2,8 gram azot (N) içerir.
Palme Yayınevi
bağıntısıyla hesaplanır.
(S: 32, O: 16) III. 6,02.1022 tane molekül içerir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur?
(N: 14, O: 16, Avogadro sayısı: 6,02.1023)
Örnek
3,01.1023 tane X2SO4 mo-
D) II ve III E) I, II ve III lekülünün kütlesi 71 gram
olduğuna göre, bileşiğin 1
molündeki X’in kütlesi kaç
gramdır?
(S: 32, O: 16,
Avogadro sayısı: 6,02.1023)
9. Sabit hacimli bir kapta bir miktar SO2 gazı bu-

Çözüm:
lunmaktadır. Bu kaba bir miktar X gazı eklen-
3,01.1023 tane 71 gram ise
diğinde kaptaki toplam kütle 1,5 katına, mol 12. Eşit sayıda oksijen atomu içeren CO2 ve SO3
1mol= 6,02.1023 tane a
sayısı ise üç katına çıkmaktadır. bileşiklerinden CO2'nin kütlesi 13,2 gram ol-
duğuna göre, a = 142 gram
Buna göre, eklenen X gazı aşağıdakilerden
SO3'ün kütlesi kaç gramdır? X2SO4 = 142
hangisi olabilir?
2.X +32 + 4.16 = 142
(S: 32, C: 12, N: 14, O: 16, H: 1) (C: 12, O: 16, S: 32) X = 23
Bileşiğin (X2SO4) 1 molünde 2
A) N2 B) CH4 C) SO3 A) 12 B) 16 C) 24 D) 34 E) 42
mol X olduğundan
D) NO E) CO2 2.23 = 46 gramdır.
7. A 8. D 9. B 10. C 11. D 12. B 167


– III
3. TEST
Mol Sayısı – Hacim
İlişkisi 1. Aşağıdaki SO3 örneklerinden hangisinin 4.
Avogadro hipotezine göre kütlesi en azdır?
aynı koşullarda bulunan gaz-
ların eşit hacimlerinde eşit sa- 0,3 mol NK’da 5,6 litre
(SO3: 80, Avogadro sayısı: 6,02.1023)
yıda tanecik vardır. SO2(g)
C3H4(g)
Normal koşullarda (0°C sı- A) 4 mol atom içeren SO3
caklık ve 1 atm basınç) 1 mol
gaz 22,4 litre hacim kaplar. B) Normal koşullarda 11,2 litre SO3 gazı
Bir gazın normal koşullardaki 1 2
C) 6,02.1023 atom içeren SO3
hacmi (V) biliniyorsa, bu gazın
mol sayısı D) 6,02.1023 molekül içeren SO3 Birinci kaba 0,25 mol X gazı gönderildiğinde
V her iki kaptaki gaz kütleleri eşitleniyor.
n= E) 80 gram SO3
22, 4
Buna göre, X gazı aşağıdakilerden hangisi-
formülünden hesaplanır. dir?
Oda koşullarında (25°C sı-
(H: 1, He: 4, C: 12, O: 16, S: 32)
caklık ve 1 atm basınç) 1 mol
gaz 24,5 litre hacim kaplar. A) He B) CH4 C) C2H6
Bir gazın oda koşullarındaki
hacmi (V) biliniyorsa, bu gazın D) C2H4 E) C3H8
mol sayısı
V
n=
24, 5
formülünden hesaplanır.
5. CnH2n gazı molekülünün 1 molünde 6.NA tane

Örnek atom vardır.
Palme Yayınevi
Genel formülü Cn(H2O)n olan 2. 88 gram CO2 bileşiği kaç gram karbon (C) Buna göre;
bileşiğin 0,1 molünün kütlesi, atomu içerir?
I. n = 2 dir.
normal koşullarda 4,48 litre (C: 12, O: 16) II. CnH2n bileşiğinin mol kütlesi 28 gramdır.
hacim kaplayan C2H6 gazının
kütlesine eşittir. III. Normal koşullarda 11,2 litre CnH2n gazı 14
A) 32 B) 24 C) 18 D) 12 E) 6
Buna göre, “n” sayısı kaçtır? gramdır.
(C: 12, H: 1, O: 16) yargılarından hangileri doğrudur?
(C: 12, H: 1, Avogadro sayısı = NA)

Çözüm:
4, 48
n= = 0, 2 mol C 2 H 6 D) I ve II E) I, II ve III
22, 4
1 mol C2H6 30 gram ise

0,2 mol x
3. 10 gram Ca içeren CaCO3 katısı ile ilgili;
x = 6 gramdır.
I. 0,25 moldür.
Dolayısıyla 0,1 mol Cn(H2O) 6. Aynı koşullarda 2 litre C2H4 gazı ile 3 litre X
II. Normal koşullarda 5,6 litre hacim kaplar.
n bileşiğide 6 gramdır.
gazı eşit sayıda atom içerir.
III. 12 gram oksijen içerir.
0,1 mol 6 gram ise Buna göre, X gazı aşağıdakilerden hangisi
1 mol x yargılarından hangileri doğrudur?
olabilir?
(Ca: 40, C: 12, O: 16)
x = 60 gram
A) NH3 B) SO2 C) CO
Cn(H2O)n = 60
D) C2H6 E) N2O3
12.n + 18.n = 60 D) I ve II E) I ve III
n=2
168 1. C 2. B 3. E 4. B 5. E 6. A
7. 10. 0,1 mol XY4 ve n mol X3Y8 gazları karışımında

toplam 2 mol Y atomu bulunduğuna göre,
1 gram KARIŞIM PROBLEM-
N.K’da karışımda toplam kaç mol X vardır?
5,6 litre H2(g) LERİ
CH4(g)
A) 0,2 B) 0,3 C) 0,5 Birden fazla madde içe-
ren karışımlara ait kütle, mol
1 gram H2 gazı içeren şekildeki sabit hacimli D) 0,7 E) 0,8
sayısı, tanecik sayısı gibi ni-
kaba normal koşullarda hacmi 5,6 litre olan celiklerden birinin toplamı ve-
CH4 gazı ekleniyor. rilerek, o niceliğin karışımdaki
Bu işlem sonunda kaptaki, maddeler için ayrı ayrı bulun-
ması istenir. Bu tür problem-
I. Hidrojen atomları sayısı iki katına çıkar. leri çözerken tek bilinmeyenli
II. Öz kütle beş katına çıkar. ya da iki bilinmeyenli denklem
çözme yöntemleri kullanılır.
III. Molekül sayısı iki katına çıkar.
değişimlerinden hangileri gerçekleşir? 11. 0,2 mol X2Y6 ile 0,5 mol X3Y4 gazları karışı-
mında toplam kaç tane Y atomu bulunur?
(H: 1, C: 12)
(Avogadro sayısı: NA)
A) 3,2 B) 1,8 C) 1,8.NA
D) 3,2.NA E) 1,4.NA
Örnek
Normal koşullarda 5,6 litre

hacim kaplayan SO3 ve C3H4
Palme Yayınevi
NA gazları karışımı 12 gramdır.

8. tane O2 molekülü ile n mol He gazları ka-
2 Buna göre, karışımdaki
rışımının normal koşullardaki hacmi 22,4 litre- C3H4 gazı kaç gramdır?
(H: 1, C: 12, O: 16, S: 32)
dir. 12. 1 mol hidrojen atomu içeren CH4 gazı ile
Buna göre; 3,2 gram oksijen atomu içeren CO2 gazı
karışımının toplam kütlesi kaç gramdır?
I. n= 0,5’dir.
(C: 12, O: 16, H: 1)
II. Karışım 18 gramdır.
A) 4 B) 4,4 C) 8,4
III. Karışım 1 mol atom içerir.
D) 8,8 E) 9,4
yargılarından hangileri yanlıştır? Çözüm:
Gazların mol kütleleri
(O: 16, He: 4, Avogadro sayısı: NA) MA = 32 + 3.16 = 80
SO3
MA = 3.12 + 4.1 = 40
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C3H4
5, 6
D) I ve III E) II ve III n= & 0, 25 mol
22, 4
SO3 C3H4
13. Bir X atomunun kütlesi 5.10–23 gramdır. X mol Y mol
Buna göre, 5 gram X’te kaç tane X atomu

9. Eşit sayıda hidrojen atomu içeren CH4 ve NH3 X + Y = 0,25 /–40
bulunur?
gazları karıştırılıyor. 80.X + 40.Y = 12
(Avogadro sayısı: 6.1023)
Karışım 3,5 mol molekül içerdiğine göre,
X = 0,05
karışımda toplam kaç mol hidrojen atomu 5 1
A) B) C) 1.1023 Y = 0,2
6.10 23 6.10 23
vardır?
C3H4 " 0,2 mol
A) 14 B) 12 C) 10 D) 8 E) 6 5.10 –23 " 0,2.40 " 8 gram
D) 5.6.1023 E)
6.10 23
7. C 8. C 9. B 10. D 11. D 12. C 13. C 169


– IV
4. TEST
Örnek
1. Eşit sayıda NO ve C2H6 moleküllerini içeren 5. I. 1 molekül hidrojenin kütlesi
I. N
ormal koşullarda 22,4 litre gaz karışımı 12 gramdır. II. NA akb
NH3 gazı
Buna göre, karışımdaki C2H6 gazı kaç mol III. 1 mol hidrojen atomunun kütlesi
.1023 tane H2O2 molekülü
II. 6
atom içerir? (C: 12, N: 14, O: 16) Yukarıdaki niceliklerden hangileri 1 grama
III. 32 gram O2 gazı
IV. 1 molekül H2O A) 2,4 B) 1,6 C) 1,2 D) 0,8 E) 0,6 eşittir?
Yukarıdaki maddelerin içer- (H: 1, Avogadro sayısı: NA)
dikleri atom sayıları arasın-
daki ilişki nasıldır?
(O: 16, D) I ve II E) II ve III
Avogadro sayısı= 6.1023= NA)
2. 0,5 mol X4Y3 bileşiğinin 54 gramı X'tir.

Buna göre, bileşiğin mol kütlesi kaç gram-
dır? (Y: 12)
6. Kütlesi 48 akb olan O3 gazı ile ilgili;
A) 64 B) 72 C) 124 D) 136 E) 144
I. 48 gramdır.
II. 8.10–23 gramdır.
Palme Yayınevi
III. 3 tane oksijen atomu içerir.
(Avogadro sayısı: 6.1023, O: 16)

Çözüm:
22, 4
I. nNH = = 1 mol D) II ve III E) I, II ve III
3 22, 4
1 mol NH3'teki atom sayısı 1 3. 0,4 mol XO ile 0,5 mol X2O bileşiklerinin kütle-
1.4.NA= 4.NA leri toplamı 34 gramdır.
6.10 23 Buna göre, X'in mol kütlesi kaç gramdır?

II. n H O = = 1 mol
2 2 6.10 23
(O: 16)
1 mol H2O2'deki atom sayısı 1
A) 12 B) 14 C) 28 D) 35 E) 64
1.4.NA= 4.NA
III. n 32
O 2 = 32 = 1 mol
7. 8,4 gram X içeren 0,4 mol X3Nn bileşiği 14
gram geldiğine göre,
1 mol O2'deki atom sayısı
1 1.2.NA= 2.NA I. X'in atom kütlesi 7'dir.
II. n sayısı 2 dir.
IV. 1 tane molekül H2O daki
III. Bileşiğin mol kütlesi 63 gramdır.
atom sayısı 1 1.3= 3
4. 1,2 mol oksijen atomu içeren Fe2O3 bileşiği yargılarından hangileri doğrudur? (N: 14)
kaç gramdır? (O: 16, Fe: 56)
Atom sayıları arasındaki ilişki
ise; A) 32 B) 64 C) 76 D) 92 E) 128
I = II > III > IV D) II ve III E) I ve II
şeklinde olur.
170 1. B 2. E 3. B 4. B 5. E 6. D 7. A
8. I. 1 mol atom içeren Al2S3 11. Şekildeki üç ayrı kapta CH4, N2 ve CO gazları
bulunmaktadır.
II. m gram NH3
Örnek
III. Normal koşullarda V litre hacim kaplayan
– 1 tane X atomunun kütlesi
CH4 gazı 1,6 gram 0,1 mol
N.K’da
CH4 gazı 5,6 L 31 akb'dir.
N2 gazı
Yukarıdaki maddelerin içerdikleri atom sa- CO gazı
– NA tane Xn molekülünün
yıları eşit olduğuna göre, kütleleri arasın-
I. kap II. kap III. kap kütlesi 124 gramdır.
daki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?
Buna göre, "n" sayısı kaç-
(H: 1, C: 12, N: 14, Al: 27, S: 32) Bu kapların eşit sayıda atom içermesi için tır? (NA= Avogadro sayısı)
aşağıdaki işlemlerden hangisi uygundur?
A) I > III > II B) II > I > III C) I = II > III
(H: 1, He: 4, C: 12)
D) I > II > III E) III > I > II
A) Birinci kaba 0,3 mol He gazı eklemek
B) Birinci kaba 3,2 gram He gazı eklemek
C) İkinci kaba 0,3 mol He gazı eklemek
D) Üçüncü kaptan 0,1 mol gaz çıkarmak
E) Birinci ve ikinci kaplara 0,1 er mol CO gazı
9. Eşit kütlede oksijen içeren N2O3 ve N2O5 gaz- eklemek
ları karışımının toplam kütlesi 70,4 gramdır.
Buna göre, karışım ile ilgili;
I. Toplam 0,8 mol molekül içerir.

Palme Yayınevi
II. 1,6 mol N atomu içerir.

III. 3 mol O atomu içerir.
yargılarından hangileri doğrudur? 12. Normal koşullarda 2,24 litre hacim kapla-
yan C2H4 gazı ile ilgili;
(N: 14, O: 16)
I. 0,2 mol C atomu içerir.
II. 2,8 gramdır.
III. 4 gram hidrojen atomu içerir.
(H: 1, C: 12)
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III Çözüm:
D) II ve III E) I, II ve III 31
31 akb = gram
NA
10. X2Y3 bileşiğinde X'in atom kütlesini hesap- 31
1 tane gram ise
layabilmek için, NA
I. 0,2 mol X2Y3 ün kütlesi NA tane ?

II. Avogadro sayısı kadar X atomu içeren ?= 31 gram
X2Y3'ün kütlesi
13. 3,01.1023 tane atom içeren NO gazının nor-
III. Y nin atom kütlesi mal koşullardaki hacmi kaç litredir? NA tanesi 1 moldür.
Xn= 124
verilerinden hangileri bilinmelidir?
(Avogadro sayısı: 6,02.1023) 31. n= 124
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) 44,8 B) 22,4 C) 11,2
D) I ve II E) I ve III n= 4
D) 2,24 E) 5,6
8. D 9. E 10. E 11. C 12. A 13. E 171


–V
5. TEST
Örnek
1. I. 1 gram hidrojen gazı 4. 7 gram CO molekülü kaç tane atom içerir?
Avogadro sayısı kadar atom
II. 0,5 mol hidrojen atomu (C: 12, O: 16, Avogadro sayısı: NA)
içeren CH4 gazı ile ilgili;
III. 0,5 mol hidrojen molekülü
I. Normal koşullarda 4,48 litre NA 3.N A
Yukarıdakilerden hangileri NA/2 tane H A) 2.NA B) C)
hacim kaplar. 2 2
II. 2
,4 gram C içerir. atomu içermez?
D) NA E) 3.NA
III. 0
,8 .NA tane H atomu içerir. (H: 1, Avogadro sayısı: NA)
doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
(Avogadro sayısı= NA, C: 12) D) I ve III E) II ve III
5. Atom numarası 31 olan X elementi ile 168O ara-

sında oluşan X2O3 bileşiğinin mol kütlesi 188
olduğuna göre,
X atomunun nötron sayısı aşağıdakilerden
hangisidir?
2. 1 mol XO3 bileşiğinin kütlesi 1 mol oksijen
Palme Yayınevi
atomunun kütlesinin 5 katı olduğuna göre, A) 70 B) 59 C) 49 D) 39 E) 35

X'in atom kütlesi kaçtır?
Çözüm: (O: 16)
Avogadro sayısı kadar atom 1 A) 112 B) 76 C) 64 D) 56 E) 32
mol atomdur.
1 mol CH4'te 5 mol atom
varsa
? 1 mol atom
?= 0,2 mol CH4
I. 1 mol 22,4 litre

0,2 mol ?
6. Kapalı bir kapta 2 gram hidrojen gazı vardır.
?= 4,48 litre
I. 1 mol hidrojen gazı eklemek
II. 1 mol CH4'te 12 g C II. 80 gram SO3 gazı eklemek
0,2 mol ?
III. 8 gram helyum gazı eklemek
?= 2,4 gram C
3. Normal koşullarda 4,48 litre C2H2 gazının Buna göre, yukarıdaki işlemlerden hangile-
içerdiği hidrojen atomu kadar oksijen ato- ri uygulandığında kaptaki molekül sayısı 2
III. 1 mol CH4'te 4.NA tane H
mu içeren H2O kaç gramdır? katına çıkar?
0,2 mol ?
?= 0,8.NA tane H (H: 1, O: 16) (H: 1, He: 4, O: 16, S: 32)
A) 21,6 B) 14,4 C) 12,8 D) 8,4 E) 7,2 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

3
172 1. D 2. E 3. E 4. B 5. D 6. B
7. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplayan 10. 4,8 gram X ve 0,2 mol SO3 gazları karışımı
CH4 ve SO3 gazlarından oluşan bir karışım; normal koşullarda 11,2 litre hacim kaplamak-
Örnek
25,6 gramdır. tadır.
Buna göre, karışımdaki CH4 gazının molce Buna göre, bir tane X molekülünün kütlesi XCO3 bileşiğinin 20 gramında
yüzdesi kaçtır? (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) kaç gramdır? 9,6 gram oksijen bulunmak-
tadır.
A) 10 B) 25 C) 40 D) 50 E) 75 (Avogadro sayısı: NA) X'in proton ve nötron sa-
16 NA yıları eşit olduğuna göre,
A) B) 16.NA C)
NA 16 periyodik cetveldeki yeri
32 neresidir? (C: 12, O: 16)
D) 32.NA E)
NA
11. Normal koşullardaki hacmi 11,2 litre olan SO2

gazına eşit kütlede CH4 gazı ekleniyor.
8. Kapalı bir kapta 16 gram He gazı vardır. Bu
kaba bir miktar hidrojen gazı eklendiğinde Buna göre, karışımda toplam kaç mol
kaptaki gazın mol sayısı 4 katına çıkmaktadır. atom bulunur? (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32)
Buna göre, eklenen hidrojen gazı kaç A) 3,5 B) 6 C) 8,5 D) 11,5 E) 12

gramdır?
Palme Yayınevi
(H: 1, He: 4)
A) 24 B) 16 C) 8 D) 6 E) 2
Çözüm:
12. Normal koşullarda 5,6 litre hacim kaplayan
9, 6
SO3 gazı, 0,75 mol NO gazı ve 16 gram CH4 nO = = 0, 6 mol
16
gazı içeren karışımda CH4 gazının mol %'si
kaçtır? 1 mol XCO3'te 3 mol O
(H: 1, C: 12) ? 0,6 mol O
?= 0,2 mol XCO3
A) 50 B) 40 C) 30 D) 20 E) 10
0,2 mol 20 g
1 mol ?
?= 100 g
13. Genel formülü CnH2n+2 olan X gazı ile 2,8 XCO3= 100
gram CO gazı karışımının kütlesi 26 gram, X + 12 + 16.3 = 100

X= 40
9. Toplam 1 mol atom içeren XnYm bileşiğinde normal koşullarda hacmi 11,2 litredir.
p + n= 40
9,6 gram Y bulunmaktadır. Buna göre, X gazının formülü aşağıdakiler- p= n olduğundan p= 20, n= 20
Buna göre, bileşiğin formülü nedir? (Y: 16) den hangisidir? (C: 12, H: 1, O : 16)
20X= 1s22s22p63s23p64s2
A) XY2 B) X2Y C) XY3 A) CH4 B) C2H6 C) C3H8
4. periyodik 2A grubundadır.
D) X2Y3 E) X3Y D) C4H10 E) C5H12
7. B 8. A 9. D 10. A 11. D 12. A 13. D 173


– VI
6. TEST
Örnek
1. 22 gram CO2 molekülündeki karbon atom- 5.
0,4 mol N2O gazı içeren ları sayısı, kaç gram C2H4 molekülündeki
kaba kaç gram SO2 gazı karbon atomları sayısına eşittir? n mol
ilave edildiğinde toplam ok- X gazı
(O: 16, C: 12, H: 1)
sijen atomu sayısı 3,01.1023
tane olur? A) 7 B) 28 C) 32 D) 56 E) 68
(SO2: 64,
Avogadro sayısı = 6,02. 1023)
Yukarıda n mol X gazı bulunan kaba 32 gram
CH4 gazı eklendiğinde kütle iki katına, mol sa-
yısı 5 katına çıkmaktadır.
Buna göre, X gazı aşağıdakilerden hangisi

olabilir?
(S: 32, O: 16, H: 1, C: 12, N: 14)
2. 2 mol atom içeren C2H6 gazı normal koşul-
A) CH4 B) SO3 C) N2O
larda kaç litre hacim kaplar?
D) SO2 E) NO2
A) 5,6 B) 6,72 C) 11,2
D) 13,44 E) 17,92
Palme Yayınevi
6. 1,806.1023 tane atom içeren H2O bileşiği ile

ilgili;
I. 0,1 mol moleküldür.

3. 0,3 mol H2S bileşiği ile 20,8 gram X2S3 bile- II. 4,8 gram oksijen atomu içerir.
şiğinin içerdiği S atomları sayısı aynı oldu-
III. Normal koşullarda 2,24 litre hacim kaplar.
ğuna göre, X'in atom kütlesi kaçtır? (S: 32)
Çözüm: A) 56 B) 40 C) 27 D) 24 E) 16
0,4 mol N2O'da 1. 0,4 = 0,4 (Avogadro sayısı: 6,02.1023, O: 16)
mol oksijen atomu bulunur. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
İlave sonrasında
3,01. 1023
= 0,5 mol
6,02. 1023
oksijen atomu vardır.
Yani 0,5 – 0,4 = 0,1 mol
oksijen eklenmelidir.
1 mol SO2'de 2 mol oksijen
atomu varsa 4. – 0,4 mol X atomu 9,6 gramdır.
? 0,1 mol 7. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin mol sa-
– 3,01.1023 tane Y atomu 40 gramdır.
? = 0,05 mol SO2 eklenme-
yısı içerdiği elementlerin her birinin mol sa-
lidir. Buna göre, 0,1 mol XY2 bileşiği kaç gram- yısına eşittir?
dır? (Avogadro sayısı = 6,02. 1023)
1 mol SO2 64 g A) HCIO B) C3H6O C) H2O2
0,05 mol ? A) 2,4 B) 8 C) 16,6
D) C2H4 E) NaCIO2
? = 3,2 gram eklenmelidir.
D) 18,4 E) 22,1
174 1. A 2. A 3. A 4. D 5. D 6. D 7. A
8. 3,01.1024 tane atom içeren CH4 gazı ile eşit 12. XmYn bileşiğinin kütlesi arttırılıyor.
kütlede olan SO3 gazı kaç tane atom içe-
Buna göre, XmYn bileşiğinin;
rir? Örnek
(NA: Avogadro sayısı, S: 32, O: 16, C: 12, H: 1) I. Molekül sayısı
6,4 gram SO2 bileşiğindeki
A) 0,2.NA B) 0,4.NA C) 0,6.NA II. m ve n değerleri atom sayısı kadar atom içe-
III. Atom sayısı ren X2O4 bileşiğinin kütlesi
D) 0,8.NA E) NA
4,6 gram olduğuna göre,
niceliklerinden hangileri artar?
X'in atom kütlesi kaçtır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (S: 32, O: 16)
(Avogadro sayısı = NA)
9. CO2 ve SO2 gazlarından oluşan bir karışım

0,2.NA tane C atomu ve 0,6 mol oksijen ato-
mu içermektedir.
Buna göre, karışım kaç gramdır?
(Avogadro sayısı: NA, C: 12, O: 16, S: 32) 13. Avogadro sayısı kadar atom içeren CH4
gazı ile ilgili olarak;
A) 15,2 B) 16,6 C) 19,2
D) 21,6 E) 22,4 I. Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplar.
II. 2,4 gram C içerir.
Palme Yayınevi
III. 0,8.NA tane H atomu içerir.

(Avogadro sayısı: NA, C:12)
Çözüm:
D) II ve III E) I, II ve III 6, 4
10. 8,8 gram CO2 ile 4,6 gram NO2 gazları ka- nSO =
2 64
& 0,1 mol
rışımında kaç tane oksijen (O) atomu bulu-
nur? 1 mol SO2'de 3. NA tane
(C: 12, O: 16, N: 14, Avogadro sayısı: 6.1023) atomu varsa
0,1 mol SO2'de ?
A) 3,6.1023 B) 6.1023 C) 1,2.1023 ? = 0,3. NA tane atom vardır.
D) 7,2.1023 E) 3.1023
Atom sayıları eşit olduğundan
1 mol X2O4 6. NA tane atom
içerir.
14. 3,6 gram C atomu içeren C3H4 gazı ile ilgili;
? 0,3. NA tane
I. 6,02.1022 tane moleküldür. atom
? = 0,05 mol
II. Normal koşullarda 22,4 litre hacim kaplar.
0,05 mol 4,6 g
11. X3Yn bileşiğinin kütlece %10'u Y'dir. III. 0,7 tane atom içerir.
1 mol ?
Buna göre, bileşiğin bir molekülü kaç tane yargılarından hangileri doğrudur?
? = 92 gram
atom içerir? X2O4 = 92
(Avogadro sayısı: 6,02.1023, C: 12)
(X: 12, Y: 1, Avogadro sayısı: NA) 2. X + 4. 16 = 92
A) 4. NA B) 7.NA C) 8.NA
D) II ve III E) I, II ve III X = 14
D) 7 E) 8
8. D 9. A 10. A 11. B 12. E 13. E 14. A 175


– VII
7. TEST
Örnek
1. Atom sayıları eşit olan O2 ve SO2 gazları karı- 5. Eşit sayıda H atomu içeren C2H4 ve C2H6
Avogadro sayısı kadar atom şımı 2,24 gramdır. gazlarında oluşan bir karışımın kütlesi 28,8
içeren NH3 molekülü kaç gramdır.
Buna göre, karışımın normal koşullardaki
gramdır? (H: 1, N: 14)
hacmi kaç litredir? (O : 16, S : 32) Buna göre;
I. C2H6 gazının mol sayısı 0,6’dır.
A) 1,12 B) 2,24 C) 4,48
II. Karışımda toplam 4,8.NA tane H atomu
D) 6,72 E) 0,224
vardır.
III. C2H4 ve C2H6’da C atomları sayısı eşittir.
2. I. I. 0,2 mol zaç yağı (NA: Avogadro sayısı, C: 12, H: 1)
II. 0,1 mol buz ve 0,1 mol ozon karışımı A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
III. NA tane tuz ruhu molekülü D) I ve II E) I ve III
Yukarıdaki maddelerin kütleleri arasında-
ki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru
olarak verilmiştir?
(H: 1, O: 16, S: 32, Cl: 35, Avogadro sayısı: NA)
A) I > II > III B) I = II > III C) II = I = III 6. 1,5 mol atom içeren X2O3 bileşiğinin kütlesi
48 gramdır.
D) III > II > I E) III > I > II
Buna göre, bir tane X atomunun kütlesi
Palme Yayınevi
(O: 16, Avogadro sayısı: NA)

3. • 3 mol X maddesi 67,2 litredir.
56 112
• 0,25 mol Y maddesi 5,6 litredir. A) 56.NA B) C)
NA NA
• 0,2 mol Z maddesi 0,448 litredir.
160
D) 112.NA E)
Yukarıda bazı maddelerin normal şartlar altın- NA
daki mol sayıları ve hacimleri verilmiştir.
Buna göre, bu maddelerden hangileri nor-
mal koşullarda gaz halindedir?
A) Yalnız X B) X ve Y C) X ve Z
D) Y ve Z E) X, Y ve Z 7. 0,2 mol C3H4 bileşiğindeki atom sayısı ka-
dar karbon atomu içeren C2H6 bileşiği ile
Çözüm: ilgili;
Avogadro sayısı kadar atom 1
I. 21 gramdır.
mol atoma eşittir. 256
4. • Bir tane X8 molekülü N gramdır.
NH3'ün mol sayısı ise; A II. 5,6.NA tane atom içerir.
1 mol NH3 4 mol atom • 0,5.NA tane Y2 molekülü 16 gramdır.
III. 0,7 moleküldür.
? 1 mol atom Yukarıda verilenlere göre, XY2 bileşiğinin
?= 0,25 moldür. yargılarından hangileri doğrudur?
mol kütlesinin, XY3 bileşiğinin mol kütlesi-
(C: 12, H: 1, NA: Avogadro sayısı)
ne oranı aşağıdakilerden hangisidir?
1 mol NH3 17 g
(Avogadro sayısı: NA) A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
0,25 mol ?
?= 4,25 gramdır. 2 3 4 3 4 D) II ve III E) I, II ve III
A) 5 B) 7 C) 5 D) 4 E) 9
176 1. A 2. E 3. B 4. C 5. E 6. B 7. B
8. I. 6.NA tane atom içeren SO2 gazı 11.

II. 4 mol atom içeren H2 gazı 22 gram
III. 2.NA tane molekül içeren N2O3 gazı
0,9 mol
N2O(g)
Örnek
N2O5(g)
n mol NO2(g) 12,04.1023 tane SO2 mole-
Yukarıdaki gazların normal koşullardaki
külü ile ilgili;
hacimleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden
I. 2 moldür.
hangisidir? (NA: Avogadro sayısı) A B
II. 128 gramdır.
A) I = II = III B) II = III > I Yukarıdaki iki kapta azot atomları sayısı
birbirine eşit olduğuna göre, B kabında kaç III. 4 tane O atomu içerir.
C) I > II > III D) I = II > III tane NO2 molekülü vardır? yargılarından kaç tanesi
E) I > III > II (O: 16, N: 14, Avogadro sayısı: NA)
doğrudur?
(Avogadro sayısı= 6,02.1023,
A) 0,8.NA B) 0,6.NA C) 0,4.NA O: 16, S: 32)
D) 0,2.NA E) 0,1.NA
9.
19 gram
N2O3
Palme Yayınevi
gazı
12. X elementi hidrojen elementiyle XH3 bileşiğini

Yukarıdaki kapta 19 gram N2O3 gazı bulun-
oluşturmaktadır. Bu bileşiğin kütlesi ile hidro-
maktadır. Bu kaba; normal koşullarda 5,6 litre
hacim kaplayan X gazı eklendiğinde toplam jen atomunun mol sayısı arasındaki ilişki gra-
atom sayısı iki katına çıkmaktadır. fikteki gibidir.
Buna göre, X gazı aşağıdakilerden hangisi

XH3 kütlesi(g)
olabilir? (N: 14, O: 16)
5,1
A) CH4 B) C2H4 C) NO2
3,4
D) He E) CO2
1,7
Çözüm:
0,3 0,6 0,9 H’nin mol sayısı 1 mol SO2 6,02.1023 tane
? 12,04.1023
Bu grafiğe göre; ?= 2 mol
I. Bileşiğin mol kütlesi 17’dir.
1 mol SO2 64 g
II. X’in mol kütlesi 14’tür. 2 mol ?
III. Bileşiğin 0,25 molü toplam 6,02.1023 ?= 128 g'dır.
10. 6,4 gram oksijen gazında bulunan atom sa-
yısına eşit sayıda molekül içeren CH4 gazı- atom içerir. 1 mol SO2 de 2. NA tane O varsa
nın normal koşullarda hacmi kaç litredir? yargılarından hangileri doğrudur? 2 mol ?
(O: 16) ? = 4.NA tane O atomu vardır.
(Avogadro sayısı: 6,02.1023, H: 1)
A) 33,6 B) 22,4 C) 8,96
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 2
D) 5,6 E) 4,48
8. A 9. A 10. C 11. A 12. E 177


– VIII
8. TEST
Örnek
1. 2,4.1023 tane X3H4 molekülü 16 gramdır. 5.
Eşit kütlelerde oksijen içeren
CO2 ve SO3 gazları karışımı- Buna göre, 0,2 mol XO2 bileşiğinin kütlesi
kaç gramdır? 22,8 gram 3,2 gram
nın normal koşullardaki hacmi
N2O3(g) CH4(g)
22,4 litredir. (O: 16, H: 1, Avogadro sayısı: 6.1023)
Buna göre, karışımda top-
lam kaç tane atom bulunur? A) 4,4 B) 6,6 C) 8,8 D) 12,4 E) 16
(C: 12, O: 16, S: 32 A B
Avogadro sayısı: NA)
Yukarıdaki kaplarda bulunan gazların mo-
lekül sayılarını eşitlemek için;
I. B kabına 1,6 gram CH4 gazı eklemek
2. Bir tane X3 molekülünün kütlesi 8.10–23 gram-
dır. II. A kabından 7,6 gram N2O3 gazı çıkarmak
III. B kabına 6,02.1022 tane CH4 molekülü
Buna göre SX2 bileşiğinin 6,4 gramında
toplam kaç mol atom bulunur? eklemek
işlemlerinden hangileri ayrı ayrı uygulana-
(S: 32, Avogadro sayısı: 6.1023) bilir?
(C: 12, H: 1, O: 16, N: 14,
A) 0,3 B) 0,4 C) 0,6
Avogadro sayısı: 6,02.1023)
D) 0,8 E) 0,9
Palme Yayınevi
3. I. Normal koşullarda 5,6 litre hacim kapla-

Çözüm:
yan NH3 gazı
Eşit kütlelerde oksijen içeri- II. Avogadro sayısı kadar oksijen içeren CO2 6. Al2S3 bileşiğinin n molündeki toplam atom sa-
yorlarsa eşit molde oksijen gazı yısı, Avogadro sayısı kadardır.
içeriyorlar demektir.
III. 12,04.1022 molekül N2O3 gazı Buna göre, Al2S3 bileşiği ile ilgili;
CO2 SO3
I. n= 1’dir.
3x mol 2x mol Yukarıda miktarları verilen bileşiklerin
atom sayıları arasındaki ilişki aşağıdakile- II. İçerdiği S atomu 0,6 moldür.
22, 4
n = 22, 4 = 1 mol rin hangisinde doğru olarak verilmiştir? III. İçerdiği Al atomları sayısı Avogadro sayı-
(Avogadro sayısı: 6,02.1023) sından azdır.
Toplam karışım 5x mol oldu-
ğundan; A) I = II > III B) I > II > III C) I = III > II yargılarından hangileri yanlıştır?
5x= 1
x= 0,2 mol bulunur. D) II > I > III E) II > I = III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
CO2 SO3 D) I ve III E) II ve III
3.0,2 2.0,2
0,6 mol 0,4 mol

& & 4. 1 tane SO2 molekülü ile ilgili;
3.0,6 1 1,8 4.0,4 1 1,6 7. 6,02.1022 tane molekül içeren XO2 gazı 6,4
I. 64 gramdır.
mol mol atom 1 gramdır.
atom II. N moldür.
A XO2 gazının bulunduğu kaba 1,5 mol XO3
& & III. Normal koşullarda 22,4 litre hacim kaplar.
1,8.NA tane 1,6.NA tane
gazı ilave edildiğinde kapta kaç gram mad-
atom atom yargılarından hangileri doğrudur? de bulunur?
(S: 32, O: 16, NA: Avogadro sayısı) (O: 16, Avogadro sayısı: 6,02.1023)
Karışımda 1,8 . NA + 1,6.NA=
3,4.NA tane atom bulunur. A) 64,6 B) 72,8 C) 84,4
D) 92,8 E) 126,4
178 1. C 2. A 3. E 4. B 5. E 6. A 7. E
8. 1,8 gram H2O ve 6,4 gram N2H4 karışımın- 12. • Avogadro sayısı kadar H atomu içeren
daki hidrojen atomu sayısını iki katına çı- C3H6 gazı
karmak için; Örnek
• Normal koşullarda 5,6 litre C2H4 gazı
I. 1 mol H2 ekleme 2,408.1023 tane X atomu içe-
• 8 gram CH4 gazı
II. 4 gram CH4 ekleme ren X2O5 bileşiği 21,6 gram-
Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen dır.
III. 1 mol C atomu içeren C2H2 ekleme gazların her üçü için de aynı değere sahip- Buna göre, X'in atom kütlesi
işlemlerinden hangileri tek başına uygula- tir? (C: 12, H: 1) kaçtır?
(O: 16,
nabilir? (H: 1, O: 16, N: 14, C: 12)
A) Mol sayıları Avogadro sayısı: 6,02.1023)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III B) Normal koşullardaki hacimleri
D) I ve III E) I, II ve III C) İçerdikleri H atomu sayıları
D) İçerdikleri C atomu sayıları
E) İçerdikleri toplam atom sayıları
9. Eşit sayıda atom içeren SO2 ve C2H4 gazları

karışımının normal koşullardaki hacmi 33,6 lit-
redir.
Buna göre, karışımın toplam kütlesi kaç
gramdır? (C: 12, H: 1, S: 32, O: 16) 13. NA/64 değeri SO2 gazının,
A) 64 B) 78 C) 160 D) 164 E) 180 I. 1 gramındaki molekül sayısı
Palme Yayınevi
II. 1 molekülünün gram cinsinden kütlesi

III. Normal koşullarda 1 litresinin kütlesi
niceliklerinden hangilerine eşittir?
(S: 32, O: 16, Avogadro sayısı: NA)
10. 32 gram SO2 bileşiğindeki O atomu sayısı ka-

dar atom içeren XO bileşiği 14 gramdır.
Buna göre, X’in atom kütlesi kaçtır?
(O: 16, S: 32) Çözüm:
A) 12 B) 14 C) 24 D) 52 E) 56 1 mol 6,02.1023 tane
? 2,408.1023 tane
?: 0,4 mol X atomu içerir.
14. 2 mol C6H12 ile 3 mol XaYb eşit sayıda atom 1 mol X2O5'de 2 mol X varsa
içerdiğine göre; ? 0,4 mol X
I. X ve Y’nin atom kütleleri oranı ?: 0,2 mol
II. XaYb’nin molekül kütlesi

0,2 mol X2O5 21,6 g ise
III. a + b değeri 1 mol ?
11. Eşit sayılarda X atomu içeren X3PO4 ve
?= 108 gram
X2SO3 bileşiklerindeki oksijen atomu sayı- niceliklerinden hangileri bulunabilir?
X2O5= 108
larının oranı kaçtır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III 2.X+5.16= 108
8 3 1 3 2 D) I ve III E) I ve II
A) B) C) D) E)
9 8 2 4 3 X= 14
8. C 9. B 10. A 11. A 12. D 13. A 14. B 179

Kimyasal Tepkimeler ve
Denklemler
8.
Ünite
8.Ünite /KİMYASAL TEPKİMELER VE DENKLEMLER
Tepkime Denklemleri – I
1. TEST
Kimyasal değişimlerde
1. • C2H5OH + 3O2 $ 2CO2 + 3X 3.
1
H2(g) + 1 O 2(g) S H2O(s)
maddeyi oluşturan tanecikler
2 (Atom, iyon gibi) birbirinden
S
2
• CaC2 + 2X $ Y + C2H2
H2O(g) koparak ayrılır. Ayrılan tane-
Yukarıda en küçük tam sayılar ile denkleş- cikler yeniden ve farklı formda
tirilmiş tepkimelerdeki Y bileşiği ile ilgili; Yukarıda gösterilen 1 ve 2 olayları ile ilgili birleşir. Bu sırada aralarında
olarak, elektron alışverişi ya da ortak-
I. Formülü Ca(OH)2’dir.
laşması gerçekleşebilir. Kim-
I. Her iki olayda da atom sayısı korunur.
II. Üç tür atom içerir. yasal değişimlerde maddenin
II. 1 olayı suyun elektrolizidir. tanecik türü değişir.
III. Bir formülündeki toplam atom sayısı 5’dir.
III. 2 olayında maddenin molekül yapısı de- Kimyasal değişimler çoğu
yargılarından hangileri doğrudur? zaman denklemlerle gösterilir.
ğişmez.
Maddenin tepkimeye girme
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur? isteği varsa asallığı tepkimeye
D) II ve III E) I, II ve III girdiği maddeye göre değişir.
Örneğin Mg metalinin HCl
D) II ve III E) I, II ve III ile tepkime verip altının ver-
memesi, altının kimyasal tep-
4. Ağzı açık bir kapta kimelere girme yatkınlığının az
olması (asallık) ile açıklanır
KClO3(k) ¡ KCl(k) + 3/2O2(g)
tepkimesi gerçekleştiriliyor. Au + HCl S Tepkime olmaz.
Buna göre, tepkime süresince, Au, HCl’ye karşı asaldır.
I. Kaptaki toplam kütle değişmez.

Kimyasal değişimler için
II. Katı kütlesi azalır.
Palme Yayınevi
koşullar (sıcaklık, basınç gibi)

III. Gaz çıkışı olur. önemlidir.
yargılarından hangileri doğrudur? Kimyasal değişimin göster-
geleri şu şekildedir;
2. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
1. kap 2. kap a) Gaz çıkışı; Gaz çıkışı ge-
D) II ve III E) I, II ve III nellikle kabarcık çıkışı veya
CaCO3 kokuda değişim şeklinde
katısı gözlenir.
5. b) Çökelek oluşumu; İki çözelti
karıştırıldığında bir çökelek
Nemli veya bulanıklık oluştuğu
hava
gözlenir.
c) Isı değişimi; Sıcaklığın de-
Yukarıdaki terazi sisteminde ağzı açık kap- Na(k) ğişmesi veya ışık yayılması
lardan birinci kapta bir miktar CaCO3 katısı, enerji alış-verişi olduğunun
ikinci kaptaki kütle ile dengededir. Yukarıdaki kapta bir miktar sodyum metali ve göstergesidir.
nemli hava bulunmaktadır. d) Renk değişimi; Başlangıç-
Sistem bir süre ısıtılırsa terazinin dengesi taki maddelerin renginden
Bir süre sonra sodyum metalinin üzerinde
ok yönünde bozulduğuna göre, renkli bir tabaka oluştuğuna göre; farklı bir renk oluştuğu göz-
I. Kimyasal tepkime gerçekleşmiştir. lenir.
I. Katı kütlesi
II. Birinci kaptaki katı kütlesi azalmıştır.
II. Gaz yoğunluğu
III. Birinci kapta gaz çıkışı olmuştur.
III. Gaz kütlesi
yukarıdakilerden hangilerinin artması bek-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III lenir?
1. E 2. E 3. C 4. D 5. A 181
6. 9. X + 12H2O S 3CH4 + 4Al(OH)3

5
C2H4(OH)2 + 2 O2 S 2Y + 3H2O
KİMYASAL TEPKİME VE S
+
TEPKİME DENKLEMLE- 8Al + 3Fe3O4 S 4Z + 9Fe
RİNİN DENKLEŞTİRİL-
Yukarıda denkleşmiş olarak verilen denk-
MESİ
X2(g) + 2Y2(g) S 2XY2(g) lemlerde, X, Y ve Z ile gösterilen maddeler
Bir ya da daha fazla maddenin
aşağıdakilerden hangisinde doğru göste-
yeni madde ya da maddeler tepkimesinin molekül modeli yukarıda veril-
miştir. rilmiştir?
oluşturması olayına kimyasal
tepkime denir. Kimyasal tep- Buna göre, sabit hacimli kapalı bir kapta X Y Z
kimelerde, tepkimeye giren
gerçekleşen bu tepkimeyle ilgili aşağıdaki- A) Al2O3 CO2 Al4C3
maddelere reaktif, tepkime
lerden hangisi yanlıştır?
sonucu oluşan ürünlere ise B) Al2O3 CO O2
reaktan denir. Kimyasal tep- A) Molekül sayısı azalmıştır. C) Al4C3 CO2 Al2O3
kimeler tepkime denklemi ile
B) Atom sayısı değişmemiştir. D) Al4C3 CO Al
gösterilirler. Aşağıda X ve Y
maddelerinden Z ve T madde- C) Atom türü değişmemiştir. E) Al4C3 CO2 Al
lerinin oluşumuna ait tepkime D) Molekül türü değişmemiştir.
denklemi gösterilmiştir.
E) Toplam kütle korunmuştur.
7. I. 2Fe2O3(k) S 4Fe(k) + 3O2(g)
II. Na(k) + HCl(suda) S NaCl(suda) + 1/2H2(g)

Palme Yayınevi
Kimyasal tepkimelerde; III. I2(k) S I2(g)
10. C2HxOH + yO2 S 2CO2 + 3H2O
w Toplam kütle daima koru- IV. 3C2H2(g) S C6H6(g)
nur. (Kütlenin korunumu denkleştirilmiş tepkimesinde (x + y) değeri
Yukarıda verilen denklemlerden hangileri
yasası) kaçtır?
kimyasal bir tepkimeye aittir?
w Atom türü ve sayısı daima A) 4 B) 5 C) 8 D) 10 E) 11
korunur. Girenlerde atom A) I ve II B) I ve III C) II ve III
türü ve sayısı ne ise, ürün-
D) I, II ve IV E) II, III ve IV
lerde de aynı tür ve sayıda
atom bulunur.
w Molekül sayısı korunmaya-

bilir. Aynı koşullarda hacim 8. Yandaki kapalı kapta
korunmayabilir.
Zn(k) + 1/2O2(g) $
ZnO(k) Hava
tepkimesi sabit sıcaklık- Zn(k) 11. Kapalı bir kapta gerçekleşen

ta gerçekleşmektedir. 2X(g) + 5O2(g) S 4CO2(g) + 6H2O(g)
Buna göre; tepkimesi ve tepkimedeki X maddesi ile
ilgili aşağıda verilen yargılardan hangisi
I. Kaptaki toplam kütle değişmez.
doğrudur?
II. Toplam atom sayısı değişmez.
A) Fiziksel bir tepkimedir.
III. Katı kütlesi artar.
B) X maddesi iki tür atom içerir.
C) X'in formülü C2H4O dur.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) Gaz kütlesi zamanla artar.
D) II ve III E) I, II ve III E) X yanıcı bir maddedir.
182 6. D 7. D 8. E 9. C 10. C 11. E

Tepkime Denklemleri – II
2. TEST
1. 2Fe(k) + O2(g) S 2FeO(k) 4. CaCO3 katısı, HCl çözeltisine atıldığında

tepkimesi kapalı bir kapta artansız olarak ger- CaCl2 çözeltisi, H2O sıvısı ve CO2 gazı oluşur.
çekleşmektedir. Bu olaya ilişkin tepkime denklemi, en kü- (Molekül sayısı korundu)
Buna göre, tepkime ile ilgili olarak çizilen; çük tamsayılarla denkleştirildiğinde reak-
tiflerin kat sayıları toplamı aşağıdakilerden
Toplam kütle Katı kütlesi hangisinde doğru verilmiştir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
(Molekül sayısı korunmadı)
0 Zaman 0 Zaman
I II w Toplam proton, nötron ve
Gaz kütlesi elektron sayıları ile elektrik-
5. C2H5Cl + O2 S CO2 + H2O + Cl2
sel yük toplamı korunur.
tepkimesi en küçük tamsayılarla denkleşti-
w Kimyasal denklemlerde
rildiğinde O2 gazının katsayısı kaç olur? atom tür ve sayısı korunur
A) 13 B) 10 C) 6 D) 3 E) 2 düşüncesiyle denklemde
yer alan maddelerin önüne
uygun kat sayılar yazılarak
0 III Zaman denkleştirme yapılır.
grafiklerinden hangileri yanlıştır?

Denklem denkleştirilirken;
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III w Atom sayısı en çok olan bi-
leşiğin kat sayısı genellikle
Palme Yayınevi
6. Aşağıda verilen tepkimelerin hangisinde 1 alınır.

molekül sayısı korunmuştur?
w Bu bileşiğin yapısındaki
2. 3P + 5HNO3 + yH2O S xH3PO4 + 5Z atomların denkliği sağlanır.
A) CS2 + 3O2 S CO2 + 2SO2
tepkimesi ile ilgili;
w H2, O2 gibi elementel hal-
B) CO + 1 O 2 " CO 2 deki maddelerin denk-
I. x= 3/2y'dir. 2
C) CH4 + 2O2 S CO2 + 2H2O leştirilmesi sona bırakılır.
II. Z'nin formülü NO2'dir.
D) CO + 3H2 S CH4 + H2O w Element molekülü olan bazı
III. Tepkimede atom sayıları korunmuştur. taneciklerin kat sayıları ke-
E) 2SO2 + O2 S 2SO3 sirli olabilir.
verilenlerden hangileri doğrudur?
(Z'nin yapısında hidrojen atomu bulunma-
maktadır.)
1
7. CO(g) + 2 O2(g) S CO2(g)
3. I. C2H5OH + O2 S CO2 + H2O tepkimesi ile ilgili,
II. CO + H2 S CH4 + H2O
I. Aynı şartlardaki gaz hacmi değişir.
III. Al4C3 + H2O S CH4 + Al(OH)3
II. Homojen tepkimedir.
Yukarıda verilen tepkimeler en küçük tam-
sayılarla denkleştirildiğinde H2O’ların kat III. Atomların çekirdek yapısı değişmez.
sayıları arasındaki ilişki aşağıdakilerin han- yukarıdakilerden hangileri doğrudur?
gisinde doğru verilmiştir?
A) I > II > III B) II > III > I C) III > I > II
D) II > I > III E) III > II > I D) II ve III E) I, II ve III
1. B 2. D 3. C 4. B 5. A 6. C 7. E 183
8. 4X + 5O2 $ 4Y + 6H2O 11. Aşağıdaki tepkime denklemlerinden hangi-

si denkleştirilmemiştir?
2Y + O2 $ 2Z
Homojen ve Heterojen
Tepkimeler 4Z + O2 + 2H2O $ 4HNO3 A) Fe2O3 + 3CO $ 2Fe + 3CO2
Bir kimyasal tepkimede re- Yukarıda verilen denkleştirilmiş tepkimele- B) COCI2 $ CO + CI2
aktifler ve ürünler aynı fiziksel C) CH4 + 2O2 $ CO2 + 2H2O
re göre, X'in molekül formülü aşağıdakiler-
duruma sahipse bu tür tepki-
den hangisidir? D) CaC2 + 2H2O $ Ca(OH)2 + C2H2
melere homojen tepkime, sahip
değilse heterojen tepkime adı A) N2H4 B) N2 C) N2O E) CH3OH + O2 $ CO2 + H2O
verilir.
D) NH3 E) NO
9. 2H3PO4 + mX ¡ P2O + 4S + 7H2O

12. Kapalı bir kapta gerçekleşen bir tepkime ile
Yukarıdaki denklemde yer alan X maddesi ilgili şu bilgiler veriliyor;
ve kat sayısı (m) aşağıdakilerden hangisin-
– Zamanla kabın sıcaklığı artmaktadır.
de doğru olarak verilmiştir?
– Madde türü sayısı azalmaktadır.
Kat sayısı (m) Madde (X)
– Toplam molekül sayısı azalmaktadır.
A) 4 HS
Buna göre, bu reaksiyon;
B) 4 H2S Palme Yayınevi 1
I. SO2 + O2 $ SO3 + ısı
C) 4 HS2 2
II. CH4 + 2O2 $ CO2 + 2H2O + ısı
D) 2 H2S
III. PCI3 + CI2 $ PCI5 + ısı
E) 2 H2SO4
yukarıdakilerden hangileri olabilir?
A) Yalnız III B) I ve III C) II ve III

10. CaO + 3C ¡ CaC2 + X

CaC2 + 2H2O ¡ Ca(OH)2 + Y
Y + 2H2 ¡ Z
13. Sabit hacimli kapalı bir kapta ve sabit sıcaklık-
Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkimelerdeki ta artansız gerçekleşen
X, Y ve Z maddelerinin formülleri aşağıda-
2CH4(g) " C2H2(g) + 3H2(g)
kilerden hangisinde doğru olarak verilmiş-
tir? tepkimesi sonucunda,
X Y Z I. Homojen tepkimedir.
A) CO C2H2 C2H4 II. Atom türü ve sayısı korunmuştur.
B) CO C2H2 C2H6 III. Molekül sayısı 2 katına çıkar.
C) CO2 C2H4 C2H6 yargılarından hangileri doğrudur?
D) CO C2H4 C2H6 A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

E) CO2 C2H2 C2H4 D) II ve III E) I, II ve III
184 8. D 9. B 10. B 11. E 12. B 13. E

Yanma Tepkimeleri – I
3. TEST
TEPKİMELERDE ENERJİ
1. I 4. Saf olduğu bilinen bir madde yakıldığında DEĞİŞİMİ
Gümüşün CO2 ve H2O oluşmaktadır. Her kimyasal değişimde mut-
kararması
Yakılan madde ile ilgili olarak, laka bir enerji değişimi söz
III II konusudur. Bu enerji ısı, ışık,
CH4 gazının oksijenli
I. Elementtir.
Demirin Yanma ortamda CO 2 ve
elektrik vb. şekillerde olabilir.
paslanması H2O ya II. Yapısında oksijen vardır. Gerçekleşirken enerji alma ve
dönüşmesi
III. Formülü CH4 tür. verme durumuna göre, tepki-
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu- meler ikiye ayrılır:
cuklarda yanma olayı ile ilgili örnekler veril- yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?
miştir. Endotermik Tepkimeler
Buna göre, bu kutucuklardaki örneklerden Gerçekleşmesi sırasında
D) I ve II E) II ve III dışarıdan enerji alan tepki-
hangileri doğrudur?
melerdir. Bu tür tepkimeler
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III başlatıldıktan sonra kendi-
D) I ve III E) I, II ve III liğinden devam edemezler.
X + ısı S Y + Z şeklinde gös-
terilir.
5. Yanma tepkimeleri ile ilgili olarak, Ekzotermik Tepkimeler

Gerçekleşmesi sırasında
I. Yanma tepkimelerinde yakıcı madde oksi- enerjinin açığa çıktığı tepki-
jendir. melerdir. Bu tür tepkimeler
başlatıldıktan sonra kendili-
2. Aşağıdaki tepkimelerden hangisinde CO2 II. Yanma tepkimeleri daima ekzotermiktir.
ve H2O oluşur? ğinden devam eder ve
Palme Yayınevi
III. Genellikle gerçekleştikleri ortamların bir X + Y S Z + T + ısı

A) H2 + O2 S süre sonra sıcaklıkları artar. şeklinde gösterilir.
B) C + O2 S yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ-
C) SO2 + O2 S rudur?
D) C2H2 + O2 S A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

E) H2S + O2 S D) II ve III E) I ve III
Kömürün yanması
3. 2X(g) + O2(g) S 2XO(g) + Isı 6. X2O(g) + Isı S X2(g) + 1/2O2(g)
denkleştirilmiş tepkime denklemiyle ilgili; denklemiyle gösterilen bir tepkime ile ilgili,
I. Atom tür ve sayısı korunur. I. Homojen tepkimedir.
II. Yanma tepkimesidir. II. Tepkimenin gerçekleşmesi için ısı gerekli-

dir.
III. X maddesi yakıt olarak kullanılabilir.
III. Toplam molekül sayısı korunmuştur.
IV. X gazı, oksijene karşı asaldır.
A) Yalnız I B) II ve III C) I, II ve III
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
1. E 2. D 3. C 4. A 5. E 6. D 185
7. Na(k) 10.
YANMA TEPKİMELERİ
Bir maddenin oksijenle tepki-
meye girmesi olayına yanma CaCO3(k)
denir. Yanma olayı, kağıdın
yanmasında olduğu gibi hızlı HCl(suda)
ya da demirin paslanmasında
olduğu gibi yavaş gerçekleşe- Yukarıdaki sabit hacimli kapalı kapta bir mik-
bilir. tar CaCO3 katısı bulunmaktadır.
İçerisinde HCl çözeltisi bulunan kaba Na me- Kap ısıtıldığında CaO katısı ile X gazı oluş-
tali atıldığında, NaCl çözeltisi oluşurken H2 maktadır.
gazı açığa çıkıyor.
Buna göre,
Tepkime süresince kabın sıcaklığı arttığına I. Kaptaki katı kütlesi zamanla azalır.
göre,
II. Oluşan X gazı yangın söndürücü olarak
I. Tepkime ekzotermiktir. kullanılabilir.
II. Tepkime denklemi, III. Tepkime ekzotermik türdendir.
1
Na(k) + HCl(suda)SNaCl(suda) + 2 H2(g) yargılarından hangileri yanlıştır?
Demirin paslanması
şeklindedir.
Yanma olayının gerçekleşebil- A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
III. Tepkimede çıkan gaz yanıcıdır.
mesi için;
yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I ve III
w Yanıcı madde olmalıdır.
w Yakıcı madde olmalıdır.
Yakıcı madde havanın ha- D) II ve III E) I, II ve III
cimce yaklaşık % 20 si olan Palme Yayınevi 1
oksijendir. 11. MgO(k) + Isı S Mg(k) + 2 X(g)
w Tutuşma sıcaklığına ulaşıl- MgCO3(k) + Isı S MgO(k) +Y(g)

malıdır. 8. 2SO2(g) + O2(g) S 2X + Isı Yukarıdaki tepkimelerle ilgili,
Bir maddenin yangın söndü- tepkimesiyle ilgili, I. Her ikisi de başlatıldıktan sonra kendiliğin-
rücü olarak kullanılabilmesi
için; I. SO2 ve O2 reaktiftir. den gerçekleşir.
II. Tepkime gerçekleşirken tepkime ortamı- II. X gazı yakıcıdır.
w Yanıcı ve yakıcı olmamalı-
dır. nın sıcaklığı azalır.
III. Y gazı yanıcıdır.
w Yoğunluğu, havanın yoğun-
III. Reaktif miktarları artırılırsa açığa çıkan ısı
luğundan büyük olmalıdır. miktarı değişmez.
Bu anlamda, CO2 iyi bir yan- yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
gın söndürücüdür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I ve III
12. 2NH3(g) S N2(g) + 3H2(g)

9. • Bir maddenin yanmaması için, o madde- tepkimesi kapalı kapta gerçekleştirildiğin-
nin formülündeki merkez atomun alabi- de, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış
leceği maksimum değerliğe sahip olması
olur?
gerekir.
Yangın tüpü • Soy gazlar, tepkime vermezler A) Toplam atom sayısı artar.
CO2 + O2 S tepkime olmaz. Buna göre, aşağıdaki maddelerden hangisi B) Molekül cinsi korunmaz.
w Tüm organik bileşikler ya-

oksijene karşı asal değildir? C) Analiz tepkimesidir.
nabilir. (6C, 7N, 8O, 16S, 2He) D) Sabit hacim ve sıcaklıkta öz kütle değiş-
C, H veya C, H, O içeren bi- mez.
leşikler yandıklarında CO2 ve A) CO2 B) N2O5 C) SO3
H2O oluşur. E) Tepkime homojendir.
D) He E) NO2
186 7. E 8. A 9. E 10. B 11. B 12. A

Yanma Tepkimeleri – II
4. TEST
1. I. Yangın söndürücülerde; oksijeni engelle- 4. Annesinin keki nasıl kabarttığını merak eden
Didem onu izlemeye başladı. Annesi bir ta-
! Uya rı
yen, yanmayan ve havadan ağır bileşikler Yanma olayları ekzotermiktir
kullanılır. kım malzemeler karıştırdıktan sonra kabartma (Azotun yanması hariç).
tozu ekledi, karıştırdı ve fırına koyup sıcaklı-
II. Yanma reaksiyonlarında reaktiflerden biri ğını yükseltti. Bu arada annesi, kabartma to-
mutlaka oksijendir. zunun ısı alarak parçalanacağını ve karbondi-
oksit gazı oluşturacağını söyledi. Çıkan gaz
III. Yanma reaksiyonlarının hepsinde su açığa Sentez Tepkimeleri
hamur içinde yükselerek boşluklar oluşturdu
çıkar. ve kabarmayı sağladı. İki ya da daha çok maddenin
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ- birleşerek yeni madde veya
Buna göre,
maddeler oluşturdukları tep-
rudur?
I. Karbondioksit oluşumu kimyasaldır. kimelerdir.
II. Gaz ısı alan bir tepkime sonucu oluşmuş- (X + Y S XY)
D) I ve III E) I, II ve III tur.
III. Kekin oluşumunda hem fiziksel hem de
kimyasal değişimler gerçekleşmiştir.
2. Aşağıdaki yanma olaylarından hangisi ek- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

zotermik değildir?
A) 2SO2(g) + O2(g) S 2SO3(g) Magnezyumun yanması
B) N2(g) + O2(g) S 2NO(g) Magnezyum metalinden olu-

C) CH4(g) + 2O2(g) S CO2(g) + 2H2O(g) şan bir şerit açık havada ya-
Palme Yayınevi
kıldığında parlak renkli bir ışık

D) C(k) + O2(g) S CO2(g) 3
5. FeS + 2 O2 S X + Y oluşturur.
E) 2Fe(k) + 3/2O2(g) S Fe2O3(k) Mg + 1/2O2 S MgO
tepkimesi sentez tepkimesine
I. X ve Y, FeS maddesinin elementlerinin örnektir.
oksitleridir.
II. Ekzotermiktir.
3. III. FeS bileşiği O2'ye karşı asaldır. Analiz Tepkimeleri
Au ]k g + O2 ^gh $ tepkime yok yargılarından hangileri doğrudur? Sentez tepkimesinin tersidir.
Ayrışmadır.
N2 O5 ^gh + O2 ^gh $ tepkime yok A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II (XY S X + Y)
NO ^gh + O2 ^gh $ NO2 ^gh

1
2 D) II ve III E) I, II ve III
N2 O ^gh + O2 ^gh $ N2 O3 ^gh
Yukarıda verilen denklemlere göre;
Yer değiştirme Tepkimeleri
I. N2O5 ve N2O gazları yanıcıdır. 6. I. CO + 1/2 O2 S CO2 Bir elementin bir bileşik ile
II. CaO + CO2 S CaCO3 tepkimeye girerek bileşikteki
II. Au ve NO maddeleri oksijene karşı asal-
elementlerden birisinin yer
dırlar. III. PCl5 S PCl3 + Cl2
değiştirdiği tepkimelerdir.
III. Au katısı havada oksitlenmez. IV. N2 + 3/2 O2 S N2O3 (X + YZ S YX + Z)
yargılarından hangileri doğrudur? V. 2H2O2 S 2H2O + O2

Yukarıda verilen tepkimelerden kaç tanesi
hem sentez hem de yanma tepkimesidir?
1. B 2. B 3. B 4. E 5. C 6. B 187
7. Yangın söndürücü olarak kullanılan mad- 10. I. C3H6(g) + 9/2O2(g) ¡ 3CO2(g) + 3H2O(g)
deler ile ilgili; II. CaCO3(k) ¡ CaO(k) + CO2(g)
Örnek I. Oksijen gazı ile tepkime vermemelidir. III. KClO3(k) ¡ KCl(k) + 3/2O2(g)
Magnezyum şerit açık havada II. Havadan ağır olmalıdır. Yukarıdakilerden hangileri analiz tepkime-
bırakıldığında MgO katısı sidir?
III. Karbondioksit (CO2), su (H2O) gibi mad-
oluşmaktadır.
deler örnek verilebilir.
Buna göre, A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
I. Kimyasal değişim gerçek- yargılarından hangileri doğrudur?
leşmiştir.
II. K
atı kütlesi artar.
III. T
epkime ekzotermiktir. D) II ve III E) I, II ve III
IV. Yanma tepkimesi gerçek-
leşmiştir.
V. Magnezyum oksijene karşı
asaldır.
yukarıdakilerden kaç numa-
8. 1. CO(g) + 1/2O2(g) $ X + ısı
ralı olanı yanlıştır? 3
11. Fe2O3 ¡ 2Fe + A
2. X + O2(g) $ Tepkime gerçekleşmez. 2
Yukarıdaki tepkimeler ile ilgili; C3H6 + H2 ¡ B
I. O2 gazına karşı X gazı asaldır. Yukarıdaki tepkimeler sonucu elde edilen A

ve B maddeleri arasında,
II. Birinci tepkimede CO ve O2 gazları reak-
tiftir. B + 5A ¡ 3C + 4D
III. Birinci tepkimede atom sayısı artarken Palme Yayınevi tepkimesi gerçekleşiyor.
ikinci tepkimede değişmez. Buna göre;
IV. Birinci tepkime gerçekleşirken tepkime I. Yanma tepkimesi olmuştur.
ortamının sıcaklığı azalır. II. C maddesi CO2 dir.
ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) olarak I, II, III
III. D maddesi H2O dur.
ve IV yolunu izleyerek sıralandığında aşağı-
dakilerden hangisi doğru olur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) D, Y, D, Y B) D, D, D, D A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
C) D, D, Y, D D) D, D, Y, Y D) II ve III E) I, II ve III
E) D, D, D, Y
Çözüm: 9. 3C(k) + 2Fe2O3(k) $ 3X(g) + 4Fe(k)

1
Mg(k) + 1/2O2(g) $ MgO(k) Yukarıda verilen tepkime ile ilgili; 12. X + O " Y + ısı
2 2
tepkimesi gerçekleşir.
Katı kütlesi artar. O2 gazı kul- I. Katı kütlesi azalmıştır.
lanıldığından yanma tepkime- I. Y CO2 ise, X: C elementidir.
sidir. Isı açığa çıkar ve ekzo- II. Homojen tepkimedir.
termiktir. III. X maddesi yanıcıdır. II. Ekzotermiktir.
Mg ile O2 arasında tepkime III. X ile Y nin kimyasal özellikleri aynıdır.
gerçekleştiğinden Mg metali
oksijene karşı asal değildir. yargılarından hangileri doğrudur?
V D) I ve III E) II ve III
188 7. E 8. D 9. E 10. D 11. E 12. A

Çözünme – Çökelme
Tepkimeleri
5. TEST
ÇÖZÜNME-ÇÖKELME
1. Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi çö- 4. Pb(NO3)2(suda) + 2KI(suda) S TEPKİMELERİ
zünme – çökelme tepkimesidir? PbI2(k) + 2KNO3(suda) Bir maddenin bir başka
madde içinde gözle görüle-
A) CaO(k) + H2O(s) S Ca(OH)2(suda) tepkimesiyle ilgili olarak,
meyecek kadar küçük ta-
B) CO(g) + 1/2 O2(g) S CO2(g) I. Yerdeğiştirme tepkimesidir. necikler halinde dağılmasına
çözünme, oluşan homojen
C) Mg(k) + CuSO4(suda) S II. Oluşan KNO3 çözeltisi elektrolittir. karışıma da çözelti denir.
MgSO4(suda) + Cu(k) Bazı maddeler suda molekü-
III. Çöken madde PbI2’dir.
D) AgNO3(suda) + NaCl(suda) S ler halde çözünürken bazıları
yargılarından hangileri doğrudur? iyonlarına ayrışarak çözün-
AgCl(k) + NaNO3(suda) mektedir. Şeker ve etil alkol
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III gibi birçok kovalent bağlı bile-
E) NaCl(k) S Na+(suda) + Cl–(suda)
şik moleküllerine ayrılarak çö-
zünür. NaCl ve KBr gibi iyonik
bileşikler ise iyonlarına ayrışa-
rak çözünür. Farklı tür çözelti-
2. AgNO3 ve NaBr tuzlarının oluşturduğu sulu lerin karıştırılmasıyla biraraya
çözeltiler karıştırıldığında AgBr katısı oluşu- gelen anyon ve katyonların
yor. birleşerek suda çözünmeyen
iyonik bir katıyı oluşturması
Buna göre; olayına çökelme oluşan ka-
tıya ise çökelek denir.
I. Çözünme–çökelme tepkimesidir.
II. Tepkimenin net iyon denklemi,
Ag+(suda) + Br–(suda) S AgBr(k) 5. Mağaralarda sarkıt ve dikit oluşumu
şeklindedir. .......I......... tepkimesine örnektir.
Palme Yayınevi
III. Çökmeye katılmayan iyonlar (seyirci iyon- 3CaSO4(suda) + 2FeCl3(suda)

lar) Na+ ve NO3– iyonlarıdır.
S Fe2(SO4)3(k) + 3CaCl2 (suda)
tepkimesine göre, .............II............. katısı
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III suda çözünmez. Çözünme, iyonik veya ........
III.......... olabilir. Mağaradaki sarkıtlar
Cümlelerindeki numaralandırılmış yerlere
çökme
çözünme
Fe2(SO4)3
3. Çözünme-çökelme tepkimesinin net iyon
CaCl2
denklemi
2–
asal
Ba2+(suda) + SO4 (suda) S BaSO4(k)
moleküler Pamukkale traverteni
şeklinde olan bir tepkime ile ilgili;
yukarıda verilenlerden hangisi getirilmeli-
I. BaSO4 suda çözünmeyen katıdır. dir?
II. Kimyasal bir değişim gerçekleşmiştir. I II III
III. BaCl2 ve Na2SO4 çözeltilerinin karışımın- A) çökme Fe2(SO4)3 asal
dan oluşmuş olabilir. B) çökme Fe2(SO4)3 moleküler
yargılarından hangileri doğrudur? C) çökme CaCl2 moleküler
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) çözünme CaCl2 asal

E) çözünme Fe2(SO4)3 moleküler Salyangozun kabuğu
1. D 2. E 3. E 4. E 5. B 189
6. BaCl2(suda) + Na2SO4(suda) ¡ 8. AgNO3 ve NaCl çözeltileri karıştırıldığında

BaSO4(k) + 2X(suda) AgCl katısı çöküyor.
Çözünme-çökelme tep-
NaOH(suda) + HNO3(suda) ¡ Buna göre, karışım ile ilgili;
kimelerinin denkleminde;
girenlere (reaktifler) iyonlar, H2O(s) + Y(suda)
I. Homojendir.
ürünlere ise çöken maddeyle Yukarıda denklemleri verilen ve belirli bir –
birlikte kalan iyonlar yazılır.
II. Çözünmüş Na+ ve NO3 iyonlarını içerir.
sıcaklıkta gerçekleşen tepkimeler ile ilgili;
III. Çökme tepkimesi,
w Çöken iyonlar ve oluşan bi-
I. X ve Y aynı tuzun sulu çözeltisidir.
leşik net iyon denklemi ile Ag+(suda) + Cl–(suda) S AgCl(k)
gösterilir. II. Her iki olayda da katyon ile anyonların ay-
şeklindedir.
rılması ve birleşmesi gerçekleşir.
w Çökme tepkimeleri zıt yüklü yargılarından hangileri yanlıştır?
iyonlar arasında gerçekle- III. X ve Y suda çözünebilen maddelerdir.
şir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
w Çökme - çözünme tepki-
meleri aynı zamanda bir yer A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III
değiştirme tepkimesidir. D) I ve III E) I ve II
9. Pb(NO3)2(suda) + 2NaI(suda) S
PbI2(k) + 2NaNO3(suda)
H2SO4(suda) + 2KOH(suda) S
K2SO4(suda) + 2H2O(s)
tepkimelerine göre;
I. PbI2 katısı suda az çözünen bir tuzdur.

Palme Yayınevi
II. Her iki tepkimede iyon değişimi ile ger-
Pb(NO 3)2 NaI PbI 2(k) çekleşmiştir.
çözeltisi çözeltisi çökeltisi
III. NaNO3 ve K2SO4 çözeltileri elektrolittir.
Örneğin, Kurşun(II) nitrat yargılarından hangileri doğrudur?

7. Öğretmeni Deniz’den çözünme-çökme tepki-
(Pb(NO3)2) sulu çözeltisi ile meleri ile ilgili bildiklerini yazmasını istiyor.
sodyum iyodür (NaI) sulu çö-
Deniz’de;
zeltisi karıştırılırsa Pb2+ iyonu D) II ve III E) I, II ve III
ile I– iyonu birleşir ve suda I. Net iyon denkleminde çöken iyonlar gös-
çözünmeyen sarı renkte PbI2 terilir.
çökeleği oluşur. II. Pb(NO3)2(suda) + 2NaI(suda) S
Pb(NO3)2(suda)+2NaI(suda) PbI2(k) + 2NaNO3(suda)
S PbI2(k) + 2NaNO3(suda)
tepkimesi iyon değişimi ile gerçekleşmiş- 10. Ca(HCO3)2(suda) + Na2CO3(suda)
çökelek
tir.
S CaCO3(k) + 2NaHCO3(suda)
III. Çökme tepkimeleri ortamdaki birden fazla
Buna göre, tepkimesi ile ilgili;
iyonu birbirinden ayırmak için kullanılır.
Pb2+(suda) + 2NO3– (suda) +
2Na+(suda) + 2I–(suda) IV. Bazı kimyasal tepkimelerde katyon ve an- I. Yer değiştirme tepkimesidir.
S PbI2(k) + 2Na+(suda) yonların çözünmeyen katı oluşturması çö- II. Hem anyon hem de katyonlar yer değiştir-
+ 2NO3– (suda) kelmedir.
miştir.
çözeltide olup, çökmeye ka- V. Çözünme olaylarında çözen madde katı, –
tılmayan iyonlar (Na+ ve NO3–) sıvı ve gaz olabileceği gibi çözünen mad- III. Çökmeye katılmayan iyonlar Na+ ve HCO3
çıkarılırsa net iyon denklemi; de de katı, sıvı ve gaz olabilir. dir.
Pb2+(suda) + 2I–(suda) yargılarından hangileri doğrudur?
S PbI2(k)
şeklinde olur. Buna göre, Deniz’in yazdıklarından kaç ta- A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
nesi doğrudur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
190 6. C 7. E 8. A 9. E 10. E
11. AgNO3(suda) + NaI(suda) 13.

"AgI(k) + NaNO3(suda)
Tepkime Seyirci
Örnek
Tepkimesinin gerçekleştiği kaptaki karışım iyon
tepkime tamamlandıktan sonra süzgeç kağı- I. 2KOH(suda) + CuBr2(suda) S K+ ve OH– K2CO3 ve Ba(NO3)2 sulu çö-
dından geçiriliyor. zeltileri karıştırıldığında kabın
2KBr(suda) + Cu(OH)2(k)
Buna göre, tepkime ile ilgili aşağıdaki yar- içinde X maddesinin çöktüğü
II. HNO3(suda) + KOH(suda) S H+ ve OH– -
ve K+ ile NO 3 iyonlarının se-
KNO3(suda) + H2O(s) yirci iyonlar olarak bulunduğu
A) Süzgeç kağıdında AgI katısı toplanır.
III. 2CH3COOH(suda) + CH3COO– gözlenmektedir.
B) Ag+ ve I– iyonları seyirci iyonlardır. ve Ca2+
Ca(OH)2(suda) S Buna göre, tepkime ile ilgili,
C) Net iyon denklemi (CH3COO)2Ca(suda) + 2H2O(s) I. Katı kütlesi artmıştır.
Ag+(suda) + I–(suda) " AgI(k) II. Net iyon denklemi
2-
şeklindedir. Ba2+(suda) + CO 3 (suda) →
Yukarıdaki tepkimelerden hangilerinde se-
BaCO3(k)
D) Tepkime, çözünme-çökelme tepkimesidir. yirci iyonlar yanlış verilmiştir?
şeklindedir.
E) Kimyasal bir değişim gerçekleşmiştir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III III. Seyirci iyonlar, X katı mad-
desinin formülünde yer
alırlar.
12. IV. Tepkime, anyon ve kat-
yonların yer değiştirmesi
AgNO3
çözeltisi sonucu oluşur.
HNO3
çözeltisi yukarıdaki ifadelerden kaç
14. I. Pamukkale travertenleri numaralı olanları yanlıştır?
Palme Yayınevi
KCl KOH
çözeltisi çözeltisi II. Çaydanlıktaki kireç
III. Mağaralardaki sarkıt ve dikitler
1 2 IV. Dişlerdeki tartar
– Birinci deneyde, KCl çözeltisine AgNO3 V. Paslanan demir

çözeltisi eklendiğinde katı oluşumu göz- Yukarıdaki maddelerden kaç numaralı ola-
lenmektedir. nı çözünme – çökelme tepkimesi sonucu
– İkinci deneyde, KOH çözeltisine HNO3 oluşmaz?
çözeltisi eklendiğinde çökelme gözlenme-
A) V B) IV C) III D) II E) I
mektedir Çözüm:
Buna göre, 2-
K2CO3 $ 2K+ + CO 3
I. Her iki çözeltide de kimyasal değişim ger- -
Ba(NO3)2 $ Ba2+ + 2NO 3
çekleşmiştir. -
15. Seyirci iyonlar : K+, Br– K+ ve NO 3 iyonları seyirci
II. İkinci deneyin tepkime denklemi,
2– iyonlar olduğundan Ba2+ ve

HNO3(suda) + KOH(suda) ¡ Net iyon denklemi : Ca2+(suda) + CO 3 (suda) 2-
$ CaCO3(k) CO 3 iyonları çökmektedir.
KNO3(suda) + H2O(s) Katı kütlesi artar. Net iyon
şeklindedir. Seyirci iyonlar ve net iyon denklemi verilen denklemi çökme tepkimesi
çözünme – çökelme tepkimesinin reaktif- olduğundan
III. Birinci deneyin tepkime denklemi, leri için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 2-
Ba2+ + CO 3 $ BaCO3(k)
AgNO3(suda) + KCl(suda) ¡
A) CaBr2 + K2CO3 $ şeklindedir. Seyirci iyonlar X
AgCl(k) + KNO3(suda)
şeklindedir. katı maddesinin formülünde
B) CaCO3 + KBr $
yer almazlar.
C) Ca(NO3)2 + K2CO3 $
D) CaBr2 + KNO3 $ III
D) II ve III E) I, II ve III E) CaO + KBr $
11. B 12. E 13. B 14. A 15. A 191

Asit – Baz Tepkimeleri – I

6. TEST
ASİT-BAZ (NÖTRLEŞME)
TEPKİMELERİ 1. H2S(suda) + Ca(OH)2(suda) S 4. Asit + Baz S CH3COOK + H2O
Asit: Suda çözündüklerinde CaS(suda) + 2H2O(s) Yukarıda verilen tepkime ile ilgili;
H+ iyonu oluşturabilen mad-
delere asit denir. Aşağıda I. Nötrleşme tepkimesidir.
bazı asitlerin suda iyonlaşma I. Nötrleşme tepkimesidir. II. Tepkimede yer alan baz CH3COOH'tır.
denklemleri verilmiştir: II. Ca2+ ve S2– seyirci iyonlardır.
HCl(suda) S H+(suda) III. Tepkimede yer alan asit KH'tır.
III. Net iyon denklemi
+ Cl–(suda) yargılarından hangileri doğrudur?
HNO3(suda) S H+(suda) H+(suda) + OH–(suda) S H2O(s)
+ NO3–(suda) şeklindedir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
CH3COOH(suda) S
yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve III E) II ve III
CH3COO–(suda) + H+(suda)
5. I. Sulu çözeltilerde gerçekleşirler.

II. Zıt yüklü iyonlar arasında gerçekleşirler.
2. I. H2SO4 + 2KOH S K2SO4 + 2H2O III. Yer değiştirme tepkimeleridir.
II. Ca(OH)2 + 2HCl S CaCl2 + 2H2O Yukarıdakilerden hangileri çökelme ve
III. Mg + 2HCl S MgCl2 + H2 nötrleşme tepkimeleri için ortaktır?
Palme Yayınevi
Portakal suyu asidiktir. Yukarıda verilenlerden hangileri nötrleşme

tepkimesidir?
Baz: Suda çözündüklerinde

OH– iyonu oluşturabilen mad-
delere baz denir. Aşağıda 6. A(suda) + B(suda) S Tuz(suda) + H2O(s)
bazı bazların suda iyonlaşma
denklemleri verilmiştir. Yukarıdaki tepkime sonucu oluşan tuzun kat-
yonu A çözeltisinden gelmektedir.
3. HBrO ile NaOH'ın tepkimesinden NaBrO ile
NaOH(suda) S
H2O oluşmaktadır. Buna göre,
Na+(suda) + OH–(suda)
Buna göre; I. A, baz çözeltisidir.
Ca(OH)2(suda) S
Ca2+(suda) + 2OH–(suda) I. Nötrleşme tepkimesi gerçekleşmiştir. II. B çözeltisi Ca(OH)2 ile nötrleşme tepkime-
II. Tepkimenin denklemi si verir.
NH3(g) + H2O(s) S
NH4+(suda) + OH–(suda) HBrO + NaOH S NaBrO + H2O III. B çözeltisine saf su eklenirse çözelti nötr
olur.
şeklindedir.
IV. B asit çözeltisidir.
III. Toplam atom sayısı değişmiştir.
V. A nın sulu çözeltisinde H+ iyonu sayısı
OH– iyonu sayısından fazladır.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II yargılarından kaç tanesi doğrudur?
192 1. E 2. B 3. C 4. A 5. E 6. C
7. AlCl3 sulu çözeltisine KOH sulu çözeltisi ek- 10.

Örnektir AgNO3(suda) + NaCl(suda)
lendiğinde Al(OH)3 katısı ve KCl çözeltisi olu- S AgCl(k)+ NaNO 3 (suda)
Asit ve baz çözeltileri karıştı-
şuyor.
olabilir.
rıldığında asit çözeltisindeki
Buna göre, bu tepkime ile ilgili; H+ iyonu ile baz çözeltisindeki
Kimyasal Tepkime
OH– iyonu etkileşerek nötr bir
I. Nötralleşme tepkimesidir. olabilir. olabilir. bileşik olan suyu (H2O) oluş-
II. İyonlar arasında bir yer değişimi olayı ger- turur. Bu olaya nötralleşme
çekleşmiştir. tepkimesi adı verilir.
+ –
H verir OH verir örnektir.
III. Al(OH)3 suda az çözünen bir katıdır. H+(suda) + OH–(suda) S
H2O(s)
yargılarından hangileri yanlıştır? Asit C + O 2 S CO2
Çözeltide bulunan asidin ve

Yukarıdaki kavram haritasında boş bırakılmış bazın iyonları birleşerek tuz
D) II ve III E) I ve III kutucuklara yazılması için 5 tane kavram se- oluşturur. Örneğin KOH bazı
çeneklerde veriliyor. ve CH3COOH asidi çözel-
Bunlardan 4 tanesi kutucuklara doğru ola- tileri karıştırıldığında bazın
rak yazıldığında hangi seçenekteki kavram katyonu K + ile asidin an-
boşta kalır? yonu CH 3COO – birleşerek
8. Mg(OH)2 + H2SO4S
CH3COOK tuzunu oluşturur.
tepkimesinde ürünler yazılıp en küçük A) Baz B) Analiz
CH3COOH(suda) + KOH(suda)
tamsayılarla denkleştirildiğinde; C) Nötrleşme D) Yanma
SCH3COOK(suda) + H2O(suda)
E) Çökme-çözünme
I. H2O’nun katsayısı 2 olur.
w Nötralleşme tepkimeleri
II. Asidin katsayısının, bazın katsayısına ora- iyonlar arasında gerçekle-
nı 2’dir. şen bir yer değiştirme tep-
Palme Yayınevi
11. HCl(suda) AgNO3(suda) kimesidir.

III. Oluşan tuzun formülünde 6 atom vardır.
yargılarından hangileri yanlıştır? w Nötralleşme tepkimelerinde
H2O oluşur. Örneğin HCl ve
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II NH3 gazlarının tepkimesi bir
nötrleşme tepkimesi değil-
dir. Çünkü su oluşmaz.
HCl(g) + NH3(g) S NH4Cl(k)

NaOH(suda) KI(suda) tepkimesi nötralleşme tep-
kimesi değildir. Asit-baz
tepkimesine örnektir.
9. I. Su elde edilen tüm tepkimeler nötralleş-
1. kap 2. kap
medir. Şekildeki kaplarda bulunan sulu çözeltilere
II. Nötrleşme tepkimelerinde iyon değişimi büretlerdeki sulu çözeltilerden aynı sıcaklıkta
gerçekleşir. bir miktar ekleniyor.
Buna göre;
III. Nötrleşme tepkimelerinde reaktifler asit ve
I. Birinci kapta nötrleşme tepkimesi gerçek-
bazlardır. leşir.
IV. Nötrleşme tepkimesinde asidin anyonu ile II. Her iki kapta da tepkimeler sonucu H2O
bazın katyonu tuz oluşturur. bileşiği oluşur.
Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) III. İkinci kapta

olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıra- KI(suda) + AgNO3(suda) S
AgI(k) + KNO3(suda)
çökelme tepkimesi gerçekleşir.
olur?
A) D, Y, D, Y B) Y, D, Y, D C) Y, D, D, Y A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Y, D, D, D E) D, D, Y, Y D) II ve III E) I ve III
7. A 8. A 9. D 10. B 11. B 193

Asit – Baz Tepkimeleri – II

7. TEST
Örnek
1. I. SO2 + Na2O " 4. I. FeCI2(suda) + 2NaOH(suda) "
Ca(OH)2 + H2SO4 $
II. KOH + HNO3 " Fe(OH)2(k) + 2NaCI(suda)
CaSO4 + 2H2O
Yukarıdaki denkleştirilmiş III. NH3 + HCI " II. 3HCI(suda) + AI(OH)3(suda) "
tepkime denklemi ile ilgili; Yukarıda verilen asit - baz reaksiyonların- AICI3(suda) + 3H2O(s)
I. Nötralleşme tepkimesine dan hangilerinde H2O açığa çıkmaz?
tepkimeleri ile ilgili;
örnektir.
II. Net iyon denklemi A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II I. Her iki tepkimede de yer değiştirme olur.
H+(suda) + OH–(suda) →
H2O(s) D) II ve III E) I, II ve III II. Birinci tepkimenin net iyon denklemi
şeklindedir.
Fe2+(suda) + 2OH–(suda) " Fe(OH)2(k)
III. Atom türü ve sayısı artar.
IV. Ekzotermiktir. şeklindedir.
V. Oluşan CaSO4 tuzunun III. İkinci tepkimenin net iyon denklemi
sulu çözeltisi elektrolittir.
H+(suda) + OH–(suda) " H2O(s)
yukarıdakilerden kaç numa-
ralı olanı yanlıştır? 2. Aşağıda verilen tepkime türlerinin karşıla- şeklindedir.
rında belirtilen örneklerden hangisi yanlış- yargılarından hangileri doğrudur?
tır?
Tepkime A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
türü Örnek
A) Analiz 2KClO3(k) S 2KCl(k) + 3O2(g)
B) Yanma 2CO2(g) S 2CO(g) + O2(g) Palme Yayınevi
C) Asit – Baz H3PO4(suda) + 3KOH(suda)

S K3PO4(suda) + 3H2O(s)
D) Sentez N2(g) + 3H2(g) S 2NH3(g)
5. Ca(OH)2 çözeltisi aşağıdaki bileşiklerden
E) Çözünme- 2KI(suda) + Pb(NO3)2(suda)
Çökelme S PbI2(k) + 2KNO3(suda) hangisinin sulu çözeltisiyle tepkime ver-
mez?
A) HCI B) H2SO4 C) H3PO4
D) NH3 E) HCIO4
3. H2SO4(suda) + 2NaOH(suda) $
X(suda) + 2H2O(s)
6. Sodyum hidroksitin sulu çözeltisine;
Yukarıdaki tepkime ile ilgili aşağıdaki yar-
gılardan hangisi yanlıştır? I. Hidroklorik asidin sulu çözeltisi
II. Alüminyum metali
A) X’in formülü Na2SO4’tür.
Çözüm: III. Sodyum klorürün sulu çözeltisi
Kimyasal tepkimelerde atom
B) Asit-baz tepkimesine örnektir.
yukarıda verilenlerden hangileri ayrı ayrı
türü ve sayısı değişmez. C) X, tuz sınıfında bir bileşiktir.
eklenirse nötrleşme tepkimesi olur?
D) X’in sulu çözeltisi elektrik akımını iletmez.
III E) X, suda çözündüğünde Na+ ve SO42– iyon-
larını ortama verir. D) I ve III E) II ve III
194 1. B 2. B 3. D 4. E 5. D 6. A
7. Bir nötrleşme tepkimesi ile ilgili; 10. Na2O + H2O $ 2X
I. Asit ile baz arasında oluşur. CO2 + H2O $ Y

Örnek
II. Çökelek oluşur. Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkimeler so-
I. HCl + KOH $
III. Her zaman sadece tuz oluşur. nucu oluşan X ve Y maddeleri ile ilgili;
II. HNO3 + NaOH $
yargılarından hangileri doğrudur? I. Y’nin sulu çözeltisi mavi turnusolu kırmızı- III. NaCl + H2SO4 $
ya çevirir. IV. HF + KOH $
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II V. H+ + OH– $
II. Aralarında gerçekleşen nötrleşme tepki-
D) I ve III E) I, II ve III Yukarıda verilen tepkimeler-
mesinin denklemi,
den kaç numaralı olanı asit –
2NaOH(suda) + H2CO3(suda) $ baz tepkimesi değildir?
Na2CO3(suda) + 2H2O(s)
şeklindedir.
III. X’in sulu çözeltisinin oda koşullarındaki
pH değeri 7’den büyüktür.
8. Mg(OH)2(suda) + H2SO4(suda) " IV. X ve Y’nin sulu çözeltileri elektrolittir.
MgSO4(suda) + 2H2O(s) V. Aralarında gerçekleşen tepkime sonucu
tepkimesi denkleştirilerek verilmiştir. ısı açığa çıkar.
Bu tepkime ile ilgili aşağıdaki bilgilerden yargılarından kaç tanesi doğrudur?

hangisi yanlıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) Asit - baz tepkimesidir.

Palme Yayınevi
B) Tepkimede tuz ve su oluşur.

C) Oluşan ürün karışımı elektriği iletir.
D) Tepkimede asit özellik gösteren H+ iyonu 11. H3PO4 + 3KOH $ X + 3H2O
baz özellik gösteren OH– iyonu ile nötrle-
Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkime denkle-
şir.
minden yararlanılarak,
E) Tepkimede enerji değişimi gerçekleşmez.
I. Tepkimenin türü nedir?
II. X bileşiğinin formülü nedir?
III. X bileşiğindeki atom türü sayısı kaçtır?
sorularından hangileri cevaplandırılabilir?
Analiz
9. I. X + Y D) II ve III E) I, II ve III
∆ XY
Sentez
Nötrleşme
II. XOH + HY ∆ XY + H2O
Yer
değiştirme Çözüm:
Ekzotermik
12. I. NaOH + HNO3 ¡ NaCl + H2SO4 $
III. X + O2 123 123
∆ XO2 + Isı II. NH3 + H2SO4 ¡ Tuz Asit
Endotermik
III. CH3COOH + O2 ¡ III. şıktaki tepkime asit – baz
Yukarıda verilen tepkime adlandırmaların- tepkimesi değildir.
Yukarıdaki tepkimelerden hangilerinde tuz
dan hangileri yanlıştır?
elde edilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III III
D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
7. A 8. E 9. A 10. E 11. E 12. B 195

Kimyasal Tepkimelerde
Hesaplamalar
9.
Ünite
9.Ünite /KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR
Denklemli Miktar
Hesaplamaları – I
1. TEST
DENKLEMSEL MOLLÜ
1. X + nHCl $ XCln + n/2H2(g) 4. Pb(NO3)2(k) $ PbO(k) + 2NO2(g) + 1 O2(g) GEÇİŞ PROBLEMLERİ
2
Kimyasal tepkimeler, tep-
Yukarıda denklemi verilen tepkimede 0,2 tepkimesine göre 0,8 mol Pb(NO3)2 katısı- kimeye giren atom sayısının
mol X metali HCl ile tam verimle tepkimeye nın ısıtılarak %25’i ayrıştığında normal ko- tepkimede oluşan atom sa-
girdiğinde normal koşullarda 6,72 litre H2 şullarda kaç litre O2 gazı elde edilir? yısına eşit olması için denk-
gazı oluştuğuna göre, “n” sayısı aşağıdaki- leştirilir.
lerden hangisidir? A) 44,8 B) 8,96 C) 6,72 Denkleşmiş denklemin
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6 D) 4,48 E) 2,24 kat sayıları, tepkimede yer
alan maddelerin mol sayıları
ve molekül sayıları ile doğru
orantılıdır.
Denklemli geçiş prob-
5. Bir miktar magnezyum (Mg), kükürt (S) ile tep- lemlerinde verilen nicelikler
(kütle, tanecik sayısı, hacim)
kimeye girdiğinde 11,2 gram MgS oluşuyor.
mol sayısına çevrilerek kat
Tepkimede Mg’nin yüzde 60’ı tüketildiğine sayılarla orantı kurulur.
göre, başlangıçta alınan Mg kaç gramdır?
2. 2H2S(g) + 3O2(g) $ 2H2O(s) + 2SO2(g)
(Mg: 24, S: 32)
tepkimesine göre 9 gram su elde etmek A) 8 B) 12 C) 16 D) 18 E) 24
için gerekli O2 gazı normal koşullarda kaç
litredir? (H: 1, O: 16)
A) 16,8 B) 13,4 C) 11,2 D) 5,6 E) 2,8 Örnek
6.
O2 gazının
kütlesi (g) 54 gram Al metali
Palme Yayınevi
Al(k)+3HCl(s) "
3
AlCl3(k) + H (g)
64 2 2
48 tepkimesine göre, yeteri
kadar HCl ile tam verimle
3. 1. 3X + 8HNO3 $ 3X(NO3)2 + 2NO + 4H2O tepkimeye girdiğinde nor-
2. Y + 2HBr $ YBr2 + H2 Zaman mal koşullarda kaç litre H2
t
gazı oluşur? (Al: 27)
Yukarıda verilen denkleştirilmiş tepkimelerde
H2 ve O2 gazları H2O sıvısını oluşturmak için
oluşan NO ve H2 maddelerinin mol sayıları
tepkimeye sokuluyor.
eşittir.
Aynı sıcaklıkta O2 gazının kütlesinin za-
Buna göre;
manla değişimi grafikteki gibi olduğuna
I. Harcanan X ve Y nin mol sayıları eşittir. göre;
Çözüm:
II. Birinci tepkimede harcanan HNO3 ün mol I. Tepkimede harcanan O2 gazının normal 54
sayısının, ikinci tepkimede harcanan HBr n= = 2 mol Al
koşullardaki hacmi 11,2 litredir. 27
nin mol sayısına oranı 1/3’tür.
II. Tepkimede harcanan H2 gazı 2.NA tane Denkleme bakıldığında 1
III. Birinci tepkimede oluşan maddelerin top- atom içerir. mol Al’ye karşılık 1,5 mol H2
lam mol sayılarının ikinci tepkimedekine oluşuyor. 2 mol Al’den ise 3
III. Oluşan H2O sıvısının kütlesi 18 gramdır.
oranı 9/4’tür. mol H2 oluşur.
yargılarından hangileri doğrudur? 1 mol H2 gazı 22,4 litre
3 mol H2 gazı x litre
(H: 1, O: 16, Avogadro sayısı: NA)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II x = 67,2 litre H2 gazı olu-
D) I ve II E) II ve III şur.
1. C 2. A 3. B 4. E 5. A 6. E 197
7. I. Al(k) + 3HCl(suda) S AlCl3(suda) + 3/2H2(g) 10. 100 gram Fe katısının kütlece % 28’i,
3

II. Ca(k) + 2HCl(suda) S CaCl2(suda) + H2(g) 2Fe (k) + O 2 (g) $ Fe 2 O 3 (k)
2
Örnek
tepkimelerine göre eşit mol sayısında H2 denklemine göre oksitlendiğinde toplam
CnH2n + 2 genel formülü ile
gazı elde edilirken birinci tepkimede 2 mol katı kütlesi (Fe – Fe2O3) kaç gram olur?
gösterilen bir maddenin 0,4
Al harcandığında ikinci tepkimede harca- (Fe: 56, O: 16)
molü yakıldığında 2,4 mol
H2O oluşuyor. nan Ca kaç moldür?
A) 128 B) 112 C) 110
Buna göre, n sayısı kaçtır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) 108 E) 104
3
8. Normal koşullarda bulunan ve 5 mol atom 11. 2Cr (k) + O 2 (g) " Cr2 O 3 (k)
2
içeren CH4 gazı örneğinin tamamen yakıl-
kapalı bir kapta artansız gerçekleşen yuka-
ması sonucunda,
rıdaki tepkime ile ilgili;
I. 5 mol CO2 gazı oluşur.
Katı mol sayısı Gaz mol sayısı
II. Oluşan ürünün toplam molekül sayısı 3.NA
2x 3x
tane olur. 2
x
III. 224 litre hava harcanır. Palme Yayınevi
0 t Zaman 0 Zaman
(NA: Avogadro sayısı, Havanın hacimce %20 I II
si oksijendir.) Katı kütlesi

D) II ve III E) I ve II
0 t Zaman
III
çizilen grafiklerden hangileri yanlıştır?

Çözüm:
9. X + 2HNO3 $ XNO3 + NO2 + H2O
0,4 molü 2,4 mol H2O
oluşturuyorsa tepkimesindeki X in atom kütlesini bulabil-
1 molü ? mek için;
I. Harcanan HNO3 ün mol sayısı
? = 6 mol H2O 12. X(k) $ Y(k) + Z(g)
6 mol H2O’da 12 mol H atomu
II. Oluşan XNO3 ün mol sayısı ve kütlesi
bulunur. Dolayısıyla CnH2n+2 III. Oluşan XNO3 ve NO2 nin kütlesi tepkimesine göre kapalı kapta 10 gram saf X
bileşiğinde de hidrojen atomu katısının tamamı ayrışarak 5,6 gram Y katısını
yukarıdakilerden hangileri tek başına ye-
sayısı 12 olmalıdır. ve 0,1 mol Z gazını oluşturuyor.
terlidir? (H: 1, N: 14, O: 16)
H &2n + 2 = 12
Buna göre, Z gazının 1 molü kaç gramdır?
A) 10 B) 22 C) 44 D) 80 E) 88
n=5 D) I ve III E) II ve III
198 7. C 8. D 9. E 10. B 11. B 12. C

Denklemli Miktar
Hesaplamaları – II
2. TEST
Örnek
1. 8 gram propin (C3H4) gazının tamamen yan- 4. Mol sayısı
ması, 2Al + nO2 $ X
C3H4(g) + 4O2(g) $ 3CO2(g) + 2H2O(g) denklemine göre, 21,6 gram
3n
Al metali ile normal koşullarda
tepkimesi ile ilgili; Z
2n 13,44 litre O2 gazı tepkimeye
I. Oluşan H2O'nun kütlesi 7,2 gramdır.
girmektedir.
II. CO2 gazının normal koşullardaki hacmi n
X Buna göre, “n” sayısı kaçtır?
13,44 litredir. Y (Al: 27)
III. Tepkime ekzotermiktir. 0 Zaman
IV. 0,8. NA tane O2 molekülü harcanır. X ve Y'den Z’nin oluşumuna ait tepkimede
V. 4 mol hava harcanır. maddelerin mol sayılarının zamanla değişimini
gösteren grafik yukarıdaki gibidir.
yargılarından kaç tanesi doğrudur?
Tepkime sonunda oluşan ürünün mol sayı-
(H: 1, C: 12, O: 16, Havanın molce 1/5'i O2 sı ve kütlesi bilinirse;
gazdır. NA: Avogadro sayısı)
I. Harcanan X'in mol sayısı
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
II. Oluşan Z'nin mol kütlesi
III. Harcanan Y'nin kütlesi
2. Mg(k) + 2HNO3(suda) $ A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

Mg(NO3)2(suda) + H2(g) D) I ve III E) II ve III
Palme Yayınevi
denkleştirilmiş tepkime denkleminde açığa

çıkan H2 gazının normal koşullardaki hacmi
bilinmektedir.
Buna göre;
I. Oluşan Mg(NO3)2'nin kütlesi
1
II. Harcanan Mg katısının mol sayısı 5. I. CO(g) + O (g) $ CO2(g)
2 2
III. Harcanan HNO3 sulu çözeltisinin normal
II. CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g)
koşullardaki hacmi
1
niceliklerinden hangileri bulunabilir? III. H2(g) + O (g) $ H2O(g)
2 2
(N: 14, O: 16, Mg: 24)
Yukarıdaki tepkimelerde eşit mollerde O2 gazı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II kullanılmıştır.
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre; Çözüm:
I. Birinci tepkimede oluşan CO2, ikincideki- 21, 6

nAl = = 0,8 mol
27
nin 2 katına eşittir.
3. CaCO3(k) + 2HCl(suda) $ 13, 44
II. İkinci tepkimede oluşan H2O, üçüncüde- nO = = 0,6 mol
2 22, 4
CaCl2(suda) + CO2(g) + H2O(s) 1
kinin katına eşittir.
2 Denkleme göre 2 mol Al’ye
denklemine göre normal koşullarda 11,2
III. Her üç tepkimede de O2 ile tepkimeye gi- karşılık n mol O2 harcanmak-
litre CO2 gazı oluşturmak için kaç gram
ren maddelerin mol sayıları eşittir. tadır.
CaCO3 bileşiği harcanmalıdır?
yargılarından hangileri doğrudur? 2 mol Al n mol O2
(C: 12, O: 16, Ca: 40)
0,8 mol 0,6 mol
A) 50 B) 40 C) 32 D) 24 E) 20 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
n = 3/2
1. E 2. C 3. A 4. C 5. B 199
6. N.K da hacim (L) 8. S(k) + 32 O2(g) $ SO3(g)
Örnek 4,48 S(k) + O2(g) $ SO2(g)

tepkimesine göre 128 gram S katısının küt-
CaCO3(k) " CaO(k) + CO2(g)
lece %25’i SO2 gazına, geriye kalan ise SO3
denklemine göre, 50 gram
CaCO3 katısının ısıtılma- gazına dönüştürülüyor.
Zaman
sıyla oluşan CO2 gazı, kaç 0 Buna göre, tepkimelerde oluşan SO2 gazı-
gram C2H6 gazının yanma- nın oluşan SO3 gazına kütle oranı aşağıda-
Yukarıdaki grafik Ca metalinin yeterince HCl
sıyla elde edilebilir? kilerden hangisidir? (S: 32, O: 16)
ile tepkimesi sonucu oluşan H2 gazının nor-
(H: 1, C: 12, O: 16, Ca: 40)
mal koşullardaki hacmini göstermektedir.
A) 1 B) 16 C) 4 D) 2 E) 1
15 30 15 5 2
Başlangıçta alınan Ca metali 40 gram oldu-
ğuna göre;
I. 0,4 mol HCl tepkimeye girmiştir.

II. Ca metalinin yarısı harcanmıştır. 9. Al metali derişik KOH çözeltisine atıldığında,
III. Oluşan H2 gazı 0,4 gramdır. Al(k) + KOH(suda) $ K3AlO3(k) + H2(g)
(Ca: 40, H: 1) denklemine göre tepkimeye giriyor.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Tepkimeden sonra normal koşullarda 33,6

litre H2 gazı açığa çıktığına göre;
I. 27 gram Al metali harcanır.
Palme Yayınevi
II. Oluşan K3AlO3 bileşiğinin kütlesi 64 gram-
dır.
III. 1 mol KOH harcanır.
(Tepkime denkleştirilecek, O: 16, Al: 27, K: 39)
7. X + Y $ XY
tepkimesine ilişkin;
Çözüm:
Oluşan XY kütlesi(g) Y kütlesi(g)
50
nCaCO = = 0,5 mol
3 100 10. 17,6 gram FeS katısı ile yeterince O2 gazı kul-
CaCO3 → CO2 + CaO 56 24
lanılarak gerçekleştirilen
denklemine göre, 0,5 mol
CaCO3’ten 0,5 mol CO2 gazı 2FeS(k) + 3O2(g) $ 2FeO(k) + 2SO2(g)
0 0
Zaman Zaman
oluşur.
7 tepkimesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan
C2H6 + O → 2CO2 + 3H2O grafikleri verildiğine göre,
2 2 hangisi yanlıştır? (O: 16, S: 32, Fe: 56)
denklemine göre, 0,5 mol
I. Tepkime tam verimle gerçekleştirilmiştir.
CO2 gazı elde edilebilmesi A) Normal koşullardaki hacmi 4,48 litre olan
için 0,25 mol C2H6 harcanır. II. Tepkimede 32 gram X harcanmıştır. SO2 gazı oluşur.
1 mol C2H6 30 gram III. Tepkimede 0,5 mol Y harcanmıştır. B) Katı kütlesinde 3,2 gramlık azalma olur.
0,25 mol ?
yargılarından hangileri yanlıştır? (XY: 56) C) 0,3 mol O2 gazı harcanır.
? = 7,5 gram
D) Gaz fazının kütlesi artar.
yakılmaktadır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) 7,2 gram FeO katısı oluşur.
200 6. C 7. C 8. C 9. A 10. E
Artan Maddesi Olan

Tepkimeler – I
3. TEST
ARTAN MADDE
1. 2NO(g) + O2(g) $ 2NO2(g) 4. Kapalı bir kapta sabit sıcaklıkta 0,4’er mol PROBLEMLERİ
SO2 ve O2 gazları, SO3 gazı oluşturmak üzere w Bir kimyasal tepkimede gi-
tepkimesine göre, 60 gram NO gazı ile normal
tepkimeye giriyor. renlerden biri diğerlerinden
koşullarda 44,8 litre O2 gazı tam verimle tep-
Tam verimle gerçekleşen tepkime ile ilgili daha önce tükenerek tep-
kimeye sokuluyor.
kimenin durmasına neden
çizilen;
Buna göre, olabilir. İlk olarak biten bu
O2 nin mol Toplam maddeye sınırlayıcı bile-
I. Sınırlayıcı bileşen NO gazıdır. sayısı kütle (g) şen denir.
II. 1 mol NO2 gazı oluşur. w Başlangıçta alınan madde-
0,4 lerden en az biri tamamen
III. Tepkime sonunda toplam mol sayısı 3’tür. bitiyorsa tepkime tam ve-
yargılarından hangileri doğrudur? rimlidir.
0,2 w Başlangıçta alınan madde-
(N: 14, O: 16) lerden hepsi biterse tep-
0 kime artansız gerçekleşir.
Zaman II Zaman
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I w Hangi maddeden ne kadar
SO3’ün mol arttığı maddelerin kat sayı-
sayısı larının oranı ile belirlenir.
Örnek
0,4
0,6 mol C2H6O sıvısı ile 0,6
mol O2 gazı tam verimle tep-
0
kimeye girmektedir.
Zaman Buna göre;
I. 0,4 mol C2H6O sıvısı artar.
Palme Yayınevi
III
2. 4 litre X2 gazı ile 8 litre Y2 gazları X2Y3 gazını II. Sınırlayıcı bileşen O2’dir.
grafiklerden hangileri doğrudur? III. Toplam 1 mol ürün oluşur.
oluşturmak için tepkimeye sokuluyor.
IV. Artan madde olmaması
Buna göre, tepkime tam verimle gerçekleş- için 0,4 mol O2 gerekir.
tiğinde kaptaki gaz hacminin başlangıçtaki yargılarından kaç tanesi
toplam gaz hacmine oranı aşağıdakilerden D) I ve III E) II ve III doğrudur?
hangisidir?
(Gaz hacimleri aynı koşullarda ölçülmüştür.)
1 4 5 3 5
A) B) C) D) E) Çözüm:
2 5 4 5 6
5. Sabit hacimli bir kapta eşit kütlelerdeki X2 ve C2H6O+3O2 " 2CO2+3H2O
Y3 elementleri artansız olarak tepkimeye gire-
0,6 0,6 – –
rek X2Y3 bileşiğini oluşturuyorlar.
–0,2 –0,6 +0,4 +0,6
Buna göre,
0,4 – 0,4 0,6
I. Elde edilen X2Y3 ün kütlesi, harcanan X2
I. 0,4 mol C2H6O sıvısı artar.
nin kütlesinin iki katına eşittir.
II. Biten madde yani sınırlayıcı
II. Harcanan X2 ve Y3 elementlerinin mol sa- bileşen O2’dir.
yıları eşittir. III. 0,4 mol CO2 ve 0,6 mol
3. X4 ve Y2 moleküllerinden oluşan bir karışımın III. Elde edilen X2Y3 ün mol sayısı harcanan H2O oluştuğundan toplam
tepkimesinden 1 mol X2Y5 gazı oluşmaktadır. 1 mol ürün oluşur.
Y3 ün mol sayısının iki katına eşittir.
Tepkimede Y2 gazının tamamen harcandı- IV. Artan C2H6O’nun 0,4 mo-
ğı ve 0,5 mol X4’ün arttığı bilindiğine göre, yargılarından hangileri doğrudur? lüne karşılık O2’den 1,2 mol
gerekir.
başlangıç karışımı kaç moldür? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
A) 4 B) 3,5 C) 3 D) 2,5 E) 2 D) II ve III E) I, II ve III
3
1. D 2. A 3. B 4. D 5. C 201
6. Kapalı bir kapta eşit mol sayılarında CS2 ve 9. Sabit hacimli bir kaba konulan N2O4 gazının
O2 gazları tam verimle tepkimeye girmektedir. bir kısmı;
Örnek Mol sayısı N2O4(g) $ 2NO2(g)
Kapalı bir sistemde 0,6 mol denklemine göre ayrışıyor.

1,5 CS2
ozon (O3) gazı; Tepkimede oluşan NO2 gazının mol sayısı,
1
2O3(g) " 3O2(g) SO2 harcanmadan kalan N2O4 gazının mol sa-
denklemine göre O2 gazına 0,5 yısının 8 katı olduğuna göre, N2O4 gazının
CO2
O2
dönüşüyor. molce yüzde kaçı ayrışmıştır?
0 Zaman
Kaptaki toplam gazın mol A) 80 B) 70 C) 60 D) 50 E) 40
sayısı 0,8 olduğu anda, Tepkimede yer alan maddelerin mol sayı-
I. O3 gazının yarısı harcan- larının zamanla değişimini gösteren grafik
mıştır. yukarıdaki gibi olduğuna göre,
II. Normal koşullarda 13,44
litre O2 gazı oluşmuştur. I. O2 sınırlayıcı maddedir. 10. Eşit mollerde X2 ve Y2 gazları
III.Oluşan O2 gazının kütlesi, II. Başlangıçta kapta bulunan madde 3 mol- X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g)
artan O3 gazının kütlesine dür. tepkimesine göre tam verimle XY3 gazı oluş-
eşittir.
III. Tepkime sonunda kapta 2,5 mol madde turduklarında toplam mol sayısı 6 mol azalı-
IV.Tepkime %30 verimle ger- yor.
vardır.
çekleşmiştir.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre;
doğrudur? (O: 16) I. Başlangıçtaki toplam mol sayısı 18’dir.
II. 6 mol Y2 gazı artar.
Çözüm: Palme Yayınevi III. Oluşan XY3 gazı 6 moldür.
2O3(g) " 3O2(g) yargılarından hangileri doğrudur?
0,6 –
–2a 3a A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
0,6–2a 3a D) II ve III E) I, II ve III

0,6 – 2a + 3a = 0,8
a = 0,2
I. 0,6 – 0,4 = 0,2 mol artan
7. 3
var. Yarısından fazlası har- KClO 3 (k) " KCl (k) +
O (g)
2 2
canmıştır. 11. m gram X ve m gram Y’nin
tepkimesine göre kütlece %50 verimle 24
II. O2’den 3a = 3.0,2 " X + 2Y $ Z
gram O2 gazı elde etmek için başlangıçta
0,6 mol oluşmuştur. denklemine göre tam verimle tepkimesi so-
kaç gram KClO3 katısı alınmalıdır?
1 mol 22,4 nucu 1,5m gram Z oluşmakta ve bir miktar Y
0,6 mol x (KClO3: 122, O2: 32) artmaktadır.
x = 13,44 litre A) 61 B) 96 C) 122 D) 146 E) 154 Buna göre;
III.Oluşan 0,6 mol O2 gazı
I. X’in mol kütlesi, Y’ninkinin 2 katıdır.
0,6.32 " 19,2 gramdır.
Artan 0,2 mol O3 gazı II. Harcanan Y’nin kütlesi, oluşan Z’nin küt-
0,2.48 " 9,6 gramdır. lesinin yarısıdır.
IV. 0,6 mol O3’ün 0,4 molü III. Başlangıçta alınan X ve Y’nin mol sayısı
harcanırsa
1 farklıdır.
100 ? 8. N2O5(g) $ 2NO2(g) + O (g)
2 2 yargılarından hangileri yanlıştır?
? = % 66,6 verimle gerçek- tepkimesine göre 8 mol N2O5 gazı yüzde
leşmiştir. kaç oranında ayrıştırılırsa, 15 mol ürün elde A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
edilir?
1 D) I ve III E) I, II ve III
A) 15 B) 25 C) 45 D) 60 E) 75
202 6. E 7. C 8. E 9. A 10. C 11. C

Artan Maddesi Olan

Tepkimeler – II
4. TEST
Örnek
1. Aynı koşullarda eşit hacimli CS2 ve O2 gazla- 3. Eşit mol sayısında O2 ve SO2 gazları tepkime-
rının tam verimle, ye girerek 40 gram SO3 gazı oluşturuluyor. 66,8 gram I2O5 gazı ile 2,4
gram H2 gazının tam verimle
CS2(g) + 3O2(g) $ CO2(g) + 2SO2(g) Buna göre, hangi gazdan kaç gram artmış-
I2O5(g) + 5H2(g) $
tır? (S: 32, O: 16)
tepkimesi sonucu 40 litre SO2 gazı oluşmak- I2(k) + 5H2O(g)
tadır. A) 8 gram O2 B) 16 gram O2 tepkimesi ile ilgili;
Buna göre, tepkime ile ilgili aşağıdaki yar- I. 0,2 mol H2 gazı artar.
C) 8 gram SO2 D) 16 gram SO2
gılardan hangisi yanlıştır? II. Normal koşullardaki
E) 4 gram O2 hacmi 4,48 litre olan I2 ka-
A) 40 litre CS2 gazı artar.
tısı açığa çıkar.
B) Başlangıçtaki gaz karışımı 120 litredir. III. 18 gram H2O oluşur.
4. Eşit mol sayısında alınan C3H8 ve O2 gaz-
C) Artan gaz olmaması için tepkime kabına IV. Sınırlayıcı bileşen I2O5 ga-
larının tam verimle tepkimesinden normal
120 litre O2 gazı eklenmelidir. zıdır.
koşullardaki hacmi 13,44 litre olan CO2
D) Harcanan CS2 gazının hacmi, oluşan CO2 V. Artan H2 gazının mol sa-
gazı oluştuğuna göre;
gazının hacmine eşittir. yısı, başlangıçtaki mol sa-
I. C3H8 gazının molce %20’si harcanır. yısının 1/6’sıdır.
E) CS2 gazının hacimce %30’u harcanır.
II. 14,4 gram H2O oluşur.
olanı yanlıştır?
III. Artan gazın mol sayısının, oluşan H2O’nun
(H: 1, O: 16, I: 127)
mol sayısına oranı 1/2’dir.
IV. Oluşan CO2 gazının mol sayısı, harcanan
C3H8 gazının mol sayısının 3 katıdır.
Palme Yayınevi
V. Tepkimede 32 gram O2 gazı harcanır.

Çözüm:
yargılarından hangisi yanlıştır?
2. 66, 8
Harcanan N2 Harcanan H2 (H: 1, C: 12, O: 16) nI O = = 0,2 mol
2 5 234
kütlesi(g) kütlesi(g)
14 14 A) I B) II C) III D) IV E) V
2, 4
nH = = 1,2 mol
x 2 2
I2O5 + 5H2 $ I2 + 5H2O
0,2 1,2 – –
0 t Zaman t Zaman 5. 14,4 gram Mg katısı ile normal koşullardaki –0,2 –1 0,2 1
hacmi 13,44 litre olan NH3 gazının tam verim-
Başlangıçta alınarak tepkime boyunca kulla- le, – 0,2 0,2 1
nılan N2 ve H2 kütleleri grafikteki gibidir. Tep-
Mg(k) + NH3(g) $ Mg3N2(k) + H2(g)
kimenin t anında durduğu gözleniyor. 0,2 mol H2 artar. Oluşan I2
Tepkime denklemi tepkimesi ile ilgili; gaz halde olmadığından 4,48
I. 6,8 gram NH3 gazı harcanır. litre hacim kaplamaz.

N2 + 3H2 $ 2NH3
1 mol H2O oluşur. 18 gram
şeklinde olduğuna göre, aşağıdaki ifade- II. Oluşan Mg3N2 katısının kütlesi 20 gram-
yapar. Biten madde I 2O 5
lerden hangisi yanlıştır? (H: 1, N: 14) dır.
olduğundan sınırlayıcı bile-
A) Başlangıçta kaba toplam 28 gram madde III. 0,6. NA tane H2 molekülü oluşur. şendir. Artan H2 gazı 0,2 mol
konulmuştur. yargılarından hangileri doğrudur? başlangıçtaki H2 gazı 1,2 mol
B) Tepkimede N2 sınırlayıcı bileşendir. olduğundan oranı
(H: 1, N: 14, Mg: 24, NA: Avogadro sayısı,
0, 2 1
C) t anına kadar 3 gram H2 kullanılmıştır. Tepkime denkleştirilecektir.) = ’dır.
1, 2 6
D) Grafikteki x’in değeri 3’tür. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Tepkime sonunda 17 gram NH3 oluşmuş- D) II ve III E) I, II ve III II
tur.
1. E 2. D 3. A 4. C 5. E 203
6. C2H4 ve O2 gazlarından oluşan 0,5 mol karışı- 8. Aynı koşullarda 5 litre O2 gazı ile bir miktar
mın, SO2 gazı tepkimeye sokuluyor. O2 gazının ta-
Örnek mamı SO3 gazını oluşturduğunda 2 litre SO2
C2H4(g) + 3O2(g) $ 2CO2(g) + 2H2O(g)
gazı artıyor.
CaCO3 katısı ağzı açık kapta tepkimesi sonucu oluşan CO2 gazının normal Buna göre;
ısıtıldığında koşullardaki hacminin 4,48 litre olduğu ve 2,8
CaCO 3 (k) $ CaO(k) + gram gaz arttığı gözlenmektedir. I. Başlangıçta 12 litre SO2 gazı vardır.
CO2(g) Buna göre, başlangıçta alınan C2H4 ve O2 II. Tepkime sonunda hacim korunur.
denklemine göre ayrışınca gazlarının mol sayıları için aşağıdakilerden III. Artma olmaması için 1 litre O2 gazı gere-
kaptaki kütle 11 gram azalı- hangisi doğrudur? (H: 1, C: 12, O: 16) kir.
yor.
Buna göre, başlangıçta nC2H4 nO2 yargılarından hangileri yanlıştır?
kapta kaç gram CaCO3 ka-
A) 0,1 0,4 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
tısı vardır?
(C: 12, O: 16, Ca: 40) B) 0,2 0,3 D) I ve III E) II ve III
C) 0,3 0,2
D) 0,25 0,25
E) 0,4 0,1
9. Atom sayıları eşit olan CS2 sıvısı ve O2 gazı

karışımının 1 molü tam verimle tepkimeye giri-
yor.
Palme Yayınevi
Oluşan ürünler CO2 ve SO2 gazları olduğu-
na göre, hangi bileşenden kaç mol artar?
A) 0,1 mol CS2

B) 0,1 mol O2
C) 0,2 mol O2
D) 0,2 mol CS2
7. 15,2 gram CS2 sıvısı ile 48 gram O2 gazının
E) 0,4 mol CS2
tam verimle gerçekleşen,
CS2(s) + 3O2(g) $ CO2(g) + 2SO2(g)
I. 0,9 mol O2 gazı artar. (D) (Y)
Çözüm: II. Normal koşullarda 4,48 litre CO2 gazı açı-

ğa çıkar. (D) (Y)
Ağzı açık kapta kütle 11 gram
azaldığından 11 gram CO2 III. Sınırlayıcı bileşen CS2 sıvısıdır. (D) (Y)
10. 0,2 mol XY ve 0,2 mol Y2 gazları arasında
gazı oluşuyor demektir. IV. 12,8 gram SO2 gazı oluşur. (D) (Y)
nCO =
11
= 0,25 moldür.
2XY(g) + nY2(g) $ 2Z(g)
2 44 V. O2 gazının molce %40’ı harcanır. (D) (Y)
tepkimesi tam verimle gerçekleştiğinde kapta
0,25 mol CO2’ye karşılık 0,25 yargılarının sonunda doğru (D) ve yanlış (Y)
Y2 ve Z gazları karışımı 0,3 mol bulunuyor.
mol CaCO3 bulunmalıdır. sembolleri bulunmaktadır.
1 mol CaCO3 100 g
Buna göre, “n” sayısı aşağıdakilerden han-
Buna göre, yargıları okuyan bir öğrenci kaç
0,25 mol ?
gisidir?
numaralı olanını yanlış (Y) olarak işaretler?
? = 25 gram CaCO3 katısı

(C: 12, O: 16, S: 32) A) 1 B) 1 C) 2
2
vardır. A) I B) II C) III D) IV E) V D) 3 E) 3
2
204 6. B 7. D 8. B 9. D 10. A
Kimyasal Tepkimelerin Verimi,
Saf Olmayan Madde İçeren
Problemler, Birbirini İzleyen
Tepkimelere İlişkin Problemler
5. TEST
SAFLIK PROBLEMLERİ
1. Kütlece % 50 saflıktaki 122 gram KClO3 4. Saf olmayan Mg3N2 örneğinden 50 gram alı- Saf olmayan maddelerin
3 narak yeterli miktarda HCl ile reaksiyona so- verdiği tepkimelerde hesap-
KClO3 " KCl + O2
2 kulduğunda NH3 elde edilmektedir. lama yapılırken, saf olmayan
tepkimesine göre ayrıştığında kaç gram O2 madde ile orantı kurulmaz.
Buradan elde edilen NH3, HCl ile reaksiyona
oluşur? (K: 39, Cl: 35, O: 16) Önce saf maddenin miktarı
girdiğinde 0,5 mol NH4Cl elde ediliyor.
A) 16 B) 24 C) 32 D) 48 E) 52 hesaplanır, daha sonra orantı
Mg3N2 + 6HCl $ 3MgCl2 + 2NH3
kurulur.
NH3 + HCl $ NH4Cl
tepkimelerine göre, Mg3N2 yüzde kaç saf-
lıktadır? (Mg: 24, N: 14)
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 80
ZİNCİRLEME TEPKİMELER
2. 2C(k) + O2(g) $ 2CO(g)
Kimyasal tepkimelerin bir
Fe2O3(k) + 3CO(g) $ 2Fe(k) + 3CO2(g) kısmı, tek basamak yerine,
birkaç basamakta gerçek-
Yukarıda verilen tepkime denklemlerine
5. 40 gram CaCO3 katısı leşirler. Böyle tepkimelerde
göre 72 gram C katısından % 50 verimle en
CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) genellikle çok sayıda molekül
fazla kaç gram Fe metali elde edilir?
harcanır ve oluşur. Bu yüzden
denklemine göre, ayrıştığında 4,4 gram CO2
(C: 12, Fe: 56) tepkimenin tek basamakta
Palme Yayınevi
gazı elde ediliyor.

A) 224 B) 112 C) 56 D) 28 E) 14 oluşma olasılığı çok zayıftır.
Buna göre, tepkime % kaç verimle gerçek-
leşmiştir? (C: 12, O: 16, Ca: 40)
A) 20 B) 25 C) 40 D) 50 E) 70
3. CaCO3 $ CaO + CO2

CaO + 3C $ CaC2 + CO
CaC2 + 2H2O $ Ca(OH)2 + C2H2
Yukarıdaki zincirleme tepkimelere göre 60
gram CaCO3 den en fazla kaç mol C2H2
6. 2FeS + 7/2O2 $ Fe2O3 + 2SO2
elde edilir ve kaç gram C katısı kullanılır?
SO2 + 1/2O2 $ SO3
(C: 12, O: 16, Ca: 40)
SO3 + H2O $ H2SO4
C2H2 C
tepkimelerine göre, 49 gram H2SO4 elde
A) 0,6 0,6 etmek için % 25 arılıkta (saflıkta) FeS den
B) 1,2 1,8 kaç gram kullanılmalıdır?
C) 0,6 21,6 (H: 1, Fe: 56, S: 32, O: 16)
D) 1,2 22 A) 11 B) 22 C) 44 D) 88 E) 176
E) 1,8 0,6
1. B 2. B 3. C 4. D 5. B 6. E 205
7. 3A + 2B $ C + 2D 10. Kütlece %20 saflıkta 110 gram C3H8 gazı

2C + E $ G + F yandığında açığa çıkan CO2 gazı element-
Örnek 0,3 mol A kullanılarak gerçekleştirilen yu-
lerine ayrıştığında kaç gram C katısı elde
edilebilir? (C: 12, H: 1)
2XY3(g) $ X2(g) + 3Y2(g) karıdaki zincirleme tepkimeler sonucunda;
tepkimesine göre, XY3 gazının A) 48 B) 32 C) 24
I. En fazla 0,1 mol F elde edilir.
molce %60’ı ayrışmaktadır. D) 18 E) 6
II. Eşit mol sayıda A ve B alındığında oluşan
Tepkime sonunda kaptaki C’nin mol sayısı artan B’nin mol sayısının
gaz karışımı toplam 9,6 mol
yarısıdır.
olduğuna göre, başlangıç-
taki XY3 gazının mol sayısı III. Harcanan C’nin mol sayısı G ile F’nin mol
kaçtır? sayıları toplamına eşittir.

11. 2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g)

tepkimesine göre 16 litre NH3 gazı hacim-
ce %50 oranında ayrıştığında aynı şartlar-
da tepkime sonunda toplam kaç litre gaz
karışımı elde edilir?
8. Kütlece %30 saflıktaki 200 gram CaCO3 ör- Palme Yayınevi
neğinin, A) 12 B) 18 C) 24
CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) D) 26 E) 28
tepkimesine göre, ayrışması sonucu olu-
şan CO2 gazı, kaç gram C2H6 gazının yan-
ması sonucunda oluşur?
(C: 12, H: 1, O: 16, Ca: 40)
A) 3 B) 9 C) 12 D) 26 E) 30
Çözüm:
Başlangıçtaki XY3’ten 10a

mol olsun. %60’ı 6a mol olur.
2XY3 $ X2 + 3Y2
12. Fosfat kayasından [Ca3(PO4)2] saf fosfor elde-
10a – –
si aşağıdaki gibidir:
–6a +3a +9a
2Ca3(PO4)2(k) + 6SiO2(k) $
9. N2O4(g) + N2(g) $ 4NO(g)
4a 3a +9a
6CaSiO3(k) + P4O10(g)
Tepkime sonunda kapta NO(g) + 1/2O2(g) $ NO2(g)
P4O10(g) + 10C(k) $ P4(k) + 10CO(g)
4a + 3a + 9a = 16a mol gaz kimyasal tepkimeleri zincirleme olarak ger-
olur. çekleşmektedir. Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkimelerde 1
Buna göre, mollük fosfat kayasından 24,8 gram fosfor
Buna göre, 46 gram N2O4 gazı kullanılarak
16a = 9,6 (P4) elde edildiğine göre tepkimenin yüzde
normal koşullarda en fazla kaç litre NO2
a = 0,6 mol verimi kaçtır? (P: 31)
gazı elde edilebilir? (N: 14, O: 16)
XY3 $ 10a & 10. 0,6 & 6 mol
A) 20 B) 25 C) 40
A) 5,6 B) 11,2 C) 22,4
D) 60 E) 75
D) 44,8 E) 89,6
206 7. C 8. B 9. D 10. D 11. C 12. C

Atom Kütlelerinin Hesap-
lanması, Aynı Anda Olu-
şan Tepkime Problemleri
6. TEST
ATOM AĞIRLIĞI BULMA
PROBLEMLERİ
1. Bir miktar CO ve C2H6 gazları karışımı 4. C3H4 ve H2 gazlarından oluşan bir karışımın
molce %25’i C3H4 gazıdır. Bu tür problemlerin çözümü
tam olarak yakıldığında 0,3 mol CO2 ve 5,4
için genel olarak tepkime ile
gram H2O oluştuğuna göre, karışımın mol- Bu karışımın tamamının yanması sonucu
ilgili verilenler, denklemdeki
ce yüzde kaçı CO’dur? (C: 12, O: 16, H: 1) oluşan CO2 gazının normal koşullardaki
değerler ile oranlanarak atom
hacmi 16,8 litre olduğuna göre, karışımda-
A) 20 B) 30 C) 40 ağırlığı bilinmeyen elementin
ki H2 gazı kaç moldür?
bulunduğu bileşiğin mol küt-
D) 50 E) 60
A) 0,25 B) 0,50 C) 0,75 lesi hesaplanır.
D) 1,0 E) 1,5
5. X + O2 $ XO2 Örnek
tepkimesine göre, 3 gram X harcandığında 11 3
XClO3(k) " XCl(k) + O (g)
2. 4X(OH)3 + 3YH4 $ X4Y3 + 12H2O gram XO2 oluşuyor. 2 2
tepkimesine göre 9,6 gram YH4 bileşiği yeterli Buna göre, X in atom kütlesi kaçtır? tepkimesine göre, 48,8 gram
miktarda X(OH)3 ile tepkimeye girdiğinde 28,8 (O: 16) XClO3 katısı ısıtıldığında yuka-
gram X4Y3 ile 2,4 mol H2O oluşuyor. A) 12 B) 23 C) 40 D) 56 E) 64 rıda verilen denklemdeki gibi
Buna göre, X ve Y nin atom kütlesi aşağı- ayrışarak normal koşullarda
dakilerden hangisidir? (H: 1, O: 16) 13,44 litre O2 gazı oluşmak-
tadır.
Palme Yayınevi
X Y Buna göre, X in atom kütlesi

A) 27 12 kaçtır? (O: 16, Cl: 35)
B) 24 16
6. 20 litrelik C2H4 ve CH4 gazları karışımı artan-
C) 27 16
sız yakılıyor.
D) 14 16
Tepkime sonunda başlangıç koşullarına
E) 40 32 dönüldüğünde kapta 24 litre CO2 gazı bu-
lunduğuna göre, başlangıç karışımında ha-
cimce % kaç CH4 gazı bulunur?
Çözüm:
A) 20 B) 30 C) 60
D) 80 E) 90 nO =
13, 44
= 0, 6 mol O 2
2 22, 4
denkleme göre 0,6 mol O2

oluşurken 0,4 mol XClO3 har-
canır.
7. Eşit molekül sayılı CH4 ve C3H8 gazlarının ta- 0,4 mol 48,8 gram
3. CaX2 + 2H2O $ Ca(OH)2 + X2H2
mamen yanması sonucu 1,2 mol H2O oluşu-
1 mol x
Yukarıdaki tepkimede 7,2 gram H2O ile 12,8 yor.
gram CaX2 harcandığında 14,8 gram Ca(OH)2 x = 122 gram
Buna göre, başlangıçta karışım kaç mol-
oluşmaktadır. XClO3 = 122
dür? (H: 1, C: 12)
Buna göre, X’in atom kütlesi kaçtır? X + 35 + 3.16 = 122
(H: 1, O: 16) A) 0,2 B) 0,4 C) 0,6
X = 39
A) 8 B) 12 C) 24 D) 32 E) 35,5 D) 0,8 E) 1,2
1. D 2. A 3. B 4. C 5. A 6. D 7. B 207
8. CO2 ve H2 gazları karışımının 25 gramı yete- 11. C3H4 ve CS2 gazları karışımı,
rince oksijen gazı ile tepkimeye girip yandığın- C3H4 + O2 $ CO2 + H2O
KARIŞIM PROBLEM- da 2 mol H2O oluşmaktadır.
LERİ CS2 + O2 $ CO2 + SO2
Buna göre, başlangıçtaki karışımda bulu-
Birden fazla madde içe- nan CO2 gazı kaç gramdır? (H: 1) denklemlerine göre tamamen yakıldığında
ren karışımlara ait kütle, mol toplam 1,1 mol O2 gazı harcanırken, toplam
A) 21 B) 18 C) 16 D) 12 E) 4 0,7 mol CO2 gazı oluşmaktadır.
sayısı, tanecik sayısı gibi ni-
celiklerden birinin toplamı ve- Buna göre,
rilerek, o niceliğin karışımdaki
I. Başlangıç karışımında ................ mol CS2
maddeler için ayrı ayrı bulun-
gazı vardır.
ması istenir. Bu tür problem-
leri çözerken tek bilinmeyenli II. Oluşan SO2 gazının normal koşullardaki
ya da iki bilinmeyenli denklem 9. XO kütlesi (g)
hacmi ................ litredir.
çözme yöntemleri kullanılır. III. Başlangıç karışımındaki CS2 gazının mol
sayısının, C3H4 gazının mol sayısına oranı
12 ................ ‘dir.
IV. Oluşan H2O’nun kütlesi ................ gram-
Zaman dır.
0
yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerle-
Yukarıdaki grafik, XH3 bileşiğinin kapalı bir re aşağıdakilerden hangisi getirilemez?
kapta O2 gazı ile,
(H : 1, O : 16, Tepkimeler denkleştirilecektir.)
XH3(g) + O2(g) $ H2O + XO
A) 7,2 B) 2 C) 1/2 D) 4,48 E) 0,1
tepkimesi sırasında oluşan XO kütlesinin za-
Palme Yayınevi
manla değişimini göstermektedir.
Tepkimede 0,5 mol O2 harcandığına göre,
X’in mol kütlesi kaç gramdır? (O : 16)
(Tepkime denkleştirilecek.)
A) 14 B) 26 C) 40 D) 52 E) 56
12. 10 gram X metali suya atıldığında bir miktar
XOH ve normal koşullarda 2,24 litre H2 gazı
oluşturuyor.
Buna göre, X metalinin kütlece % kaçı art-
mıştır? (X: 39)
10. 24,6 gram XYO3 bileşiğinin tamamı, A) 78 B) 56 C) 39 D) 22 E) 11
2XYO3(k) $ 2XY(k) + 3O2(g)

denklemine göre ayrıştırıldığında 15 gram XY
katısı oluşmaktadır.
X’in atom kütlesi, Y’ninkinden 3 fazla ol-
duğuna göre, X ve Y’nin atom kütleleri için
aşağıdakilerden hangisi doğrudur? (O : 16)
X Y 13. Aynı koşullarda 1 litre X2H2 gazı ile 2 litre H2

A) 42 39 gazı birleşerek 1 litre Y gazını oluşturuyor.
Y gazı kütlece %20 oranında hidrojen içer-
B) 39 36
diğine göre, X’in atom kütlesi aşağıdakiler-
C) 36 33
den hangisidir? (H : 1)
D) 27 24 A) 52 B) 40 C) 30 D) 24 E) 12
E) 35 32
208 8. A 9. A 10. B 11. B 12. D 13. E

Formül Bulma Problemleri

7. TEST
FORMÜL BULMA
1. 1 mol X ile 2 mol C3H8 gaz karışımı yeterince 4. CxHy bileşiğinin kütlece %25’i hidrojen ele- PROBLEMLERİ
O2 ile yakıldığında 7 mol CO2 ve 2 mol SO2 mentidir. w Bileşiği oluşturan atomla-
gazı oluşturuyor. Buna göre, aynı elementlerden oluşan rın mol sayıları arasındaki
Buna göre, X bileşiğinin formülü aşağıdaki- CyH10 bileşiğindeki elementlerin kütlece en küçük tam sayılı oran
mC
birleşme oranı d n kaçtır?
lerden hangisidir? bileşiğin kaba (basit) for-
mH mülünü verir.
A) CS B) C2S C) SO3 (H: 1, C: 12) Bir bileşiğin basit formü-
5 24 5 3 6
D) CS2 E) C2S2 A) B) C) D) E) lünden;
12 5 24 22 5
a. Atomların türü ve sayıca
birleşme oranı belirlene-
bilir.
b. Kendisini oluşturan ele-
mentlerin kütle oranı
(kütlece % bileşimi) anla-
şılabilir.
2. XmYn bileşiğinde elementlerin kütlece birleş- w Molekül formülü bir bileşi-
mY 8
me oranı = ’tür. ğin gerçek formülü olup,
mX 3 5. Bir organik bileşiğin 6 gramının O2 gazı ile ta-
molekülün yapısındaki
Buna göre, m ve n yerine getirilecek sayılar mamen yanması sonucu normal koşullardaki
her bir elementten kaç
için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? hacmi 4,48 litre olan CO2 gazı ve 0,2 mol H2O
tane atom bulunduğunu
oluşmaktadır.
(X: 12, Y: 16) gösteren formüldür.
Buna göre, bileşiğin basit formülü için aşa- Bir bileşiğin molekül for-
m n ğıdakilerden hangisi doğrudur?
Palme Yayınevi
mülünden;
A) 2 1 a. Bileşiği oluşturan atomla-
(H: 1, C: 12, O: 16)
B) 1 3 rın cinsi
A) C2H4O B) CH2O C) C2H4O2 b. Elementlerin sayıca bir-
C) 3 1
D) C3H8O3 E) C3H6O2 leşme oranları
D) 1 2 c. Elementlerin kütlece yüz-
E) 2 5 deleri
d. Bileşiğin molekül kütlesi
(elementlerin atom kütle-
leri biliniyorsa)
belirlenebilir.
6. C, H ve O dan oluşan bir bileşiğin kütlesi ile

içerdiği C ve H nin ayrı ayrı kütlece miktarları
3. C, H ve O elementlerinden oluşan organik bir
bilinmektedir.
bileşik ile ilgili şu bilgiler veriliyor:
Buna göre,
• Bir molündeki O atomları sayısı, Avogadro
! Uya rı
sayısına eşittir. I. Oksijenin kütlece % miktarı
• H atomları sayısı, C atomları sayısının iki II. Bileşiğin basit formülü

katıdır. III. Bileşiğin molekül formülü Molekül formülü, basit for-
Bu bilgilere göre, bileşiğin formülü aşağı- yukarıdakilerden hangileri bulunabilir? mülün tam katlarıdır.
dakilerden hangisidir?
C: 12, O: 16, H: 1)
A) C2H5OH B) C3H6O C) C2H4O2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) C3H6O2 E) C2H4(OH)2 D) I ve III E) I, II ve III
1. D 2. D 3. B 4. B 5. B 6. C 209
7. Basit formülü CnH2n–2 olan bir bileşiğin 0,2 10. Mol sayısı
molünü yakmak için normal koşullarda 89,6
Örnek litre hava gerekmektedir. 0,4
X
Buna göre, yakılan bileşiğin formülü aşağı- 0,3
C, H, N ve O elementlerinden
dakilerden hangisidir?
oluşan bir bileşiğin 1,204.1023 CO2, H2O
tane molekülü ile ilgili şu bilgi- (Havanın hacimce %20’si oksijen gazıdır.)
ler veriliyor;
A) C6H10 B) C3H4 C) C4H6
– Toplam 1,6 mol atom içe- O2
Zaman
D) C5H8 E) C2H2 0 t
rir.
– 5,6 gram N atomu ve 0,8 Sabit hacimli kapalı kapta X maddesi yakıldı-
mol H atomu içerir. ğında CO2 ve H2O oluşmaktadır. Bu tepkime-
de maddelerin mol sayılarının zamanla değişi-
Buna göre, bileşiğin molekül
8. Organik bir bileşikte karbonun kütlesinin, hid- mi grafikteki gibidir.
formülü nasıldır? (N: 14)
rojeninkine oranı 4, karbonun kütlesinin oksi- Buna göre;
jeninkine oranı 3/2 dir. I. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir.
Buna göre, bu bileşiğin molekül formülü II. Tepkime sonunda kapta toplam 0,9 mol
aşağıdakilerden hangisi olabilir? madde bulunmaktadır.
(C: 12, H: 1, O: 16) III. X’in yapısında sadece C ve H vardır.
A) CH3OH B) C3H6O C) C3H7OH yargılarından hangileri yanlıştır?
D) C2H5OH E) HCOOH A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Palme Yayınevi D) I ve III E) II ve III
9. Bilefli€in kütlesi (g)
11. Kütle (g)

46
Çözüm:
23
27
1 mol 6,02.1023 tane
? 1,204.1023 Eklenen
0 16 32 40 Y nin
? = 0,2 mol
kütlesi (g)
3 Y
0,2 mol 1,6 mol atom içeriyorsa

X
1 mol ? Zaman
Bir miktar X gazına Y gazının eklenmesi ile 0
? = 8 mol atom içerir. oluşan bileşiğin kütlesinin, eklenen gazın küt- X ve Y elementlerinin tepkimesinden iyonik
5, 6 lesine bağlı değişim grafiği yukarıdaki gibidir. yapılı XmYn bileşiği oluşurken element kütle-
nN = = 0,4 mol N lerinin zamanla değişimi yukarıdaki grafikte
14 Buna göre,
0,2 molünde 0,4 mol N ve 0,8 verilmiştir.
I. Bileşiğin formülü X2Y dir.
mol H atomu içerdiğinden Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlış-
1 molü 2 mol N ve 4 mol H II. Y nin tamamının tükenmesi için, 3,5 gram tır? (X: 27, Y: 16)
içerir. (N2H4) daha X kullanılmalıdır.
A) m = 2, n = 3 tür.
6 mol atomu N ve H’nin top- III. Sınırlayıcı bileşen Y’dir.
B) X’in Y’ye kütlece birleşme oranı 9/8 dir.
lamı ile sağladığından 1’er
mol C ve O bulunmalıdır. C) Oluşan bileşik 51 gramdır.
(X: 14, Y: 16)
Bileşiğin formülü N2H4CO D) Sınırlayıcı bileşen X’tir.
şeklindedir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Ortama bir miktar daha Y eklenirse oluşan
D) II ve III E) I, II ve III bileşiğin kütlesi artar.
210 7. B 8. D 9. B 10. C 11. E

Kimyasal Hesaplamalar
8. TEST
Örnek
1. N2 ve H2 gazları karışımı 12 moldür. 5. Normal koşullarda 11,2 litre hacim kapla-
yan CO ve C2H4 gazları karışımı yakıldığın- Eşit hacimlerdeki C2H2 ve H2
Tepkime sırasında NH3 gazı oluşurken H2
gazlarının tam verimle tepki-
gazı tamamen harcandığında, ortamda 6 da 7,2 gram H2O oluştuğuna göre,
mesinden C2H6 gazı oluşur-
mol gaz bulunduğuna göre, ilk karışımdaki I. Karışımın hacimce % 60’ı CO’dur. ken 9 litre hacim azalması
H2 gazı kaç moldür? oluyor.
II. Karışımda 0,2 mol C2H4 gazı vardır. Buna göre, başlangıçtaki
A) 9 B) 6 C) 4 D) 3 E) 2 karışım kaç litredir?
III. Oluşan CO2 gazı, toplam 0,4 mol’dür.
(H: 1, O: 16)

2. CO ve SO3 gazlarından oluşan bir karışım top-
lam 2 mol atom içermektedir.
Karışım yeterince O2 ile yakıldığında 22
gram CO2 gazı oluştuğuna göre, karışımı
oluşturan gazlardan SO3 gazının mol sayısı
kaçtır? (C: 12, O: 16)
A) 0,1 B) 0,2 C) 0,25 D) 0,5 E) 0,75
6. 8 gram Ca ve Cu metallerinden oluşan bir ka-
rışım HCl ile tepkimeye sokulduğunda normal
koşullarda 3,36 litre H2 gazı açığa çıkıyor.
Palme Yayınevi
Buna göre, karışımdaki Cu miktarı kütlece

yüzde kaçtır? (Ca: 40)
A) 20 B) 25 C) 40 D) 60 E) 75
3. Eşit kütlede N2 ve H2 gazları kullanılarak NH3

Çözüm:
bileşiği oluşturuluyor.
Tepkime tamamlandığında 44 gram hidro- C2H2 + 2H2 $ C2H6
tepkimesine göre 2’şer litre
jen gazı arttığına göre, kaç gram NH3 gazı
madde tepkimeye girdiğinde
oluşmuştur? (N: 14, H: 1) 1 litre ürün oluşur.
A) 28 B) 34 C) 56 D) 68 E) 78 C2H2 + 2H2 $ C2H6
7. CO ve O2 gazlarının eşit kütlelerinin tep- 2 2 –
kimeye sokulmasından en çok 22 gram –1 –2 1
1 – 1
CO2 gazı elde edilmiştir.
Buna göre,
I. 6 gram O2 gazı artmıştır. Başlangıca göre hacim azal-

II. Sınırlayıcı bileşen CO’dur. ması 2 litre olur.
4. C2H2, C2H6 ve C2H6O bileşiklerinden oluşan III. 0,5 mol O2 gazı harcanmıştır. Hacim Başlangıç
bir karışımın 2 molü tamamen yakılıyor. yargılarından hangileri doğrudur? azalması karışımı
2L 4L
Buan göre, yanma sonucu kaç mol CO2
(C: 12, O: 16) 9L ?
gazı oluşur?
?= 18 litre olur.
A) 2 B) 4 C) 8 D) 12 E) 16 A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
1. A 2. C 3. D 4. B 5. D 6. B 7. B 211
8. Eşit mol sayılarındaki N2 ve X’in tam verimle 12. Eşit kütlelerde alınan X ile Y’den oluşan XY2
tepkimesinden 14,8 gram X3N2 oluşurken 0,2 bileşiğinde harcanan X’in kütlesi ile oluşan bi-
Örnek mol N2 artıyor. leşiğin kütlesinin değişimi aşağıdaki grafikteki
Buna göre, X’in atom kütlesi aşağıdakiler- gibidir.
CS2 ve C2H6 gazlarından olu-
şan bir gaz karışımı normal
den hangisidir? (N: 14)
Bileşik kütlesi (g)
koşullarda 11,2 litre hacim A) 16 B) 24 C) 27 D) 30 E) 40
kaplamaktadır.
Bu karışım yandığında en
fazla 5,4 gram H2O oluş- 17,6
tuğuna göre, karışımdaki
CS2’nin molce yüzdesi kaç-
tır? (O: 16, H: 1) Harcanan
0 4,8 12,8 X kütlesi (g)
9. Eşit hacimlerde X2 ve Y2 gazları tam verimle
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlış-
tepkimeye girerek X2Y3 gazını oluşturmakta-
tır? (X:12, Y: 16)
dır.
Tepkime sonucunda toplam hacim 24 litre A) Başlangıçta alınan Y kütlesi 12,8 gramdır.
olduğuna göre, başlangıçtaki her bir gazın B) Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir.
hacmi kaçar litredir?
C) Artan madde X’tir.
A) 12 B) 24 C) 30 D) 48 E) 56
D) Artan madde olmaması için ortama 21,3
gram X ilave edilmelidir.
E) Bileşiğin kütlesinin, artan maddenin kütle-
sine oranı 2,2’dir.
Palme Yayınevi
10. CO ve O2 gazlarının tam verimle tepkimesin-

den CO2 gazı oluşurken başlangıç karışımının
hacmi aynı koşullarda 6 litre azalmaktadır.
Buna göre, tepkime sonunda kaç litre CO2
gazı oluşmuştur?
A) 32 B) 24 C) 16 D) 12 E) 8
13. Ağzı açık bir kapta bir miktar CaCO3 katısı ısı-
Çözüm:
tıldığında,
CS2 yakıldığında H2O oluştur-
CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g)
maz.
C2H6 + 7/2O2 $ tepkimesine göre ayrışıyor.
2CO2 + 3H2O 11. X ve Y elementlerinden oluşan bir bileşik ile
Kaptaki katı kütlesi 11 gram azaldığı anda;
ilgili şu bilgiler veriliyor;
5, 4
nH O = & 0,3 mol I. Tepkimede harcanan CaCO3 kütlesi
2 18 – 20 gramında en fazla 8 gram X elementi
0,3 mol H2O oluştuğunda 0,1 bulunur. II. Tepkime sonucu oluşan CO2 gazının nor-
mol C2H6 harcanmış olur. mal koşullardaki hacmi
– X’in atom kütlesi, Y’nin atom kütlesinin 2
11, 2 katıdır. III. Tepkimenin verimi
nkarışım= = 0, 5 mol
22, 4
Buna göre, bileşiğin formülü için aşağıda- niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?
0,5 – 0,1= 0,4 mol CS2 içerir. kilerden hangisi doğrudur? (Ca: 40, C: 12, O: 16)
0,5 0,4
A) XY B) X2Y C) XY3 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
100 ?
?= 80 D) X3Y E) X2Y3 D) II ve III E) I, II ve III
212 8. E 9. B 10. D 11. C 12. D 13. B

Karışımlar
10.
Ünite
10.Ünite /KARIŞIMLAR
Homojen Karışımlar
1. TEST
HOMOJEN KARIŞIMLAR
İki ya da daha fazla maddenin 1. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlış- 4. Çözelti kütlesi daima çözücü ve .......I.........
birbiri içerisinde, atom, molekül
veya iyon boyutunda dağılma-
tır? maddelerin kütleleri toplamına eşittir. NaCl,
sıyla oluşan sisteme karışım HNO3, Al(OH)3 maddelerinin sulu çözeltileri
denir. Karışımların özellikleri A) Gazoz, çözücüsü gaz çözüneni sıvı olan
elektrik akımını ..........II........ . Çözeltinin fizik-
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. bir çözeltidir.
sel halini ........III.......... fiziksel hali belirler.
w Belirli sembol ya da for- B) Lehim, çözücüsü ve çözüneni katı olan bir
mülleri yoktur. Bileşenleri Cümlelerindeki numaralı boşluklara,
özelliklerini kaybetmez. Saf çözeltidir.
değildirler. çözünen
C) Hava, çözücüsü ve çözüneni gaz olan bir çözelti
w Fiziksel yöntemlerle bileşen- çözeltidir.
lerine ayrıştırılabilirler. Belirli iletir
ve sabit bir hal değiştirme D) Şekerli su, çözücüsü sıvı, çözüneni katı iletmez
sıcaklıkları yani belirli ayırt
olan bir çözeltidir. çözücünün
edici özellikleri yoktur.
çözünenin
w Bileşenleri arasında belirli E) Kolonya, çözücüsü ve çözüneni sıvı olan
bir oran yoktur. bir çözeltidir. kavramlarından hangileri gelmelidir?
w Farklı tür tanecik içerirler.
I II III
w Karışımlar homojen ya da
heterojen olabilirler. A) çözünen iletmez çözücünün
Karışımı oluşturan maddelerin
B) çözünen iletir çözünenin
birbiri içerisinde karışımın her
noktasına eşit oranda dağıl- 2. C) çözelti iletir çözünenin
masıyla oluşan karışımlara ho-
mojen karışım denir. Homojen Çaya limon Suya mazot Suya sirke D) çözelti iletmez çözücünün
karışımlar çözelti olarakta ad- sıkılması katılması katılması
landırılır. E) çözünen iletir çözücünün
I II III
w Çözeltiler katı, sıvı veya gaz
halinde bulunabilirler. Tuzlu Çözünme
Palme Yayınevi
su, şekerli su, alkol – su, ga-

zoz, hava, çelik, lehim birer V IV
çözelti örneğidir.
Yağlı boya leke- Gazoz yapısın-
w Karışımı oluşturan maddele- lerinin benzinle da basınçlı gaz
rin boyutu 10 –9 m'den daha temizlenmesi kullanılması 5. Kurşun ve kalay metallerinin sıvı halleri bir
küçük olacak şekilde dağıl-
kapta karıştırılıyor.
mışsa, çözelti oluşur. Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu-
Çözeltilerde genelde miktarı Buna göre,
çok olan madde çözücü (veya
cuklarda çözünme olayına ait bazı örnekler
çözen) miktarı az olan madde verilmiştir.
ise çözünendir. Örneğin tuzlu
I. Homojen bir karışım meydana gelir.
sudaki su çözücü, tuz ise çözü- Buna göre, bu kutucuklardaki örneklerden II. Karışımın katı hali elektrik akımını iletir.
nendir.
mÇözelti = mÇözücü + hangisinde çözünme olmaz?
III. Yeni saf bir madde oluşur.
mçözünen A) I B) II C) III D) IV E) V
Çözücü içerisinde, çözünen
maddenin az ya da çok olması A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
durumuna göre çözeltiler de-
rişik ve seyreltik olarak ikiye D) II ve III E) I, II ve III
ayrılırlar.
Çözeltide çözünmüş madde
miktarı az olan çözelti, çözün-
müş madde miktarı çok olana 3. Aşağıdaki çözeltilerden hangisinde çözücü
göre seyreltiktir.
Ayrıca çözeltiler iletkenliklerine ve çözünen farklı fiziksel haldedir?
göre elektrolit (elektriği ilete-
bilen) ve elektrolit olmayan A) Hava 6. Aşağıdakilerden hangisinin hem saf sıvısı
olarak ikiye ayrılırlar. NaCl, hem de çözeltisi elektriği iletmez?
Al(NO3)3, CaSO4 gibi suda çö- B) Kolonya
zündüğünde iyonlarına ayrışabi-
C) Çelik A) NH4Cl B) C6H12O6
len çözeltiler elektrolittir. Şeker
(C6H12O6), alkol (C2H5OH) gibi
D) Tuzlu su C) NH4NO3 D) KCl
maddeler suda çözündüğünde
iyonlaşmadığından elektrolit E Tunç
değildir. E) KNO3
214 1. A 2. B 3. D 4. E 5. C 6. B
10.Ünite / KARIŞIMLAR
7. 1. kap 2. kap 10.
Çözeltiler, içerdikleri çözünen
200 gram 300 gram 200 gram madde miktarına göre üçe ay-
saf su 50 gram
saf su 100 gram saf su
saf su
rılırlar;
saf su
I II III
t °C t °C Yukarıda içlerinde aynı sıcaklıkta saf su bulu- Doymuş çözelti: Belirli sıcak-
Yukarıdaki kaplardan birincisinde 20 gram, ikin- nan kaplardan birincisine 60 gram, ikincisine lıkta çözebileceği maksimum
cisinde ise 10 gram şeker katısı çözünüyor. 10 gram ve üçüncüsüne 40 gram X katısı atı-
madde miktarını çözmüş olan
larak tamamen çözünmesi sağlanıyor.
Buna göre, oluşan çözeltilerle ilgili, çözeltilerdir.
I. İkinci kaptaki çözelti, birinci kaptakinden Buna göre, oluşan çözeltilerin kütlece
çözünen
daha derişiktir. oranları arasındaki ilişki aşağıda-
çözelti
kilerden hangisinde doğru verilmiştir? Doymamış çözelti: Belirli
II. Her iki çözeltide doymamıştır.
sıcaklıkta çözebileceği mak-
A) I = II = III B) I = II > III C) I > II > III
III. Birinci kaptaki çözeltinin kütlesi, ikinci simum madde miktarından
kaptaki çözeltinin kütlesinin iki katıdır. D) II = III > I E) III > II > I daha azını çözmüş olan çö-
yargılarından hangilerinin doğruluğu ke- zeltilerdir.
sindir? 11.

100 gram 300 gram 200 gram Aşırı doymuş çözelti: Belirli
saf su saf su
D) I ve II E) II ve III saf su sıcaklıkta çözebileceği madde
I II III
miktarından daha fazlasını
çözmüş olan çözeltilerdir.
8. İki farklı şekerli su çözeltisi karşılaştırılıyor.
Palme Yayınevi
Yukarıdaki kaplarda aynı sıcaklıklarda belirti- Kararsızdır. Belirli koşullarda

Buna göre, len miktarlarda saf su bulunmaktadır. hazırlanan bu tür çözeltilere
Kaplara sabit sıcaklıkta 10’ar gram yemek reçel iyi bir örnektir.
I. Çözüneni fazla olan daha derişiktir.
tuzu eklenerek tamamen çözünmesi sağlanı- Çözünürlük (g/100 g su)
II. Çözücüsü fazla olan daha seyreltiktir. yor ve her üç kapta da doymamış çözeltiler
III. Kütlesi fazla olan daha derişiktir. elde ediliyor. Aşırı doymuş
yargılarından hangilerinin doğruluğu kesin Belirtilen sıcaklıkta, 100 gram suda en fazla Doymuş
değildir? 20 gram yemek tuzu çözünebildiğine göre Doymamış
kaplardaki çözeltilerin doymuş olması için
S›cakl›k (°C)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III eklenmesi gereken yemek tuzu miktarları
D) II ve III E) I, II ve III arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde
doğru verilmiştir? Çözeltiler fiziksel hallerine
A) I > II > III B) II > III > I C) III > I > II göre de sınıflandırılabilir.
9. Katısıyla dengede olan doygun çözelti ile
ilgili; D) I > III > II E) III > II > I
Gaz
S›v›
S›v›
S›v›
Kat›
Çözücü
I. Aynı koşullarda dipteki katının tamamını

çözemeyecek kadar çözücü eklendiğinde
12. Çözeltiler ile ilgili;
çözünen
çözücü kütle oranı değişmez.
Gaz
Gaz
S›v›
Kat›
Kat›
Çözünen Çözelti
I. Çözücüleri su, çözünenleri katı, sıvı ya da

II. Bir miktar çözünen ilave edilirse katı mik- gazdır.
tarı artar.
II. Elektrik akımını iletirler.
Gaz
S›v›
S›v›
S›v›
Kat›
III. Aynı koşullarda çözücü ilave edilirse çö-

III. En az iki farklı madde içerirler.
zelti kütlesi değişmez.
özelliklerinden hangileri her zaman doğru-
Hava
Gazoz
Kolonya
Tuzlu su
Alaşım
Örnek
dur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
7. C 8. E 9. C 10. A 11. B 12. A 215

Heterojen Karışımlar – I
2. TEST
HETEROJEN KARIŞIMLAR
1. Karışımların özellikleri ile ilgili; 4. I. Sprey
w Karışımı oluşturan madde-
ler, karışımın içinde her bö- I. Homojen karışımlara çözelti denir. II. Sis
lüme eşit dağılmamışlarsa
II. Farklı cins taneciklerin bir araya gelmesiy- III. Türk kahvesi
bu tür karışıma heterojen
karışım denir. Duman, sis, le oluşurlar. Yukarıda verilen maddelerden hangileri
bulut, köpük, ayran ve süt aerosol karışım örneğidir?
III. Fiziksel özellikleri, bileşenlerinin miktarına
gibi karışımlar birer hetero-
bağlı olarak değişir. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
jen karışımdır.
w Heterojen karışımlar bir- D) I ve II E) II ve III
den fazla faz bulundururlar. A) Yalnız II B) II ve III C) I ve III
Karışımı oluşturan madde-
lerden biri içerisinde dağı-
lıyorsa dağılan maddeye
dağılan faz, diğer maddeye
5. Aşağıdaki maddelerden hangisi bir hetero-
ise dağıtan faz denir.
jen karışım örneğidir?
2. A) Kolonya B) Köpük C) Naftalin

I
D) Lehim E) Hava
Katı ve gazdan
oluşmuşlardır.
III II
Bileşenler Fiziksel
Süspan-
Palme Yayınevi
kendi yöntemlerle
siyon bileşenlerine
özelliklerini
korurlar. ayrılırlar.
Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu- 6. I. Süspansiyon

cuklarda süspansiyonun özellikleri ile ilgili bil- II. Emülsiyon
giler verilmiştir.
III. Aerosol
Buna göre, bu kutucuklarda yazılanlardan Yukarıda verilen madde gruplarından han-
hangileri doğrudur? gileri heterojendir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
7. I. Maden suyu
3. I. LPG
II. Süt
II. Yoğurt
III. Gazoz
III. Mazotlu su
Yukarıda verilen maddelerden hangileri
Yukarıda verilen maddelerden hangileri bir homojen karışımdır?
emülsiyon örneğidir?
216 1. E 2. C 3. B 4. D 5. B 6. E 7. C
8. I 11. Karışımlar ve bileşikler ile ilgili;

Karışımları oluşturan
maddelerin kimyasal I. Farklı tür atom içerirler. Heterojen karışımlar dağıtan
özellikleri değişmez. faz ve dağılan fazın fiziksel
II. Birden fazla tür molekül içerirler.
hallerine göre, süspansiyon,
III II
III. Kendini oluşturan maddelerin özelliklerini emülsiyon, aerosol ve koloit
Karışımların Sembol
ve formülle
gösterirler. olmak üzere sınıflandırılabilir.
oluşması Karışım
ya da ay- gösterilmez- özelliklerinden hangileri ortaktır?
rılmasında ler.
Süspansiyon: Bir katının, bir
bileşiklere A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
sıvı içerisinde gözle görüle-
göre enerji
değişimi daha D) I ve III E) I, II ve III bilecek boyutta dağılmasıyla
fazla olur. oluşan heterojen karışımlardır.
Yani dağıtan fazı sıvı, dağılan
Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu- fazı katı olan karışımlardır.
cuklarda karışımların özellikleri ile ilgili bilgiler Çamurlu su, ayran, tebeşir
verilmiştir. tozu-su karışımı bu tür karı-
Buna göre, bu kutucuklarda yazılanlardan şıma örnektir.
12. X katısı ile Y ve Z sıvıları kullanılarak hazırla-
hangileri doğrudur? nan karışımlardan;
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II • X – Y karışımı homojen
D) I ve III E) II ve III • X – Z karışımı heterojen
• Y – Z karışımı heterojen
9. Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z maddelerinin sa-
yapıda olduğuna göre bu karışımlarla ilgili;
bit basınçtaki bazı özellikleri verilmiştir.
Palme Yayınevi
I. X – Y karışımının kaynama noktası bile- Türk kahvesi

Özellik X Y Z
şenlerin miktarına göre değişir. Emülsiyon: Birbiri içinde çö-
Farklı cinste atom II. X – Z karışımı çözeltidir. zünmeyen sıvıların heterojen
İçerir İçerir İçermez
içerme şekilde dağılmasıyla oluşan
III. Y – Z karışımı emülsiyondur.
Kimyasal yöntemlerle karışımlardır. Yani dağıtan ve
bileşenlerine ayrılma
Ayrılmaz Ayrılır Ayrılmaz yargılarından hangileri doğrudur?
dağılan fazı sıvı olan karışım-
lardır. Mazot-su karışımı, ma-
Farklı cinste molekül A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
İçerir İçermez İçermez yonez, zeytinyağı-su karışımı
içerme
D) I ve III E) I, II ve III emülsiyona örnektir.
Tablodaki bilgilere göre,

I. X, bir karışımdır.
II. Y, bir bileşiktir.
III. Z, bir elementtir.
yargılarından hangileri doğrudur? 13. X ile Y saf maddeleri karıştırıldığında kendi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III özelliklerini taşıyan Z maddesini oluşturmak-
tadır.
D) I ve III E) I, II ve III Zeytinyağı–su
Buna göre;
Aerosol: Bir katının ya da sı-
10. I. Boya I. X farklı cins atom içerebilir.
vının, bir gaz içerisinde çok
II. Jöle II. Y, sembolle gösterilebilir. küçük tanecikler şeklinde da-
III. Amalgam ğılmasıyla oluşan heterojen
III. Z, heterojen karışım olabilir.
Yukarıda verilen maddelerden hangileri karışımlardır. Yani dağıtan fazı
koloit karışım örneğidir? gaz, dağılan fazı katı veya sıvı
olan karışımlardır. Duman, sis
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
ve deodorantlar aerosola ör-
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III nektir.
8. C 9. E 10. B 11. A 12. D 13. E 217

Heterojen Karışımlar – II
3. TEST
Koloit: Bir maddenin bir sı-
vıda çok küçük tanecikler şek- 1. Bir karışımın homojen ya da heterojen olup 4.
linde asılı kalmasıyla oluşan olmadığını belirlemede; Işık
heterojen karışımlardır. Bu tür kaynağı
I. Çıplak gözle bakma X Y
karışımlarda dağılan madde sıvısı sıvısı
ancak mikroskopla görüle- II. Mikroskopla inceleme
bilir. Bu tanecikler karışımın III. Karışımdan ışık demeti geçirme
içinden ışık geçirildiğinde ışı- Işık kaynağından çıkan ışınlar X sıvısından
işlemlerinden hangileri uygulanabilir?
ğın saçılıma uğramasıyla fark geçirildiğinde görünmezken, Y sıvısından ge-
edilirler. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III çirildiğinde her yöne dağıtıldığından kolaylıkla
Katı-sıvı koloit sistemlere sol görülebiliyor.
denir. Jöle, boya, sabun kö- Buna göre;
püğü, çalkalanmış yumurta I. X sıvısı homojendir.
gibi maddeler koloit karışım- II. Y sıvısı koloidal bir karışımdır.
lara örnektir.
III. Y sıvısı heterojendir.
2. Süspansiyon ve emülsiyon karışımları ile yargılarından hangileri doğrudur?
ilgili; A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
N ot I. Heterojen olma
II. En az iki faz içerme
Parçacık boyutu 10–9 m'den III. Dağıtan fazın sıvı olması
küçük olan karışımlara çö- IV. Dağılan fazın katı olması
zelti, parçacık boyutu 10–9
yukarıda verilen özelliklerden hangileri or- 5. 1. Zeytinyağı – su
m ve 10–6 m arasında olan
Palme Yayınevi
taktır?
karışımlara koloit, parçacık 2. Tebeşir tozu – su
boyutu 10 –6 m'den büyük A) I ve II B) II ve IV C) I, II ve III Yukarıda verilen iki karışım ile ilgili;
olan karışımlara süspansiyon
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV I. Her ikisi de heterojendir.
denir.
II. Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrışır-
lar.
Örnek III. Birinci karışım süspansiyon, ikinci karışım

emülsiyondur.
I. LPG
II. Ayran 3. X, Y ve Z maddeleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler
III. Deodorant veriliyor; A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
IV. Kan – X, bileşenlerinin özelliklerini göstermez. D) II ve III E) I, II ve III
V. Çamurlu su – Y, kimyasal yollarla ayrışmaz.
Yukarıda verilen madde-
– Z, formüllerle veya sembollerle gösteril-
lerden kaç tanesi aerosole
örnek olabilir? mez. 6. Emülsiyon halinde bulunan bir karışım ile
Buna göre, X, Y ve Z maddeleri ile ilgili aşa- ilgili;
ğıdakilerden hangisi yanlıştır? I. Tüm bileşenleri sıvıdır.
A) X, aynı cins moleküllerden oluşur. II. Homojen ya da heterojen olabilir.
Çözüm:
Verilen maddeler içerisinden B) X arı maddedir. III. Bileşenleri arasında sabit bir oran vardır.
sadece deodorant, aerosole C) Z fiziksel yollarla ayrıştırılabilir. yargılarından hangileri doğrudur?
örnektir.
D) Y bileşiktir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
1 E) X ve Z farklı tür atom içerir. D) I ve II E) I ve III
218 1. E 2. C 3. D 4. E 5. B 6. A
7. 10.
Madde Dağ›lan taneciklerin boyutu
Karışım Karışım Türü
Un-su I –9 –6
10 – 10 m arasında Örnek
Su + X Emülsiyon kar›şımı
Sabun + Su Y I. Katı-sıvı
Tuzlu II
su II. Sıvı-sıvı
Su + Z Süspansiyon
–6 III. Gaz-gaz
10 m den büyük
Çamaşır IV. Katı-katı
Yukarıdaki tabloda bazı heterojen karışımlar sodas›-su III
ve türleri verilmiştir. V. Sıvı-gaz
Buna göre, tablodaki X, Y ve Z yerine aşa- Şekerli Yukarıda verilen karışımlar-

su IV –9
10 m den küçük dan kaç tanesi homojen ya-
ğıdakilerden hangisi getirilebilir? pıda olabildiği gibi heterojen
X Y Z yapıda da olabilir?
Ayran
A) Benzin Koloit Odun talaşı V
B) Alkol Emülsiyon Zeytinyağı Çözüm:

C) Zeytinyağı Koloit Şeker Gaz-gaz karışımları homojen
Yukarıda maddeler ve bu maddelerdeki da-
Çamaşır karışım oluşturabilir. Diğerleri
D) Demir tozu Süspansiyon ğılan taneciklerin boyutu ile yapılan eşleş-
sodası homojen yapıda olabildiği gibi
tirmelerden kaç tanesi doğrudur?
E) Mazot Koloit Alkol heterojen yapıda da olabilir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
4
8. Katı-sıvı bileşenlerden oluşan karışım ile
ilgili;
I. Süspansiyondur.
Palme Yayınevi
II. Aerosoldür.
III. Çamurlu su olabilir. 11. Dağılan tanecik boyutu 10–6 m’den büyük
yargılarından hangileri doğru olabilir? olan karışım ile ilgili;
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. Gaz-gaz karışımı olabilir.
D) I ve III E) I, II ve III II. Bakıldığında tek fazlı görünüme sahiptir.
III. Dağıtıcı ve dağılan fazları aynı fiziksel hal-
dedir. Örnek
9. Öğretmeni Kartal'dan karışımlar ile ilgili öğ-
rendiklerini yazmasını istiyor. yargılarından hangileri yanlıştır?
I. 14 ayar altın
Kartal'da
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III II. Sis
I. Duman, bir katının bir gaz içinde heterojen D) II ve III E) I, II ve III III. Sirke
dağılmasıyla oluşmuştur. IV. Tozlu hava
II. CO ve N2 gazları homojen karışım oluştu- V. Mazot - su
rur. Yukarıda verilen maddeler-
III. Emülsiyonların bileşenleri birbiri içinde çö- den kaç tanesi emülsiyona
zünmez. örnek verilebilir?
12. I. Türk kahvesi
IV. NaCl sulu çözeltisinin belirli formülü yok-
tur. II. Krema
V. Sabun köpüğü, sis gibi maddelerin her ta- III. Çırpılmış yumurta
Yukarıdaki karışımlardan hangilerinde da- Çözüm:
rafında özellikleri aynı değildir.
Verilen maddelerden sadece
cümlelerini yazıyor. ğılan taneciklerin boyutu 10–9 m ile 10–6 m
mazot-su karışımı emülsiyona
aralığında bulunur?
Buna göre, Kartal'ın yazdığı cümlelerden örnektir.
kaç tanesi doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

1
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 D) I ve III E) II ve III
7. A 8. D 9. A 10. B 11. E 12. E 219

İyonik ve Molekül Yapılı
Bileşiklerin Çözünme
Süreci
4. TEST
TANECİKLER ARASI
ETKİLEŞİMLER VE ÇÖ- 1. "Polar maddeler polar sıvılarda, apolar mad- 4. Benzerlik ilkesine göre, polar maddelerde po-
ZÜNME SÜRECİ deler ise .....I.... sıvılarda iyi çözünür. Bunun lar moleküller, apolar maddelerde ise apolar
nedeni şu şekilde açıklanabilir; ......II..... bile- moleküllerden oluşan maddeler çözünür.
Çözeltiyi oluşturan çözücü
şiklerde tanecikler arası ....III..... kuvveti nis-
ve çözünen tanecikleri karışır- peten güçlüdür. Çözücü molekülünün nega- Bu ilkeye göre, aşağıda verilen madde çift-
ken her iki tür tanecik arasında tif kutbu iyonlardan pozitif yüklü olanı çeker. lerinden hangisinde tek faz oluşmaz?
bir etkileşim oluşur. Bu olaya Pozitif uçda negatif iyonları çeker. Böylece
çözünme denir. Yani madde- çözücü ile çözünen arasında bir çekim ağı A) I2 – CCl4 B) HF – C2H5OH
kurulur. Apolar bir molekül, polar moleküller
lerin birbirinde çözünmesi için
arasındaki bir ......IV..... yapısını bozup mole- C) H2S – NH3 D) C2H6 – CH3OH
tanecikleri arasında fiziksel külleri kuşatamaz." E) C6H6 – CCl4
bağ oluşmalıdır. Eğer bu etki-
Yukarıda verilen cümlede bazı yerler boş bıra-
leşim maddelerin kendi tane- kılmıştır.
cikleri arasındaki bağ kuvvetini
Aşağıdaki kavramlar boşluklara doğru ola-
yenerse tanecikler birbirinde
rak yerleştirilirse hangi seçenek boşta ka-
dağılır ve çözelti oluşur.
lır?
Genellikle benzer türdeki
A) ağ B) apolar C) seyreltik
maddeler birbiri içerisinde
5. Aşağıdaki madde çiftlerinden hangisinin
çözünür. Yani polar çözü- D) polar E) çekim
birbiri içerisinde çözünmeleri için madde-
cüler polar yapılı maddeleri
lerin moleküller arası etkileşimlerine bakıl-
çözerken, apolar çözücüler 2. I. Suda çözünen her madde CCl4 içinde de maz?
de apolar yapılı maddeleri çözünür. (D) (Y)
çözer. II. KNO3 tuzu suda çözünürken çözücü–çö- A) CH4(s) – CO2(s) B) NH3(s) – H2O(s)
Polar moleküller, çoğu zünen arasındaki etkileşimler dipol-dipol C) N2(g) – H2(g) D) HF(s) – H2O(s)
Palme Yayınevi
iyonik ve polar kovalent bi- etkileşimleri olarak sınıflandırılır. (D) (Y)

leşikler için çözücü özelliğe E) I2(k) – CH4(s)
III. Bir maddeyi oluşturan tanecikler su ile
sahiptir. Su, polar çözücüler hidrojen bağı oluşturabilirse o madde
içinde en yaygın olanıdır. Çö- suda kolaylıkla çözünür. (D) (Y)
zünme sırasında iyonik mad- IV. Tanecikleri su molekülleriyle iyon-dipol,
denin iyonları, polar kovalent dipol-dipol ya da hidrojen bağı oluştura-
maddenin ise dipolleri, polar mayan maddelerin suda çözünmesi bek-
su moleküllerinin dipolleri lenmez. (D) (Y)
tarafından elektrostatik ola- V. Bir tuzun sulu çözeltisindeki tüm iyonlar
rak çekilir. Yani pozitif iyon 6. Oda koşullarında katı halde bulunan X bileşiği
hidratlaşmış haldedir. (D) (Y)
veya dipolün pozitif ucu, su suda çok iyi çözünmektedir.
molekülünün negatif ucunu Buna göre, X katısı ile ilgili;
çekerken, negatif iyon veya
dipolün negatif ucu ise su mo-
Bu cümleleri okuyan bir öğrenci kaç tane- I. Su molekülleri ile dipol-dipol etkileşimi
lekülünün pozitif ucu ile çeki-
sini doğru (D) olarak işaretler? oluşturmuştur.
lir. İyonlarla iki kutuplu (dipol) A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
II. Tanecikleri arasındaki en etkin etkileşim
bir molekül olan su arasındaki türü, hidrojen bağıdır.
bu etkileşime iyon-dipol etki- 3. I. Bakır ve kalaydan bronz eldesi III. İyonik yapılıdır.
leşimi denir. II. Yemek sodasının suda çözünmesi
İyonik yapılı bileşiklerin suda III. Şekerin suda çözünmesi
değildir?
çözünmeleri ile ilgili şu genel- Yukarıdaki çözünmelerin hangilerinde ta-
lemeler yapılabilir. necikler arasında iyon-dipol etkileşimi olu- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
w 1A grubu elementlerinin şur?
iyonlarını içeren bileşiklerin
hepsi suda çözünür.
220 1. C 2. C 3. B 4. D 5. C 6. E
7. Aşağıda verilen kimyasal türler ve bu türler 10. Bir bardaktaki su üzerine CH3OH (metil alkol)
arasında oluşan etkileşimler aşağıdakiler- sıvısından bir miktar ekleniyor.
den hangisinde yanlış verilmiştir? w 7A grubu elementlerinin
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğru- iyonlarını içeren bileşiklerin
Kimyasal Türler Etkileşim dur? hepsi suda çözünür.
A) HCl — H2O Dipol-dipol w 7A grubu elementlerinin
Dipol-indüklenmiş
A) Oluşan karışım elektrik akımını iletir. Ag+, Hg+, Pb2+ larıyla yap-
B) NH3 – CH4
dipol B) İki farklı faz meydana gelir. tıkları bileşikler suda çok
C) C2H5OH – HF Hidrojen bağı az çözünür.
C) İyon-dipol etkileşimi olur.
D) O2 – N2 London w NO 3– içeren bileşiklerin
D) Heterojen karışım oluşur. hepsi suda çözünür.
E) H2S – HF İyon-dipol
E) Moleküler çözünme gerçekleşir. NaNO3(k) su
$+
Na (aq) + NO3–(aq)
AlCl3(k) su
11. CaS tuzunun suda çözünmesi sırasındaki et- $
kileşimler aşağıda şematik olarak gösterilmiş- Al3+(aq) + 3Cl–(aq)
tir. Bazı maddelerin molekülleri
iyonlarına ayrışmaz. Molekü-
lün bütünlüğü bozulmadan, su
8. • CCl4: London kuvvetleri molekülleri tarafından sarılır.
• CO(NH2)2: Hidrojen bağı Böylece moleküler çözünme
Ca2+ S2–
• CH3Cl: Dipol-dipol kuvvetleri meydana gelir.
CCl4, CH4, C2H6, C6H6, CO2
Yukarıda bazı maddelerin molekülleri arasın-
ve I2 gibi maddeler apolardır
daki etkileşim türleri verilmiştir. ve birbirinde çözünür. Bu tür
1 2 moleküller arasındaki etkile-
Buna göre, bu maddelerin aynı şartlar al-
Buna göre; şim London kuvvetleridir.
tında sudaki çözünürlükleri arasındaki iliş-
Palme Yayınevi
H2O, CH3Cl, H2S, HF gibi

ki aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- I. 1 nolu etkileşim tuzun katyonu ile suyun
maddeler polardırlar ve bu tür
miştir? kısmi negatif ucu arasında oluşmuştur. maddeler dipol-dipol etkile-
A) CO(NH2)2 > CH3Cl > CCl4 II. 2 nolu etkileşim tuzun anyonu ile suyun şimi oluşturarak birbiri içeri-
sinde çözünür.
B) CCl4 > CH3Cl > CO(NH2)2 kısmi pozitif ucu arasında oluşmuştur.
CO(NH2)2(üre), H2O, HF, NH3
C) CH3Cl > CCl4 > CO(NH2)2 III. Her iki etkileşim de iyon-indüklenmiş dipol gibi maddeler molekülerdir.
D) CO(NH2)2 > CCl4 > CH3Cl etkileşimidir. Üre suya atıldığında CO(NH2)2
yargılarından hangileri yanlıştır? molekülleri H2O molekülleri
E) CH3Cl > CO(NH2)2 > CCl4
tarafından çevrelenir (hidra-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II tasyon). Üredeki – NH2 grup-
ları ile H2O molekülündeki
D) I ve III E) II ve III – OH grubu arasında hidro-
jen bağları meydana gelir.
Sonuçta H 2 O molekülleri
9. Apolar olan naftalin katısının benzen (C6H6) CO(NH2)2 moleküllerini kris-
sıvısı ile karıştırılması sonucu oluşan çö- talden koparıp su içerisinde
zelti ile ilgili; düzenli karışmalarını sağlar;
12. Bir X maddesi ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
böylece ürenin sulu çözeltisi
I. Çözünme sırasında London kuvvetleri et- • Bileşiktir. oluşur.
kin olur. Apolar moleküllerin suda çö-
• Su ile karıştığında aralarında oluşabilecek
II. Elektrolit çözelti oluşmuştur. zünmeleri beklenmez. Ancak
en etkin kuvvet dipol – dipol etkileşimleri-
su ile O2, CO2 gibi gazlar
III. Dipol-dipol etkileşimi sonucunda çözün- dir. karıştırıldıklarında apolar mo-
me gerçekleşmiştir. Buna göre, X maddesi aşağıdakilerden leküllerde anlık dipoller gözle-
yargılarından hangileri doğrudur? hangisi olabilir? nir. Apolar moleküllerin anlık
dipolü ile dipol su molekülleri
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) NaCl B) N2 C) NH3 arasında etkileşim oluşur. Bu
etkileşime dipol-anlık dipol
D) II ve III E) I, II ve III D) HCl E) NaOH etkileşimi denir.
7. E 8. A 9. A 10. E 11. B 12. D 221

Çözeltilerde Kütlece
Yüzde Derişim – I
5. TEST
ÇÖZELTİ YÜZDESİ
100 gram çözeltide çözün- 1. Belirli bir sıcaklıkta X tuzunun doymuş çözelti- 5. Kütlece % 20 lik tuzlu su çözeltisinin 300 gra-
müş olan maddenin gram sinin kütlece derişimi % 20 liktir. mına aynı koşullarda 60 gram tuz ilave edildi-
miktarına çözelti yüzdesi ğinde çözelti doygunluğa ulaşıyor.
(% C) denir. Çözelti yüzdesi
Buna göre, X tuzu ile hazırlanan 250 gram-
aşağıdaki formülle ifade edi- lık doymuş çözeltide kaç gram X tuzu Buna göre, aynı koşullarda tuzun çözünür-
lebilir. çözünmüştür? lüğü kaç g/100 g su dur?
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60 A) 25 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
x100
çözünen madde kütlesi (g)
2. Kütlece % 10’luk 200 gram tuz çözeltisine

çözelti kütlesi (g)
1. 10 gram tuz ekleniyor.

2. 90 gram su ekleniyor. 6. Kütlece % 25 lik 240 gram tuzlu suya kaç
gram su eklenirse çözelti kütlece % 10'luk
işlemleri sırasıyla yapılıyor.
olur?
Buna göre;
%C =
A) 400 B) 360 C) 320

I. Birinci işlem sonunda çözelti kütlece
% 20 lik olur. D) 240 E) 180
Çözelti karışımlarında II. Birinci ve ikinci işlem sonunda çözelti küt-
%1. M1 + %2 . M2 + ...= %T. MT lece % 12’lik olur.
bağıntısı kullanılabilir. III. Birinci ve ikinci işlem sonunda çözeltideki
su miktarı 270 gramdır.
Palme Yayınevi

7. Kütlece % 20’lik 40 gram tuzlu suya aynı
sıcaklıkta 80 gram su eklenirse;
I. Çözelti kütlece % 5’lik olur.
II. Çözücü kütlesi artar.
III. Çözelti kütlesi 120 gram olur.
3. Kütlece % 30 luk ve % 40 lık şekerli su çözel-
tilerinde çözünen şeker miktarları sırası ile 60 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
ve 80 gramdır. D) I ve III E) II ve III
Buna göre, bu iki çözeltideki su miktarları-
nın toplamı kaç gramdır?
A) 120 B) 240 C) 260 D) 320 E) 400
8. Kütlece % 30 luk 300 gram şekerli su çözel-

tisinden 60 gram su buharlaştırılıp aynı koşul-
4. Kütlece % 40’lık 600 gram tuzlu su çözel- larda 40 gram şeker ilave edildiğinde çözelti
tisinden çökme olmaksızın 120 gram su doygunluğa ulaşıyor.
buharlaştırılırsa son durumda çözeltinin Şekerin çözünürlüğü aynı koşullarda kaç
kütlece % si kaç olur? gram şeker/75 g su dur?
A) 90 B) 80 C) 70 D) 50 E) 30 A) 35 B) 45 C) 50 D) 60 E) 65
222 1. D 2. C 3. C 4. D 5. D 6. B 7. A 8. E
9. Aynı koşullarda bulunan kütlece % 10 luk 200 13. Kütlece % 30 luk 80 gram şekerli su çözel-
gram tuzlu su ile kütlece % 40 lık 300 gram tisini kütlece % 50 lik yapmak için;
tuzlu su çözeltileri karıştırılıyor. Örnek
I. 32 gram su buharlaştırmak
Oluşan yeni çözeltinin sıcaklığı 10°C değiştiri-
II. 40 gram şeker, 8 gram su ilave etmek Kütlece % 20’lik 400 gram
liyor.
şeker çözeltisini kütlece
III. Kütlece % 60 lık 160 gram şekerli su çö-
Yeni sıcaklıkta tuzun sudaki çözünürlüğü % 50’lik hale getirmek için
zeltisi ile karıştırmak sabit sıcaklıkta kaç gram su
30 g tuz/100 g su olduğuna göre, kaç gram
işlemlerinden hangileri yapılabilir? buharlaştırılmalıdır?
tuz çöker?
A) 14 B) 20 C) 28 D) 32 E) 40 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
10. Aynı koşullarda 20 gram tuz, 30 gram su içe-

ren tuzlu su çözeltisi üzerine aynı koşullarda
50 gram tuz, 100 gram su ilave ediliyor.
Buna göre, başlangıçtaki çözeltinin kütle- 14. X, Y ve Z maddelerinin aynı koşullarda kütlece
ce % sinin son durumdaki çözeltinin kütle- % derişimleri arasında X > Y > Z ilişkisi vardır.
1 %
ce % sine oranı aşağıdakilerden han-
%2 Buna göre;
gisidir?
I. Aynı miktar çözücü içeren çözelti kütleleri
A) 5 B) 6 C) 8 D) 9 E) 3 arasındaki ilişki X > Y > Z dir.
Palme Yayınevi
8 7 7 8 2
II. Aynı miktar çözücü içerisinde çözünen
madde miktarı en az olan Z dir.
III. Çözünen madde miktarları aynı ise çözü-
cüsü en fazla olan X dir.
11. 20°C de 230 gram X çözeltisine aynı koşullar-
da 20 gram daha X katısı eklendiğinde çözelti yargılarından hangileri doğrudur?
doygun hale gelmektedir.
Son durumda çözelti kütlece % 20’lik oldu-
ğuna göre, 20°C de X katısının çözünürlüğü
kaç g X/100 g su'dur?
A) 15 B) 20 C) 25 D) 30 E) 40
Çözüm:
12. X tuzunun 40°C deki çözünürlüğünü bulmak 15. Kütlece % derişimi bilinen sulu çözelti ile
için şu işlemler yapılıyor: ilgili; 100 g 20 g
– 40 mililitre su içerisine aşırı X atılıp çözül- I. Çözücü ile çözünenin kütleleri oranı 400 g ?
? = 80 gram şeker içerir.
me tamamlandıktan sonra süzülüyor.
II. 200 gram sudaki çözünen miktarı
– Süzüntü tamamen buharlaştırıldığında 6 80
III. Çözeltinin kütlesi 50 = .100
400–x
gram kuru X tuzu tartılıyor.
niceliklerinden hangileri bulunabilir? x= 240 gram su buharlaştırıl-
Buna göre, X tuzunun 40°C de çözünürlüğü malıdır.
kaç g/100 mL su’dur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
9. D 10. C 11. C 12. B 13. E 14. B 15. C 223

Çözeltilerde Kütlece
Yüzde Derişim – II
6. TEST
Örnek
1. Öz kütlesi 1,25 g/mL olan bir tuz çözeltisinin 4. Bir X katısının t°C'deki çözünürlüğü
600 mililitresinde 150 gram tuz bulunmakta- 20 g/100 g su dur.
Kütlece % 20'lik 150 gram
şekerli su çözeltisine x gram dır.
Aynı sıcaklıkta 300 gramlık doygun X çö-
şeker ilave edilirken, çökelme Buna göre, çözeltinin kütlece % derişimi
zeltisinin derişimini kütlece % 10 yapabil-
olmadan 3x gramda su buhar- kaçtır?
laştırılıyor. Oluşan çözeltinin mek için çözeltiye kaç gram su eklenmeli-
kütlece % 50'lik şeker çözel- A) 15 B) 20 C) 25 D) 40 E) 60 dir?
tisi olduğu belirleniyor.
Buna göre, kaç gram şeker A) 200 B) 250 C) 300
ilave edilmiştir?
D) 350 E) 400
2. Çözeltideki tuz kütlesi (g)
75
5. 10°C'de X katısının çözünürlüğü
40 g/100 g su'dur.
25
10°C de hazırlanan 28 gram doymuş X çö-
Eklenen zeltisinden 5 gram su buharlaştırılırsa kaç
50 85
tuz kütlesi (g)
gram X katısı çöker?
Kütlece % 10'luk tuz çözeltisine sabit sıcak- A) 2 B) 4 C) 8 D) 12 E) 24
lıkta tuz ekleniyor. Bu işleme ilişkin çözeltideki
Palme Yayınevi
tuz kütlesinin eklenen tuz kütlesine bağlı deği-

şim grafiği yukarıda veriliyor.
Buna göre;
I. Başlangıç karışımı 250 gramdır.
II. Doymuş çözeltide 75 gram tuz çözün-
6. X tuzunun 20°C deki çözünürlüğü 30 g/100 g
müştür.
su dur.
III. 85 gram tuz çözünmeden dibe çökmüş-
Kütlece % 20'lik 100 gram X sulu çözeltisi-
tür.
nin 20°C'de doymuş olması için kaç gram
yargılarından hangileri doğrudur? daha X tuzu ilave edilmelidir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) 2 B) 4 C) 8 D) 12 E) 24
Çözüm:
100 20
150 ?
?= 30 gram şeker
içermektedir.
Şeker kütlesi = 30 + x 7. 3 mol X ve 20 mol su kullanılarak hazırla-

Çözelti kütlesi = 150 + x – 3x
3. Kütlece % 5 tuz içeren çözeltinin öz kütlesi
nan çözelti kütlece % 25'lik olduğuna göre,
= 150 – 2X 1,2 g/mL olduğuna göre, bu tuzlu su çözel-
X 'in molekül kütlesi kaçtır?
30 + x
50 = 150 – 2x .100 tisinin 500 mililitresinde kaç gram su bulu-
nur? (H2O: 18)
A) 600 B) 570 C) 470 A) 24 B) 28 C) 36

x= 22,5
D) 420 E) 30 D) 40 E) 52
224 1. B 2. B 3. B 4. A 5. A 6. B 7. D
8. 200 gram kütlece % 30 luk ve 400 gram kütle- 12. Belirli bir sıcaklıkta X tuzunun çözünürlüğü
ce % 10 luk tuz çözeltileri karıştırılıyor. Karıştı- 25 g X/75 g su’dur.
rılan çözeltiden 100 gram su buharlaştırılıyor. Aynı koşullarda 340 gram çözeltiden 40 gram Örnek
su buharlaştırıldığında çözelti doygunluğa ula-
Çökelme gözlenmediğine göre, yeni olu-
şıyor. Kütlece % 40’lık bir tuz çö-
şan çözelti kütlece yüzde kaçlıktır? zeltisinin yoğunluğu
Son durumdaki çözelti ile ilgili;
A) 10 B) 15 C) 20 D) 40 E) 80 1,5 g/cm3 tür.
I. Kütlece % 20’liktir. Buna göre, 36 gram çözün-
II. 225 gram su içerir. müş tuz içeren bu çözeltinin
hacmi kaç cm3’tür?
III. Başlangıçtaki çözeltiye göre daha derişik-
tir.
9. Kütlece % 20’lik ve kütlece %40’lık çö-
zeltilerden sırasıyla kaçar gram karıştırıl-
dığında 800 gram kütlece %25’lik çözelti
oluşur? 13. X tuzunun t°C deki çözünürlüğü 20 g/100 mL
alkol dür.
A) 600, 200 B) 500, 300
Buna göre, t°C de X tuzu ve saf alkol ile
C) 200, 600 D) 100, 700
hazırlanan,
E) 300, 500
I. Kütlece %20 lik çözelti
II. 40 gram X çözünerek hazırlanan 200 gram
Palme Yayınevi
çözelti
III. 5 gram X çözünerek hazırlanan 50 gram
çözelti
örneklerinden hangileri doygundur?
(dalkol: 0,8 g/mL)

10. Kütlece % 10’luk 200 gram şekerli su çö-
zeltisine 60 gram su ile birlikte kaç gram D) I ve II E) II ve III
şeker karıştırıldığında, oluşan yeni çözelti
kütlece % 20 şeker içerir?
A) 15 B) 25 C) 30 D) 35 E) 40
14.
Çözüm:
60 gram Boş 140 gram 100 g 40 g

kütlece kütlece ? 36 g
% 40’lık % 10 luk ? = 90 gram
tuzlu su tuzlu su çözelti vardır.
m
I. kap II.II.
kap d=
I. V
11. Kütlece % 60’lık 100 gram şeker çözeltisi ile
Yukarıda birinci ve ikinci kaplarda bulu- 90
kütlece % 40 lık 150 gram şeker çözeltisi ka- 1, 5 =
V
nan çözeltilerin sırası ile kütlece % 25’i ve
rıştırılıyor.
% 50’si boş olan kaba aktarılıyor.
Karışımın kütlece % 30’luk olması için kaç
Buna göre, boş kaptaki tuz miktarı kaç V= 60 cm3
gram su eklenmelidir?
gram olur?
A) 80 B) 120 C) 150 D) 220 E) 250 A) 6 B) 7 C) 13 D) 20 E) 25
8. C 9. A 10. E 11. C 12. A 13. D 14. C 225

Hacimce Yüzde Derişim,

Kütle/ Hacim Yüzdesi
7. TEST
HACİMCE YÜZDE
DERİŞİM
1. Hacimce % 8'lik etil alkol içeren sulu çözelti- 5. 30 gram X katısı
100 mililitre çözeltide çözü-
nin hacmi 500 mililitredir.
nen maddenin mililitre mikta-
rına denir ve % (V/V) şeklinde Buna göre, çözelti kaç gram etil alkol
gösterilir. Sıvı-sıvı çözeltilerde
(C2H5OH) bileşiği içerir?
çözünenin hacimce yüzdesi
(dC H OH= 0,8 g/mL) 150 gram
Vçözünen(mL) 2 5
% ^V/V h = V .100 A) 28 B) 30 C) 32 D) 36 E) 40 Y sıvısı
çözelti (mL)
şeklinde ifade edilir.
Şekildeki kapta 150 gram Y sıvısı üzerine 30

Örnek gram X katısının ilavesi ile hazırlanan çözelti
bulunmaktadır.
Derişimi hacimce % 80 olan
2. 40 gram alkol ile 200 mililitre su karıştırıla- Buna göre oluşan çözeltinin % (m/V) si
500 mililitre etil alkol-su çö-
zeltisi hazırlamak için kaç rak hazırlanan çözeltideki alkolün hacimce kaçtır? (dY= 0,8 g/mL)
mililitre etil alkol gerekir? yüzdesi kaçtır? A) 16 B) 24 C) 25 D) 48 E) 50
(dalkol= 0,8 g/mL)
Çözüm:
A) 20 B) 25 C) 40 D) 50 E) 60
x
80 = 500 .100 6.
x= 400 mililitre etil alkol ge-
rekir.
40 gram X
80 mL Y
Palme Yayınevi
KÜTLE/HACİM YÜZDESİ 3.
Alkol miktarı(L)
100 mililitre çözeltide çözünen
X
maddenin gram miktarıdır ve
%(m/V) şeklinde gösterilir. 25°C de X katısının Y sıvısındaki çözünürlüğü
50
Y 80 gram X/160 mL Y şeklindedir.
m çözünen
% ^m/V h = V .100 30
çözelti Buna göre, 25°C de doygun çözeltinin küt-
le/hacim yüzdesi kaçtır?
Su miktarı (L)
A) 20 B) 25 C) 50 D) 75 E) 80
10 30
Örnek Yukarıdaki grafikte farklı iki çözeltide bulunan

alkol ve su miktarları gösterilmektedir. 7. X katısının Y sıvısında çözünmesiyle oluşan
Hacimce %20 etil alkol içe- doygun çözeltinin derişimi % (m/V) 30 dur.
Buna göre, aynı hacimde su ile oluşturulan
ren 200 mililitre çözeltide
kaç gram etil alkol bulunur? X ve Y çözeltilerinin karıştırılmasıyla oluşan Buna göre 150 gram X katısı, 450 mililitre Y
(detil alkol: 0,8 g/mL) çözeltinin hacimce yüzde kaçı alkoldür? sıvısı içerisine atılarak bir çözelti hazırlan-
A) 80 B) 75 C) 50 D) 40 E) 25 dığında kaç gram X katısı çöker?
Çözüm: A) 50 B) 45 C) 30 D) 15 E) 12
100 20
200 ?
?= 40 mililitre etil alkol bulu-
nur. 8. 100 mililitresinde 22,4 gram tuz bulunduran
m m çözeltinin yoğunluğu 1,4 g/mL'dir.
d = V & 0, 8 = 40 4. Derişimi kütle/hacimce % 50 olan 250 mili-
m= 32 gram etil alkol bulunur litre şekerli suda kaç gram şeker bulunur? Buna göre çözeltinin kütlece % kaçı su-
dur?
A) 50 B) 75 C) 80 D) 125 E) 150
A) 96 B) 84 C) 76 D) 72 E) 68
226 1. C 2. A 3. B 4. D 5. A 6. C 7. D 8. B
9. – Kütlece % 40’lık a gram X tuzu çözeltisine 12. Hacimce % 40’lık 1 litre alkol-su karışımından
140 gram su eklenirse, çözelti kütlece % aynı sıcaklıkta 250 mililitre alkol buharlaştırılı-
Milyonda Bir Kısım
12’lik oluyor. yor.
(ppm)
– Kütlece % 15’lik 300 gram Y tuzu çözel- Buna göre, oluşan yeni çözeltinin hacimce ppm, İngilizce milyonda bir
tisine b gram su eklenirse, çözelti kütlece yüzde derişimi kaçtır? kısım anlamına gelen parts per
% 9’luk oluyor. (Suyun buharlaşması ihmal edilecektir.) million kelimelerin ilk harflerinin
kısaltmasıdır. ppm gibi derişim
X ve Y tuzu çözeltilerine ayrı ayrı uygula-
A) 5 B) 10 C) 15 birimleri genellikle hava ve su
nan yukarıdaki işlemlere göre, “a+b” değe-
kirleticilerinin maksimum mik-
ri kaçtır? D) 20 E) 25
tarlarını belirtmek için kullanılır.
Örneğin, havada 1 ppm O2
A) 140 B) 200 C) 250
gazı şu anlamlara gelir.
D) 260 E) 450
Kütlece: Her bir milyon ha-
vada 1 gram O2 gazı vardır.
13. Kütlece % 60’lık 400 gram alkol çözeltisini
Hacimce: Her bir milyon litre
hazırlamak için kullanılan 300 mililitre alko- havada 1 litre O2 gazı vardır.
lün yoğunluğu kaç g/mL’dir?
10. I. Kütlece ________’lik 360 gram tuz çözel- Hacimce: Her bir milyon mili-
litre havada 1 mililitre O2 gazı
tisine, 40 gram tuz eklendiğinde oluşan A) 0,5 B) 0,6 C) 0,7 vardır.
çözeltinin kütlece yüzde derişimi % 28’dir.
D) 0,8 E) 1,2
II. Kütlece % 25’lik ____ gram şekerli su çö-
zeltisine, 360 gram su eklendiğinde olu-
şan çözeltinin kütlece yüzde derişimi %
10’dur.
Palme Yayınevi
III. Kütlece % 20’lik 400 gram X tuzu çözel- 14. Hacimce yüzde derişim ve kütle/hacim
yüzdesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan han-
tisinden çökme olmaksızın 80 gram su
gisinin karşısında verilen işaretleme yan-
buharlaştırılıyor. Buna göre, oluşan çözel-
lıştır?
tinin kütlece yüzde derişimi % ____’dir.
IV. 12 gram su bulunan doymuş ____ gram
Karışım D Y
tuzlu suyun kütlece yüzde derişimi %
A) 32 gram alkol ile 60 mililitre
20’dir.
su karıştırılarak hazırlanan
Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yer- çözeltinin hacimce yüzde
lere aşağıdaki sayılardan hangisi getirile- derişimi % 40’dır. (dalkol= 0,8
mez? g/mL)
B) 150 mL X sıvısının tamamı,
A) 25 B) 336 C) 20 350 mL suda çözündüğünde
oluşan çözeltinin hacimce
D) 15 E) 240
yüzde derişimi % 30’dur.
C) Kütle/hacim yüzdesi % 40 olan
etil alkolün sulu çözeltisinin
250 mL’sinde 100 gram etil
alkol çözünmüştür.
11. Öz kütlesi 1,4 g/mL olan 200 mililitre tuz çö- D) Hacimce % 20’lik 300 mL
alkollü su çözeltisindeki çözü-
zeltisinde, çözünen tuz kütlesi 112 gramdır.
nen alkolün kütlesi 60 gramdır.
Buna göre, çözeltinin kütlece yüzde derişi- (dalkol= 0,8 g/mL)
mi kaçtır? E) 400 mililitre eterde, 20 gram
nişastanın çözünmesi ile hazır-
A) 20 B) 25 C) 40 lanan çözeltinin kütle/hacim
yüzdesi %5’tir.
D) 60 E) 75
9. D 10. B 11. C 12. D 13. D 14. C 227

Koligatif Özellikler – I
8. TEST
ÇÖZELTİLERİN
DERİŞİME BAĞLI (KOLİ- 1. 4.
GATİF) ÖZELLİKLERİ
Bir çözeltinin sadece çözünen 50 mL su 75 mL su A(suda)
maddenin tanecik sayısına a gram tuz 30 mL su c gram tuz
(derişimine) bağlı olan özellik- b gram tuz 75 gram A katısı
lerine koligatif özellik denir.
Çözeltilerin koligatif özellikleri I II III
çözünen maddenin cinsine 100 gram A katısı ve 100 gram su karıştırıldı-
Aynı koşullarda şekildeki kaplarda verilen su
bağlı değildir. miktarları içerisinde a, b ve c gram tuz çözün- ğında şekildeki durum oluşuyor.
müştür. Kaba 100 gram daha su eklenirse;
A. Kaynama Noktası I. Kaynamaya başlama sıcaklığı azalır.
Aynı koşullarda çözeltilerin kaynama nok-
Yükselmesi II. Çözeltinin iletkenliği artar.
taları arasında III > I > II ilişkisi olduğuna
Saf sıvıların sabit basınçta be-
göre tuz/su miktarları arasındaki ilişki aşa- III. Katısıyla dengede bir çözelti oluşur.
lirli kaynama noktaları vardır.
ğıdakilerden hangisidir? yargılarından hangileri doğru olur?
Çözeltilerin ise derişimleri farklı
A) I > II > III B) II > III > I C) II > I > III
olduğundan kaynamaya baş- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
lama sıcaklıkları değişkendir. D) I > III > II E) III > I > II
Çözeltiler derişime bağlı olarak
saf çözücünün kaynama nok- 2. Aşağıda yemek tuzunun suda çözünmesiyle
oluşturulan aynı koşullardaki sulu çözeltiler ve 5. Çözeltilerin donmaya başlama sıcaklığı saf
tasından daha yüksek sıcak-
lıkta kaynamaya başlar. Ancak
donmaya başlama sıcaklıkları (DN) verilmiştir. çözücününkinden genellikle düşüktür. Bu
çözelti doygunluğa ulaşana durum çözünenin donma noktası düşmesine
kadar sıcaklık yükselmeye sebep olmasıyla açıklanır.
X gram tuz Y gram tuz Z gram tuz Buna göre;
devam eder. Doygunluğa ula- 100 mL 100 mL 100 mL
şıldığında sıcaklık sabit kalır. çözelti çözelti çözelti I. Turşu sularının kışın daha geç donması
Palme Yayınevi
II. Elektrik tellerinin kışın daha gergin durma-

Sıcaklık (°C)
DN: –3°C DN: –5°C DN: –7°C sı
Doymuş çözelti
B Buna göre, içerdikleri tuz kütleleri (X, Y, Z) III. Deniz suyunun, göl ve nehirlere göre daha
arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisin- geç donması
A de doğru verilmiştir?
Doymamış çözelti yukarıdaki olaylardan hangileri verilen
100 A) Z > Y > X B) X > Z > Y C) Z > X > Y açıklamaya uygun bir örnektir?
Çözücü (su) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) X > Y > Z E) Y > Z > X
Zaman 3.
Kütlece Kütlece Kütlece
1 atmosfer basınçta saf su % 10’luk % 20’lik % 10’luk 6. X ve Y çözeltileri ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
100°C de kaynar. Çözeltinin 150 gram 300 gram 200 gram – X çözeltisi, 1 litre suda 10 gram yemek tu-
kaynama noktası ise 100°C nin şekerli su şekerli su şekerli su zunun çözünmesi ile oluşmuştur.
üzerinde A noktasında başlar. – Y çözeltisi, 5 litre suda 40 gram yemek tu-
B noktasına kadar kaynama I II III zunun çözünmesi ile oluşmuştur.
noktası yükselir. B'den sonra
Buna göre, aynı şartlardaki X ve Y çözelti-
suyun buharlaşması ile tuzun Oda koşullarında hazırlanan yukarıdaki çö-
leri ile ilgili;
çökmesi dengeye gelir. Deri- zeltilerle ilgili;
şim ve kaynama noktası sabit I. Elektriksel iletkenlikleri arasındaki ilişki
I. Çözünen madde miktarları arasındaki iliş-
kalır. ki II > III > I şeklindedir. X > Y'dir.
Kaynama noktasındaki artış II. İkinci çözeltideki şeker miktarı birincideki- II. Kaynamaya başlama sıcaklıkları arasında-
miktarı çözücünün cinsine göre nin 3 katıdır. ki ilişki Y > X'tir.
değişir. Çözünen madde cins- III. Birinci ve üçüncü çözeltilerin kaynamaya III. Donmaya başlama sıcaklıkları arasındaki
leri ve derişimleri eşit olan farklı başlama sıcaklıkları eşittir. ilişki Y > X'tir.
türlerdeki çözücüler ile oluştu-
ifadelerinden hangileri doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?
rulan çözeltilerin kaynamaya
başlama sıcaklıkları farklı olur. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
228 1. E 2. A 3. C 4. C 5. E 6. B
7. 9. Bir miktar suya azar azar katı eklenirken iyice

karıştırılarak çözülüyor.
B. Donma Noktası
Doymamış
şekerli su Çözünen X’in kütlesine karşılık eklenen X’in Alçalması
çözeltisi kütle grafiği veriliyor. Saf sıvıların belirli basınçta
sabit donma noktaları vardır.
Çözünen X kütlesi (g)
t°C Çözeltilerin ise derişimleri farklı
olduğundan donmaya baş-
Yukarıdaki kapta t°C de doymamış şekerli su lama sıcaklıkları değişkendir.
B C
çözeltisi bulunmaktadır. Kaba aynı sıcaklıkta Çözeltiler derişime bağlı olarak
bir miktar daha şeker katısı eklenerek çözün- saf çözücünün donma nokta-
mesi sağlanıyor. A Eklenen X sından daha düşük sıcaklıkta
kütlesi (g)
donmaya başlar. Ancak çözelti
Buna göre, son çözeltide aynı koşullarda,
Buna göre aşağıda verilen yargılardan han- doygunluğa ulaşana kadar sı-
I. Öz kütle gisi yanlıştır? caklık düşmeye devam eder.
II. Kaynama noktası Doygunluğa ulaşıldığında sı-
A) A – B aralığında çözelti doymamıştır. caklık sabit kalır.
III. Kütle
nicelikleri başlangıca göre nasıl değişir? B) B – C aralığında eklenen X çöker.
C) A – B aralığında çözelti yoğunluğu artar. Sıcaklık (°C)
I II III
D) A – B aralığında kaynamaya başlama sı-
A) Azalır Artar Artar
caklığı artar.
B) Artar Artar Artar
E) B –C aralığında donmaya başlama sıcaklı-
C) Değişmez Azalır Azalır ğı düşer. 0
Zaman
D) Artar Değişmez Değişmez
–1 Doymamış çözelti
Palme Yayınevi
E) Azalır Değişmez Artar

–2
Doymuş çözelti
8. Donma noktası alçalması (kri-

yoskopi) çözeltinin derişimi ile
NaCl(suda)
değişir. Çözeltinin donması
NaCl(k) sırasında sıcaklık, doygun çö-
zelti oluşuncaya kadar sürekli
düşer.
Donma noktasındaki düşme
Yukarıdaki kapta dibinde katısı bulunan NaCl 10. Saf suda şeker çözüldüğünde elde edilen ka- miktarı çözücünün cinsine göre
sulu çözeltisi bulunmaktadır. rışımın donma noktası aynı dış basınçta saf de değişir. Çözünen madde
suya göre daha düşük bir değerdir. cinsleri ve derişimleri eşit olan
Kaba aynı koşullarda dipteki katının tama- farklı türlerdeki çözücüler ile
mını çözemeyecek kadar saf su eklenirse; Buna göre, aşağıda verilen aynı dış basınç oluşturulan çözeltilerin don-
altındaki madde örneklerinden hangisinin maya başlama sıcaklıkları farklı
I. Çözeltinin kütlece yüzde derişimi
donma noktası en düşüktür? olur.
II. Çözelti kütlesi
Kışın yollara tuz ya da kimya-
A) 10 gram suda 2 gram şekerin çözülmesiy-
III. Kaynamaya başlama sıcaklığı sal maddeler atılması, motor
le hazırlanan çözelti
nicelikleri başlangıca göre nasıl değişir? soğutma sistemine antifiriz ko-
B) 50 gram suda 8 gram şekerin çözülmesiy- nulması, hava sıcaklığının 0°C
I II III le hazırlanan çözelti nin altında olduğu durumlarda
A) Değişmez Artar Değişmez C) 30 gram suda 7,5 gram şekerin çözülme- suyun donmaması için yapılır.
siyle hazırlanan çözelti
B) Azalır Değişmez Değişmez
D) Kütlece %10 şeker içeren 80 gram çözelti
C) Artar Değişmez Azalır
E) 100 gram suda 10 gram şekerin çözülme-
D) Artar Artar Değişmez
siyle hazırlanan çözelti
E) Değişmez Artar Azalır
7. B 8. A 9. E 10. C 229
Koligatif Özellikler – II
9. TEST
Örnek
1. I. Araçların cam suyu depolarında antifiriz 4.
Katısıyla dengede olan tuzlu Kütlece Kütlece
kullanılması
su çözeltisine sabit sıcak- %40’lık %20’lik
lıkta katının tamamını çöz- II. Uçakların kanat ve gövdelerinde glikol 200 gram 400 gram
tuzlu tuzlu
meye yetmeyecek kadar su kullanılması su çözeltisi su çözeltisi
eklendiğinde;
III. Suyun donma noktasına ulaşacağı kış
Kaynama Çözelti X Y
noktası kütlesi günlerinde yolların tuzlanması
IV. Aynı koşullarda buzdolabına konulan su Aynı koşullarda bulunan X ve Y kaplarındaki
ve şekerli su bulunduran iki kaptaki şekerli çözeltiler ile ilgili aşağıdaki yargılardan han-
I Zaman 0 II Zaman
gisi yanlıştır?
suyun donmaması
Çözünen oranı
Yukarıdaki kullanım alanlarından hangileri A) Her iki kaptaki çözünmüş tuz kütleleri bir-
Çözücü
koligatif özellikler ile ilgilidir? birine eşittir.
B) Birinci kaptaki çözünen oranı ikinci kapta-
Zaman
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV çözücü
III kinden fazladır.
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
yukarıda çizilen grafiklerden C) Kaynamaya başlama sıcaklıkları arasında-
kaç numaralı olanları doğru ki ilişki Y > X’dir.
olur?
D) X kabındaki çözeltinin donma noktası Y
2. 25°C de kütlece % 20’lik tuzlu su çözeltisin- kabındaki çözeltininkinden düşüktür.
den 50 gram ve 100 gramlık numuneler alını-
E) X kabındaki su kütlesinin, Y kabındaki su
yor.
kütlesine oranı 3/8’dir.
Bu iki numunede;
Palme Yayınevi
I. Kaynama noktası
II. Tuz kütlesi
III. Öz kütle
5.
niceliklerinden hangileri aynıdır?
Kütlece Kütlece Kütlece
% 10’luk % 30’luk % 20’lik
tuzlu su tuzlu su tuzlu su
I II III
3. Kışın trafikte aksama olmaması ve kazaların
Çözüm: yaşanmaması için buzlanmaya karşı yollara Aynı koşullarda bulunan yukarıdaki eşit
tuzlama çalışması yapılır. kütleli çözeltiler ile ilgili aşağıdaki yargılar-
Eklenen su katının tamamını
çözmeye yetmeyecek kadar dan hangisi yanlıştır?
Bu durum,
olduğundan derişim değiş- A) İkinci çözeltinin kaynamaya başlama sı-
Çözünen I. Donma noktasındaki alçalma ile
mez. oranı de- caklığı en yüksektir.
Çözücü II. Tuz iyonlarının su moleküllerini bağlaması
ğişmez. Kaynama noktası B) Üçüncü çözeltinin su/tuz oranı en düşük-
ile tür.
değişmez. Çözelti kütlesi artar
ancak sıfırdan başlayıp art- III. Karışımın donma noktasının ana bileşene C) Üçü de elektrik akımını iletir.
maz. göre daha düşük olması ile
D) Donma noktaları arasındaki ilişki I > III > II
ifadelerinden hangileri ile açıklanabilir? şeklindedir.
E) Birinci kaptaki çözelti, üçüncü kaptaki çö-
I, III zeltiye göre daha seyreltiktir.
230 1. E 2. C 3. E 4. C 5. B
6. Sıcaklık (°C) Sıcaklık (°C) 9.
t1 t2 Örnek
X Y Z
Po= 1 atm Po= 1,2 atm (suda) (suda) (suda)
Isı Isı
Saf su Tuzlu su Kütlece Kütlece
–3°C –8°C –5°C
%20’lik %30’luk
Sıcaklık (°C) Yukarıda farklı kaplarda farklı miktarlarda 50 gram 20 gram
tuzlu su tuzlu su
KNO3 tuzu kullanılarak hazırlanan X, Y ve Z
t3 çözeltilerinin aynı ortamdaki donma noktaları I. kap II. kap
Po= 1 atm verilmiştir.
Isı Buna göre, bu çözeltilerin kütlece % deri- Yukarıdaki kaplarda bulu-
Tuzlu su nan çözeltilerle ilgili;
şimleri aşağıdakilerden hangisindeki gibi
Yukarıda saf su ve tuzlu su örneklerine ait I. İkinci kaptaki çözelti daha
olabilir?
derişiktir.
sıcaklık-ısı grafikleri verilmiştir.
II. Birinci kaptaki çözeltide
X Y Z
Buna göre, t1, t2 ve t3 arasındaki ilişki için çözünen tuz daha azdır.
aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) %10 %20 %30 III. Aynı koşullarda kaynama
noktaları arasındaki ilişki
B) %5 %30 %10
A) t1 > t2 > t3 B) t2= t1 > t3 I > II'dir.
C) %20 %60 %10
C) t2 > t3 > t1 D) t3 > t2 > t1
D) %5 %10 %40 olanları doğrudur?
E) t3 = t2 > t1 E) %10 %5 %20
Palme Yayınevi
7. NaBr tuzunun doymamış sulu çözeltisine doy-

gun oluncaya kadar NaBr tuzu ekleniyor.
10.
Buna göre, aynı sıcaklık ve basınçtaki doy-
mamış çözeltinin aşağıda verilen özellikle- Çözüm:
Sıcaklık (°C) Sıcaklık (°C)
rinden hangisi doygun çözeltiyle aynıdır?
I. kapta
A) Çözünen kütlesi 100+a 100+2a 100 20
100 100 50 ?
B) Çözeltinin öz kütlesi PO = 1 atm PO = 1 atm
Zaman Zaman ? = 10 g tuz
C) Kaynamaya başlama sıcaklığı
Kütlece % X’lik çözelti Kütlece % Y’lik çözelti 40 g su
D) Çözücü kütlesi
II. kapta
E) Çözelti kütlesi Yukarıda kütlece yüzde derişimleri belirtilen
100 30
tuzlu suya ait iki farklı çözeltinin sıcaklık-za- 20 ?
man grafiği verilmiştir.
8. Dibinde katısı bulunmayan doygun NaNO3 ? = 6 g tuz
tuzu çözeltisine bir miktar saf su ekleniyor. Buna göre, 14 g su
I. Y > X’tir. Aynı miktar suda çözünen
Buna göre; oranı ikinci kaptaki çözeltide
I. Kaynama noktası II. Kütlece % X’lik çözeltide kaynama nokta- daha fazla olduğundan ikinci
sı suya göre a °C yükselmiştir. kaptaki çözelti daha derişiktir.
II. Öz kütle
İkinci kaptaki çözeltide çö-
III. İki çözeltinin de donmaya başlama sıcak-
III. Kütlece % derişim zünen tuz daha azdır. Daha
lığı aynıdır. derişik olan ikinci kaptaki çö-
çözeltinin yukarıda verilen özelliklerinden yargılarından hangileri doğrudur? zeltinin kaynama noktası daha
hangilerinde bir değişme olur? fazladır.
D) I ve II E) I, II ve III I
6. C 7. D 8. E 9. B 10. D 231
Tanecik Boyutu Farkın-

dan Yararlanarak Ayırma
10. TEST
Demir, nikel, kobalt metallerini 1. I. Demir, nikel ve kobalt ve bu elementlerin 3. Karışımların ayrıştırılmasıyla ilgili olarak
ayırmak için kullanılan mık- alaşımlarını içeren maddeler ...................... aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
natısla ayırmada maddelerin
ile ayırılabilir. A) Klimalardaki hava filtresi havadaki tozları
manyetik özelliklerinden ya-
II. Kum ile çakıl taşından oluşan bir karışımı tutar.
rarlanılmasına rağmen bir tür
ayıklama yöntemidir. ayrıştırmak için ..................... yöntemi kul- B) Arabaların yağ filtresi motor yağındaki
lanılır. parçacıkları tutar.
III. Tebeşir tozu-su karışımını ayrıştırmak için C) Süzgeç kağıdından geçebilecek küçük-
lükte katı içeren karışımlar santrifüjle ayrı-
................ yöntemi uygulanabilir.
labilirler.
Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerle-
D) Un - kepek karışımı eleme yöntemi ile ay-
re yazılması gereken kelimeler aşağıdaki-
rıştırılabilir.
lerden hangisinde doğru verilmiştir?
E) Demir tozu - nikel tozu karışımı mıknatısla-
Mıknatıs I II III ma ile ayrıştırılabilir.
A) Mıknatıslama Eleme Süzme
Elektriklenme ile Ayırma:
B) Eleme Süzme Mıknatıslama
Bazı maddeler statik elektrikle
yüklenmiş bir cisim tarafından C) Süzme Mıknatıslama Eleme
çekilerek ayrılabilir.
D) Mıknatıslama Süzme Eleme
Örneğin; tuz–pul biberden
oluşan bir karışıma elektrik E) Eleme Mıknatıslama Süzme
yüklü cisim yaklaştırıldığında 4. Süzme yöntemi ile;
pul biberler cisim tarafından
I. Çözelti
Palme Yayınevi
çekilerek ayrılır.
II. Süspansiyon
2.
II III. Emülsiyon
Yemek türündeki karışımlardan hangileri bileşen-
tuzu – su
lerine ayrıştırılamaz?
I III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Süzgeç D) I ve III E) II ve III
Mermer Odun
tozu – su kağ›d› talaş›–su
kullanma
Naftalin–su
IV
Öğretmeni Burhan’a şekildeki kavram harita-

5. I. Otomobillerde hava filtresi kullanılması
sındaki kutucuklara süzgeç kağıdı kullanılarak
karışımların bileşenlerine ayrıştırılması ile ilgili II. Çakıl taşı - kum karışımının ayrıştırılması
örnekler yazmasını istiyor. III. Diyaliz makinesinde kanın temizlenmesi
Buna göre, Burhan’ın kutucuklara yazdığı Yukarıdaki olaylardan hangilerinde tanecik
örneklerden hangileri doğrudur? boyutu farkından yararlanılır?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I, III ve IV E) II, III ve IV D) I ve II E) I, II ve III
232 1. A 2. D 3. E 4. D 5. E
6. II 9. Naftalin, yemek tuzu ve demir tozu oldukları

Tanecik boyutu bilinen X, Y ve Z katılarından oluşan bir karışı-
fark›ndan yararlan›larak ma sırasıyla aşağıdaki işlemler uygulanıyor.
geliştirilen bir ay›rma
yöntemidir. – Mıknatıs yaklaştırıldığında X ayrılmaktadır.
– Geriye kalan karışım suya atılıp, oluşan
I III
Böbrek karışım süzüldüğünde süzgeç kağıdında
Koloit hastalar›nda
türündeki ? yalnız Y kalmaktadır.
kan›n
kar›ş›m›n metabolik Buna göre, X, Y ve Z için aşağıdakilerden
ayr›şt›r›lmas›nda at›klar›ndan Elektriklenme
kullan›l›r. hangisi doğrudur?
temizlenmesinde
kullan›l›r.
X Y Z Eleme: Katı-katı heterojen
Yukarıda verilen kavram haritasında ? işa- A) Yemek tuzu Demir tozu Naftalin karışımları bileşenlerine ayır-
retli yere gelmesi gereken ayırma yöntemi mak amacıyla kullanılan bir
B) Demir tozu Naftalin Yemek tuzu yöntemdir. Bu yöntemde ka-
rışımı oluşturan maddelerin
C) Demir tozu Yemek tuzu Naftalin
A) Diyaliz B) Süzme C) Eleme tanecik büyüklüğü farkından
D) Naftalin Demir tozu Yemek tuzu yararlanılır. Eleme yönteminde
D) Kristallendirme E) Mıknatıslama
kullanılan araçlara elek denir.
E) Yemek tuzu Naftalin Demir tozu
Kum ve çakıl taşından oluşan
karışımı bileşenlerine ayırmak
7. X, Y ve Z saf katılarından oluşan karışıma
için uygun bir elek kullanılarak
yeterli miktarda saf su ekleniyor. Bu karışım eleme yöntemi uygulanabilir.
süzgeç kağıdından geçirildiğinde süzgeç ka-
ğıdında Y ve Z, süzüntü buharlaştırılınca ısıt-
Palme Yayınevi
ma kabında X kalıyor.
Buna göre;
10. Aşağıda verilen madde çiftlerinden hangisi
I. X suda çözünen bir katıdır. mıknatıslanma ile ayrılabilir?
II. X ve Y den oluşan karışım sırasıyla suda A) Demir tozu – nikel tozu
çözme, süzme ve buharlaştırma işlemleri
B) Kobalt tozu – nikel tozu
uygulanarak ayrıştırılabilir. Elekle eleme
C) Nikel tozu – kalay tozu
III. Z nin su ile oluşturduğu karışım heterojen-
D) Demir tozu – kobalt tozu
dir.
E) Kükürt tozu – bakır tozu
Süzme: Bir katının, bir sıvı ya
da bir gaz içinde heterojen da-
D) II ve III E) I, II ve III ğılmasıyla oluşan karışımların
bileşenlerine ayrıştırılmasında
süzme yöntemi kullanılır. Ör-
neğin; çay, bardağa dolduru-
11. Diyaliz işlemi ile ilgili; lurken çayın posasını ayırmak
8. Mıknatıslama ile ilgili;
için süzgeç kullanılır.
I. Bütün metallere uygulanır. I. Koloidal karışımlar bu yolla ayrılır. Süzme işlemi filtrelerle de
II. Yoğunluk farkından yararlanılır. yapılabilir. Bu filtrelerde katı-
II. Toz halindeki kobalt taneciklerini çeker.
gaz ya da katı-sıvı karışımları
III. Metaller dışındaki maddelere uygulanır. III. Karışım gözenekli zardan geçirilir.
ayrılabilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
6. A 7. E 8. B 9. B 10. C 11. C 233

12. Öğretmeni Ferhat’tan ayırma yöntemleri ile il- 14. Yemek tuzu, odun talaşı ve çamaşır sodasın-
gili öğrendiklerini yazmasını istiyor. dan oluşan karışıma yeterli miktarda su ekle-
Diyaliz: Koloit türündeki ka- niyor.
rışımların gözenekli zarlardan Ferhat’ta;
Bu karışıma sırasıyla,
geçebilmesi temeline daya-
I. Elektrikleme ve mıknatıslama katı-katı ka- I. Süzgeç kağıdından geçirme
nan çözümleme ve arıtma
rışımları ayırma yöntemidir. II. Süzüntüyü ısıtarak buharlaştırma
yöntemine diyaliz denir. Bu
yöntemde yarı geçirgen bir işlemleri uygulanıyor.
II. Diyaliz, böbreğin çalışmaması durumun-
zar kullanılır.
da, kandaki metabolizma atıklarından sü- Buna göre, birinci işlem sonunda süzgeç
kağıdında ve ikinci işlem sonunda ısıtma
w Çözücünün molekülleri ile zülmesi için kullanılır.
çözünenin molekül veya kabında hangi maddeler elde edilir?
iyonları zardan geçebilirken III. Nohut ve un karışımı ayrıştırılırken elekler
I. işlem II. işlem
daha büyük tanecikler ge- kullanılır.
A) Yemek tuzu, Odun talaşı
çemezler. IV. Alaşımlar mıknatısla ayrıştırılabilir. çamaşır sodası
w Böbrekler diyaliz yönte- V. Haşlanmış makarnayı suyundan ayırmak B) Yemek tuzu Odun talaşı, çamaşır
miyle çalışırlar ve koloit bir
için süzme işlemi kullanılır. sodası
karışım olan kanı diyaliz
ederler. Böbreğin görevini cümlelerini yazıyor. C) Çamaşır sodası, Yemek tuzu
yapamadığı hastalarda di- odun talaşı
Buna göre, Ferhat’ın yazdığı cümlelerden
yaliz makinesi vücut dışında D) Odun talaşı, Çamaşır sodası
böbrek görevi görür. kaç tanesi doğrudur?
yemek tuzu
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
w Diyaliz makinesinde kan E) Odun talaşı Yemek tuzu, çamaşır
geniş yüzeyli diyaliz zarın- sodası
dan geçirilir. Metabolik atık-
lar diyaliz zarından geçerek
dışarı atılırlar. Daha büyük Palme Yayınevi 15. Demir tozu, kükürt tozu ve şeker katıla-
olan protein molekülleri rından oluşan bir karışımı bileşenlerine
zardan geçemez ve kanda
13. 1 2 3 4 5 6 7 8 ayırmak için aşağıdaki işlemlerden hangisi
kalırlar. Bu şekilde kan te- D Y D Y D Y D Y
kullanılmaz?
mizlenmiş olur. Çamur, Santrifüjleme Dumanl› Kar›ş›mlar›n
ile sonuç bileşenlerine
süzme hava A) Eleme
al›namayan ayr›şt›r›lmas›
ile koloidal süzme ile
ayr›ştırılır. ayr›şt›r›- basit fiziksel
maddeler için
yöntemlerle
B) Mıknatıslama
diyaliz yöntemi labilir.
uygulanır. mümkündür.
C) Buharlaştırma
D) Suda çözme
D Y D Y
Demir ve kalaydan Karabiber-tuz E) Süzme
oluşan bir kar›ş›m›
alaş›mdan m›knat›s ile
m›knat›s ayr›lamaz.
kullan›larak demir
16. X: Su ile karıştırılıp süzüldüğünde süzüntü içe-
ayr›şt›r›labilir.
risinde bulunur.
D Y Y: Su ile karıştırıldığında üstte toplanır.
M›knat›s ile ay›rmada
tanecik boyutu Bazı özellikleri verilen X ve Y saf maddeleri
önemsizdir.
ile ilgili;
Şekildeki etkinlik bir öğrenci grubuna veril-
I. X, suda çözünemeyen bir katıdır.
miştir. Öğrenciler doğru bildiklerine (D) yanlış
bildiklerine (Y) diyerek çıkışa ulaşacaklar ve II. Y, süzme ile ayrılır.
her doğru bildiklerine karşılık 2 puan alacak- III. Y, suda çözünemeyen bir sıvıdır.
lardır. yargılarından hangileri doğru olamaz?
Buna göre, kaç numaralı çıkışı kullanan
öğrenci en yüksek puanı alır?
234 12. D 13. B 14. E 15. A 16. A

Yoğunluk Farkından
Yararlanarak Ayırma
11. TEST
Ayırma Hunisi
1. 3. I. İnşaatlarda kullanılan ince kumun iri çakıl Birbiri içinde çözünmeyen ve
II
taşlarından ayrıştırılması yoğunlukları farklı olan sıvı-sıvı
Toz haline getirilen
maden cevherinin karışımları ayırmak amacıyla
zenginleştirilmesinde
II. Kirli havadaki toz ve dumanın hava filtresi ayırma hunisi kullanılır.
kullan›l›r. ile ayrıştırılması Ayırma hunisine konulan
III. Ayırma hunisi kullanarak su ve yağdan karışım bir süre beklendiğinde
I III yoğunluğu büyük olan sıvı
oluşan karışımın ayrıştırılması
Heterojen Yoğunluk fark› musluk açılarak alınır. Yoğun-
kar›ş›mlarda ? özelliğinin farkl› Yukarıdaki ayırma işlemlerinden hangile- luğu küçük olan sıvı ise ayırma
sudan daha az olmas›ndan rinde yoğunluk farkından yararlanılmıştır?
yoğunlukta olan yararlan›larak
hunisinde kalır.
kat›lar›n su yap›lan bir
yüzeyinden işlemdir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
toplanmas›
işlemidir. D) II ve III E) I, II ve III
Yukarıda verilen kavram haritasında ? işa-

retli yere gelmesi gereken ayırma yöntemi
A) Eleme
4. A, B ve C sıvılarından oluşan bir karışım ayır-
B) Flotasyon Çöktürme
ma hunisi ile bileşenlerine ayrıştırıldığında ilk İki iyonik çözelti karıştırıl-
C) Ayırma hunisi olarak B sıvısı, ikinci olarak C sıvısı huniden dığında iyonların bir araya
D) Çöktürme ayrılıyor. gelerek suda çözünmeyen
E) Süzme Buna göre, ve yoğunluğu suyun yoğun-
Palme Yayınevi
I. A, B ve C sıvıları birbiri içinde çözünmez. luğundan büyük olan bir katı

oluşturmasına çökelme, olu-
II. Yoğunluğu en küçük olan sıvı A sıvısıdır.
şan katıya da çökelek denir.
III. C sıvısı ayırma hunisi içinde en üstte yer Örneğin; arıtma tesislerinde,
alır. barajlardan gelen sular çök-
yargılarından hangileri yanlıştır? türme yöntemiyle arıtılır ve
şehir şebekesine gönderilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Mağaralarda sarkıtlar ve
D) I ve III E) II ve III dikitler çözünmeyen katıların
çökelek oluşturması ile ger-
çekleşir.
Çaydanlıktaki suyun kay-
nadıkça dibinde tortu oluştur-
ması da çökelek oluşumudur.
2. Flotasyon (yüzdürme) yöntemi aşağıda ve- 5. Heterojen karışımları ayırmak için;

rilen karışım türlerinden hangisini ayırma- I. Flotasyon
da kullanılabilir?
II. Ayırma hunisi
A) Homojen katı - katı karışımları
III. Süzme
B) Homojen katı - sıvı karışımları işlemlerinden hangileri kullanılabilir?
C) Heterojen katı - gaz karışımları
D) Heterojen sıvı - sıvı karışımları
E) Heterojen katı - katı karışımları
1. B 2. E 3. C 4. C 5. E 235
6. I. Flotasyon 9. Birbirleri içerisinde çözünmeyen, öz kütleleri

II. Ayırma hunisi farklı saf X ve Y maddelerine ait aynı ortam-
Yüzdürme (Flotasyon)
daki erime ve kaynama noktaları değerleri
Bu işlemde suda çözünme- III. Eleme
yen ve yoğunluğu suyun yo- aşağıda verilmiştir.
Yukarıdaki ayırma yöntemlerinden hangi-
ğunluğundan küçük olan katı
leri sıvı-sıvı karışımlarını ayrıştırmada kul- Madde E.N.(°C) K.N.(°C)
taneciklerinin suyun yüzeyine
lanılabilir?
yükseltilmesi ve uzaklaştırıl- X –15 80
ması yoğunluğu suyun yo-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II Y 30 95
ğunluğundan büyük olan katı
taneciklerinin dibe çökmesi D) I ve III E) II ve III Buna göre;
ve alttan alınması söz konu- I. Oda koşullarında X-Y karışımı süzme ile
sudur. ayrılabilir.
Yüzdürme yöntemi maden- II. 1 atmosfer basınçta suyun kaynama sı-
cilikte sülfürlü cevherlerin ay- caklığında X-Y karışımı ayırma hunisi ile
rıştırılmasında kullanılır. ayrılabilir.
Bakır, kurşun ve çinko cev-
III. 50°C de X–Y karışımı homojendir.
herlerinin ayrıştırılması yüz-
dürme yöntemi ile olur. yargılarından hangileri doğrudur?
7. Ayırma hunisi kullanılarak ayrıştırılacak bir

karışım için,
I. Homojen olmalı Palme Yayınevi
Yüzdürme II. Karışımı oluşturan bileşenlerin öz kütleleri

farklı olmalı
III. Karışımı oluşturan bileşenlerden en az bi-
risi katı olmalı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 10. Tebeşir tozu – kum karışımı şekildeki sıvı içe-
risine atılıp yoğunluk farkıyla ayrıştırılmak iste-
niyor.
X
sıvısı
Buna göre X sıvısı;

8. I. Diyaliz I. Katılarla kimyasal tepkimeye girmemeli
II. Mıknatıslama II. Yoğunluğu katının birinden büyük, diğe-
III. Yüzdürme rinden küçük olmalı
III. Katıları çözmemeli
Yukarıda verilen ayırma yöntemlerinden
hangileri yoğunluk farkı ile ayırma yönte- yukarıda verilen özelliklerden hangilerine
midir? sahip olmalıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
236 6. A 7. B 8. C 9. A 10. E
12. X,Y ve Z sıvılarından oluşan A karışımı ayırma 14.

hunisi ile bileşenlerine ayrıştırıldığında birinci Sıvı-sıvı karışımlar,
yüzdürme işlemi ile Santrifüjleme
ve ikinci sırada sırası ile Z ve X sıvıları huniden ayrıştırılır.
Merkezcil kuvvet etkisiyle
ayrılıyor. D Y heterojen katı-sıvı karışımla-
Buna göre karışım ve X,Y,Z sıvıları ile ilgili Zeytinyağı-su karışımı Karabiber-şeker karı- rını ayırmak için kullanılan bir
ayırma hunisi ile ay- şımı elektriklenme ile
aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? rıştırılır. ayrıştırılır. yöntemdir.
D Y D Y
A) Sıvıların aynı koşullarda öz kütleleri arasın- Süzgeçten geçebilecek katı-
Katı-sıvı hete- Alaşımlar, Buğday-sa- sıvı heterojen karışımlar için
İçme suyundan
daki ilişki dz > dx > dy şeklindedir. rojen karışımlar erime nok- man karışımı demirin uzak-
süzme yöntemi tası farkı ile savurma laştırılmasında uygulanır. Tüplere konan karı-
ile ayrıştırılır. ayrıştırılır.
B) Heterojen karışım olan A, süspansiyon yöntemi ile çöktürme yön- şım santrifüj makinasına yer-
ayrıştırılır. temi kullanılır.
olarak adlandırılır. D Y D Y leştirilerek çalıştırılır ve katının
1 2 3 4 D Y D Y
C) Y sıvısı ayırma hunisi içinde en üstte yer 5 6 7 8 çökmesi sağlanır.
alır. Yukarıdaki kavram haritasındaki cümleler
doğru (D) ve yanlış (Y) olmalarına göre iler-
D) Ayırma hunisinde yoğunluk farkına daya-
lendiğinde, kaç numaralı çıkışa ulaşılır?
nılarak karışım, bileşenlerine ayrılmıştır.
A) 2 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
E) Cam bir tüp içinde X,Y ve Z sıvılarının gö-
Y
rünümleri X şeklindedir.
Z
15. Atık sulardan

Şeker pancarın-
dan şeker elde- fosfat iyonları-
sinde nın ayrıştırılma-
I II sında
Palme Yayınevi
Çöktürme
yöntemi
III
İçme sularından demir iyonlarının
uzaklaştırılmasında
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan ku-

tucuklarda verilen ayrıştırmalardan hangile-
13. Ayırma hunisine konulan X, Y ve Z sıvılarının rinde çöktürme yöntemi kullanılır?
konumları
X
Y–Z
16. X sıvısı santrifüj ile bileşenlerine ayrıştırılabili-

yor.
şeklindedir.
Buna göre, X sıvısı ile ilgili;
I. Çözeltidir.
yanlıştır?
II. Emülsiyondur.
A) X'in öz kütlesi, Y–Z karışımının öz kütlesin-
den küçüktür. III. Koloittir.
B) Y'nin öz kütlesi, X'inkinden küçük olabilir. yargılarından hangileri doğru olabilir?
C) X ile Z ayırma hunisi ile ayrıştırılabilir.
D) X–Y karışımı bir emülsiyon örneğidir.
E) X: yağ, Y: su, Z ise mazot olabilir.
12. B 13. E 14. B 15. D 16. B 237

Çözünürlük Farkından
Yararlanarak Ayırma – I
12. TEST
Kristallendirme
Sudaki çözünürlüğü sıcaklıkla 1. Bir katı ya da bir sıvının ilave edilen çözücü 4. I. Tuzlu su
artan bir katının sulu çözel- yardımıyla karışmış olduğu diğer maddeler- II. Alkollü su
tisi soğumaya bırakıldığında den ayrılması işlemine özütleme denir.
çözünmüş olan katı düzgün III. Tebeşirli su
geometrik şekilli katı parça- Buna göre;
IV. Şekerli su
ları şeklinde çöker. Bu olaya
I. Bitkilerden ilaç hammaddesi elde edilmesi V. Kumlu su
kristallenme, çöken katıya
da kristal denir. II. Çayın demlenmesi Yukarıdaki karışımlardan kaç tanesi kris-
İki ya da daha fazla sayıda ka- III. Şeker pancarından şeker eldesi tallendirme yöntemi ile ayrıştırılabilir?
tının sudaki çözünürlüklerinin
işlemlerinden hangilerinde özütleme yön- A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
farklı olmasından yararlanı-
larak, sırasıyla çöktürülmesi temi kullanılır?
işlemine ayrımsal kristallen-
dirme denir.
5. I. Kristallendirme
II. Süzme
III. Yüzdürme
Şeker pancarı tarladan toplanıp su dolu ha-
2. X, Y ve Z maddeleri ile ilgili şu bilgiler veriliyor; vuzlara atılarak ............ işlemi ile kumundan
ayrılır. Şeker pancarına sıkma işleminden son-
• X–Y karışımı süspansiyondur.
ra .......... işlemi uygulanır. Alınan şekerli su
• Y–Z karışımı emülsiyondur. karışımından ......... işlemi sonucunda şeker
Buna göre; Palme Yayınevi
elde edilir.
Kristallenmiş tuz I. X katı, Y ve Z sıvı haldedir. Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan alan-
II. X–Y karışımı kristallendirme ile ayrılabilir. lara getirilecek işlem sırası hangi seçenek-
Bu işlemde ayrıştırılacak III. X–Z karışımı ayırma hunisi ile ayrılabilir. te doğru verilmiştir?
karışımı oluşturan maddelerin yargılarından hangileri doğrudur? A) III,II,I B) I,II,III C) I,III,II
tamamı suda çözünebilmeli-
dir. Ancak kum- yemek tuzu A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) III,I,II E) II,III,I
gibi bir karışımın ayrıştırılma-
sında da çözünürlük farkından
yararlanılır. Kum-yemek tuzu
karışımı suya atılarak yemek 6. X, Y ve Z’den oluşan karışıma şu işlemler uy-
3. Bir öğrenci sınıfta yapılan etkinliklerden eks-
tuzunun çözünmesi sağlanır. gulanıyor:
traksiyon yöntemi ile ayırma işlemiyle ilgili;
Suda çözünmeyen kum ka-
1. İşlem: Suya atıp yüzdürme
rışımdan süzülerek alınırken, I. Gül yaprağından gül yağı elde edilmesin-
geride kalan tuzlu su soğu- de 2. İşlem: Ayrımsal kristallendirme
tulursa çözünmüş olan tuz Bu işlemler ile önce X sonra da Y ve Z ayrılı-
II. Bal peteğinden bal eldesinde
kristallendirme işlemiyle elde yor.
III. Bitkilerden parfüm eldesinde
edilir.
IV. İri çökeleğin üzerindeki sıvının aktarılması Buna göre,
işleminde I. X suda çözünmez.
sonuçlarını yazıyor.
II. Maddelerin tümü katıdır.
Buna göre, bu öğrencinin yazdığı sonuçlar- III. Y ve Z için çözünürlük ayırt edici özelliktir.
dan hangileri doğrudur?
A) I ve II B) II ve III C) I ve III
238 1. E 2. A 3. C 4. B 5. A 6. E
7. X, Y, Z ve T maddeleri ile ilgili şu bilgiler verili- 10. X, Y ve Z maddeleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler
yor; veriliyor;
Ekstraksiyon
• X ve Y katıları suda çözünür. • X katı, Y ve Z maddeleri sıvıdır. (Özütleme, çekme)
• Z ve T katıları suda çözünmez. • X, Y de çözünmezken, Z’de çözünüyor.
Katı ya da sıvı bir karışımın
Buna göre; Buna göre; ilave edilen bir çözücü yardı-
I. Z–T I. X-Z karışımı kristallendirme ile ayrılabilir. mıyla karışmış olduğu diğer
II. X–Z katı ya da sıvıdan uzaklaştı-
II. Y-Z karışımı santrifüjleme ile ayrılabilir.
rılması işlemine ekstraksiyon
III. Y–T III. Y-X karışımı süzme ile ayrılabilir. denir.
karışımlarından hangileri sırasıyla suda yargılarından hangileri doğrudur?
çözme, süzme ve buharlaştırma işlemleriy- Çayın demlenmesinde
(X in yoğunluğu Y ninkinden büyüktür.)
özütleme işlemi gerçekleşir.
le ayrıştırılabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Çay yaprağında çaya renk ve
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III tat veren maddeler çözünerek
D) II ve III E) I, II ve III suya geçerler. Böylece katı
olan yapraktaki bu maddeler
özütlenmiş olur.
8. I. Çamaşır sodası – şeker
Bundan başka, aspirinin
II. Yemek tuzu – kum 11.
hammaddesinin söğüt ağa-
Karışım Ayırma yöntemi
III. Naftalin – şeker cından elde edilmesinde,
I. Çelik a. Süzme şeker pancarından şeker
Yukarıdaki karışımlardan hangileri sırasıy-
la suda çözme, süzme ve buharlaştırma II. Türk kahvesi b. Elektriklenme elde edilmesinde ve bitkiler-
den parfüm elde edilmesinde
işlemleri uygulandığında bileşenlerine ay- III. Kan c. Flotasyon
özütleme işleminden yararla-
rıştırılabilir?
Palme Yayınevi
IV. Maden suyu d. Santrifüjleme nılır.

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II V. Talaş tozu-pul biber e. Eritme
Özütleme işleminde su ye-
D) II ve III E) I, II ve III Yukarıdaki karışımlar, karşılarında verilen rine özütlenecek maddenin
ayırma yöntemleri ile eşleştirildiğinde aşa- özelliğine göre aseton, karbon
9. tetraklorür, eter, bazı alkoller
ğıdakilerden hangisi yanlış olur?
Karışım Ayırma Yöntemi ve sıvı yağlar gibi organik
A) I – e B) II – a C) III – d maddeler çözücü olarak kul-
Tuz + Şeker + Su Ayırma hunisi lanılır. Özütleme, katı, sıvı ve
D) IV – c E) V – b
kullanma gaz maddelerden yapılabilir.
Su + Mazot Ayrımsal kristal-
lendirme
Kum + Su Basit damıtma 12. X, Y ve Z maddelerinden oluşan karışım suya
Çamaşır sodası + Su Süzme atıldığında, Z yüzdürme ile geriye kalan kısım-
da bulunan X ve Y ise ayrımsal kristallendirme
Hava
yöntemiyle ayrılabilmektedir.
Yukarıda bazı karışımlar ve ayırma yöntemleri
Buna göre, X, Y ve Z maddeleriyle ilgili;
verilmiştir. Karışımlar için uygun ayırma yön-
temleri eşleştirildiğinde bir karışım açıkta kal- I. Üçü de katı haldedir.
maktadır. II. Y’nin sudaki çözünürlüğü, Z ninkinden
Buna göre, açıkta kalan karışım aşağıdaki- fazladır.
lerden hangisidir? III. X ve Y nin aynı sıcaklıktaki çözünürlükleri
A) Tuz + Şeker + Su farklıdır.
B) Su + Mazot yargılarından hangileri doğrudur?
C) Kum + Su A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Çamaşır sodası + Su
E) Hava
7. D 8. D 9. E 10. C 11. D 12. E 239

13. X, Y ve Z maddeleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler 15. X maddesi suya atıldığında Y çözeltisi ve su-
veriliyor; yun üstünde yüzebilen Z katısı oluşmaktadır.
Örnek • X-Y karışımı süzme ile bileşenlerine ayrılı- Buna göre,
yor.
I. X bir karışımdır.
Şeker, tebeşir tozu, kum ve
• Y-Z karışımı kristallendirme ile bileşenleri-
naftalinden oluşan bir katı ka- II. Karışıma önce süzme, sonra kristallendir-
rışımına sırasıyla, ne ayrılıyor. me uygulandığında sırasıyla Y ve Z elde
I. Suda çözme Buna göre; edilir.
II. Süzgeç kağıdında süzme I. Y sıvı ise X ve Z katı haldedir. III. Z katısının yoğunluğu, suyunkinden bü-
III. Süzüntüyü buharlaştırma II. X sıvı ise Y katı, Z sıvı haldedir. yüktür.
işlemleri uygulanıyor.
III. Z sıvı ise X–Z karışımı emülsiyon olabilir. yargılarından hangileri doğrudur?
Buna göre, ikinci işlemde
süzgeç kağıdında kalan, yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
üçüncü işlemde buharlaşma A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
sonucu kapta kalan madde-
ler hangileridir? D) II ve III E) I, II ve III
16. X, Y ve Z maddelerinden oluşan bir karışı-

mı bileşenlerine ayırmak için sırasıyla,
I. Mıknatıslanma
II. Suda çözme
Palme Yayınevi
III. Ayrımsal kristallendirme
işlemleri uygulandığında sırasıyla Y, X ve
Z maddeleri elde edildiğine göre aşağıda-
kilerden hangisi yanlıştır?
A) X ve Z maddeleri suda çözünmektedir.

B) X maddesi farklı cins atom içerebilir.
14. X, Y ve Z katı maddelerinden oluşan karışıma
sırasıyla aşağıdaki işlemler uygulanıyor: C) Y maddesi metaldir.
D) Z, tebeşir tozu olabilir.
– Mıknatıs yaklaştırıldığında Y yi çekiyor.
E) X, şeker olabilir.
– Kalanlar suya atılıp süzüldüğünde Z süz-
geç kağıdında kalırken X süzüntüyle ho-
mojen karışım oluşturuyor.
– Süzüntünün suyu buharlaştırıldığında
Çözüm: X kristalleşiyor.
Suda çözme işleminde şeker
suda çözünürken kum, tebeşir
Buna göre;
tozu ve naftalin çözünmez. I. Y, bir metal tozu olabilir. 17. I. Yüzdürme ile karışanlarına ayrılır.
Süzgeç kağıdında süzme iş- II. Z, suda çözünmez. II. Tek fazlıdır.
leminde kum, tebeşir tozu
III. X’in kaynama sıcaklığı suyunkinden dü- III. Kristallendirme ile karışanlarına ayrılır.
ve naftalin süzgeç kağıdında
kalırken şeker süzüntüde bu- şüktür. Yukarıda verilen yargılardan hangileri tüm
lunur. sıvı çözeltiler için doğrudur?
Süzüntüyü buharlaştırma iş-
leminde ise kapta şeker kalır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
240 13. E 14. C 15. A 16. D 17. B

Kaynama Noktası Farkın-
–I
13. TEST
Kaynama Noktası
1. Yemek tuzu, kum ve odun talaşından olu- 4. A, B ve C saf maddelerinin oluşturduğu bir ka- Farkından Yararlanılarak
şan bir karışımı bileşenlerine ayırmak için; rışımdan B maddesi süzülerek ayrılıyor. A ve Ayrıştırma
C karışımı ise ayrımsal damıtma ile bileşenle-
I. Süzme Kaynama noktaları birbirinden
rine ayrılabiliyor.
II. Suda çözme farklı olan sıvıların oluşturduğu
Buna göre, karışımların ayrıştırılmasında
III. Destilasyon I. B ve C karışımı heterojendir. ayrımsal damıtma yöntemi
IV. Kaşıkla toplama II. A ve B karışımı emülsiyondur. kullanılır.
işlemlerinin uygulama sırası aşağıdakiler- III. A ve C’nin aynı koşullardaki kaynama Damıtma düzeneğinde cam
den hangisinde doğru verilmiştir? noktaları farklıdır. balonda bulunan alkol-su ka-
yargılarından hangileri doğrudur? rışımı ısıtıldığında, kaynama
A) II, IV, I, III B) IV, I, III, II C) III, I, II, IV noktası daha düşük olan alkol
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II öncelikle buharlaşır ve yoğun-
D) III, II, IV, I E) II, III, IV, I
laştırılarak toplama kabında
toplanır.
2. Homojen olduğu bilinen bir karışımı bile-

şenlerine ayırmak için, 5. Bilgen; öğretmenin sorduğu ayırma yöntemleri
ile ilgili bildiklerini;
I. Diyaliz
1. Ayrımsal damıtma düzeneğinde soğutucu
II. Ayrımsal damıtma bölmeye ilk giden madde en uçucudur.
III. Flotasyon 2. Şeker-naftalin karışımı süblimleştirme ile
işlemlerinden hangileri kullanılamaz? bileşenlerine ayrıştırılabilir.
3. Farklı türde gazlardan oluşan bir karışımı Ayrımsal damıtma cihazi
Palme Yayınevi
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II ayrıştırmak için gazların yoğunlaşma nok-

talarının farklı olmasından yararlanılır.
4. Aerosol karışımları ayrıştırmak için gaz filt- Ayrımsal damıtmanın kulla-
resi kullanılabilir. nım alanlarından biri de ham
3. cümleleriyle sıralıyor. petrolün; benzin, mazot, mo-
torin, fueloil gibi bileşenlerine
Termometre Su ç›k›şı Buna göre, Bilgen’in yazdığı hangi cümle-
ayrıştırılmasıdır.
ler doğrudur?
A) 1 ve 2 B) 3 ve 4 C) 1, 3 ve 4
Dam›tma
kab›
D) 2, 3 ve 4 E) 1, 2, 3 ve 4
X(s) Y(s)
Z(s) Su Toplama
girişi kab›
6. X, Y ve Z sıvıları ile ilgili aynı koşullarda aşağı-

daki bilgiler veriliyor;
Rafineri
– X’in gaz olduğu sıcaklıkta Y sıvıdır.
Yukarıda verilen düzenekteki damıtma ka-
bında X, Y ve Z saf sıvıları karışım halinde – Z nin gaz olduğu sıcaklıkta X sıvıdır.
bulunmaktadır. X, Y ve Z sıvılarının kaynama – Üçü de birbirleriyle homojen karışırlar.
noktaları sırası ile 15 °C, 27 °C ve 42 °C dir.
Buna göre, X, Y ve Z sıvılarından oluşan bir
Damıtma kabı 35 °C ye kadar ısıtılıyor.
karışım ayrımsal damıtma ile ayrıldığında
Buna göre, toplama kabında hangi madde- toplama kabında birikme sıraları aşağıda-
ler birikmez? kilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
A) X, Y, Z B) Y, Z, X C) Y, X, Z
D) Y ve Z E) X ve Y
D) Z, X, Y E) Z, Y, X
1. A 2. D 3. C 4. E 5. E 6. D 241
7. X, Y ve Z saf sıvılarının aynı sıcaklıktaki buhar 9. Eşit kütleli X ve Y saf sıvılarından oluşan ho-
basınçları arasındaki ilişki X > Y > Z şeklinde- mojen karışıma uygulanan ayrımsal damıtma
Ayrımsal damıtma düzene- dir. Bu üç sıvıdan oluşan bir karışım ısıtıldı- işlemi süresince karışımdaki Y’nin kütlece yüz-
ğinde ayrıştırılan karışım tuzlu ğında şekildeki gibi grafik elde ediliyor. desi artıyor.
su gibi katı-sıvı homojen bir
karışımsa yapılan işleme basit
Buna göre;
Sıcaklık (°C)
damıtma (destilasyon) denir. I. X ile Y sıvıları birbiri içerisinde çözünür.
Damıtma ile elde edilen sıvıya
II. Toplama kabında ilk önce X toplanır.
destilat denir.
t3 III. Y sıvısının kaynama noktası, X sıvısınınkin-
den küçüktür.
t2
t1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
I II III IV V VI
Zaman D) I ve III E) II ve III
Buna göre;
Destilasyon cihazı I. Üçüncü zaman aralığında kapta Y ve Z sı- 10. Arı X, Y ve Z maddelerinden X sıvı, Z ve Y ise
Basit damıtmada katı-sıvı vıları kalmıştır. katıdır.
homojen karışımdaki her iki II. Dördüncü zaman aralığında toplama ka- – X ile Z karışımı kristallendirme ile ayrıl-
bileşen de elde edilir. Ancak bında Y sıvısı toplanır. maktadır.
katı-sıvı homojen karışım ağzı III. Beşinci bölgede toplama kabındaki sıvı – X ile Y karışımı kaşıkla toplama ile ayrıl-
açık bir kapta ısıtılırsa bileşen-
saftır. maktadır.
lerden sıvı olanı buharlaşarak
atmosfere karışır ve geride yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, X, Y ve Z maddeleri ile ilgili,
katı bileşen kalır. Bu işleme Palme Yayınevi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III I. Z katısı, X sıvısı içerisinde çözünmektedir.
de buharlaştırma denir.
D) I ve II E) II ve III II. X ile Y nin oluşturduğu karışıma çamaşır
sodası-su karışımı örnek verilebilir.
III. X ile Z karışımı destilasyon yöntemiyle de
ayrıştırılabilir.
8. Aşağıdaki tabloda bazı karışımları ayırma yön- yargılarından hangileri yanlıştır?
temleri ile bu yöntemlerde yararlanılan özellik-
ler verilmiştir. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
Karışım Ayırma Yöntemi Özellikler
Kaynama
Ham petrol Ayrımsal damıtma noktası 11. Birbirleri içerisinde çözünmeyen X, Y ve Z sı-
Benzin-su 2 Yoğunluk
vıları ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor;
1 Eleme 4 • Ayırma hunisine konulduklarında ilk önce

Z ayrılıyor.
Tuz-Şeker 3 5
• Kaynama noktası en büyük olan X, en kü-
Buna göre tabloda numaralandırılmış yer- çük olan Y sıvısıdır.
lere aşağıdakilerden hangisi yazılamaz? Buna göre;
I. Öz kütlesi en büyük olan sıvı Z dir.
A) 1: Kum-çakıl
II. X, Y ve Z’nin oluşturdukları karışım emül-
B) 2: Ayırma hunisi siyondur.
III. Aynı koşullarda üçünün de gaz halleri yo-
C) 3: Ayrımsal kristallendirme
ğunlaştırıldığında ilk önce Y ayrılır.
D) 4: Tanecik boyutu yargılarından hangileri doğrudur?
E) 5: Yoğunluk A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

242 7. D 8. E 9. C 10. A 11. B

Kaynama Noktası Farkın-
– II
14. TEST
Gaz Fazındaki Karışımları
1. Mıknatıslama, suda çözme ve ayrımsal 4. Ayırma
kristallendirme işlemleri sonucu sırasıy- Yöntem Gaz karışımları birbiri ile ho-
la elde edilen X, Y ve Z’nin fiziksel halleri Ayrımsal mojen karışır. Bu nedenle gaz
Karışım Flotasyon Süzme
damıtma karışımlarını ayırmak kolay
için aşağıda verilen sıralamalardan hangisi
X + + – değildir. Bunları ayırmak için;
doğrudur?
Y – – + yoğunlaşma noktası farkı, sıvı
A) Katı, katı, katı B) Katı, katı, sıvı içindeki çözünürlük farkı, gaz-
Z – + –
ların yayılma hızları farkı gibi
C) Sıvı, sıvı, katı D) Sıvı, sıvı, sıvı
Yukarıdaki tabloda X, Y, Z karışımları ve bu pek çok özellikten yararlanı-
E) Katı, sıvı, katı karışımları ayırma yöntemleri verilmiştir. labilir.
Buna göre; Örneğin, havadaki azot
I. Y ve Z karışımları katı-sıvı karışımlardır. diğer gazlarla arasındaki yo-

ğunlaşma noktası farkından
II. X ve Z karışımları heterojendir.
yararlanarak ayrılır ve azotlu
III. Y karışımı bileşenlerine ayrıştırılırken kay-
gübrelerin ham maddesini
nama noktası küçük olan ilk önce toplama
2. Oda koşullarında X, Y ve Z saf maddeleri ile oluşturur.
kabında toplanır.
hazırlanan karışım süzgeç kağıdından geçi- yargılarından hangileri doğrudur?
rildiğinde, süzgeç kağıdında kalan yalnız X
maddesidir.
D) II ve III E) I, II ve III N ot
Süzüntü ayrımsal damıtma ile bileşenlerine
ayrıştırıldığına göre; w Katı-katı karışımları eri-
me sıcaklıkları farkından
I. X maddesi Y ve Z de çözünmez.
Palme Yayınevi
yararlanılarak ayrıştırıla-
II. Y ve Z maddelerinin kaynama noktaları
bilir. Örneğin bakırın eri-
farklıdır. me noktası 1085°C ve
III. X in erime noktası Y ninkinden düşüktür. çinkonun erime noktası
yargılarından hangileri yanlıştır? 419,5 °C'dir. Bu iki metal-
den oluşan bir karışım bir
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III potada ısıtıldığında erime
D) I ve III E) II ve III noktası düşük olan çinko

önce erir. Sıvı hale geçen
çinko süzülerek bakırdan
ayrılır.
5. Aşağıda verilen ayırma yöntemi ve ayırma

3. Ayrımsal damıtma işleminde toplama ka- yönteminin dayandığı fiziksel özellik eşleş-
bında en son toplanan sıvı ile ilgili; tirmelerinden hangisi yanlıştır?
I. Uçuculuğu diğer sıvılardan fazladır. Ayırma yöntemi Fiziksel özellik

II. Molekülleri arasındaki çekim kuvveti diğer
A) Diyaliz Tanecik boyutu
sıvılardan büyüktür.
III. Damıtma kabında en son kaynayan sıvı- B) Kristallendirme Çözünürlük
dır. C) Özütleme Çözünürlük
D) Flotasyon Tanecik boyutu
E) Basit damıtma Kaynama noktası
1. A 2. C 3. A 4. D 5. D 243
6. 9.
Kaynama
Arı sıvı Öz kütle (g/cm3)
sıcaklığı (°C)
Örnek Y, Z
X 0,8 78 X
X karışımı ayırma hunisi ile Y 1,6 185

Y karışımı süzme ile Z ka-
Z 0,6 150
rışımı ayrımsal damıtma ile
bileşenlerine ayrıştırılabildi-
X, Y ve Z sıvılarının öz kütleleri ve kaynama
ğine göre;
sıcaklıkları tabloda verilmiştir.
I. Y, süspansiyondur.
Bu sıvılardan, X, Y ve Z saf sıvılarından oluşan bir karışım
II. X, sıvı-sıvı heterojen karı- ayırma hunisi içerisinde şekildeki gibi durmak-
şımdır. • X ve Y birbiri içerisinde her oranda çözü- tadır.
III. Z karışımını oluşturan bile- nüyor. Buna göre;
şenlerin kaynama noktaları
farklıdır. • Z, X ve Y sıvılarında çözünmüyor. I. Y–Z karışımı ayrımsal damıtma ile ayrılır.
IV. X ve Z karışımlarının bile- Buna göre; II. Z–X karışımının ayrıştırılması sırasında
şenlerinin fiziksel hali fark- ayırma hunisinden ilk önce X ayrılır.
lıdır. I. X ve Z karışımı ayırma hunisi ile ayrılabilir.
III. Y–X karışımı emülsiyondur.
yargılarından kaç tanesi II. X ve Y karışımı ayrımsal damıtma ile bile-
doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
şenlerine ayrılabilir.
III. Y ve Z karışımı emülsiyon oluşturur.

Palme Yayınevi
10.
Termometre Su ç›k›şı
7. I. Destilasyon
II. Mıknatıslama
Dam›tma
III. Yüzdürme kab›
Su Toplama
IV. Ayırma hunisi girişi kab›
V. Ayrımsal damıtma
Yukarıda verilen ayırma yöntemlerinden
kaç tanesinde sıcaklık değişimi olur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yukarıdaki düzenek saf X, Y ve Z sıvılarından
oluşan homojen karışımın ayrımsal damıtma
Çözüm: ile ayrıştırılmasına aittir.
Sıcaklığın 78 °C de sabit kaldığı zaman aralı-
X, ayırma hunisi ile ayrıştırıla-
bildiğinden sıvı-sıvı heterojen ğında
karışımdır.
8. Basit damıtma (destilasyon) olayı ile ilgili; – Damıtma kabında Y ve Z
Y, süzme ile ayrıştırılabildi-
ğinden katı-sıvı heterojen ka- I. Toplama kabında sıvı toplanır. – Toplama kabında X ve Z
rışımdır. Yani süspansiyondur.
II. Karışım kabında katı kalır. sıvıları bulunmaktadır.
Z, ayrımsal damıtma ile ay-
rıştırılabildiğinden kaynama III. Buharlaşma ve yoğuşma olayları gerçek- Buna göre, aynı basınçta saf X, Y ve Z sı-
noktaları farklıdır. Sıvı-sıvı ka- leşir. vılarının kaynama sıcaklıkları arasındaki
rışımdır. ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru veril-
yargılardan hangileri doğrudur?
miştir?
3 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) X = Z > Y B) Y > Z > X
D) II ve III E) I, II ve III C) X > Y > Z D) Y = Z > X

E) Z > Y > X
244 6. E 7. B 8. E 9. B 10. B
Asitler, Bazlar ve Tuzlar
11.
Ünite
11.Ünite /ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
Asitleri ve Bazları
Tanıyalım – I
1. TEST
Asitlerin ve Bazların
Özellikleri
1. 3. X - OH bileşiğinin sulu çözeltisi ile ilgili;
Asit terimi "ekşi" anlamındaki
Formül Sudaki İyonları Cinsi I. X, CH3 ise asittir.
Latince bir sözcükten türe-
tilmiştir. Çünkü asit bileşik- Ca(OH)2 I Baz II. X, HCO ise asittir.
lerinin çoğunun tadı ekşidir
ve turnusol kağıdını kırmızı II K+ + OH– III III. X, Na ise bazdır.
renge dönüştürür. Günlük
hayatta tatlarını ekşi olarak H2SO4 V IV yargılarından hangileri doğrudur?
ifade ettiğimiz birçok madde
vardır. Bunlardan bazıların- Burcu öğretmen, bazı asit ve bazlar için yu- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
daki ekşiliğin nedeni limon karıdaki tabloyu hazırlıyor ve boş kalan yerleri
suyundaki sitrik asit, sirkede D) II ve III E) I, II ve III
asetik asit, elmada maleik öğrencilerinin doldurmasını istiyor.
asit, çilekte folik asit, porta-
kalda askorbik asit, üzümde Buna göre, I’den V’e kadar olan numaralı
ise tartarik asit bulunmasıdır. hücrelerle ilgili aşağıdaki yargılardan han-
Ayrıca asitlerin aşındırma gisi yanlıştır? 4. X2O(k) + H2O(s) $ 2X+(suda) + 2OH–(suda)
özelliği vardır. Bu nedenle
asitler daha çok cam veya A) III yerine “baz” yazılmalıdır. YO2(g) + H2O(s) $ H+(suda) + HYO3–(suda)
plastik kaplarda muhafaza X ve Y elementlerinin oksitlerinin suda çözün-
edilir. Asitlerin yakıcı ve tahriş B) V yerine “2H4+ + SO42–” yazılmalıdır.
edici özellikleri de vardır. me tepkimeleri yukarıda verilmiştir.
C) I yerine “Ca2+ + 2OH–” yazılmalıdır.
Öte yandan kireç, sabun, Buna göre;
deterjan, diş macunu gibi D) IV yerine “asit” yazılmalıdır.
I. X metal, Y ise ametaldir.
bazı maddeler ise baz özel-
E) II yerine “KOH” yazılmalıdır.
liği taşır. Baz özelliği göste- II. X2O sulu çözeltisinin oda koşullarındaki
ren maddelerin tatları acıdır. pH değeri 7’den büyüktür.
Ayrıca cildimizde kayganlık
hissi uyandırırlar ve turnusol III. YO2’nin sulu çözeltisine mavi turnusol ka-
kağıdını mavi renge dönüş- ğıdı daldırılırsa kağıdın renginde değişiklik
Palme Yayınevi
türürler.
olmaz.
Asidik ve bazik ortamlarda
rengi farklılaşan, bu sayede yargılarından hangileri yanlıştır?
asitlerin ve bazların teşhis
edilmesinde yararlanılan 2. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
maddelere indikatör (be-
lirteç) denir. Örneğin, metil • LiOH • CH3COOH • CO2 D) I ve III E) II ve III
oranj, turnusol, fenolftalein,
• NH3 • HCl • N2O5
bromtimol mavisi, metil kır-
mızısı, ortanca çiçeği, aliza- • H2SO4 • CaO • HNO3
rin sarısı vb.
Asit ve Bazların Sulu Çözel- Yukarıdaki tabloda yer alan maddelerden
tileri 5. Serkan; öğretmenin asitler ve bazlar ile ilgili
kaç tanesi suda çözündüğünde ortamdaki
sorduğu sorulara şu yanıtları veriyor.
Suda çözündüğünde ortama H+ iyonu sayısını kaç tanesi ise ortamdaki
H+ iyonu veren maddelere I. Bir maddenin yapısında hidrojen atomu
asit, OH- iyonu veren mad-
OH– iyonu sayısını artırır?
varsa bu madde mutlaka asittir.
delere de baz denir. Bu tanı-
ma göre HCl, HNO3, H2SO4, Suda çözün- Suda çö- II. Turnusol kağıtları ile indikatörler, asitler ve
HCOOH gibi maddeler sulu düğünde su- zündüğünde
sudaki OH– bazlar için ayıraçtır.
çözeltilerine H+ verebildik- daki H+ iyonu
leri için asit, NaOH, KOH, iyonu sayısını III. Tüm sulu çözeltilerde H+ ve OH– iyonları
Mg(OH)2 gibi maddeler de sayısını arttıran arttıran mad- bulunur.
sulu çözeltilerine OH- vere- madde sayısı de sayısı
bildikleri için bazdır. IV. CH3COOH, suda çözündüğünde OH– iyo-
H2 O nu vermez.
HCl(g) A) 5 4
H+(suda) + Cl-(suda) V. Bazların sulu çözeltisi ele kayganlık hissi
H2 O B) 6 3
HCOOH(s) verir.
H+(suda) + HCOO - C) 5 3
(suda) Buna göre, Serkan’ın yazdıklarından kaç
H2 O D) 4 5 numaralı olanı yanlıştır?
KOH(k)
-
K+(suda) + OH (suda) E) 7 2 A) I B) II C) III D) IV E) V
246 1. B 2. B 3. D 4. B 5. A
11.Ünite / ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR
6. Amonyak bileşiği ile ilgili aşağıda verilen 9.

N2O5 P2O5 Na2O
yargılardan hangisi yanlıştır?
Bu tanım, yapısında H+ iyonu
A) Sudaki iyonlaşma denklemi bulunmadığı halde asit özelli-
H2O(s) H2O(s) H2O(s) ği gösteren CO2, SO2, N2O5
NH3(suda) + H2O(s) ∆
+ gibi ametal oksitlerin asitliği-
NH4 (suda) + OH–(suda)
I II III ni ve yapısında OH- iyonu bu-
şeklindedir. SO2 CaO lunmadığı halde Na 2O, CaO
B) Sudaki çözeltisi elektrik akımını iletir. gibi metal oksitleri ile NH3,
C) Çözeltide H+ iyonu bulunmaz. N2H4 gibi bileşiklerin bazlığı-
H2O(s) H2O(s) nı açıklayamamıştır.
D) Asitlerle tepkime verir.
E) Sulu çözeltisinde OH– iyonlarının sayısı H+ IV V
Bu nedenle bu tanım, "sulu
iyonlarının sayısından fazladır. çözeltide H+ iyonları derişi-
Yukarıdaki su dolu kaplara üzerlerinde verilen mini artıran maddelere asit,
maddeler ilave ediliyor. OH- iyonları derişimini artı-
ran maddelere de baz denir."
Buna göre, kaplarda oluşan sulu çözeltiler- şeklinde geliştirilmiştir.
den kaç tanesinde turnusol kağıdının rengi
kırmızı olur? w CO2, SO2, SO3, NO2,
N2O3, N2O5, P2O5 gibi
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
ametallerin oksijen sayısı
7.
Elektriği bakımından zengin oksit-
Tatları Ele kayganlık
iletirler. leri, su ile etkileşerek asit
acıdır. hissi verirler. 10. I. CH4
II oluştururlar.
I III
II. MgO
Baz CO2(g) + H2O(s)
çözeltileri III. K2O → 2H+(suda) + CO 2-
3
Palme Yayınevi
V IV (suda)
IV. N2O
Tümünün Kırmızı turnusol N2O5(g)+3H2O(s)
formülünde OH kağıdını maviye V. H3O+
grubu bulunur. çevirirler. → 2H3O+(suda)+ 2NO -3
Yapısında OH bulunmadığı halde suda çö-
(suda)
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu- zündüğünde bazik özellik gösteren mad-
delere yukarıda verilenlerden kaç tanesi SO2(g) + 3H2O(s)
cuklarda baz çözeltileri ile ilgili bilgiler veril-
örnek verilebilir?
miştir. → 2H3O+(suda)+ SO 32-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
(suda)
Buna göre, kutucuklarda bulunan bilgiler-
den hangisi yanlıştır? w Na 2O, K 2O, MgO, CaO gibi
A) I B) II C) III D) IV E) V 11. I. Nötr oksitlerde oksijen dışındaki element metal oksitleri su ile etkile-
şerek baz oluştururlar.
bir metaldir.
CaO(k) + H2O(s)
II. Asit özellik gösteren maddelerin tamamı-
nın yapısında hidrojen atomu bulunur. → Ca 2+(suda) + 2OH-(suda)
– III. HNO3 çözeltisine dokunulduğunda cilde Na 2O(k) + H2O(s) →

8. HCO 3 (suda) $ A+(suda) + B2–(suda)
kayganlık verir. 2Na+ (suda) + 2OH-(suda)
tepkimesi gerçekleşmektedir.
IV. CO, NO ve N2O ametal oksitleri asidik w Yapısında H elementi bu-
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi özellik göstermez. lunan her madde asit de-
yanlıştır? ğildir. Örneğin CH4 ve NH3
Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y)
yapısında hidrojen ele-
A) A maddesi hidrojendir. olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıra-
menti içermelerine rağmen
B) B2– maddesi karbonattır. asit değildir. CH4 nötr, NH3
olur? ise baziktir.
–
C) HCO 3 çözeltisi asidiktir.
A) Y, Y, Y, D B) D, Y, D, Y
NH3(g) + H2O(s) m
D) Sadece bileşikler asit özelliği gösterir. C) D, D, Y, Y D) Y, D, Y, D
NH +4 (suda) + OH-(suda
E) Çözelti elektriği iletir. E) Y, Y, D, D
6. C 7. E 8. D 9. C 10. B 11. A 247

Asitleri ve Bazları
Tanıyalım – II
2. TEST
Örnek
1. 1. Li2O + H2O $ 2X 3. Bir oksit bileşiği olan X’in suda çözünme
2. SO3 + H2O $ Y denklemi aşağıda verilmiştir.
PH3(g) + H2O(s) S
PH4+(suda) + OH–(suda) Yukarıdaki tepkimeler sonucu oluşan X ve X + H2O ∆ H+ + HCO3–
tepkimesine göre; Y bileşiklerinin karşısında verilen özellik- Buna göre, X bileşiği ile ilgili;
I. PH3 bazik bir maddedir. lerden hangisi yanlıştır?
I. Ametal oksittir.
II. PH3'ün sulu çözeltisi Bileşik Özellik
elektrik akımını iletir. II. Formülü CO2’dir.
III. Ürün karışımında OH- A) X Sulu çözeltisinin tadı acıdır. III. Asit yağmuru oluşturur.
iyonları sayısı H+ iyonları
B) Y Oda koşullarındaki pH değe- yargılarından hangileri doğrudur?
sayısından fazladır.
ri 7'den küçüktür.
yargılarından kaç numaralı A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
C) Y X'in sulu çözeltisi ile nötrleş-
me tepkimesi verir. D) II ve III E) I, II ve III
D) X Arrhenius'un baz tanımına
uymaz.
E) Y Suda çözündüğünde H+ ve
2–
SO4 iyonları oluşur.
Palme Yayınevi
4. Asitler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi

yanlıştır?
A) Suda iyonlaşarak çözünürler.
2. B) Tatları ekşidir.
C) CH3OH bileşiği yapısında OH grubu oldu-
ğu halde suda çözündüğünde asit özellik
CH3COOH NaOH Ca(OH)2 gösterir.
çözeltisi çözeltisi çözeltisi
D) Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
E) Oda koşullarındaki pH değerleri 7'den kü-
1 2 3 çüktür.
Yukarıdaki çözeltiler ile ilgili aşağıdaki yar-

Çözüm:
PH 3 sulu çözeltisinde OH– A) Birinci çözelti, sirke asidi olarak adlandırılır.
iyonu oluşturduğu için ba- B) İkinci çözelti, ele kayganlık hissi verir.
ziktir.
C) Üçüncü çözeltideki OH– iyonu sayısı, H+
PH3 sulu çözeltide iyonlar iyonu sayısından fazladır.
oluşturduğundan elektrik akı- 5. Aşağıdaki oksitlerden hangisinin sulu çö-
D) Birinci çözeltinin suda çözünme tepkime-
mını iletir. Bazik çözeltilerde zeltisinin turnusol kağıdına yaptığı etki,
si,
OH- iyonları sayısı, H+ iyonları sönmemiş kireç (CaO) çözeltisininki ile ay-
sayısından fazladır. CH3COOH(suda) $ nıdır?
CH3CO+(suda)+OH–(suda)
A) CO2 B) Na2O C) NO2
I, II, III şeklindedir.
D) SO3 E) P2O5
E) Her üç çözeltide elektrolittir.
248 1. D 2. D 3. E 4. C 5. B
6. I. HCOOH ¡ 2H+ + COO– 9.

II. H2SO4 + 2H2O ¡ 2H3O+ + SO42– X sıvısı Y sıvısı Z sıvısı
Örnek
III. N2O5 + 3H2O ¡ 2NO3– + 2H3O+
IV. Al(OH)3 ¡ Al3+ + 3OH– X maddesi ile ilgili şu bilgi-
ler veriliyor;
V. K2O + H2O ¡ 2K+ + 2OH–
– Yapısında hidrojen bu-
Yukarıda verilen iyonlaşma denklemlerin- Su Su lundurmaz.
Su
den kaç tanesi doğrudur? – Oda koşullarındaki pH
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 I. kap II. kap III. kap
değeri 7'den küçüktür.
– Sulu çözeltisinde hid-
Yukarıdaki kaplarda bulunan X, Y ve Z sıvıları
ronyum iyonu vardır.
suya eklendiğinde,
Buna göre, X maddesi,
I. Birinci kapta Na+ ve OH– iyonları oluşur.
+ I. HNO3
II. İkinci kapta NH4 ve OH– iyonları oluşur.
II. CaO
III. Üçüncü kapta CH3COO– ve H+ iyonları
7. X(g) + 3H2O(s) ¡ oluşur.
III. SO2
– IV. HBr
2H3O+(suda) + 2NO3 (suda) Buna göre, X, Y ve Z maddeleri ile ilgili aşa-
tepkimesini veren X maddesi ile ilgili aşağı- ğıdakilerden hangisi yanlıştır? V. CO
daki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Y sıvısı turnusolu mavi yapar. yukarıdakilerden kaç ta-
nesi olabilir?
A) Asidik özellik gösterir. B) X sıvısının aşındırıcı etkisi yoktur.
B) Oda koşullarındaki pH değeri 7'den kü- C) Z sıvısı bir asittir.

çüktür. D) Y sıvısının tadı acıdır.
C) Yapısında hidrojen bulunur. E) Z sıvısı yakıcı ve tahriş edicidir.

Palme Yayınevi
D) Formülü N2O5'tir.
10.
E) Ametal oksittir.
8. NO(g) + H2O(s) ¡ tepkime yok HCOOH "H+ H2SO4 "2H+ HBr "H+
+Br-
2–
+HCOO- +SO4
SO2(g) + 3H2O(s) ¡
2–
2H3O+(suda) + SO3 (suda) I II III
Yukarıda verilen denklemlerden yararlana- Ada, içinde belirtilen maddelerin sulu çözelti-
rak; leri bulunan yukarıdaki kaplara mavi turnusol
kağıdı batırdığında, turnusol kağıdının rengi
I. Oksijence zengin olan ametal oksitlerinin
kırmızıya dönmektedir.
sulu çözeltisi asit özelliktedir.
Ada yaptığı bu deneyle;
II. Yapısında hidrojen atomları bulundurma- I. Tüm asitlerin yapısında bulunan anyon ve
yan bazı maddeler suda çözündüğünde katyonların sayıları eşittir.
asit özellik gösterebilir. II. Tüm asitlerin yapısında oksijen elementi Çözüm:
bulunur. Yapısında hidrojen bulundur-
III. Ametal oksit bileşiklerinden monoksitleri-
III. Asitlerin sulu çözeltilerinde H+ iyonu bulu- madığından ve pH < 7 oldu-
nin sulu çözeltisi asit veya baz özellik gös-
nur. ğundan sadece SO2 olabilir.
termez.
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? yukarıdaki sonuçlardan hangilerine ulaşa-
bilir? 1
6. D 7. C 8. E 9. B 10. B 249
Tepkimeleri – I
3. TEST
Tepkimeleri 1. I. KOH(suda) 4. I. CH3COOH + KOH ¡
1. Asit ve bazların sulu çözel- II. NaOH(suda) II. HBr + NH3 ¡
tilerinin birbiriyle tepkimeye
III. NaCl(suda) III. HNO3 + Mg(OH)2 ¡
girerek tuz ve su oluştur-
IV. HCl(suda) Yukarıda verilen asit-baz tepkimelerinden
ması olayına nötrleşme
denir. V. CH3COOH(suda) hangilerinde su oluşmaz?
Asit + Baz → Tuz + Su
Yukarıdaki maddelerden hangileri Mg(OH)2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
(Nötrleşme)
nin sulu çözeltisi ile nötrleşme tepkimesi
H2SO4 + Ca(OH)2 → D) I ve II E) II ve III
verir?
CaSO4 + 2H2O
Nötrleşme tepkimesi te- A) I ve II B) IV ve V C) III ve V
melde asitten gelen H+
D) II ve III E) I ve IV
iyonları ile bazdan gelen 5. HBr + X S Y + H2O
OH- iyonlarının birleşerek su
Yukarıda denklemi verilen nötrleşme tep-
oluşturması esasına dayanır.
kimesinde X ve Y ile gösterilen maddeler
H+(suda) + OH-(suda)
→ H2O(s) aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş
Asitten gelen anyon ile baz- olabilir?
dan gelen katyon birleşerek X Y
iyonik yapılı tuz oluşturur.
A) NaOH KBr
w Mg(OH)2 bileşiği sulu çö-
zeltisinde OH- iyonu içer- B) NaOH NaBr
diğinden bazdır. Bu bazın C) KOH NaBr
HCI asidi ile nötrleşme tep-
2. Eşit mol sayısında CH3COOH, KCl, KOH ve D) NH3 NaCl
Palme Yayınevi
kimesi;
Mg(OH)2(suda) + 2HCI(suda) HCl çözeltileri karıştırıldığında oluşan çö- E) KOH NaCl
→ MgCI2(suda) + 2H2O(s) zeltide hangi iyonun sayısı en azdır?
şeklindedir.
A) H+ B) CH3COO– C) K+ 6.
2. Kireç taşında ve mermerde D) OH– E) Cl–
bulunan kalsiyum karbonat
asitlerde çözünebilen bir Kezzap Potas kostik
katıdır. çözeltisi çözeltisi
CaCO3(k) + 2HCI(suda) →
CaCl2(suda) + CO2(g) +
H2O(s) Yukarıdaki kaplarda bulunan kezzap ve potas
CaCO3 ile bir asidin tepki- kostik çözeltileri karıştırılıyor. Oluşan karışıma
mesi bir asit-baz tepkimesi- kırmızı turnusol kağıdı batırıldığında mavi renk
dir. Bu tepkimede CO32- baz almaktadır.
gibi davranmaktadır.
Buna göre, oda koşullarında hazırlanan ka-
3. NH3 yapısında OH- taşı- rışım ile ilgili;
3. Aşağıdaki tepkimelerden hangisi nötralleş-
madığı halde bazik özellik
me değildir? I. Bir miktar kezzap çözeltisi artmıştır.
gösterir. Susuz baz olarak
bilinen NH3 'ün asitlerle A) HCOOH(suda) + NaOH(suda) ¡ II. pH değeri 7'den büyüktür.
tepkimesinden yalnız tuz
B) SO3(suda) + KOH(suda) ¡ III. Potas kostik çözeltisinin tamamı nötrleş-
oluşur.
C) Ca(OH)2(suda) + HCl(suda) ¡ miştir.
NH3(g) + HBr(g) →
NH4Br(k) yargılarından hangileri doğrudur?
D) N2O5(suda) + CO2(suda) ¡
2NH3(g) + H2SO4(k) → A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) K2O(suda) + HNO3(suda) ¡
(NH4)2SO4(k)
250 1. B 2. D 3. D 4. B 5. B 6. B
7. Hızır öğretmen deneyde kullanmak üzere çö- 10. X(g)

zelti hazırlarken HCl çözeltisi üzerine KOH çö-
zeltisinden damla damla ekliyor. 4. Asit oksitlerin bazlarla re-
aksiyonundan tuz ve su
Buna göre, bu işlem sırasında gerçekleşen oluşur.
olaylar ile ilgili; (Ametal oksit + Baz →
Tuz + Su)
I. Kaptaki H+ iyon miktarı zamanla azalır. Y
SO3(g) + 2NaOH(suda) →
çözeltisi
II. Tepkime sonucu H2O oluşur. Na2SO4(suda) + H2O(s)
III. Yalnızca fiziksel değişme olur. CO2(g) + 2KOH(suda) →
yargılarından hangileri doğrudur? K2CO3(suda) + H2O(s)

Şekildeki sistemde X gazının Y çözeltisinden
geçirilmesi sonucu bir bulanma gözlenmekte- 5. Bazik oksitlerin asitlerle
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
dir. reaksiyonundan tuz ve su
D) II ve III E) I, II ve III oluşur.
Buna göre, X gazı ve Y çözeltisi aşağıdaki-
(Asit + metal oksit →
lerden hangisi olamaz?
Tuz + Su)
X gazı Y çözeltisi K2O(k) + 2HCI(suda) →
2KCI(suda) + H2O(s)
A) CO2 Ca(OH)2 CaO(k) + H2SO4(suda) →
CaSO4(suda) + H2O(s)
B) SO3 NaOH
8. X maddesi ile ilgili şu bilgiler veriliyor; C) NH3 KCl 6. Asit oksitlerin bazik oksit-
– HCl ile tepkime veriyor. D) HCl KOH lerle reaksiyonundan yalnız
tuz oluşur.
– En küçük yapı taşı moleküldür. E) NH3 H2SO4 CO2(g) + MgO(k) →
Palme Yayınevi
Buna göre, X maddesi aşağıdakilerden MgCO3(k)

hangisi olabilir? SO3(g) + CaO(k) →
11. CaSO4(k)
X gazı
A) HCOOH B) KOH C) NH3
Y gazı
D) CO2 E) C2H5OH
A Asit
çözeltisi çözeltisi
Şekildeki düzeneğe önce X gazı sonra Y gazı

gönderildiğinde;
9. Kuvvetli bir asit ile kuvvetli bir bazın tepki- – Y gazı asit çözeltisi ile,
N ot
mesi ile ilgili; – X gazı A çözeltisi ile
Bir tepkimenin nötrleşme tep-
I. Net iyon denklemi nötürleşme tepkimesi veriyor. kimesi olarak adlandırılabil-
H+ + OH– S H2O Buna göre, aşağıda verilen yargılardan mesi için tepkime sonucunda
su oluşması gereklidir. Bu ne-
hangisi doğrudur?
şeklindedir. denle bir baz olan NH3 gazı ile
A) X ve Y gazı bazik özelliktedir. bir asit olan HCl gazı arasında
II. Tepkime sonucu tuz ve su oluşur. gerçekleşen,
B) A çözeltisi HCl çözeltisi olabilir.
III. Seyirci iyonların ikisi de katyondur. NH3 + HCl ¡ NH4Cl
C) Y gazı bazik, A çözeltisi asidik özelliktedir. tepkimesi bir nötrleşme olayı
değildir.
D) Y gazı bazik, X gazı asidik özelliktedir.
E) A çözeltisi ile asit çözeltisi tepkime ver-
D) II ve III E) I, II ve III mez.
7. C 8. C 9. B 10. C 11. D 251

Tepkimeleri – II
4. TEST
Nötrleşme Tepkimelerinin
Nicel Olarak İncelenmesi
1. 4. 0,1 mol Ca(OH)2 içeren bir çözeltiyi tam
w Asit-baz tepkimelerinde
nötralleştirebilmek için;
nötrleşme noktasında H+
I. 0,2 mol HNO3
ve OH- iyonlarının "mol sa- HNO3 Ca(OH)2 NaOH H2SO4
(suda) (suda) (suda) (suda) II. 0,1 mol H2SO4
yısı" birbirine eşit olmalıdır.
Asit çözeltisinden gelen H+
1 2 3 4
III. 0,2 mol NaOH
iyonunun mol sayısı, baz maddelerinden hangileri kullanılabilir?
çözeltisinden gelen OH- Yukarıdaki kaplarda bulunan asit ve bazların
iyonunun mol sayısından mol sayıları eşittir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
büyükse ortam asidik, kü- Buna göre, aşağıdaki çözelti çiftleri tama- D) II ve III E) I, II ve III
çükse ortam bazik olur.
men karıştırıldığında son durumdaki çözel-
w HCl ile NaOH'ın tepkime- tilerin özelliklerinden hangisi yanlış veril-
sinde miştir? 5.
0,6 mol
HCl(suda) + NaOH(suda) KOH
Çözelti çifti Çözelti Özelliği çözeltisi
1 mol 1 mol
S NaCl(suda) + H2O(s)
A) 1–3 Nötr
1 mol 1 mol
görüldüğü gibi eşit mol sa- B) 2–4 Nötr
yısında alınan asit ve baz C) 1–2 Bazik X
tam nötrleşerek nötr tuz çözeltisi
oluşturur.
D) 3–4 Asidik
E) 2–3 Asidik
w Aynı şekilde 3 mol H3PO4
ile 3 mol Mg(OH)2 nin tep-
Yukarıdaki düzenekte büret içerisinde bulunan
Palme Yayınevi
kimesinde
2H3PO4 + 3Mg(OH)2 S 0,6 mol KOH çözeltisi ile erlende bulunan X
3 mol 3 mol çözeltisi arasında tam nötrleşme gerçekleşi-
–2 mol – 3 mol
2. 10 gram NaOH ile 9 gram H2C2O4 tepkime-
yor.
1 mol – ye sokulduğunda aşağıdakilerden hangisi
söylenemez? (NaOH: 40, H2C2O4: 90) Buna göre, X çözeltisi ile ilgili;
görüldüğü gibi eşit mol sa- I. 3 değerlikli bir asit çözeltisi olabilir.
A) Tepkime denklemi
yısında alınan asit ve baz II. 0,3 mol'lük bir asit çözeltisi olabilir.
sonucunda asitten artan 2NaOH + H2C2O4 S Na2C2O4 + 2H2O III. HCOOH çözeltisi olabilir.
olduğundan ortam asidik şeklinde yazılır. yargılarından hangileri doğrudur?
olur.
B) Ortamda H2C2O4 kalmaz.
w Aynı şekilde 1 mol H2SO4 C) 0,2 mol Na2C2O4 oluşur.
ile 3 mol KOH'ın tepkime- D) II ve III E) I, II ve III
D) Oluşan çözeltinin oda koşullarındaki pH
sinde;
değeri 7'den büyüktür.
H2SO4 + 2KOH S
1 mol 3 mol E) 0,2 mol su oluşur.
–1 mol –2mol
– 1 mol
görüldüğü gibi farklı mol 6. 11,6 gram Mg(OH)2'yi tamamen nötrleştirmek
sayısında alınan asit ve için 1 litresinde 0,4 mol çözünmüş asit bulu-
baz sonucunda bazdan 3. 0,2 mol HCl sıvısı içeren sulu bir çözeltiyi tam nan 1 litre çözelti harcanıyor.
artan olduğundan ortam olarak nötrleştirmek için 7,4 gram X(OH)2 ka- Buna göre, bu asitin genel formülü aşağı-
bazik olur. tısı kullanılıyor. dakilerden hangisidir? (Mg(OH)2: 58)
Buna göre, X(OH)2 bileşiğindeki X elemen-
tinin atom kütlesi kaçtır? (H: 1, O: 16) A) HX B) H2X C) H3X
A) 74 B) 56 C) 52 D) 40 E) 24 D) H2XO3 E) H3XO4
252 1. E 2. C 3. D 4. C 5. E 6. A
7. Bir miktar suya 1’er mol HCI ve Ba(OH)2 katısı 10.

atılıyor. Ca(OH)2(suda)
Nötralleşme Titrasyonu
Buna göre, oluşan karışım ile ilgili; Asit-baz, tepkimelerinin seyri
titrasyon tekniğiyle incelenir.
I. Kırmızı turnusol kağıdı batırıldığında rengi
mavi olur. Asidik
çözelti
II. Çözeltide Ba2+ ve CI- iyonları oluşur.
III. Nötrleşme reaksiyonu gerçekleşmiştir.
HBr(suda)
Bazik
çözelti
Şekildeki deney düzeneğindeki kapta 1 mol
D) II ve III E) I, II ve III HBr çözeltisi bulunmaktadır. Kapta bulunan
asit çözeltisi üzerine damla damla Ca(OH)2 Bu tekniğe göre kaptaki baz
çözeltisi ilave ediliyor. çözeltisine indikatör damla-
Buna göre, sistem ile ilgili; tılır ve sonra büretten damla
damla asit çözeltisi ilave edi-
I. Ca(OH)2 çözeltisi ilave edildikçe kaptaki lir. Ortama eklenen indikatö-
rün asidik halinin rengi bazik
pH değeri azalır.
halinin renginden farklı olduğu
II. 1 mol HBr ile 2 mol Ca(OH)2 reaksiyona için ortam renk değiştirdiğin-
8. Kütlece % 10'luk H2XO4 sulu çözeltisinin 24,5 girdiğinde tam nötrleşme gerçekleşir. de nötralleşme tepkimesinin
gramını tamamen nötürleştirmek için 0,05 mol tamamlandığına karar verilir.
III. 2 mol HBr ile 1 mol Ca(OH)2 nötralleştiğin-
NaOH çözeltisi kullanılıyor.
de 2 mol su oluşur.
Buna göre, X elementinin atom kütlesi kaç-
Palme Yayınevi

tır? (H: 1, O: 16)
A) 19 B) 32 C) 49
D) 98 E) 101
11. 0,03 mol NaOH içeren NaOH sulu çözeltisi ile

X mol HNO3 içeren HNO3 sulu çözeltisi karış-
tırıldığında ortamda 0,02 mol H+ iyonu bulun-
maktadır.
Buna göre, başlangıçtaki HNO3 çözeltisi

kaç mol HNO3 içerir?
A) 0,01 B) 0,02 C) 0,03

9. 1,2 mol Ba(OH)2 içeren bir sulu çözeltiyi ta- D) 0,04 E) 0,05
mamen nötürleştirmek için bir asitten 0,8 mol
kullanılmaktadır.
Buna göre, bu asit aşağıdakilerden hangisi

olabilir? 12. 0,1 mol H2SO4 içeren sulu bir çözeltiyi tama-
men nötrleştirmek için 200 gram NaOH çözel-
A) HCN B) H2SO4 C) H3PO4 tisi gerekiyor.
D) CH3COOH E) COOH Buna göre, NaOH çözeltisi kütlece yüzde

| kaçlıktır? (H: 1, O: 16, Na: 23)
COOH
A) 2 B) 4 C) 8 D) 10 E) 12
7. E 8. B 9. C 10. B 11. E 12. B 253

Tepkimeleri – III
5. TEST
Örnek
1. Aşağıdaki madde çiftlerinden hangisinin 4. Normal koşullarda bulunan He, CO2 ve H2
1 mol H2SO4 ile 1 mol NaOH tepkimesi sonucu tuz oluşmaz? gazlarından oluşan bir karışım ile ilgili şu bil-
içeren çözeltiler tamamen
A) Na2O + HCl S giler veriliyor;
karıştırılıyor.
B) Na2O + H2O S – Tamamen yakıldığında 0,1 mol su oluştur-
Buna göre, bu tepkime ve
oluşan çözelti için; C) K2O + HNO3 S maktadır.
I. Nötrleşme tepkimesi ger- D) SO2 + NaOH S – Karışım NaOH çözeltisinden geçirildiğin-
çekleşir. de 6,72 litre hacim azalması görülmekte-
E) CaCO3 + HCl S
II. Oluyan çözelti turnusolu
dir.
kırmızıya çevirir.
III. Oluşan çözeltide H+ iyonu – He gazının mol sayısı CO2 gazının mol sa-
sayısı OH– iyonu sayısın-
yısının 2 katıdır.
dan fazladır.
ifadelerinden kaç numaralı Buna göre, karışımdaki He gazının mol
olanları doğrudur? yüzdesi aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir?
2. I. 0,2 mol H2SO4 ile 0,4 mol KOH A) 80 B) 60 C) 50 D) 40 E) 25
II. 0,3 mol NaOH ile 0,15 mol H2SO4

III. 0,6 mol Ca(OH)2 ile 1,2 mol HNO3
Yukarıda verilen çözeltilerin oda koşulla-
rında tepkimesi sonucu oluşan çözeltilerin
hangilerinde pH değeri 7 olur? Palme Yayınevi
5. Oda sıcaklığında 0,2 mol Ca(OH)2 çözelti-
sini tam nötrleştirmek için kütlece %25'lik
Çözüm: HCOOH çözeltisinden kaç gram kullanıl-
malıdır? (HCOOH = 46)
1 mol H 2SO 4'te 2 mol H+
iyonu vardır. A) 73,6 B) 70 C) 61,6
1 mol NaOH'ta ise 1 mol OH–
D) 36,8 E) 30
iyonu vardır.
H+ + OH– S H2O
2 mol 1 mol ––
–1 mol –1 mol +1 mol 3. HCl NaOH
1 mol – 1 mol
I II
tepkimesi sonucunda artan 1
mol H+ iyonu çözeltinin asidik Potas III
NH3
kostik
olmasını sağlar. Dolayısıyla 6. CaO + CO S Ca + CO2
oluşan çözeltide H+ iyonu V IV
sayısı OH– iyonu sayısından
Mg + ZnO S MgO + Zn
fazla olur. Çözeltide turnusol H2SO4 H3PO4 Yukarıdaki tepkimelerde bulunan oksit türleri
kağıdının rengini kırmızıya seçeneklerdeki örneklerle eşleştirildiğinde
çevirir. Yukarıdaki şemada potas kostik olarak be-
hangisi açıkta kalır?
lirtilen madde verilenlerden hangisinin eşit
H 2SO 4 ile NaOH çözeltileri
molü ile tam nötrleşir? A) Al2O3 B) Na2O C) Na2O2
arasında nötrleşme tepkimesi
gerçekleşir. A) I B) II C) III D) IV E) V D) SO3 E) NO
I, II, III
254 1. B 2. E 3. A 4. B 5. A 6. C
7. Aytaç, sud kostik ve zaç yağının nötrleşme 9.

tepkimesi sonucu sodyum sülfat oluşturması
olayını incelemek için bir deney tasarlıyor. 0,2 mol 0,1 mol Örnek
H2 SO4(suda) HCl(suda)
Bir erlenmayerin içine 100 mililitre H2SO4 Oda koşullarında bulunan X,
çözeltisi ve fenolftalein indikatörü koyduktan Y ve Z sulu çözeltileri ile ilgili
şu bilgiler veriliyor;
sonra H2SO4 çözeltisine büretten damla dam- 1. kap 2. kap
– Z sadece Y ile nötrleşme
la NaOH ilave ediyor.
Şekildeki kaplara 0,1'er mol Ca(OH)2 sulu çö- tepkimesi vermektedir.
Buna göre, Aytaç deney ile ilgili; zeltisi ayrı ayrı ilave ediliyor. – pH değeri en büyük olan
Z çözeltisidir.
I. Ekzotermik tepkime gerçekleşir. Buna göre, birinci ve ikinci kaplarda tur- Buna göre;
II. Erlenmayer içindeki çözeltinin pH değeri nusolun vereceği renkler aşağıdakilerden I. Z bazdır.
zamanla artar. hangisinde doğru verilmiştir? II. Y ile X aralarında tepkime
verebilir.
III. Erlenmayerde; 1. kap 2. kap III. X nötr olabilir.
H2SO4 (suda) + 2NaOH (suda) S ifadelerinden kaç numaralı
A) Kırmızı Mavi olanları doğrudur?
Na2SO4 (suda) + H2O (suda)
B) Kırmızı Renksiz
tepkimesi gerçekleşir.
C) Renksiz Kırmızı
sonuçlarından hangilerine ulaşabilir? D) Mavi Kırmızı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Mavi Renksiz
Palme Yayınevi
8. X(g)
Y(g)
Z(g)
H SO (suda) NaOH(suda)
2 4
I II 10. NaOH (suda) CO2 (suda)

KCl(k)
Gaz haldeki X, Y ve Z bileşikleri borular yar-
dımıyla kaplardaki çözeltilere gönderildiğinde
Y gazı birinci kapta, Z gazı ikinci kapta tepki-
meye girerken X gazı herhangi bir değişikliğe H2O(s) H2SO4 (suda) NaOH (suda)
uğramadan çıkıyor.
Buna göre, aşağıdaki bilgilerden hangisi

Yukarıdaki beherlere üzerindeki maddeler
yanlıştır? Çözüm:
eklendiğinde beherlerdeki çözeltilerin pH
A) Y gazının sulu çözeltisi baziktir. değişimi sırasıyla aşağıdakilerden hangi- pH değeri en büyük olan Z
B) Z gazının sulu çözeltisi asidiktir. olduğundan ve Z sadece Y
sinde doğru verilmiştir?
ile nötrleşme tepkimesi ver-
C) X, N2O gazı olabilir. A) Artar, artar, azalır diğinden Z bazik Y asidiktir.
D) Y ve Z gazlarının sulu çözeltileri karıştırılırsa X ise nötr olabileceği gibi
B) Azalır, artar, artar
nötrleşme tepkimesi verebilir. bazikte olabilir. X bazik veya
C) Değişmez, azalır, artar nötr ise Z ile tepkime vermez.
E) Birinci kapta H2SO4 çözeltisi yerine tuz
D) Değişmez, artar, azalır
ruhu çözeltisi konulduğunda Y gazı her- I, II, III
hangi bir değişikliğe uğramadan çıkar. E) Değişmez, artar, artar
7. E 8. E 9. A 10. D 255
pH Kavramı
6. TEST
pH Kavramı
pH "power of hydrogen" 1. Çözünmüş halde 0,3 mol KOH içeren bir sulu 3. Şekildeki gibi X çözeltisi üzerine Y çözeltisi
(hidrojenin gücü) teriminin kı- ilave edildiğinde X çözeltisinin pH değeri za-
çözeltiye sırasıyla,
saltmasıdır. H+ ve OH– iyon manla tablodaki gibi değişmektedir.
derişimleri yerine daha kolay I. 0,1 mol
ve anlaşılır olduğu için genel-
de asit ve bazlık pH ve pOH II. 0,2 mol Y(suda)
kavramlarıyla ifade edilir. III. 0,1 mol
pH= [H+] iyon derişimi gücünü
gösterir. pOH= [OH–] iyon de- HCl sıvısı ilave ediliyor. Her ilavede ortamın
rişimi gücünü gösterir. pH değeri oda sıcaklığında ölçülüyor.
Bir çözeltinin asit, baz ya
Buna göre, uygulanan işlemler sonucunda
da nötr olduğunu anlamak için
ölçülen ortam pH değeri ile ilgili aşağıdaki-
pH ölçeği kullanılır. pH ölçeği
0 ile 14 aralığında değişen bir lerden hangisi doğrudur? X(suda)
ölçektir.
I II III
A) pH = 7 pH > 7 pH < 7 Zaman (dk) 1 3 5 7 9 11 13
B) pH = 7 pH < 7 pH > 7 pH 3,0 3,6 4,2 5,8 6,4 7,0 7,8
C) pH > 7 pH = 7 pH < 7
Buna göre;
D) pH > 7 pH = 7 pH = 7 I. X çözeltisinin tadı ekşidir.
E) pH < 7 pH < 7 pH = 7 II. 5. dakikada oluşan çözelti asidiktir.
III. 11. dakikada oluşan çözelti elektrik akımı-
nı iletir.
Palme Yayınevi
2. yargılarından hangileri doğrudur?

pH < 7 pH > 7
X(suda) Y(suda) 4. pH değeri
13
8
� Bir sulu çözeltinin asitliği ya 7
6
da bazlığı pH ile belirlenir.
Z kabında
25ºC deki bir sulu çözeltide
pH değeri, 0 ile 14 arasın- Oda koşullarında pH değerleri verilen X ve Y 1
dadır. pH değeri 0-7 ara- Madde
çözeltileri Z kabında karıştırılıyor. 0 P A L M E
sında olan maddeler asidik,
7-14 arasında olan madde- Buna göre;
ler bazik özellik göstermek- Yukarıdaki sütun grafikte pH değerleri ve-
tedir. Asidik ve bazik özellik I. Kapta nötrleşme tepkimesi gerçekleşir. rilen P, A, L, M ve E maddeleri ile ilgili aşa-
göstermeyen nötr madde- ğıdakilerden hangisi yanlıştır?
II. Y çözeltisine göre fazla miktarda X çözel-
lerin pH değeri ise 7 dir.
tisi alınırsa kaptaki çözelti turnusol kağıdı- A) Nötr hale en uzak olan asit P’dir.
� Bir çözeltide asitlik artarsa
nı maviye boyar.
pH değeri ve bazlık azalır. B) M ile L’nin tepkimesinden tuz ve su oluşa-
Bir çözeltide bazlık artarsa III. Oluşan çözelti elektrik akımını iletir. bilir.
pH değeri artar, asitlik aza-
yargılarından hangileri doğrudur? C) A, fenolftaleinin rengini pembeye çevirir.
lır.
� Oda koşullarında pH değeri D) E maddesi, P ve L’nin tepkimesinden
ile pOH değerinin toplamı oluşmuş olabilir.
14’tür. D) II ve III E) I, II ve III E) Nötr hale en uzak olan baz M’dir.
256 1. C 2. C 3. E 4. D
5. I. Sabunlu su 7. a b c d
pH metre
II. Kezzap (HNO3) 0 X Y 7 Z T 14
III. Saf su Örnek
Yukarıdaki pH metrede oda koşullarındaki
IV. Sud kostik (NaOH) pH değerleri X, Y, Z ve T ile gösterilen a, b, Y(suda)
V. Zaç yağı (H2SO4) c ve d çözeltileri ile ilgili aşağıdaki yargılar-
Asidik özellik artar. pH metre Bazik özellik artar.
dan hangisi yanlıştır?
A) a ve d çözeltileri, birbirleriyle nötrleşme

tepkimesi verir. Y(suda)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
B) c ve d çözeltileri baziktir. X(suda)
Yukarıda verilen maddeler asidik ve bazik C) Sadece a ve b çözeltileri amfoter metaller-

özelliklerine göre pH metreye yerleştirildi- le tepkime verir.
ğinde aşağıdakilerden hangisi doğru olur? D) b çözeltisi mavi turnusolü kırmızıya çevirir.
X(suda)
X çözeltisine
E) c çözeltisi ele kayganlık hissi verir. pH damla damla Y
A) 0 değerine en yakın madde I olmalıdır. çözeltisi ilavesinde, X çözel-
B) Birinci madde ile ikinci madde birbirine en tisinin pH değerinin değişimi
7
aşağıdaki grafikte verilmiştir.
yakın maddeler olmalıdır.
C) 14 değerine en yakın madde V olmalıdır. 8. 25oC'deki pH değeri 2 olan bir çözeltiye,
pH
Eklenen Y
D) Üçüncü madde ile dördüncü madde birbi- I. Saf su 50 hacmi (mL)
rine en uzak maddeler olmalıdır. 7
II. NaOH katısı
E) 7 değerinde III olmalıdır.
III. CH3OH sıvısı
maddelerinden hangileri ilave edilirse Eklenen Y
50 hacmi (mL)
Palme Yayınevi
pH = 7 olabilir?
Buna göre;
I. Y çözeltisi baziktir.
D) I ve II E) II ve III II. Son çözeltide H+ iyonu
sayısı OH- iyonu sayısın-
dan azdır.
9. III. 50 mililitre Y çözeltisi ek-
lendiğinde tam nötrleşme
pH
gerçekleşir.
6. SO3 ve NH3 gazlarının ayrı kaplarda yeterli 10 yargılarından kaç numaralı
miktarda saf suda çözünmesi sağlanarak çö-
zeltiler hazırlanıyor.
7
Buna göre, oluşan çözeltilerle ilgili aşağı-
2 Çözüm:
daki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Zaman (dk) Grafiğe bakıldığında baş-
1 3 7
(Saf suyun pH değerinin 7 olduğu varsayıla- langıçta pH değeri 7'nin al-
caktır.) X çözeltisine, Y çözeltisi eklendiğinde pH de- tında olduğundan X çözeltisi
asidiktir. Y eklendikçe pH
A) NH3 çözeltisinin pH değeri 7'den büyük- ğerinin zamanla değişim grafiği yukarıda veril-
değeri 7'nin üzerine çıktığın-
tür. miştir.
dan Y çözeltisi baziktir. Son
Buna göre; çözeltide OH– iyonu sayısı H+
B) SO3 çözeltisi mavi turnusol kağıdının
rengini kırmızıya çevirir. I. X çözeltisi asittir. iyonu sayısından fazla olur.
Grafiğe bakıldığında eklenen
C) SO3 gazı suda çözündüğünde ortamdaki II. Y çözeltisi bazdır.
Y çözeltisi 50 mililitre oldu-
H3O+ iyonu derişimi artar. III. 3. dakikada karışım nötrdür. ğunda pH değeri 7'dir. Yani
D) SO3 çözeltisinin pH değeri 7'den küçüktür. yargılarından hangileri yanlıştır? tam nötrleşme gerçekleşmiş-
tir.
E) NH3 gazı suda çözündüğünde ortamdaki
OH– iyonu derişimi azalır. I, II, III
5. E 6. E 7. C 8. B 9. C 257
Asit – Baz İndikatörleri

7. TEST
Asit-Baz İndikatörleri
Asit ve bazlar için en iyi tanı- 1. 3. Fenolftalein indikatörü asidik ve nötr ortamda
ma yollarından birisi indikatör- renksiz, bazik ortamda pembe renk verir. Bir
Y çözeltisi
lerdir. İndikatörler nötralleşme kaptaki fenolftalein damlatılmış 0,2 mol HCl
tepkimelerinin tamamlanıp ta- çözeltisine azar azar Ca(OH)2 çözeltisi ekleni-
mamlanmadığının anlaşılması yor.
için çoğu zaman farklı pH ara-
lıklarında farklı renk oluşturabi- Buna göre, bu işlemde kaptaki çözeltinin
len maddelerdir. rengi ile ilgili;
Asit ya da baz indikatörleri
I. 0,1 mol Ca(OH)2 çözeltisi eklendiğinde
aslında çözelti ortamındaki X çözeltisi
çözeltinin rengi, eklenmeden önceki ile
H+ ya da OH– ile tepkimeye
girerek farklı renk alan zayıf
aynıdır.
asit veya bazlardır. II. Ca(OH)2 çözeltisi eklenmeden önce renk-
Asit ya da bazlardan biriyle sizdir.
renk veren madde diğerinin Oda koşullarında bulunan A indikatörü asidik
III. 0,2 mol Ca(OH)2 çözeltisi eklendiğinde
etkisi ile rengini değiştirir. ortamda renksiz, nötr ortamda yeşil, bazik
çözeltinin rengi pembe olur.
Asitlerin ve bazların daha ortamda pembe renk alır. İçinde X çözeltisi
tehlikesiz bir şekilde tanınma- bulunan bir kaba A indikatörü döküldüğünde yargılarından hangileri doğrudur?
sını sağlayan maddeler indi- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
çözelti pembe renk alırken, oluşan çözeltiye Y
katörlerdir.
çözeltisi eklendiğinde ortam renksizleşiyor. D) II ve III E) I, II ve III
Buna göre;
I. Y çözeltisi nötrdür. 4. Bir indikatör (ayıraç), sulu çözeltide H+ iyon-
II. pH değeri zamanla azalır. ları sayısı, OH- iyonları sayısından büyük ol-
duğunda sarı, küçük olduğunda mavi renk
III. Tepkime sonunda pH = 7 olur.
vermektedir.
Palme Yayınevi
20 mL X 20 mL Y
2.
Turnusol kağıdı X belirteci Y belirteci
Asit Kırmızı Kırmızı Pembe

10 mL Y + 10 mL Z +
indikatör indikatör
Baz Mavi Renksiz Kırmızı
Bazı belirteçlerin üzerlerine asit ve baz dökül-

I. II.
düğü zaman hangi renge dönüştükleri yukarı-
daki tabloda verilmiştir. Kuvvetli asit ya da kuvvetli baz olan, eşit
moldeki X, Y, Z çözeltileri şekildeki gibi ka-
Buna göre; rıştırıldığında,
I. Üzerine asit döküldüğü zaman kırmızı ren- I. durumda renk sarıdan maviye,
ge dönüşen bütün maddeler X belirtecidir.
II. durumda renk maviden sarıya
II. Bir maddeye asit döküldüğünde pembe
dönüşmektedir.
renge dönüşüyorsa bu madde Y belirteci-
Buna göre, X, Y, Z çözeltilerinden hangileri
dir.
asit, hangileri bazdır?
III. Y belirteci, turnusol kağıdı ile aynı özellik-
lere sahiptir. A) Y asit, X ve Z baz
yargılarından hangileri doğrudur? B) Z asit, X ve Y baz

C) X asit, Y ve Z baz
D) Y ve Z asit, X baz
D) I ve III E) II ve III E) X ve Z asit, Y baz
258 1. B 2. B 3. E 4. A
5. Metil oranj asidik ortamda kırmızı, nötr ortam- 7. Büret

da portakal, bazik ortamda ise sarı renk alır.
1 mol 1 mol 1 mol 1 mol
X çözeltisi Örnek
NaOH NH3 H2SO4 NaOH
+ + + + Metil oranj indikatörü asi-
metil oranj metil oranj metil oranj metil oranj
Erlen dik ortamda kırmızı, nötr
ortamda portakal ve bazik
Y çözeltisi ortamda ise sarı renk verir.
1 mol 2 mol 2 mol
+
HCl(suda) KOH(suda) H2O(s) HCl(suda) metil oranj Buna göre, süt, sofra
tuzu çözeltisi, limon suyu,
Şekildeki erlende Y çözeltisi ile asidik or-
tamda kırmızı, nötr ortamda portakal, bazik magnezya sütü ve mide
I II III IV ortamda sarı renk alan metil oranj indikatörü özsuyu maddelerinden
bulunmaktadır.
Yukarıdaki kaplara üzerlerindeki çözeltiler kaç tanesi metil oranja
Başlangıçta sarı renk olan ve 1 mol Y içeren
ilave edildiğinde oluşan yeni çözeltilerin çözeltiye, 1 mol X içeren çözelti eklendiğinde kırmızı renk verir?
renkleri aşağıdakilerden hangisinde yanlış gerçekleşen nötralleşme tepkimesi sonucu
verilmiştir? çözelti kırmızı renk alıyor.
Çözelti Renk Buna göre, X ve Y maddeleri ile ilgili;
A) I Portakal X Y
B) II Sarı I. H2SO4 NaOH
C) III Portakal II. H3PO4 KOH
D) IV Kırmızı III. HCl Ca(OH)2
E) III Kırmızı
yukarıdakilerden hangileri örnek olarak ve-
rilebilir?
Palme Yayınevi
6. Bir belirteç asit çözeltisinde sarı, baz çözelti-
sinde mavi renk almaktadır.
8.
2 mol X(suda) 2 mol Y(suda) Bromtimol
mavisi damlatılmış
NaOH çözeltisi
1 mol Y ve 1 mol Z ve Bromtimol

belirteç belirteç mavisi
damlatılmış
0,1 mol
I. II. HCl çözeltisi
Kuvvetli asit ya da baz olan X ile Y ve Y ile

Z çözeltileri şekildeki gibi karıştırıldığında olu- Bromtimol maddesi bir boyar maddedir ve
şan renkler ile ilgili şu bilgiler veriliyor; asidik ortamda sarı, bazik ortamda mavi, nötr Çözüm:
- Birinci çözeltide renk sarıdan maviye dö- ortamda yeşil renk verir. Yukarıdaki düzenek-
Madde Özellik Renk
nüşmektedir. te HCI çözeltisi üzerine azar azar NaOH dam-
Süt Asidik Kırmızı
- İkinci çözeltide renk maviden sarıya dö- latılıyor.
Sofra tuzu Nötr Portakal
nüşmektedir. Bu işlemde kaptaki çözelti ile ilgili aşağıda- çözeltisi
Buna göre, X, Y ve Z çözeltilerinin sınıflan- ki ifadelerden hangisi yanlıştır? Limon suyu Asidik Kırmızı
Magnezya Bazik Sarı
dırılması aşağıdakilerden hangisinde doğ- A) NaOH damlatılmadan önce sarı renklidir.
sütü
ru olarak verilmiştir? B) 0,05 mol NaOH damlatıldığında asidiktir. (Mg(OH)2)
X Y Z Mide Asidik Kırmızı
C) 0,1 mol NaOH damlatıldığında renk yeşil-
A) Asit Asit Baz dir. özsuyu
B) Baz Asit Baz
D) 0,2 mol NaOH damlatıldığında pH değeri 7
C) Baz Baz Asit
den küçüktür. 3
D) Baz Asit Asit
E) Asit Baz Baz E) 0,5 mol NaOH damlatıldığında renk mavi-
dir.
5. C 6. B 7. C 8. D 259
Metallere Etkisi – I
8. TEST
Metallere Etkisi
1. 4. – Elektriği iletir.
w Bazı asitler metaller ile et-
kileştiğinde oluşturdukları – Kırmızı turnusolun rengini maviye çevirir.
tuzun yanında hidrojen Y(suda) – Zn metaline etkir.
gazı (H2) açığa çıkarırken,
Yukarıda özellikleri verilen madde ile ilgili;
bazıları asidin yapısına
göre CO2, SO2, NO veya I. Asitlerle nötrleşme tepkimesi verir.
X(k)
NO2 gibi gazlar oluşturur- II. Na gibi aktif metallerle H2 gazı açığa çıka-
lar. rır.
Laboratuvarda çalışma yapan kimya öğret-
w Aktif metaller (Cu, Hg, Ag, meni, bir miktar Y çözeltisinin bulunduğu X III. Oda sıcaklığında pH > pOH'tır
Au, Pt dışındaki metaller) kabının altında sızıntı olduğunu gözlemlemiş-
asitlerle tepkimeye girerek tir.
tuz ve H2 gazı oluştururlar. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
Buna göre, X–Y çifti aşağıdakilerden han-
Na(k)+HCl(aq) → gisi olamaz? D) II ve III E) I, II ve III
1
NaCl(aq) + H2(g) 5.
2 X Y
Zn(k)+2HNO3(aq)→ Zn Ag Hg
A) Cam HF
Zn(NO3)2(aq)+H2(g)
B) Ag H2SO4
w Al ve Zn gibi amfoter (hem
C) Cu HCl
asit hem de bazlarla tepki-
Ca(OH)2 NaCl HCl
meye giren maddeler) me- D) Na H2SO4
(suda) (suda) (suda)
taller asitlerle tepkime ver- E) Ca HNO3
diği gibi kuvvetli bazlarla
I II III
da tepkime vererek tuz ve
Palme Yayınevi
hidrojen gazı oluştururlar.

Yukarıdaki kaplarda bulunan çözeltiler üzeri-
(Amfoter metal: Zn, Cr, Sn,
2. ne belirtilen metaller daldırılmıştır.
Pb, Al, Be, Ga)
Sulu çözelti pH Buna göre, kapların hangilerinde H2 gazı
Al(k) + 3NaOH(suda) →
3 I pH= 7 açığa çıkar?
Na3AlO3(suda) + H2(g)
2
II pH < 7
w Pasif metaller, aktif metal-
III pH > 7
ler gibi tüm asitlerle etkileş- D) I ve III E) II ve III
mezler. Ancak Cu, Hg ve Ag Yukarıda verilen sulu çözeltilerden hangi-
yarı soy metalleri oksijenli leri oda koşullarında Mg metali ile tepkime
vermez? 6. I. Asitler soy metallere etki ederek H2 gazı
ve kuvvetli asitlerle (H2SO4
açığa çıkarırlar.
ve HNO3 gibi) etkileşerek A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
H2 gazı yerine SO2, NO ve II. Yapısında oksijen bulunduran kuvvetli
D) II ve III E) I, II ve III asitler pasif metallerle tepkime verebilir.
NO2 gazları oluştururlar.
III. Elektron verme eğilimi hidrojenden fazla
Cu(k)+HCl(suda)→
olan metaller, asitlerle tepkimeye girdiğin-
Tepkime vermez.
de H2 gazı açığa çıkarır.
2Ag(k) + 2H2SO4(derişik) IV. HCl çözeltisinin tüm metallerle tepkime-
3. NaOH çözeltisi aşağıda verilen kaplardan
→
hangisinde saklanamaz? sinden H2 gazı açığa çıkar.
Ag2SO4(aq) + SO2(g) + Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y)
2H2O(s)
A) Na metalinden yapılmış kapta
olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıra-
B) Fe metalinden yapılmış kapta landığında aşağıdakilerden hangisi doğru
C) Cu metalinden yapılmış kapta olur?
A) D, Y, D, Y B) Y, D, D, Y C) D, D, Y, Y
D) Ag metalinden yapılmış kapta
E) Al metalinden yapılmış kapta D) Y, Y, D, D E) Y ,D, D, D
260 1. C 2. C 3. E 4. C 5. A 6. B
7. Aşağıdaki metallerden hangisi hem asitler- 10. Bir kuvvetli baz çözeltisi ile ilgili;
le hem de bazlarla tepkimeye girmez?
I. İçine Al parçaları atılırsa H2 gazı açığa çı- w Soy metaller (Au ve Pt)
karır. oksijenli asitler de dahil
A) Zn B) Hg C) Ni
olmak üzere hiçbir asit ile
D) Ca E) Au II. İçerisinden CO2 gazı geçirilirse bir tuz olu- tepkime vermez. Sadece
şur. kral suyu denilen bir asit
III. Üzerine HNO3 ilave edildiğinde tepkime karışımı ile tepkime verir.
Au + 3HNO3 + 4HCl S
sonucu NO2 gazı oluşturur.
8. HAuCl4 + 3NO2(g) + 3H2O
Elastik balon w Asitler Na 2CO3, CaCO3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ve KHCO3 gibi karbonatlı
D) I ve III E) II ve III bileşiklerle tepkimeye gire-
rek CO2 gazı oluştururlar.
CaCO3(k) + 2HCl(aq) →
CaCl2(aq) + CO2(g) + H2O(s)

11. Aşağıdaki tepkimelerin hangisinden H2
H2SO4(suda) gazı oluşmaz?
Zn(k) A) Fe + HCl ¡
Asitler ve Bazlar Nasıl Sak-
B) Al + KOH ¡ lanmalıdır?
HF hariç tüm asitler ve bazlar
Yukarıdaki sistemde Zn metali, H2SO4 çözel- C) Na + HNO3 ¡
cam şişelerde saklanabilir.
tisi ve kabın ağız kısmında elastik bir balon D) Cu + H2SO4 ¡ Ancak HF camla tepkimeye
bulunmaktadır. girer.
E) Na + H2O ¡
Palme Yayınevi
Aynı sıcaklıkta gerçekleşen tepkime so- Saf haldeki sülfürik asit, fos-
forik asit ve asetik asidin
nunda;
nem çekme ve çözünürken
I. Elastik balonun hacmi zamanla artar. 12. ısı açığa çıkarma özellikleri
HNO3(derişik) vardır. Bu asitlerin sulu çözel-
II. Çözeltinin pH değeri zamanla artar.
tileri hazırlanırken aşırı ısınma
III. Elastik balonun şişmesini sağlayan SO2 X nedeniyle kap eriyebilir ya da
gazıdır. parçalanabilir. Su ilavesiyle
yargılarından hangileri doğrudur? de etrafa asit sıçrayıp zarar
verebilir. Bu nedenle çözelti
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II hazırlanırken asla asit üzerine
Y
su ilave edilmemeli, su üzerine
D) I ve III E) II ve III Zn(k) Ag(k) Gaz
Na2CO3(k) asit konulmalıdır.
Yukarıdaki sistemde X musluğu açılarak veri-

9. I. HCl(suda) len maddeler ile HNO3 sulu çözeltisinin etkile-
II. HBr(suda) şimi sağlanıyor.
III. CaO(suda) Buna göre, kaptaki Y musluğundan hangi
IV. NH3(suda) gazların çıkması beklenir?
V. HNO3(suda) A) N2 ve O2
Yukarıda verilen sulu çözeltilerden hangi- B) H2 ve NO
si Cu metalinden yapılmış kapta saklana-
C) NO ve CO2
maz?
D) H2, NO2 ve CO2
E) N2, NO2 ve CO2
7. E 8. C 9. A 10. C 11. D 12. D 261

Metallere Etkisi – II
9. TEST
Örnek
1. 4.
Alüminyum (AI), sodyum H2SO4
Ag Ca Derişik
(Na) ve bakır (Cu) metalle- çözeltisi
metali metali H2SO4 çözeltisi
rinden oluşan bir karışımı
bileşenlerine ayırabilmek
için;
X Y Z
I. Önce HCI, sonra H2SO4
çözeltisi çözeltisi çözeltisi Saf su
te çözmek
II. Önce KOH, sonra HCI de X Y
pH= 2 pH= 12 pH= 1 Cu
çözmek I II III metali
III. Önce Ca(OH)2, sonra HBr
Oda koşullarında birinci kaptaki çözeltiye İçerisinde Cu metali bulunan kaba bir miktar
de çözmek
H2SO4 çözeltisi, ikinci kaptaki çözeltiye Ag derişik H2SO4 çözeltisi ekleniyor.
işlemlerinden kaç tanesini metali, üçüncü kaptaki çözeltiye Ca metali Buna göre, bu olay ile ilgili;
yapmak tek başına yeterli ekleniyor. I. X kabında kimyasal bir reaksiyon gerçek-
olur? leşir ve gaz çıkışı olur.
Buna göre I, II ve III kaplarının hangilerinde
tepkime gerçekleşir? II. Reaksiyon sonunda Y kabındaki sıvının
pH değeri 7’den küçük olur.
III. Y kabında oluşan çözelti elektrik akımını
D) II ve III E) I ve III iletir.
Palme Yayınevi
2. Bir alaşımdan alınan üç ayrı örnek üzerine 5. Asitler karbonatlı bileşiklerle tepkimeye gire-
H2SO4 dökülünce H2 ve SO2, HCI dökülünce rek CO2 gazı oluşturur.
H2, NaOH dökülünce H2 gazları açığa çıkıyor. Buna göre, aşağıda verilen maddelerden
Buna göre, bu alaşım aşağıdaki metallerin hangisi asitler ile CO2 gazı açığa çıkarır?
hangisinden oluşabilir? A) Zaç yağı B) Sud kostik
C) Amonyak D) Kireç taşı
A) Cu, Na B) Ag, Mg C) Zn, Cu
Çözüm: E) Sönmemiş kireç
Alüminyum amfoter metal, D) Ag, Au E) Cu, Mg, Au
sodyum aktif metal, bakır ise 6.
yarı soy metaldir.
Birincide HCI ile AI ve Na Yarı soy Na elementinden
Formülü CuO dur.
metaldir. aktiftir.
tepkime verdiğinden ayrılma
olmaz. I II III
İkincide KOH ile alüminyum
X + 2HNO3(derişik) ¡
ayrılırken, HCI ile sodyum ay-
NO2(g) + H2O + CuNO3
rılır.
Üçüncüde Ca(OH)2 ile alümin- 3. Metal + Asit $ Tuz + Gaz + Su Yukarıda verilen kavram haritasında yer
yum ayrılırken, HBr ile sod-
Yukarıdaki tepkimeye birbiri ile ilişkili aşa- alan tepkimedeki X maddesi ile ilgili kutu-
yum ayrılır.
ğıdaki maddelerden hangisi yazılamaz? cuklarda verilen yargılardan hangileri doğ-
rudur?
A) H2SO4 B) SO2 C) Zn A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
2
D) H2O E) Cu D) II ve III E) I, II ve III
262 1. B 2. C 3. C 4. E 5. D 6. A
7. 10.
H2O X(k) Y(k)
Örnek
sıvısı
Zn metali
Açığa
NaOH (k)
Tepkime çıkan gaz
HBr HBr
çözeltisi çözeltisi I. Ca + HCl S H2
II. CaCO3 + HBr S O2
HNO3 (suda) HNO3 (suda) HNO3 (suda) III. Cu + HNO3 (derişik) S NO2
Yukarıda verilen kaplarda eşit sayıda HBr IV. Ag + H2SO4 S SO2
çözeltileri vardır. Birinci kaba X metali, ikinci
I II III V. Zn + KOH S H2
kaba ise Y metali eklendiğinde sadece ikinci
kapta bir değişiklik gözleniyor. Yukarıdaki tepkimelerden
Can, oda koşullarındaki üç ayrı kapta bulunan kaç tanesinin gerçekleş-
HNO3 çözeltisine sırası ile NaOH katısı, Zn Buna göre, mesi durumunda açığa
metali ve H2O sıvısı ekliyor. çıkan gaz yanlış verilmiştir?
I. X bir soy metal olabilir.
Buna göre hangi kaplarda, maddelerin ila- II. Y, Ca metali olabilir.
veleri ile pH değeri artar?
III. İkinci kapta tuz oluşur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

8. Al metali H2SO4 çözeltisine atıldığında

Al2(SO4)3 tuzu ve H2 gazı oluşur.
11.
Palme Yayınevi
Buna göre,
Element HBr NaOH HNO3
I. Çözeltinin pH değeri zamanla artar. X + – +
II. Kimyasal değişim gerçekleşmiştir. Y – – +
III. Nötrleşme tepkimesidir. Z + + +
Yukarıdaki tabloda (+) ile tepkimenin oluştu-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ğu, (–) ile tepkimenin oluşmadığı belirtilmekte-
D) II ve III E) I, II ve III dir.
Çözüm:
Buna göre, X, Y ve Z metalleri aşağıda ve-
rilenlerden hangisi olabilir? I. Ca + 2HCl S CaCl2 + H2
9. X(k) + HNO3(suda) ¡
X Y Z II. CaCO3 + 2HBr S
XNO3(suda) + 1/2H2(g)
A) Na Al Cu CaBr2 + CO2 + H2O
3Y(k) + 4HNO3(suda) ¡
B) Fe Al Na III. Cu + 2HNO3 S
3YNO3(suda) + NO(g) + 2H2O(s)
C) Al Cu Na CuNO3 + NO2 + H2O
Yukarıdaki tepkimelerde X ve Y metallerinin
D) Na Cu Al
HNO3 çözeltisi ile reaksiyonları verilmektedir. IV. Ag + 2H2SO4 S
E) Cu Na Al
Buna göre, Ag2SO4 + SO2 + 2H2O
I. X, Na metali olabilir. V. Zn + 2KOH S

II. Y, Mg metali olabilir. K2ZnO2 + H2
12. Aşağıdaki metallerden hangisi KOH'ın sulu
III. X ve Y, Cu metali olabilir.
çözeltisi ile tepkime vermez?
yargılarından hangileri doğrudur? 1
A) Zn B) Cr C) Sn
D) Pt E) Al
7. E 8. C 9. A 10. E 11. D 12. D 263

Metallere Etkisi – III
10. TEST
Örnek
1. 3. Asit çözeltilerinin X, Y ve Z metallerine etkisi-
nin araştırıldığı bir deneyde gaz çıkışı olduğu
X Y 3 işareti ile gaz çıkışının olmadığı 7 işareti ile
1 litre çözeltisi çözeltisi
NaOH(suda) gösterilmiştir.
I II HCl sulu H2SO4 sulu

25ºC Metal
çözeltisi çözeltisi
25ºC de yukarıdaki kapta bu- Bir öğrenci asit ve baz oldukları bilinen X ile Y X 7 3
lunan 1 litrelik NaOH çözeltisi- çözeltilerinin hangisinin asit hangisinin baz ol-
Y 7 7
ne ayrı ayrı duğunu anlamak için kaplara Fe metali atıyor.
1. işlem: Saf su ilavesi Birinci kapta tepkime olduğu, ikinci kapta bir Z 3 3
2. işlem: Al metali ilavesi değişiklik olmadığını gözlüyor. Buna göre, metallerin en aktif olandan en
işlemleri uygulanıyor. Buna göre, öğrenci deney ile ilgili; az aktif olana doğru sıralaması aşağıdaki-
Buna göre, yapılan işlemler I. X çözeltisinin oda koşullarındaki pH değe- lerden hangisidir?
sonucunda NaOH çözelti- ri 11 olabilir.
A) Z, X, Y B) X, Y, Z C) Y, Z, X
sinde meydana gelen deği- II. Y, asit çözeltisidir.
D) Z, Y, X E) Y, X, Z
şimlerle ilgili kaç numaralı III. X, CH3COOH çözeltisi olabilir.
ifade yanlıştır? IV. X ile Y çözeltileri karıştırılırsa aralarında
tepkime olabilir.
Çözeltide
işlem meydana gelen yukarıdakilerden hangilerini söyleyemez? 4. I. CH3OH
değişim II. NH3
A) I ve IV B) I ve II C) II ve III
III. HNO3
Palme Yayınevi
I. 1 Yoğunluğu
azalır. IV. H2SO4
V. MgO
II. 2 H2 gazı açığa
çıkar. Yukarıda verilen bileşiklerden kaç tanesi-
2. nin sulu çözeltisi gümüşden yapılmış kapta
III. 1 Elektrik ilet-
saklanabilir?
kenliği azalır.
IV. 2 H+ iyonu deri-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
X çözeltisi Y çözeltisi
şimi artar.
V. 1 Na+ iyonu mol
Yukarıdaki kaplarda bulunan çözeltiler ile ilgili
sayısı artar.
şu bilgiler veriliyor;
– Na metali her iki çözelti ile de tepkime ver- 5. Cu + HCI S Tepkime vermez.
miyor.
3Cu + 8HNO3 S 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
– Zn metali her iki çözelti ile de tepkime ve-
riyor. CuO + 2HCI S CuCI2 + H2O
Buna göre; Yukarıdaki tepkimelere göre,
I. X ve Y’nin sulu çözeltileri elektrolittir. I. Cu metali hiçbir asit ile tepkime vermez.
II. X ve Y çözeltilerinin oda koşullarındaki pH II. Asitlerin kimyasal özelliği aynı değildir.
Çözüm: değerleri 7’den büyüktür. III. Metal oksitler bazik karakterlidir.
Çözeltiye saf su eklendiğinde III. X: KOH çözeltisi, Y: HF çözeltisi olabilir. sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
çözeltinin derişimi azalır. Na+
iyonu mol sayısı değişmez. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
V
264 1. B 2. B 3.A 4. C 5. E
6. İçerisinde bir miktar Ca bulunan 20 gramlık bir 9. Bakır (Cu) ve altın (Au) elementlerinin 0,5
kaya parçası HCI çözeltisine atıldığında nor- mollük karışımının H2SO4 ile tepkimesinden
mal koşullarda 4,48 litre H2 gazı açığa çıkıyor. normal koşullarda 4,48 litre SO2 gazı oluş- Örnek
Buna göre, kaya parçasındaki Ca, kütlece maktadır.
Ca(k) + X(suda) S
% kaçlıktır? Buna göre, karışımdaki altının mol sayısı
(Ca : 40) aşağıdakilerden hangisidir? Y(suda) + H2(g)
A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50 tepkimesiyle ilgili;
(Cu + 2H2SO4 S CuSO4 + SO2 + 2H2O)
I. Metal - asit tepkimesidir.
(Au + H2SO4 S Tepkime yok.)
II. X maddesi asittir.
A) 0,3 B) 0,25 C) 0,2 D) 0,15 E) 0,1
III. Y maddesi Ca'nın bir tu-
zudur.
10.
7. Aşağıda verilen tepkimelerden hangisinde CaCO3(k)
açığa çıkan gaz yanlış verilmiştir?
A) Na + HCI S ..... + 1/2H2(g)
B) CaCO3 + HCI S ..... + ..... + CO2(g)
HNO3(suda)
C) H2SO4 + Hg S ..... + ..... + SO2(g)
D) AI + HNO3 S ..... + NO2(g)
E) Zn + H2SO4 S ..... + H2(g)
Yukarıda verilen kaptaki çözeltiye CaCO3
Palme Yayınevi
katısı eklendiğinde açığa çıkan gaz ile ilgili;

I. K2O ile K2CO3 oluşturur.
II. H2O ile H2CO3 oluşturur.
III. SO2 ile tepkime vermez.
8. Aşağıdaki deney tüplerine bazı çözeltiler ko- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
nulduktan sonra bu çözeltiler üzerine belirtilen D) I ve II E) I, II ve III

maddeler ilave edilmiştir.
Buna göre, hangi tüpe alev yaklaştırıldığın-
da yanma olmaz?
Zn(k) Cu(k) Zn(k)
A) B) C)
Çözüm:
11. Mg - Cu alaşımının 56 gramı, yeterli miktar- Aktif metallerden biri olan Ca

HNO3 HBr NaOH
(suda) (suda) (suda) da HCI çözeltisinde çözündüğünde normal metali asitlerle tepkimeye gir-
koşullarda 4,48 litre hacim kaplayan H2 gazı diğinde H2 gazı açığa çıkarır.
açığa çıkmaktadır. Örneğin tepkime
Na(k) Al(k)
D) E) Buna göre, alaşımdaki Mg metalinin mol Ca + 2HCl S CaCl2 + H2
sayısının, Cu metalinin mol sayısına oranı şeklinde olabilir. Yani metal -
kaçtır? asit tepkimesi gerçekleşir. X
HCl H2SO4
maddesi asittir. Y maddesi de
(suda) (suda)
(Mg : 24, Cu : 64) Ca'nın oluşturduğu bir tuzdur.
1 1 1
A) B) C) D) 2 E) 4 I, II, III
2 4 5
6. D 7. D 8. B 9. A 10. E 11. B 265

Asit ve Bazların Endüstri
ve Çevre Açısından
Değerlendirilmesi
11. TEST
Asit ve Bazların Fayda
ve Zararları 1. Asitler ve bazların depolanması ile ilgili; 4. • Asitlerin sulu çözeltileri hazırlanırken gü-
Asitler, bazlar ve tuzlar yaşam venlik önlemi almaya gerek yoktur. (D) (Y)
kalitemizi artıran, kolaylaş- I. Asit ve bazların saklandığı kaplar, içine
tıran, tarımsal üretimde, en- • Asitlerin yutulması durumunda; kusturma iş-
nem almayacak şekilde tasarlanmış olma-
düstri ve temizlikte binlerce lemi kesinlikle yapılmamalıdır. (D) (Y)
lıdır.
ürünü elde etmede kullandı-
• Kuvvetli bazlarla çalışılırken eldiven ve
ğımız çok önemli kimyasal II. Asit ve bazların konuldukları kaplar, bu
maddelerdir. tam yüz maskesi kullanılmalıdır. (D) (Y)
maddelere karşı dayanıklı olmalıdır.
Asitlerin ve bazların bulun- • Asit yağmurları NO2, CO2, SO2 gibi gaz-
duğu ambalajların üzerinde; III. Depolama alanının sıcaklığı kontrol altında
ların yağmur suyunda çözünmesi sonucu
w Fiziksel ve kimyasal özellikler- tutulmalıdır. oluşur. (D) (Y)
den kaynaklanan tehlikeler
önlemlerinden hangilerine uyulmalıdır? • Sanayi tesislerinde kullanılan asit veya
w İnsan sağlığı için oluşan
tehlikeler bazlardan kalan atıklar diğer atıklardan
w Çevre için oluşan tehlikeler ayrı toplanıp yok edilmelidir. (D) (Y)
belirtilmelidir. D) II ve III E) I, II ve III
Bu maddeler genelde çok
tahriş edici ve tehlikeli oldu-
ğundan kullanırken ya da de- Bu cümleleri okuyan bir öğrenci kaç tane-
polarken çok dikkatli olmak
gerekir.
sini doğru (D) olarak işaretler?
Depolamada, A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
2. Laboratuvarda cildine asit sıçrayan bir öğ-
w Asitler, bazlardan uzak tu- rencinin başvurması gereken en doğru ilk
tulmalıdır.
yardım önlemi aşağıdakilerden hangisidir?
w Asitler ve bazlar hem or-
ganik hem de alev alabilen A) Asit bulaşan bölgeyi tuz ruhu ile yıkamak
maddelerden ayrı tutulmalı-
B) Asit bulaşan bölgeyi yemek tuzu çözeltisi 5. Asit ve bazlarla çalışılırken alınması gere-
Palme Yayınevi
dır.
ile yıkamak ken önlemler ile ilgili aşağıda verilen yargı-
w Asit ve bazlar güneş ışığın-
dan uzak, serin, kuru ve iyi C) Asit bulaşan bölgeyi bol suyla yıkadıktan lardan hangisi yanlıştır?
havalandırılan alanlarda de- sonra zayıf bir baz olan NaHCO3 çözeltisi
polanmalıdır. A) Kullanım talimatına dikkat edilmelidir.
ile ıslatmak
w Asit ve bazların birçoğu B) Mümkünse çalışmalar çeker ocağın oldu-
nem çekicidir. Bu nedenle
D) Asit bulaşan bölgeyi nemli bez ile silmek
ğu ortamda yapılmalıdır.
asit ve bazların saklandığı E) Asit bulaşan bölgeyi kireçli su ile yıkamak
kaplar, içine nem almaya- C) Ortam çok iyi havalandırılmalıdır.
cak şekilde tasarlanmış ol-
D) Etkilerini artırmak için miktarı ya da derişi-
malıdır.
mi artırılmalıdır.
w Metal kaplar içine asit ve
baz konulmamalı, cam ya E) Deney araç-gereçleri cam malzemelerden
da plastik kaplar içinde 3. I. Vücudumuzun herhangi bir yerine veya seçilmelidir.
saklanmalıdır. giysimize asit dökülmesi durumunda bol
w Asit ve baz içeren şişeler sirkeli su ile yıkanmalıdır.
kapalı ve etiketlenmiş ol-
malıdır. II. Asit ve baz çözeltileri mümkün olduğunca
metal kaplarda saklanmalıdır.
w Asitler ve bazlar metal raf-
larda saklanmamalıdır. III. Asit veya baz çözeltisinin cilde zarar ver- 6. Bir kimyasalın asit ya da baz olduğunu an-
w Raflardan düşme tehlike- memesi için eldiven giyilmelidir. lamak için;
sine karşın asitler ve bazlar
IV. Asit ve baz çözeltileri ile yapılan deneyler- I. Çıplak elle dokunmalıyız.
tabana yakın yerlerde sak-
lanmalıdır. de bu maddeler asla koklanmamalıdır.
II. Tatlarına bakmalıyız.
w Asit ve baz çözeltileri, de- V. Asit veya baz çözeltileri ile yapılan deney-
rişimleri değişmeyecek şe- ler sırasında gözlük takılmalıdır. III. İndikatör kullanmalıyız.
kilde depolanmalıdır. yukarıda verilenlerden hangileri yapılabilir?
Yukarıda verilen ifadelerden kaç tanesi
w Asit ya da baz çözeltisinin
saklandığı kabın ağzı mut- doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
laka kapatılmalıdır. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) II ve III E) I ve III
266 1. E 2. C 3. C 4. B 5. D 6. C
7. • Laboratuvar çalışmaları sırasında asit 10. Asit yağmurlarının oluşmasını azaltmak

üzerine su ilave edilmemelidir. Çözeltiler için aşağıdaki önlemlerden hangisi uygun
w Asit ve bazlarla yapılan ça-
hazırlanırken su üzerine yavaş yavaş asit değildir? lışmalar sırasında zehirli
eklenmelidir. (D) (Y) gazlar oluşabileceğinden
A) Enerji ihtiyacını karşılamak için doğal gaz, çalışmalar çeker ocak al-
• Asit yağmurları göl, nehir, baraj sularının
güneş ve rüzgar enerjisi, nükleer enerji, tında yapılmalıdır.
asitliğini artırır. (D) (Y)
jeotermal enerji gibi seçenekleri tercih et- w Asit ve baz gibi kimyasal
• Asit yağmurları toprağın pH dengesini bo- mek maddelerin tadına bakılma-
zar. (D) (Y) malıdır.
B) Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takarak
• Asit yağmurları su ve karasal ekosistemi w Laboratuvar önlüğü, eldi-
tozları ve kirletici gazları tutmak ven, yüz maskesi ve gözlük
olumsuz etkiler. (D) (Y)
gibi koruyucu ekipmanlar
C) Sera gazlarının salınımını artırmak
• Zaç yağı, kezzap ve tuz ruhundan iki kullanılmalıdır.
tanesi hava kirliliği sonucu yağmurla D) Egzoz gazları salınımını azaltmak için top- w Asit ve bazların aktarımı kırıl-
beraber yeryüzüne inen asitlerdendir. lu taşıma araçlarını teşvik etmek maz kaplarda yapılmalıdır.
(D) (Y) E) Doğal gaz, LPG ve elektrikle çalışan araç- w Vücudunuzun herhangi bir
yerine veya giysinize asit
Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve ların kullanımını yaygınlaştırmak döküldüğünde hemen bol
yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır. su ile yıkanmalı veya üzerine
sodyum karbonat çözeltisi
Bu cümleleri okuyan bir öğrenci kaç tane- dökülmelidir.
sini doğru olarak işaretler? w Asit ve bazların buharları
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 koklanmamalıdır.
w Vücudunuzun herhangi bir
11. Asit yağmurları ile ilgili aşağıdaki yargılar- yerine veya giysinize baz
dökülünce hemen bol su
dan hangisi yanlıştır? veya sirkeli su ile yıkanma-
8. Asitlerin ve bazların depolanması sırasın- lıdır.
A) Topraktaki mineralleri çözerek, bitkiler için
da; w Kirlenmiş kıyafetler ile labo-
Palme Yayınevi
yararlı elementleri topraktan uzaklaştırır. ratuvar dışına çıkılmamalıdır.

I. Asitlerin bazlarla olan temasını önlemek B) Ormanlarda asitliğe duyarlı ağaç türlerini w Asitler su ile şiddetli tepkime
II. Havalandırma koşullarını iyi ayarlamak yok edebilir. verdikleri için suyu asidin
üzerine eklememek gerekir.
III. Maddelerin güneş ışığıyla temasını sağla- C) Metal ve mermer malzemelerden yapılmış Asit, suyun üzerine kabın
mak eserlerde korozyona neden olur. kenarından yavaş yavaş ek-
lenmelidir.
yukarıda verilenlerden hangileri uyulması D) Yer üstü sularını asitleştirerek canlılar için
Asitlerin ve bazların nere-
gereken kurallardan biri değildir? yararlı hale getirir. deyse tamamı "çevreye zararlı"
güvenlik sembolü taşır. Bazlar
E) İnsan ve hayvanlarda nefes almayı zor-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II nehir sularına karıştığında pH
laştırır; nefes darlığı, akciğer kanseri gibi değerini yükseltmekte ve ba-
D) I ve III E) II ve III hastalıklara neden olabilir. lıkların yaşayamayacağı bir
ortam oluşturmaktadır.
Asitlerin çevreye verdiği en
önemli zararlardan biri asit
yağmurlarıdır. Asit yağmurla-
rına neden olan başlıca kirleti-
ciler azot oksitler (NO ve NO2)
ile kükürt oksitlerdir (SO2 ve
9. Cu(k) + H2SO4(suda) $ SO3). Asit yağmurları; orman-
daki ağaçların ve bitkilerin yok
tepkimesi tamamlandığında; olmasına, şehirlerde özellikle
12. Aşağıdaki gazlardan hangisi asit yağmur-
I. H2 gazı açığa çıkar. anıt, heykel ve kireç taşı ya
larına neden olmaz? da mermerden yapılmış bina-
II. Oluşan gaz yağmur suyu ile etkileşirse asit
larda korozyona, deniz göl ve
yağmuru oluşur. A) Kükürt trioksit nehirlerdeki balıkların ölümüne
III. Sadece tuz ve su oluşur. neden olur. Ayrıca insan ve
B) Azot dioksit
hayvanlarda nefes almayı zor-
yargılarından hangileri doğrudur? C) Karbon dioksit laştırır, nefes darlığı, akciğer
kanseri gibi hastalıklara neden
D) Diazot monoksit olabilir. Toprağın biyolojik ko-
şullarını ve kimyasal yapısını
E) Kükürt dioksit
D) I ve II E) I, II ve III etkileyebilir.
7. A 8. B 9. B 10. C 11. D 12. D 267

Temizlik Malzemesi Kul-
lanmanın Sağlık, Çevre ve
Tesisat Açısından Önemi
12. TEST
Asit yağmurlarının etkilerini
azaltmak için fabrika bacalarına 1. Evsel kimyasallardan olan bir madde ile ilgili 3. I. Çaydanlık dibinde oluşan tortu
filtre takılabilir. Yakacak olarak
aşağıdaki bilgiler veriliyor: II. Fırında oluşan yağ tabakası
kükürt ve azot içermeyen temiz
yakıtlar tercih edilebilir. Orman – Şişesinin üzerinde,
III. Lavaboyu tıkayan atıklar
yangınlarını önleyip yeşil alanlar
artırılabilir. Toplu taşıma araç- Yukarıdakilerden hangilerini temizlemek
larının kullanımına teşvik etme, için " asidik" bir temizleyici kullanmak ge-
doğal gaz, LPG ve elektrikle rekir?
çalışan araçların kullanımı yay-
gınlaştırılmalıdır. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
risk sembolü bulunmaktadır. D) II ve III E) I, II ve III

Evsel Temizlik Ürünlerinin
Sağlık ve Güvenlik Açısın- – Lavaboları açmak için sıcak su ile birlikte
dan Önemi kullanılmaktadır.
Günlük yaşantımızda başta
Buna göre, bu temizlik malzemesi ile ilgili
temizlik amaçlı kullandığımız
bir çok ürün aslında asit veya aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
baz kaynaklı maddelerdir. Ça-
A) Yağımsı kıvama sahip olan kirleticileri çö-
maşır suyu (NaClO çözeltisi)
zebilir.
çok kuvvetli bir bazik çözel-
tidir ve yalnız kullanıldığında B) NaOH içerebilir. 4. Çamaşır suyu ile temizlik yaparken;
bile boğucu ve öldürücü gaz
C) Oda sıcaklığındaki pH değeri 7'den kü-
olan klor gazının açığa çıkma- I. Temizlik yapılan yer bol su ile yıkanmalıdır.
sına neden olur. çüktür.
Ayrıca çamaşır suyunun, tuz D) Tahriş edici, toksik ve korozif bir madde- II. Daha iyi sonuç almak için tuz ruhu ile ka-
ruhu veya kireç, pas sökücü- dir. rıştırılmalıdır.
Palme Yayınevi
lerle karıştırılması ölümcül ze-

E) Kullanımı sırasında tesisatın yapıldığı mal- III. Temizlik yapıldıktan sonra ortam havalan-
hirlenmelerle sonuçlanabilir.
Banyolarda ve lavabolarda zemeler zarar görebilir. dırılmalıdır.
oluşabilecek yağlanmalara
işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?
karşı NaOH içeren malzeme-
ler kullanılırken, oluşabilecek A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
tıkanmalara karşı tıkanıklığa
neden olan maddeleri çözen D) II ve III E) I, II ve III
NaOH, KOH bazları sıcak su 2. Günlük hayatta kullanılan asitler ve bazlar ile
ile birlikte kullanılır. Ancak ilgili açıklamalar verilmiştir; doğru ise "" yan-
tıkanıklık giderilirken, gider- lış ise ""işareti konulması istenmiştir.
lerdeki metal aksamların aşın-
masına ve hatta delinmesine Tuvaletlerin kezzapla temizlen-
sebep olunabilir. dikten sonra bol su ile yıkan-
ması nötrleşmeye örnek olarak
5. Bir X asidi ile ilgili bilgiler veriliyor;
verilebilir.
Lavabo açıcılar plastik kaplarda – Çaydanlıktaki kirecin giderilmesinde kul-
ya da cam şişelerde saklanır. lanılır.
Temizlik maddeleri temas – Gıdaların bozulmasını sağlayacak olan
ettikleri dokuda ciddi hasara mikroorganizmaların büyümesini engeller.
neden olur.
– Sirke asidi olarak da bilinir
Buna göre, işaretlemelerden sonra kutu- Buna göre, yukarıda bilgileri verilen asit
cukların görünümü aşağıdakilerden hangi- aşağıdakilerden hangisidir?
si olur?
A) CH3COOH B) NaOH
A)  B)  C)  D)  E) 
C) HCl D) KOH
    
E) H2SO4
    
268 1. C 2. A 3. A 4. C 5. A
6. I. Sabun 9. Kıl ve deri parçalarıyla tıkanmış lavaboları

II. Çamaşır suyu açmak için;
Asitler ve bazların günlük
I. NaOH hayatta bir başka kullanımı
III. Deterjan
II. NaCl ise kireç ve pas çözme işle-
IV. Tuz ruhu midir. Kireç sudaki Ca2+ ve
III. HNO3
Mg2+ iyonlarının özellikle kar-
V. Diş macunu
yukarıda verilenlerden hangileri kullanılabi- bonat ve sülfatlarından kay-
Evde temizlik yaparken çıkan ani gaz ko- lir? naklanan su sertliğinden ileri
kusu nedeni ile boğazı tahriş olup zehirlen- gelir. Bu sorunu gidermek için
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III HCl kaynaklı kireç çözücüler
mek üzere olan Fatih, yukarıdaki kimyasal
D) II ve III E) I, II ve III kullanılır. Yine kireçlenmenin
maddelerden hangi ikisini karıştırmış ola-
neden olduğu tuvalet taşların-
bilir?
daki kirlilik de H2SO4 ve HCl
A) Sabun ve çamaşır suyu gibi asit kaynaklı ürünlerle gi-
derilir. Bu asitler aynı zaman-
B) Deterjan ve sabun da metal yüzeyle etkileşerek
C) Çamaşır suyu ve tuz ruhu yüzeyin bozulmasına ve aşın-
10.
a b masına sebep olduğundan
D) Sabun ve tuz ruhu NaClO NH3 bunların yerine evlerimizdeki
E) Deterjan ve çamaşır suyu sirke ve limon tuzu karışımıyla
c d
NH4Cl HCl da kirece karşı önlem alırız.
Pas özellikle demir yüzey-
lerin su ve nemle etkileşmesi
Yukarıdaki tabloda verilen maddeler ile il- sonucu oluşur. Ya alkaliler
gili; dediğimiz kuvvetli baz çözel-
tileriyle ya da asidik dediğimiz
7. Mutfak gereçlerinde oluşan kireçlenmeyi I. a ile d birleşirse zehirli Cl2 gazı oluşur. başta nitrik asit olmak üzere
Palme Yayınevi
gidermek için; asit çözeltileriyle yüzeyden

II. b ile d birleşirse kanserojen c oluşur.
alınır ve uzaklaştırılır.
I. Sirke III. a maddesi hem maddeyi beyazlatmak ve İçerisinde NH 3 bulunan
ağartmak amacıyla hem de hijyen amaçlı genel temizlik malzemeleriyle
II. Tuz ruhu
kullanılır. tuz ruhunun birbiriyle karış-
III. Kezzap tırılması sakıncalıdır. Çünkü
yargılarından hangileri doğrudur? bu iki temizlik maddesi karış-
yukarıdaki maddelerden hangileri kullanı-
tırıldığında kanserojen etkisi
labilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III olan NH 4 CI oluşmaktadır.
D) II ve III E) I, II ve III Ev temizliğinde çamaşır so-
dası, karbonat, uçucu bitkisel
D) II ve III E) I, II ve III yağlar, sirke ve boraks gibi
doğal temizlik maddelerinin
kullanımı yaygınlaştırılabi-
lir. Boraksın kokuları alma,
küf ve bakterilerin üremesini
11. Kireç sökücüler ile ilgili; durdurma, leke çıkarma; ça-
maşır sodasının yağ ve leke
8. Evsel temizlik maddelerinin aşırı kullanımı I. Asidik özellikteki temizlik malzemeleridir. çıkarma, sert suyu yumu-
ile ilgili; II. Temizlenecek metal yüzeye uygun olanlar şatma özellikleri vardır. Kötü
kokuları alan karbonat bazı
I. Gider borularının aşınması kullanılarak, metale zarar vermemelidir.
metalleri parlatmakta, leke
II. Su ve toprak kirliliğinin oluşması III. Uzun süre solunmamalıdır. çıkarmakta ve suyu yumuşat-
makta kullanılabilir. Birikmiş
III. İnsanlarda alerjik rahatsızlıklara yol açma- IV. Çamaşır suyu ile karıştırılmamalıdır.
mineral ve yağları çözerek
sı V. Kullanılacak mutfak gerecinin yapıldığı camları parlatan sirke, mikrop
metal ile tepkime vermemelidir. öldürücü özelliğe de sahiptir.
zararlarından hangilerine neden olur?
yukarıdaki bilgilerden kaç tanesi doğru-
dur?
D) II ve III E) I, II ve III A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
6. C 7. B 8. E 9. A 10. E 11. A 269

Tuzlar
13. TEST
TUZLAR
Tuzlar, anyon ve katyonların 1. Tuzlar ile ilgili; 4.
I
elektrostatik çekimle bir arada
bulunduğu iyonik bileşiklerdir. I. Kristal yapılı moleküler bileşiklerdir.
Çözeltilerinin pH değeri
Tuzların katyonu H+, anyonu II. Tamamı sadece iyonik bağ içerir. 7'den büyüktür.
ise O2– ve OH– olamaz. Tuz-
lar; kristal yapılıdır. Saf mad- III. Katı halde elektrik akımını iletmezler.
delerdir. Oda koşullarında katı III II
haldedirler. Suda iyonlarına
ayrılarak çözünürler. Katı hal- Sulu çözeltileri Tuzlar Asit ve bazların
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III aşındırıcı ve tahriş tepkimesi sonu-
de elektrik akımını iletmez. cunda oluşurlar.
edicidir.
Sulu çözeltileri elektrik akımı- D) I ve III E) II ve III
nı iletir. Tuz çözeltileri asidik,
bazik ya da nötr olabilir. Asit
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu-
ve bazın ikisi de kuvvetli ise cuklarda tuzlar ile ilgili bilgiler verilmiştir.
nötr tuz, asit kuvvetli baz zayıf Buna göre, kutucuklarda yer alan bilgiler-
ise asidik tuz, baz kuvvetli asit
den hangileri kesinlikle doğrudur?
zayıf ise bazik tuz oluşur.
Tuzlar; 2. Öğretmeni Alin’den tuzlar ile ilgili öğrendikleri-
1. Asitlerle bazların nötralleş- D) II ve III E) I, II ve III
ni yazmasını istiyor.
mesiyle elde edilebilir.
HNO3 + KOH S KNO3 + H2O Alin’de;
2. Oksitlerin asit veya bazlarla I. Kalsiyum hidroksit ve kalsiyum karbonatın 5. I. Anyon ve katyondan oluşurlar. (D) (Y)
tepkimesinden elde edilebilir. tepkimesinden CO2 gazı açığa çıkar.
II. Hepsi bir asit ile bir bazın reaksiyonundan
CO2 + KOH S KHCO3
Na2O + 2HCl S 2NaCl + H2O
II. Kireç taşı kemik erimesini önlemede des- oluşur. (D) (Y)
Palme Yayınevi
tek maddesi olarak kullanılır. III. Sağlık açısından zararlı olanları yoktur.
3. Asitlerin metallerle ve baz-
III. Sodyum bikarbonatın tuz ruhu ile tepki- (D) (Y)
ların amfoter metallerle tepki-
mesinden elde edilebilir. mesinden CO2 gazı açığa çıkar. IV. Oda koşullarında katı halde bulunurlar.
Ca+ 2HBr S CaBr2 + H2 IV. İyonik bağlı bileşiklerdir. (D) (Y)
Zn + 2KOH S K2ZnO2 + H2
V. Erime ve kaynama sıcaklıkları yüksektir. V. Hepsi nötraldir. (D) (Y)
4. Metallerin ametallerle tep- cümlelerini yazıyor. Yukarıda tuzlar ile ilgili her cümlenin sonunda
kimeleri sonucunda tuz elde
doğru (D) ve yanlış (Y) sembolleri bulunmakta-
edilebilir. Buna göre, Alin’in yazdığı cümlelerden
dır.
Mg + Cl2 S MgCl2 hangisi yanlıştır?
5. İki tuzun anyon/katyon de- kaç tanesini yanlış (Y) olarak işaretler?
ğişiminden yeni tuzlar oluşa-
bilir. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Na2SO4 + BaCl2 S
BaSO4 + 2NaCl
6. Aşağıdakilerden hangisi tuzların kullanım

3. Aşağıdaki reaksiyonlardan hangisinde alanlarından değildir?
ürün olarak tuz oluşmaz? A) Hamur mayalarında ortam düzenleyici ola-
A) Na + Cl2 $ rak
B) Al + KOH $ B) Yüzme havuzlarında dezenfektan olarak
C) Na + HCl $ C) Ahşap malzemeler için koruyucu olarak
D) Ca + NH3 $ D) Asit-baz reaksiyonlarında indikatör olarak
E) CO2 + Ca(OH)2 $ E) Havai fişek üretiminde
270 1. C 2. A 3. D 4. A 5. C 6. D
7. Kabartma tozu olarak da kullanılabilen 10. Bir X tuzu ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
____X____ beyaz kristalleri olan ve genellikle
toz şeklinde bulunan maddedir. – Katyon ve anyon aynı değerin zıt yüklü NaCl (Sodyum Klorür)
Nagehan öğretmen, öğrencilerine tahtaya yu- iyonlarına sahiptir. Halk arasında yemek tuzu
karıdaki cümlede boş bırakılan yerdeki X bile- – Katyonu çok atomludur. olarak bilinir. Nötr tuzdur ve
şiği ile ilgili özellikleri yazmasını istemiştir. çok iyi yağ emme özelliği var-
Buna göre, X bileşiği aşağıdakilerden han- dır. Yemeklerde tatlandırıcı
Tuğba: Adı sodyum bikarbonattır.
gisi olabilir? olarak, besinlerin saklanma-
Yılmaz: Yapısındaki elementler sodyum, hid- sında, salamura yapımında,
rojen, karbon ve oksijendir. A) CaCO3 B) NH4Cl C) NaHCO3 suyu yumuşatmada, kuma-
şa boyanın emdirilmesine
Atakan: Bazik tuz özelliği gösterir. D) NaCl E) Na2CO3
yardımcı olmada, etlerin ve
Yunus: Formülü NH4HCO3'tür. balığın bozulmasını önleme-
de, kesilmiş hayvan derilerini
Gizem: Halk arasında yemek sodası olarak
tabaklamada, gıda endüst-
adlandırılır. risinde, kağıt üretiminde,
Buna göre, öğrencilerden hangisinin tahta- tekstil endüstrisinde, NaOH
ve hipoklorit elde etmede
ya yazdığı özellik yanlıştır?
11. X: Çamaşır sodası kullanılır.
A) Gizem B) Yunus C) Atakan Y: Yemek sodası
D) Yılmaz E) Tuğba Yukarıda yaygın adları verilen X ve Y bile- NaHCO3 (Sodyum Bikarbo-
şiklerinin özelliklerinden hangisi yanlış işa- nat)
retlenmiştir? Halk arasında kabartma tozu,
yemek sodası olarak bilinir.
Özellik X Y
Amfoter bir tuzdur. Havuz ya
8. I. NaCl, tat vermek amacıyla yemeklere ka- A) Cam üretiminde kullanılır.  X da kaplıca sularının pH de-
tılır. ğerlerinin yükseltilmesinde,
Palme Yayınevi
B) Yapısındaki katyon, sod-  

II. NaCl, sanayide genellikle NaOH bazının yangın söndürücülerde, ha-
yum iyonudur. murun kabartılmasında, reflü
ve Cl2 gazının üretilmesinde kullanılır.
C) Yapısındaki anyonun adı, X  ve mide ekşimesi gibi mide
III. Na2CO3, suyun arıtılmasında kullanılır.
karbonattır. asidinden kaynaklanan has-
IV. NaCl tuzu kesilmiş hayvan derilerini ta- talıkların tedavisinde, temiz-
D) Hamur işlerinde kabartma X 
baklamada kullanılır. lik alanında, diş macununda,
tozu olarak kullanılabilir. tekstil endüstrisinde, deodo-
Yukarıda verilen ifadeler I, II, III ve IV sıra-
E) Yapısında üç tür element  X rant katkı maddesi olarak,
sına göre doğru (D) ve yanlış (Y) olarak de- sert suyun yumuşatılmasın-
vardır.
ğerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisi da katkı maddesi olarak, anti
doğru olur? asit ilaç üretiminde kullanılır.
A) D, D, D, D B) D, Y, D, Y
Na2CO3 (Sodyum Karbonat)
C) Y, D, Y, D D) D, D, D, Y
Halk arasında Na 2CO3.10H2O
E) Y, Y, D, Y
formülü ile bilinen tuz çama-
12. I. Na2CO3 tuzu sabun, deterjan, ilaç ve diş şır sodası olarak bilinir. Bazik
bir tuzdur. Susuz sodyum
macunu üretiminde kullanılır.
karbonata soda külü denir.
II. NaCl tuzu suların yumuşatılmasında kulla- Cam üretiminde, fotoğraf-
9. Sodyum klorür bileşiği ile ilgili aşağıdaki
nılan reçinelerin eski haline getirilmesinde çılıkta, sabun, deterjan, ilaç
yargılardan hangisi yanlıştır?
kullanılır. ve diş macunu üretiminde,
A) Halk arasında yemek tuzu olarak bilinir. III. NaHCO3 tuzu reflü ve mide ekşimesi gibi suyun arıtılmasında, kağıt,
B) Nötral bir tuzdur. petrol endüstrisinde, elekt-
mide asidinden kaynaklanan hastalıkların
roliz banyolarında elektrolit
C) Besinlerin saklanmasında ve salamura ya- tedavisinde kullanılır. olarak, tekstil boya banyola-
pımında kullanılır. rında, hazır gıda üretiminde
D) Kezzap ve sud kostik bileşiklerinin tepki- rudur?
pH ayarı için kullanılır.
mesi sonucu oluşan tuzun adıdır.
E) Sabun sanayisinde kullanılan tuzlardan
biridir. D) II ve III E) I, II ve III
7. B 8. A 9. D 10. B 11. C 12. E 271

13. • Hazır gıda üretiminde pH ayarı için kullanı- 16. Tuzlar ile ilgili açıklamalar tabloda verilmiş,
lır. ( ) doğru (D) ya da (Y) şeklinde değerlendirilmesi
CaCO3 (Kalsiyum Karbonat) • Susuz hâline soda külü de denir. ( ) istenmiştir.
Halk arasında kireç taşı • Porselen işlenmesinde kullanılır. ( )
Açıklamalar D Y
olarak bilinir. Bazik bir tuz- • Fotoğrafçılıkta kullanılır. ( )
dur. Çimento üretiminde ya Tuzlar bazı hastalıkların tedavi edil-
da kireç fırınında yakılarak
Barış öğretmen, öğrencilerine Na2CO3 tuzu ile
mesinde, dişlerin beyazlatılmasında,
sönmemiş kireç üretimin- ilgili yukarıdaki cümleleri doğru (D) ve yanlış
şampuan yapımında kullanılabilir.
de, baskı ve yazı kağıtlarının (Y) olarak işaretlemelerini istemiştir. Öğrenci-
imalatında, cam, porselen ve lerin işaretlemeleri ise şu şekildedir. Sodyum bikarbonat bileşiği küf
seramik üretiminde, tebeşir kokusunu absorbe eder.
üretiminde, PVC gibi bazı Semih: D, Y, Y, D
Tuzlar, sadece nötrleşme tepkimesi
plastiklerde ve boyalarda Serkay: D, D, D, Y
dolgu maddesi olarak, sana- sonucunda oluşurlar.
Efecan: D, D, Y, D
yide demir-çelik fabrikaların- Sodyum bikarbonatın tuz ruhu ile
da demir cevherinden demir Tusem: Y, D, Y, D
Altan: Y, D, D, D tepkimesinden CO2 gazı açığa çıkar.
üretiminde, petrol endüstri-
sinde sızdırmazlığı sağlamak Buna göre, öğrencilerden hangisi işaretle-
için, tarım alanında asidik Buna göre, açıklamaların uygun değerlen-
meyi doğru yapmıştır? dirmesi aşağıdakilerden hangisinde göste-
toprakların nötralize edilme-
sinde, yüzme havuzlarında A) Semih B) Serkay C) Tusem rilmiştir?
dezenfektan olarak, sağlık
alanında mide asitliğini azalt- D) Efecan E) Altan A) D Y B) D Y C) D Y
mada, beyaz yağlı boyaların
{ { {
üretiminde, kağıt dolgu mad-
desi olarak, gıda sanayisinde ısı { {
14. X CaO(k) + CO2(g) {
hazır gıdalara katkı maddesi
(Ca kaynağı) olarak kullanılır. tepkimesinde yer alan X maddesi ile ilgili; { { {
Palme Yayınevi
I { { {
NH4Cl (Amonyum Klorür) Cam, porselen ve seramik
üretiminde kullanılır.
Halk arasında nişadır ola- D) D Y E)
D Y
rak bilinir. Asidik bir tuzdur.
III II {
Doğada birçok mağaranın {
duvarlarında bulunabilir. Ta- Mide asitliğini X Bazik tuzdur. { {
rımda bitkilerin azot ihtiyacını azaltmada
karşılamak amacıyla gübre kullanılır. { {
üretiminde, metalurjide me-
talleri galvanizleme, kalayla- { {
yukarıdaki kavram haritasında yer alan ku-
ma ve lehimlenme işlemlerin-
de yüzey temizleyici olarak, tucuklarda verilenlerden hangileri doğru-
kuru pil imalatında, gıda dur?
sanayisinde, saç şampuan-
larında, kontra-plak üretimin- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
de, tekstil ve deri sektöründe
pamuğa parlaklık vermede, D) II ve III E) I, II ve III
kumaşları boyamada hayvan
yemi katkı maddesi olarak
kullanılır.
17. Amonyak ve tuz ruhunun tepkimesinden
15. I. Asit + Baz $ oluşan tuz ile ilgili;
II. Metal oksit + Asit $
I. Nişadır olarak bilinir.
III. Ametal oksit + Baz $
II. Sulu çözeltisi elektriği iletir.
IV. Metal oksit + Ametal oksit $
III. Üç tür atom içerir.
V. Amfoter metal + Baz $
Yukarıda verilen tepkimelerden kaç tanesi
ile tuz elde edilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) I ve II E) I, II ve III
272 13. D 14. E 15. E 16. A 17. E

Kimya Her Yerde
12.
Ünite
12.Ünite /KİMYA HER YERDE
Temizlik Maddeleri – I
1. TEST
SABUNLAR
Yağların bazik ortamda hid-
1. • Bitkisel veya hayvansal yağların bazik 4.
roliz edilmesi sonucu oluşan I II
uzun zincirli karboksilli asit ortamda hidrolizi sonucunda elde edilen +
–
tuzlarına sabun, bu olaya CH 3— (CH 2)16 — COO Na
maddelere sabun denir.
da sabunlaşma denir. Yapı-
• Arap sabununun yapısında (Na+) iyonu formülüne sahip olan bileşikle ilgili,
mında kullanılan yağ asitleri
12 ile 18 arasında karbon bulunur. I. Sert sabun (beyaz sabun) dur.
içerir. Sabunlaşma tepkimesi
aşağıda verilmiştir; • Sert sabunlar, yumuşak sabunlara göre II. I ile gösterilen uç hidrofob II ile gösterilen
suda daha kolay çözünürler. uç hidrofil uçtur.
• Kirler genelde apolar yapıda oldukların- III. Suda çözünen kısmı iyonik bir uç özelliği
dan, polar olan suda çözünmezler. gösterir.
Yukarıdaki yargılardan doğru olanların (D) yargılarından hangileri doğrudur?
yanlış olanların (Y) harfi ile değerlendiril-
mesi sırasıyla hangi seçenekteki gibi olur?
A) D, Y, D, Y B) D, D, Y, D
C) D, Y, Y, D D) Y, D, Y, D
5. Sabun ve deterjanın kiri temizlemesiyle il-
E) Y, Y, D, D gili;
I. Sabun ve deterjan hem polar hem de apo-
lar yapıya sahiptir.
2. Deterjanlar, kiri temizleme açısından sabunla-
ra göre daha üstündür. II. Deterjan ve sabundaki kuyruk kısmı (polar
kısım) kirle etkileşerek kirin çözünmesini
Bunun nedenini aşağıdaki yargılardan han-
Palme Yayınevi
sağlar.
Yukarıdaki denklemde olu- gisi en iyi açıklar?
şan sabunun açık formülü III. Deterjan ve sabundaki baş kısım (apolar
aşağıdaki gibidir; A) Petrol kaynaklı sentetik maddelerden üre-
kısım) su ile etkileşerek çözünen kirin su
tilmeleri
ile sarılıp uzaklaşmasını sağlar.
B) Yapılarında hidrofil ve hidrofob gruplarını
(Baş kısmı)
yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y)

bulundurmaları
olarak I, II ve III yolunu izleyerek sıralandı-
C) Sert sularda çözünebilmeleri
ğında aşağıdakilerden hangisi doğru olur?
D) Sulu çözeltilerinin baz özelliği göstermesi
A) D, D, Y B) Y, D, D C) D, Y, Y
E) Üretiminde bitkisel ya da hayvansal yağla-
rın kullanılmaması D) D, Y, D E) D, D, D
(Kuyruk kısmı)
6. I. Sabun ve deterjanlar yüzey aktif molekül

3. I. Deterjanlar, petrol türevlerinden elde edi- içerirler.
lir. II. Dezenfektanlar alerjik ve kanserojen etki
göstermemelidir.
II. Oksijen gazı, dezenfeksiyon için kullanılan
III. Deterjanların hidrofilik ucu yağda çözünür.
bir kimyasaldır.
IV. Sabunun, içerisinde Ca2+, Mg2+ iyonlarını
Sabun eldesinde kullanılan III. Deterjanların sulu çözeltisi elektriği iletir-
çok bulunduran sularda etkisi azdır.
baz NaOH ise, sert sabun ken, sabunların sulu çözeltisi iletmez.
(beyaz sabun) KOH ise, yu- V. Temizlik maddelerinin bileşimlerinde kim-
muşak sabun (arap sabunu)
rudur? yasal ve doğal maddeler bulunabilir.
elde edilir.
Yukarıda verilen yargılardan kaç tanesi
Arap sabununun formülü A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
aşağıda verilmiştir; doğrudur?
D) I ve II E) I ve III A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
C17H35–COO–K+
274 1. C 2. C 3. A 4. E 5. C 6. B
12.Ünite / KİMYA HER YERDE
7. I. Hidrofil ve hidrofob kısımlar bulundurma 10.

formülüdür.
II. Hem yumuşak hem de sert sularda köpür- Sabun I Yumuşak sabunlar, sert
me sabunlara göre daha kolay
çözünürler. Bu nedenle traş
III. Petrol kaynaklı maddelerden oluşma suyu seven
kremi, sıvı sabun yapımında
kısmıdır
Yukarıdakilerden hangileri sabunlar ve de- yumuşak sabunlar kullanılır.
II Sabunlar suda hidroliz olurlar
terjanlar için ortak özelliktir? ve ortamı bazik yaparlar.

Suyun seven
hidroliz
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III kısmının formüldeki
C17H35–COO–Na++H2O →
gösterimidir.
D) II ve III E) I, II ve III C17H35—COOH+NaOH
III Sabun yapımında kullanılan
yağlar, hayvansal ya da bitki-
sel kaynaklı olabilir. Hayvan-
Yukarıdaki kavram haritasında sabuna ait bil- sal yağlarla yapılan sabunlar
giler yer almaktadır. suya dayanıklı olduklarından
yavaş çözünürler. Bitkisel
Kutucuklarda numaralandırılmış bölümlere
yağlarla yapılan sabunlar ise
aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir? suda daha kolay çözünür ve
daha çok köpürür.
I II III Sabunların çevreye zarar-
8. Temizlik maddelerinin yaygın kullanımı ve
A) C17H35COONa Hidrofob –COOK+ ları çok fazla değildir. Su kir-
içerdikleri kimyasallardan dolayı; liliğine neden olmazlar. Cilde
B) C12H25OSO3Na Hidrofob –COOK+ zararı deterjanlara göre azdır.
I. Mantar Doğada kolay parçalanabilen
C) C12H35OSO3Na Hidrofil –COONa+
II. Egzama maddelerden oluşurlar. Ayrıca
D) C17H35COONa Hidrofil –SO3Na+ sudaki minerallerle çözünme-
III. Alerji E) C17H35COONa Hidrofil –COONa+ yen tuzlar oluştururlar.
yukarıda verilen etkilerden hangileri oluşa-

Palme Yayınevi
bilir? N ot
11. Florürlü diş macunlarının yutulması ya da Organik bileşik moleküllerinin
bir kısmı hidrofil, diğer kısmı
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III fazla miktarda kullanılması durumunda;
ise hidrofob olabilir. Organik
D) II ve III E) I, II ve III molekülün –COOH, –COONa,
I. Çürük oluşumu
–SO3H, –OH gibi uç kısımları
II. Çocuklarda zeka geriliği hidrofil özellik gösterirken,
uzun zincir kısmı hidrofob
III. Bakteri plaklarının oluşumu özellik gösterir.
yukarıdaki etkilerden hangileri oluşabilir? DETERJANLAR
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Sabuna göre daha üstün özel-
liklere sahip olan deterjanın
9. I II kelime anlamı kir sökücü veya
Sert sularda Kirleri temizleyicidir. Petrol ve türev-
yumuşak sulara Sabun temizleme şekli lerinden elde edilir.
göre daha çok deterjanlarla 12. C17H35 - X Deterjanın en önemli özelliği
köpürürler. aynıdır.
sert sularda bile etkin temizlik
bileşiğinde; yapmasıdır. En yaygın deter-
jan türü, lauril alkol, sülfürik
Sert sularda deterjana
I. X yerine COOH getirilirse yağ asitleri olu- asit ve sodyum hidroksitin
göre daha iyi temizlik şur. etkileştirilmesiyle elde edilen
sağlar. sodyum lauril sülfattır.
III II. X yerine COOK getirilirse sert sabun olu-
şur.
Yukarıdaki kavram haritasında sabun ile ilgili
bilgiler verilmiştir. III. X yerine SO3Na getirilirse sert su-
larda köpürmez.
Buna göre, bu bilgilerden hangileri doğru- Diğer yaygın deterjan türü
dur? yargılarından hangileri doğrudur? ise dodesil benzen sülfonat
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III adıyla bilinen aşağıda formülü
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III verilen deterjandır.
7. A 8. E 9. B 10. E 11. C 12. A 275

Temizlik Maddeleri – II
2. TEST
Sabun ve deterjanların
ortak özelliği moleküllerinde
1. 4. Sabun ve deterjan yapı olarak birbirine ben-
hidrofil (suyu seven) ve hidro-
fob (suyu sevmeyen) kısımlar
I II zese bile farklı formülleri vardır. Fakat her ikisi
Sert sulardaki Sabunlar de kuyruk ve baş kısım olmak üzere iki uçtan
bulundurmalarıdır.
Ca2+ ve Mg2+ Sabun mikroorganizmalar
iyonları sabundaki taraf›ndan oluşmuştur. Sabun molekülünün formülü
+ + parçalanabildiğinden
Na ve K iyonu ile CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2
Sabun ve Deterjanların yer değiştirerek çevre kirlenmesine
Temizleme Özelliği
+
CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 COO – Na
çökelek oluşturur. etkisi deterjanlara göre
a b
Sabun ve deterjanlar te- daha azd›r.
mizleyici ve dezenfekte edici ile gösterilebilir.
olup, suda çözünürler. Sulu Hidrofob kısımları
çözeltileri baziktir. İkisi de kir- apolardır. Buna göre;
lere etki ederler. Kir vücutta III
veya herhangi bir yüzeyde I. a kuyruk, b baş kısmı ifade eder.
oluşan istenmeyen madde- Yukarıdaki kavram haritasında sabun ile ilgili II. a kısmı apolar, b kısmı polardır.
lerin genel adıdır. Kirler toz,
bilgiler verilmiştir.
toprak, kil, kum gibi anorganik III. Sabunun hidrokarbon zinciri polar yapıda-
maddelerden oluşabileceği Buna göre, bu bilgilerden hangileri doğru-
gibi, yağ ve apolar organik
dır.
maddelerdende oluşabilir. dur?
Anorganik kirler suda çözüne- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
rek kolaylıkla yüzeyden uzak-
laştırılırken organik olanlar, D) II ve III E) I, II ve III
sabun ve deterjan gibi organik D) I ve III E) II ve III
kısım içeren yüzey aktif mad-
delerle uzaklaştırılır. 2. Kir ile ilgili;
Kirler genellikle yağ ve ben-
zeri apolar organik maddeleri I. Vücutta veya herhangi bir yüzeyde oluşan
içerirler. Su ise polar bir mo- istenmeyen maddelerin genel adıdır.
leküldür. Bir maddenin diğeri II. Toz, toprak, kil, kum gibi anorganik mad-
Palme Yayınevi
içinde çözünebilmesi için 5.

molekül yapılarının benzerlik
delerden oluşabileceği gibi, yağ ve apolar
göstermesi gerekir. Kir ve su organik maddelerden oluşabilir.
Su
molekülleri yapı olarak birbi- III. Kiri ortamdan uzaklaştırmak için sabun ve Sabun molekülü
rine benzemediklerinden do-
deterjan gibi temizlik maddeleri kullanılır. Kumaş
layı birbirleri ile karışmazlar.
Bu nedenle kiri temizlemek yargılarından hangileri doğrudur? Kir
sadece su kullanarak müm- a)
kün olmaz. Sabun ve deterjan A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
gibi yapısında hem polar hem
de apolar kısım bulunduran c) d)
maddeler kullanmak gerekir.
Kir apolar olduğundan, kirli
maddenin bulunduğu suya 3. Handan; öğretmenin sorduğu sabun ve deter-
b) c) d)
sabun ya da deterjan eklen- janlarla ilgili özellikleri;
diğinde molekülün apolar Yukarıdaki şekilde su içerisinde bulunan bir
(hidrofob) ucu kiri sarar. Polar 1. Baş kısımlarını oluşturan maddeler aynı- elbisedeki kiri sabunun nasıl temizlediği gös-
(hidrofil) uç ise su ile güçlü dır. terilmiştir.
bağlar oluşturur. Böylece kir 2. Yağlardan elde edilirler.
bulunduğu ortamdan suya Buna göre;
geçer ve kirli yüzey temizlen- 3. Deterjanlar kolay bozulmadıklarından
miş olur. uzun süre etkili olabilirler. I. Sabun, su olmadan kiri elbiseden uzak-
4. Genel olarak yumuşak ve sert olmak üze- laştıramaz.
II. Sabun moleküllerinin her iki ucu da kire
N ot re iki tür sabun vardır.
bağlanmalıdır.
Bir başka deyişle kirli bir
cümleleriyle sıralıyor. III. Sabun molekülleri kirlerin sadece üst tara-
çamaşırın bulunduğu suya Buna göre, Handan’ın yazdığı cümlelerden fına yapışır.
sabun ya da deterjan eklen- hangileri yanlıştır?
diğinde yüzey aktif maddenin yargılarından hangileri doğrudur?
polar ucu suyla etkileşirken
A) 1 ve 3 B) 2 ve 4 C) 2 ve 3 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
apolar grup sudan kaçmak
için kirin içine girer. Etrafı D) 1 ve 2 E) 3 ve 4 D) II ve III E) I, II ve III
276 1. E 2. E 3. D 4. C 5. A
6. Kirin yapışmış olduğu yüzeyde sabun kul- 9. Berkant; öğretmenin sorduğu sabunlar ve de-
lanıldığında gerçekleşen olaylar ile ilgili; terjanların özelliklerini;
sarılan kirler birbirlerinden ve
I. Sabunun apolar ucu yağlı kirleri çözer. 1. Sabunlu suyun oda koşullarında pH değe- yüzeyden ayrılır, su içerisinde
dağılırlar. Böylelikle kir yüzey-
II. Sabunun polar ucu su molekülleri ile kuv- ri 7’den büyüktür. den ayrılır, su ile ortamdan
2. Kirler, suda deterjan olmasa da kolay çö- uzaklaştırılır ve çamaşırda
vetli bir şekilde etkileşir.
temizlenmiş olur. Sabun ve
III. Ortama su ilave edildiğinde yağ tanecikle- zünür. deterjan suda çözündüğünde
her ikisi de bir negatif yüklü
ri birbirinden uzaklaşır. 3. Sabun her türlü suda ve her sıcaklıkta ko-
bir de pozitif yüklü iyon oluş-
yargılarından hangileri doğrudur? lay çözünür. tururlar. Pozitif yüklü iyon
temizleme işlemine katılmaz.
4. Sabun molekülünün apolar kısmı yağları
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Negatif yüklü iyonun bir ucu
tutar. polar diğer ucu da apolar
D) II ve III E) I, II ve III özellikte olduğu için yüzey
cümleleriyle sıralıyor.
aktif özellik gösterir ve temiz-
Buna göre, Berkant’ın yazdığı hangi cüm- leme işlemi bu iyon tarafından
yürütülür.
7. Beyaz sabun ve arap sabunu ile ilgili, leler doğrudur?
I. Hidrofob gruplarının apolar olması A) 1 ve 2 B) 2 ve 3 C) 1 ve 4

N ot
II. Yapılarındaki katyon iyonları D) 1, 2 ve 4 E) 1, 2 ve 3
Sabunların istenmeyen
III. Sertlik özellikleri etkisi sert sularda fazlaca
10. I. Sentetik kimyasal maddelerden üretilirler.
yukarıdakilerden hangileri ortaktır? bulunan Mg2+ ve Ca2+ iyon-
II. Suda çözünmüş iyonlardan (Ca2+, Mg2+ larının sabundaki Na+ ve K+
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III iyonlarıyla yer değiştirerek
vb.) az etkilenirler.
çökelek oluşturmasıdır. Bu
D) II ve III E) I, II ve III III. Doğada kolay parçalanabilen maddeler- olay sabun molekülünün
işlevini yerine getirmesini en-
Palme Yayınevi
den oluşurlar.
geller. Oysaki deterjanlar, bu
8. Y Yukarıdakilerden hangileri sabunlar için iyonlarla çökelek oluşturmaz-
–
doğru, deterjanlar için yanlıştır? lar ve sert sularda dahi temiz-
X –
– leme işlevini yerine getirirler.
Kiri temizleme açısından de-
–
–
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III terjanlar daha kullanışlı olma-

–
larına rağmen sabunlara göre

Kir
–
daha fazla çevre kirliliği yapar-

–
11. I. Diş macunu ağız ve diş sağlığı için kullanı- lar.C17H35COONa molekülleri
–
şeklinde verildiğinde,
–
lan temizlik maddesidir.

–
–
– –
II. Diş macunları yiyecek parçalarının asidik –
– – –
–
özelliğini nötralize ettiği için diş çürümele-
–
Su molekülü Y
–
–
rini engeller.
X
–
–
Yukarıda kirlere tutunmuş sabun molekülleri III. Hijyen amaçlı kullanılan maddelerin tümü –
–
gösterilmektedir. hidrofil ve hidrofob grup içerir.

–
–
–
Buna göre; IV. Bütün temizlik maddelerinin geneli düşü-
– –
I. X, sabunun apolar kısmıdır. nüldüğünde katı haldedir.

w X, C17H35’dir.
II. Y, sabunun baş (hidrofil) kısmıdır. Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sıra-
w Y, COONa’dır.
sına göre doğru “D” ve yanlış “Y” olarak sı-
III. Sabunda kısmen (–) olan hidrofil kısımlar w Kire tutunan X’tir.
ralandığında aşağıdakilerden hangisi doğru
su molekülünün kısmen (+) olan hidro-
olur? HİJYEN AMAÇLI TEMİZLİK
jenleri tarafından çekilerek kir ortamdan MADDELERİ
uzaklaştırılır. A) D, Y, D, Y B) D, D, Y, D Sağlıklı olma çabasında
yargılarından hangileri doğrudur? C) D, Y, Y, D D) Y, D, Y, D dikkat edilmesi gereken en
önemli kural, temizlik ve hij-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II E) D, D, Y, Y yendir. Sağlığa zarar vererek
D) II ve III E) I, II ve III ortamlardan korunmak için
6. E 7. A 8. E 9. C 10. C 11. E 277

Temizlik Maddeleri – III

3. TEST
yapılacak uygulamalar ve
alınan temizlik önlemlerinin 1. Çamaşır suyu ile ilgili olarak aşağıdakiler- 4. Çamaşır suyu ile ilgili olarak verilen aşağı-
tümü hijyen olarak tanımla-
den hangisi yanlıştır? daki yargılardan hangisi yanlıştır?
nır. Bunun için insan ilk önce
kendi kişisel temizliğinden A) Kimyasal adı sodyum hipoklorit (NaOCl)’tir. A) Renk yapıcı kimyasal bağları parçalayarak
daha sonra da çevresinin te- ağartmayı gerçekleştirir.
mizliğinden sorumludur. B) Kir çıkarma özelliğine sahiptir.
C) Hijyen amaçlı kullanılabilir. B) Temas ettikleri dokuda ciddi hasara ne-
Hijyen amacıyla birçok fark-
lı madde kullanılır. Bunların
den olabilirler.
D) Yükseltgenme yoluyla çamaşırları beyaz-
başında su ve sabun gelir. C) Sularda mikrop öldürücü olarak kullanılır-
latır.
Ayrıca bu amaçla diş fırça- lar.
ları, tırnak makası, banyo E) Yapısında hidrofil ve hidrofob uçlar bulu-
süngeri ve lifi kullanılabilir. nur. D) Sabun yapımında kullanılan ham madde-
Hijyen maddelerinden mik- lerden birisidir.
ropların arındırılmasında
E) Tuz ruhu gibi asit karakterli maddelerle
kullanılanlara dezenfektan 2. 2NaOH + Cl2 $ X + NaCl + H2O
denir. Dezenfektanlar temas birlikte kullanılmamalıdır.
ettiği maddelerin özelliklerini Yukarıdaki tepkimede X ile gösterilen mad-
değiştirmeden mikroorganiz- de ile ilgili;
maları fiziksel veya kimyasal
yollarla ortamdan uzaklaştı- I. Cilde zarar verir.
rır. Bu işleme de dezenfek-
siyon denir. Dezenfeksiyon II. Asidik maddedir.
işlemi mutlaka temizlikten
sonra yapılmalıdır.
III. Yaygın temizlik malzemelerinden biridir.
5. Kişisel temizlikte ……I……, ……II…… katı sa-
Sabun, deterjan, çamaşır yargılarından hangileri doğrudur?
bun, sıvı sabun gibi maddeler kulanılır. Sağlığı
suyu ve tuz ruhu gibi temizlik
maddeleri hem kirleri temiz- korumak ve hastalıkların yayılmasını önlemek
leyen hem de dezenfeksiyon için ……III…… amacıyla kullanılan maddele-
Palme Yayınevi
amacıyla kullanılan kimyasal- D) II ve III E) I, II ve III rin başında çamaşır suyu ve ……IV…… gelir.
lardan bazılarıdır.
Maddelerin hijyeninde mut- Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerle-
laka kimyasal madde kullan- re aşağıdaki kelimelerden hangisi getirile-
mak gerekmez. UV ışınları
mez?
kullanılarak ya da sterilizas-
yon (yüksek sıcaklıklarda ısıt-
ma) işlemi sağlayan araçlarla 3. I II A) ağartıcı B) hijyen C) şampuan
da hijyen sağlanabilir.
Kireç Arap D) diş macunu E) kireç kaymağı
Steril edilecek maddelerin Dezenfektan
kaymağı sabunundan
(makas, pens, bistüri vb.) etkiye sahiptir.
üretilir.
yüksek frekansa sahip elekt-
romanyetik dalgalar kullanı-
larak mikroorganizmaların
çekirdek yapısının bozulma- Havuzlarda
sı ve etkisiz hale getirilmesi yosun oluşmasını
sağlanabilir. Bu şekilde mik- önlemede kullanılır.
roorganizmaların DNA yapısı
III 6. I. Saç telini güçlendirmesi
bozulduğu için işlevini de ye-
rine getiremez hale gelir. II. Saçları yumuşatması ve taranır hale getir-
Bir başka temizlik maddesi Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu- mesi
de çamaşır suyudur. Çama-
şır suyunun kimyasal formülü cuklarda kireç kaymağına ait özellikler veril- III. Saç diplerini beslemesi
NaOCl (sodyum hipoklorit) miştir. Yukarıda verilen etkilerden hangileri şam-
olan ve yükseltgenme yoluyla
Buna göre, bu kutucuklardaki özelliklerden puanın faydalarındandır?
temizlik ve hijyen sağlayan
maddedir. hangileri kireç kaymağına ait değildir?
Çamaşır suyunun bir diğer A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
işlevi de dezenfektan olarak A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
kullanılmasıdır. Su sağlayan
ünitelerde, kanalizasyonlarda D) I ve II E) II ve III
ve ev işlerinde mikrop öl-
278 1. E 2. C 3. B 4. D 5. A 6. E
7. Kişisel temizlikte kullanılan 9. I. Metal yüzeyleri temizlemede, temizlene-

maddelerin tamamının hiçbir cek yüzeyler UV (mor ötesi) ışınlara maruz
dürücü olarak çamaşır suyu
zararı yoktur.
bırakılarak mikroplar temizlenir. (D) (Y) kullanılır. Etki ettiği maddenin
rengini açar ve maddeyi ağar-
II. Mikroorganizmaların fiziksel ya da kimya- tır. Hücre zarlarına ve protein-
D Y
sal yollarla ortamdan uzaklaştırılması işle- lere etki ettiği için ciltle temas
ettirilmemelidir.
Diş temizliğine dik- Hijyen, hastalıkların mine dezenfeksiyon denir. (D) (Y)
kat etmemek bazı yayılmasını önler. Kireç kaymağı, sönmüş kireç
hastalıklara neden olur. III. Dezenfeksiyon yönteminin etkili olabilme- süspansiyonundan klor gazı
si için işlemin temizlik yapıldıktan sonra geçirilerek elde edilen kalsi-
D Y D Y yum hipoklorite denir. Kim-
uygulanması gerekir. (D) (Y) yasal formülü Ca(OCl)2 dir.
Çamaşır Sabunların Kişisel Sabunda
IV. Mikrop öldürme amacı için kullanılan Granül veya tablet şeklinde
suyu temizleme temizlikte kısmen (–)
renk kullanılan olan hidrofil bulunan bir katıdır. Mikroor-
etkisi maddelere dezenfektan denir. (D) (Y) ganizmaları parçalayarak yok
giderici fizikseldir. maddeler kısımlar, su
olarak bazik molekülünün V. Hijyen için kullanılan maddelerin tümü za- ettiği için temizlik amacıyla
kullanılır. yapıdadır. kısmen (+) kullanılır. Örneğin sebze ve
D Y olan hi- rarsızdır. (D) (Y)
D Y meyveleri mikroorganizma-
D Y drojenleri
3 4 Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve lardan temizlemede, havuz
1 2 tarafından
5 6 yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır. suyunda yosun oluşmasını
çekilerek kir,
ortamdan önlemede, reçel yapımında
uzaklaştırılır. Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci yumuşak meyvelerin dağılma-
D Y kaç numaralı olanı yanlış (Y) olarak işaret- sını önlemede kullanılır.
7 8 ler?
Kişisel Temizlikte Kullanılan
Birbiri ile bağlantılı cümlelerin doğru (D) ya A) V B) IV C) III D) II E) I Temizlik Maddeleri
Şampuan : %80 su içeren bir
da yanlış (Y) olduğuna karar vererek ilerle-
karışım olup, saçlardaki kirin
yen bir öğrenci kaç numaralı çıkışa ulaşır? temizlenmesi için kullanılır.
Palme Yayınevi
A) 1 B) 3 C) 5 D) 6 E) 8 İçerisinde saça parlaklık ve-

10. ren, saçı kalınlaştırıp düzleşti-
1 2 3 4 5 6 7 8 ren, saçın dökülmesine engel
D Y D Y D Y D Y olan, şampuanın viskozitesini
artıran, saç telini güçlendiren
Şampuanlar Çamaşır Kireç
Çamaşır kimyasal maddeler bulunur.
saçlardaki sular›n›n kaymağı
suyu, suya
sertlik veren
kirin temiz- asit temizlik Bu kimyasallar saç derisinden
lenmesi için çözeltileriyle ve hijyen
iyonlar›
kullanılır. kullan›lmas› amacıyla
vücuda geçerek alerjik reaksi-
ortamdan
temizleme kullanılır. yonlara, kansere yol açabilir.
8. Sağlıklı olmak için gereken en önemli kuralla- uzaklaşt›r›r.
etkisini Diş macunu: Dişlerimizin te-
rından biri temizlik ve hijyendir. art›r›r.
miz görünmesini sağlamak,
diş çürümesini engellemek,
Günlük yaşantımızda temizlik ve hijyen ile D Y D Y bakteri plaklarının neden ol-
ilgili; Çamaşır suyunun Çamaş›r suyu
duğu asitlere karşı dişlerin
yapısında hidrofo- yağ sökücü
bik grup bulunur. olarak direncini arttırmak için kulla-
I. Tuvaletten sonra ve yiyeceklere dokun- kullan›l›r. nılır. Florürlü diş macununu
madan önce kesinlikle eller yıkanmalıdır. diş çürüklerini engellemesine
D Y rağmen aşırı miktarda kulla-
II. Herkesin kendine ait diş fırçası, tırnak ma- Hijyen amaçlı kullanılan nılması diş minesinin aşınma-
kası, banyo süngerleri gibi kişisel eşyaları kimyasallar birbirleriyle
sına neden olur.
karıştırılarak kullanılmamalıdır.
olmalı ve başkaları ile paylaşmamalıdır. Katı ve Sıvı Sabun: Yapıları
hemen hemen aynıdır. Sıvı
III. Yeşil yapraklı sebzeler bol su ile yıkandık- Şekildeki etkinlik bir öğrenci grubuna veril- sabunlarda, katı sabunlardan
tan sonra, sirkeli veya klorlu suda bekletil- miştir. Öğrenciler doğru bildiklerine (D) yanlış daha çok kimyasal madde
bulunur. Katı sabunlar cil-
melidir. bildiklerine (Y) diyerek çıkışa ulaşacaklar ve
di daha fazla kurutur. Sıvı
yukarıdaki yargılardan hangilerine dikkat her doğru bildiklerine karşılık 2 puan alacak- sabunların pH değeri katı
edilmelidir? lardır. sabunlarınkinden düşüktür.
Ayrıca sıvı sabunlarının pH
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Buna göre, kaç numaralı çıkışı kullanan değeri cilt pH değerine daha
öğrenci en yüksek puanı alır? yakın olduğundan hassas cilt-
D) II ve III E) I, II ve III ler için daha uygundur.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 7
7. C 8. E 9. A 10. B 279
Polimerler – I
4. TEST
Polimerler
Çok sayıda küçük molekülle- 1. Polimerleşme tepkimeleri ile ilgili olarak, 4. Plastik sanayinin ilk ürünü olan polietilenin
rin uzun bir zincir şeklinde bir-
oluşum tepkimesi aşağıda verilmiştir.
leşmesiyle büyük moleküller I. İki monomerin birbirine bağlanmasıyla
oluşturması olayına polimer- n[CH2 = CH2] $ –[CH2 –CH2–] n
oluşan yapıya dimer denir.
leşme, oluşan büyük mole-
(etilen) (polietilen)
küllere polimer, bu tepkimeye II. Polimer yapıda tekrarlanan en basit birime
de polimerleşme tepkimesi
monomer denir. Buna göre,
denir.
I. Polimer, farklı tür moleküller arasında
Polimer molekülü içerisinde III. Oluşan polimerin yapısında polar ve apo-
tekrarlanan küçük ve basit oluşmuştur.
lar kovalent bağlar bulunabilir.
kimyasal birime mer, polimeri II. Polietilenin monomeri etilendir.
elde etmek için başlangıçta yargılarından hangileri doğrudur?
kullanılan küçük moleküle ise III. Polietilenin tekrarlanan birimleri (mer) iki
monomer denir. A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II monomerden gelen parçalardan oluşur.
Y Y Y Y
D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri yanlıştır?
X=X + X=X
Y Y Y Y A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
Y Y Y Y D) I ve II E) II ve III
+ ....... $ –X – X – X – X –
Y Y Y Y 2. 5. I. PET şişe, plastik torba gibi polimerlerin

n CH2 = CH S CH 2 – CH biyolojik parçalanma ömürleri kısadır.
Y Y n
$ —X – X — Cl Cl II. Plastik, naylon, nişasta, selüloz gibi poli-
e
Y Y n vinil klorür X mer maddelerin en basit birimi monomer-

Mer
dir.
Palme Yayınevi
Polimerleşme olayının Yukarıda verilen polimerleşme tepkimesi

çizgi-maket modeli III. Polimer maddeler; metal, cam ve toprak
ile ilgili;
malzemelere göre çok daha esnek, hafif
nM $ –[ M –] n
I. X maddesinin doğada kendiliğinden bo- ve dayanıklıdır.
Monomer M'dir. Mer ise
–[ M –] 'dir. zunma süresi çok uzundur. IV. Polimerler oyuncak, tekstil, boya ve am-
İki tane monomerin bağlan- II. X maddesi polivinilklorürdür. balaj malzemesi üretiminde yaygın olarak
masıyla dimer, üç tane mono-
merin bağlanmasıyla trimer, III. X maddesi doğal polimerdir. kullanılırlar.
dört tane monomerin bağlan- yargılarından hangileri doğrudur? Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sırası-
masıyla tetramer oluşur. na göre doğru "D" ve yanlış "Y" olarak sıra-
Aşağıda bazı monomerler ve olur?
oluşturdukları polimer mad-
deler verilmiştir. A) Y, Y, D, D B) Y, D, D, D C) D, Y, D, Y
(Monomer: M, Polimer: P)
D) Y, D, D, D E) D, D, Y, Y
3. I. n[CF2 = CF2] $ –[CF2 –CF2–] n
6. – İki ayrı monomerden elde edilir.
–PE) II. CH / CH + 2H2 $ CH3 – CH3
– Meşrubat, yiyecek ve içecek kaplarının,
III. n[CH2 = CH] $ –[CH2 – CH –] n
| | su şişelerinin malzemesidir.
CN CN
Yukarıda bazı özellikleri verilen polimer
Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri
aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
polimerleşme tepkimesidir?
miştir?
A) PS B) PVC C) PTFE
D) PP E) PET
–PTFE)
280 1. B 2. B 3. D 4. C 5. D 6. E
–PE)
7. 10. Öğretmeni Kemal'den polimer ile ilgili bildikle-

Bozunma sıcaklıkları düşüktür. rini yazmasını istiyor.
I Kemal'de; –PTFE)
Doğadaki UV ışın- I. Monomer bir madde olan Teflon'un yapı-
mikroorganiz- II Polimer III larına karşı
malarca kolay maddeler sında flor bulunur.
dayanıklıdır.
parçalanır. II. Polimerleşme tepkimeleri parçalanarak
monomer oluşturma tepkimeleridir.
Yukarıdaki kavram haritasında polimerik III. Tencere ve tava gibi mutfak malzemeleri-
maddeler için verilen bilgilerden hangileri nin iç yüzeyleri çok yüksek erime noktası-
doğrudur? na sahip ve kimyasal etkilere karşı dirençli
olan polimer PTFE’dir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III IV. Polimerleşme tepkimeleri sonucunda do-
ğal ve yapay polimerler oluşabilir.
V. Polimerleşme yapıya su girmesiyle ger-
çekleşir. w Polimerler doğal süreçler-
cümlelerini yazıyor. le (kauçuk) oluşabileceği
gibi laboratuvarda sente-
Buna göre, Kemal'in yazdığı cümlelerden tik (PVC, teflon vb.) olarak
da üretilebilir.
kaç numaralı olanı doğrudur? Polimerler farklı polimer-
A) I B) II C) III D) IV E) V leşme tepkimeleri ile olu-
8. H H şur. Aynı monomerlerin
H H
art arda bağlanmasıyla
n C=C –C–C– (A : monomer) -A-A-A-A-
H H n
şeklinde ya da iki farklı
H H monomerin (A : monomer,
11. Polimer maddelerin olumsuz yönlerini an-
B : monomer) -A-B-A-B-
Palme Yayınevi
Yukarıdaki denklem etilenden polietilen elde- latmak isteyen bir öğretmen, A-B- şeklinde bağlanma-
sine aittir. I. Polimerler hafif ve sağlam yapılı madde- sıyla oluşabilir.
w Yapısında —NH2 ve
lerdir.
Buna göre; —COOH grubu bulundu-
II. Doğada çürüyüp parçalanmazlar. ran bileşiklerin tepkimeye
I. Ürün PE şeklinde belirtilir. girmesiyle oluşan poli-
III. İnsan sağlığına zararlı etki ederler. merlere, poliamidler (nay-
II. Kimyasal değişme meydana gelmiştir. yukarıdaki ifadelerden hangilerini kullanır- lon) denir. Bu polimerdeki
"mer", her iki monomerden
III. Monomerin yapısındaki C atomları arasın- sa amacına ulaşmış olur? gelen parçalardan oluşur.
da ikili bağlar bulunur. O O
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III || ||
yargılarından hangileri doğrudur? nHO–C–(CH2)4 –C–OH
D) II ve III E) I, II ve III monomer
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III +
n H – N – (CH2)6 – NH2
| monomer –(n–1)H2O
D) II ve III E) I, II ve III H
12. A –A–A–
O O N N
|| || | |
Monomer Dimer —[ C–(CH2)4 –C–N–(CH2)6 –N—]n
Yukarıda verilen monomer ve dimer mad- poliamid polimeri
deler ile ilgili; w Polietilen teraftalat (PET)

9. I. CH2 = CH – CH3 iki ayrı monomerden elde
I. Atomların kütlece birleşme oranları edilir. Bu polimer meş-
II. CH2 = CH2 rubat, yiyecek ve içecek
II. İçerdikleri atom türleri kaplarının, su şişelerinin
III. CH3 – CH2 – CH3 malzemesidir.
III. Yapılarındaki kovalent bağ sayıları w Kevlar iki ayrı monomer-
Yukarıda verilen maddelerden hangileri bir den elde edilir. Ateşe da-
verilen niceliklerden hangileri aynıdır?
polimerin monomeri olamaz? yanıklı giysi, kurşun ge-
çirmez giysi, uçak kanadı,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II gemi halatı, fren balatası,
askeri zırhlı araç gövdesi
D) I ve III E) II ve III vb. gereçlerin yapımında
kullanılır.
7. C 8. E 9. C 10. C 11. D 12. C 281

Polimerler – II
5. TEST
Doğal ve Yapay Kauçuk: Ka-
uçuk ağacı tropikal bir ağaç
1. Polimerler ile ilgili olarak aşağıdaki ifade- 4.
türüdür. Kauçuk ağacının ka-
lerden hangisi yanlıştır? Polimer Kullanım alanı
buğuna çizikler atıldığında la-
teks olarak bilinen süt beyazı • Teflon • Kapı, pencere profili
A) Aynı ya da farklı tür monomerlerin birleş-
bir sıvı elde edilir. Elde edilen
mesiyle oluşurlar. • Polivinil klorür • Yalıtım malzemesi
sıvı doğal kauçuğun başlıca
kaynağı olan bir polimerdir. • Polistiren • Yapışmayan yüzeyli
B) Monomerlerinin özelliklerini gösterirler.
Sentetik kauçuk, petrol, kö- mutfak eşyası
mür veya diğer hidrokarbon- C) Trimer ile monomer moleküllerinin bağlan-
ların çeşitli işlemlerden geçi- Yukarıda verilen polimerler kullanım alanl-
masıyla oluşan yapı tetramerdir.
rilmesiyle elde edilir. Sentetik
rıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru eş-
kauçuk otomobil lastikleri, su D) En az 1000 monomerin birbirine bağlan-
ve yağ hortumları, ses yalıtım-
leştirilmiştir?
masıyla oluşan maddelerdir.
ları, balonlar, araç tamponları,
ameliyat ve temizlik eldivenle- E) Polimerleşme tepkimeleri, monomerlerin A) B)
rinde kullanılır.
birbirine kovalent bağlarla bağlanmasıyla
Polimer Malzemelerin gerçekleşir.
Olumlu ve Olumsuz C) D)
Özellikleri
Polimer maddelerin çeşitliliği,
kolay işlenebilirliği ve diğer
E)
birçok özellikleri bu madde-
lerin çok geniş alanda kulla- 2. Aşağıda yapı formülleri verilen maddeler-
nılmasını sağlamıştır. Tıpta, den hangisi polimerleşme tepkimesi ver-
dişçilikte, yün, ipek, kırtasiye
mez?
malzemesi vb. bir çok yerde
polimerler kullanılır. Çok farklı
A) H—C / C—H B) CH2 = CH
Palme Yayınevi
alanlarda ve farklı amaçlar için

kullanılan polimerlerin olumlu Cl
ve olumsuz özellikleri de bir-
birinden farklıdır. Polimerlerin
C) CH2 = CH2 D) CH3 — CH3
genel olarak olumlu ve olum-
E) CH 2 CH
suz yönleri şu şekildedir;
5.
O
Olumlu Olumsuz
Özellikleri Özellikleri
Kimyasal- Çoğunluğu petrol —CH
( 2 – CH–
)n
lara karşı kaynaklıdır. Bu Cl
dayanık- nedenle kaynağı
lıdır. Hafif yenilenebilir de-
malze- ğildir. 3.
melerdir. n CH 2= CH S CH2 – CH Çizgi-maket —CH
( 2 – CH–
)n
—CH
( 2– CH2–
)n
Ucuzdur. n
gösterimi COOH
Cl Cl
Kolaylıkla Yumuşak olanları
e
şekillendi- vardır.
a b
rilebilir.
Çeşitli Her polimer gü-
—CF
( 2 – CF2–
)n
şekillerde neş ışığı ve ısı tepkimesiyle ilgili;
işlenebilir. etkisiyle zamanla
bozunur. I. a maddesi polimerdir. Aşağıda isimleri verilen polimer maddeler-
Paslan- Düşük sıcaklıkta II. – CH2 – bir merdir. den hangisinin çizgi-maket formülü yukarı-
maz. Suya veya güneş ışı-
karşı da- ğında gevrekleşir. III. n= 3 ise, b maddesi trimerdir. da verilmemiştir?
yanıklıdır. Kırılgan hale gelir.
yargılarından hangileri doğrudur? A) Teflon B) Kevlar
Çoğu poli- Tek kullanımlık ve
mer ısı ve ucuz polimerlerin
elektriği çevreye atılması A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III C) Poliakrilik D) Polietilen
iletmez. ciddi bir kirlilik E) PVC
sebebidir.
282 1. B 2. D 3. A 4. B 5. B
6. –(CH2 – CH2–) n –(CH2 – CH)–n 9. CH2= CH — Cl

| Vinil klorür
CN Bazı po- Çoğu polimer
I. polimer II. polimer Yukarıda verilen monomerden oluşan di-
limerlerin doğada biyolojik
Yukarıda verilen polimerler ile ilgili; mer ile ilgili; geri dö- olarak parçalan-
I. Birinci polimer fiziksel bir olay sonucu nüşümü madığından çevre
I. Klor atomu sayısı ikidir. mümkün- kirliliğine neden
oluşmuştur.
II. Atom sayısı en fazla olan karbondur. dür. olurlar.
II. İkinci polimerde iki farklı tür monomer bir- Yoğunluk- İmha edilmek için
leşmiştir. III. C–H bağından 8 tane vardır. ları küçük yakıldıklarında
olduğu için toksik dumanlar
III. İkinci polimerin monomerindeki atom sa- yargılarından hangileri doğrudur? taşınma oluşturur.
yısı birinci polimerin monomerindeki atom ve depo-
sayısından fazladır. lanmaları
kolaydır.
yargılardan hangileri doğrudur? D) I ve II E) I ve III
Bazı po- Yanıcıdır.
limerler
hafiflikleri
D) I ve III E) I, II ve III sayesinde
10. araçlar-
Polimer Monomer
da yakıt
tasarrufu
7. I. Polietilen CH 2 = CH 2
I sağlar.
Monomer say›s›
polimerden polimere II. Polivinilklorür CH 2= CH Polimer Malzeme Bulun-
değişebilir. (PVC)
Cl duran Oyuncak ve Tekstil
Ürünlerinin Zararları
Polimerlerin Monomer maddeler III. Politetrafloretilen CH 2 = CH Polimerlerin fiziksel ve kim-
tümünde iyonik bağlarla (Teflon) (PTFE) yasal özellikleri farklı oldu-
oluşan bağ Polimer birbirine bağlanarak O ğundan zararlı etkileri de
say›lar› polimerleri
Palme Yayınevi
eşittir. oluştururlar. farklılık gösterir. Bu nedenle

satın alınacak her maddenin
III II
Yukarıda verilen polimerlerden hangileri-
mutlaka içerdiği kimyasallar
nin karşısında verilen monomeri yanlıştır? araştırılarak gerekli tedbirler
Yukarıda kavram haritasında bulunan kutu-
alınmalıdır.
cuklar içerisinde polimer ile ilgili yargılar veril- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Plastiklerde esnekliğe katkı
miştir. sağlamak için kullanılan kim-
yasalların birçoğu endokrin
Buna göre, bu kutucuklarda yazılanlardan sistemini bozarak tömür olu-
hangileri doğrudur? şumuna neden olur. Ayrıca
doğum kusurları ve gelişim
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II bozukluklarına yol açabilir.
11.
Oyuncak ve tekstil ürünlerinde
D) I ve III E) II ve III H H
kullanılan kimyasallara örnek
| |
– C – C – olarak ftalatlar, Bisfenol–A, el-
| n yaf, etilen glikol, polipropilen,
H polivinilklorür (PVC), polibro-
8. O
H H H H H H H H mo Bifeniller (PBB), polistiren,
q
| | | | | | | |
—
q C—C— C“ C —C—C—C— C— polyester verilebilir.
| | n | | | | | |
H C H3 H CN H Cl H Cl Yukarıda verilen polimeri oluşturan mono- Geri Dönüşümün Ülke
Ekonomisine Katkısı
I II III mer ile ilgili;
Plastik madde üretimi her
Yukarıda verilen maddeler ile ilgili; I. Bir tane molekülü iki tane karbon atomu geçen gün artmaktadır. Bu
yüksek miktardaki artış ile tü-
I. Birinci ve ikinci maddeler polimerdir. içerir. ketim paralel gitmekte olup,
II. Üçüncü madde monomerdir. II. Yapısında ikili bağ (=) mevcuttur. bu da polimer atık sorununun
oluşumuna neden olmaktadır.
III. Birinci maddenin monomeri ikinci madde- III. Bir tane molekülü 8 tane hidrojen atomu Bu nedenlerden dolayı çev-
reyi kirleten polimer atıkların
dir. içerir. geri dönüşümü bir zorunluluk-
yargılardan hangileri yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur? tur. Geri dönüşüm, kullanılmış
malzemeleri yeni malzemeler
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III veya ürünlere dönüştürme iş-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II lemine denir.
6. C 7. A 8. E 9. A 10. C 11. D 283

Polimerler – III
6. TEST
1. Aşağıdakilerden hangisi plastik malzeme- 4. I

lerin olumlu yanlarından biri değildir?
Doğal ham madde israfının önlenmesi
A) Ahşap yerine polimerlerin kullanılması or-
manların korunmasını sağlar.
III II
B) Geri dönüşümleri sırasında ilk kullanımın- Doğal den-
dan kalan kirlilikler yeni malzemeye aktarı- Polimer geye ve
Geri dönüşüme elverişli polimer Enerji
tasarrufunun atıkları doğaya ve-
malzemelerin genel sembolü lır.
sağlanması rilen zararın
Geri dönüşüm ile atıkların C) Motorlu araçlarda metal malzeme yerine azalması
çevreyi kirletmesinin önüne plastik malzeme kullanımı, hafiflikleri sa-
geçileceği gibi ham mad-
de ihtiyacının azaltılması ve yesinde araçlarda yakıt tasarrufu sağlar. Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu-
enerji tasarrufu da sağlanmış D) Tıpta ve dişçilikte kullanılan polimerler teş- cuklar içerisinde polimer atıkları ile ilgili yargı-
olacaktır. Polimer, kağıt, cam
ve metal malzemelerin geri his ve tedavide kolaylık sağlar. lar verilmiştir.
dönüşümünün ülke ekonomi- Buna göre, bu kutucuklarda yazılanlardan
E) Kimyasallara karşı dirençlidir.
sine katkıları şu şekilde açık-
lanabilir. hangileri polimer atıkların geri kazanılma-
Metallerin geri dönüşümü ya- sının faydalarındandır?
pılarak yeryüzü kaynakları ve-
rimli kullanılır. Örneğin demir A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
ve çelik tekrar kullanılabilen 2.
metaller olması daha az üre- H H D) II ve III E) I, II ve III
tim gerektirir. Yeni üretimin C C
azaltılması nedeniyle CO2
H
emisyonu azaltılır ve iklim de- n
ğişiklikleri önlenmiş olur. 5.
H Cl
Camı elde etmek için çok faz-
la enerji harcanırken tek bir polimeri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
nA —C—C—
cam şişeyi geri dönüştürmek, yanlıştır?
Palme Yayınevi
100 waat’lık bir ampülü 4 saat H H n

yakmak ve bir televizyonu 20 A) Polistiren olarak adlandırılır.
dakika çalıştırmak için gere- X Y
ken enerjiyi tasarruf etmek
demektir. B) Doğada kendiliğinden bozunma süresi Yukarıdaki tepkimede verilen A, X ve Y
Polimer maddelerin geri dö- çok uzundur. maddeleri ile ilgili;
nüştürülmesi ham madde
sıkıntısını ortadan kaldırarak C) PS olarak bilinir. ♦ Vinil klorür olarak adlandırılan X bileşiğin-
ülke ekonomisine katkı sağlar. de karbon atomları arasında tekli bağlar
Polimerlerin büyük bir kısmı H H vardır.
doğada bozunmadığı için D) Monomeri H C C H dir.
çevre kirliliği engellenir. ♦ Polivinil klorür olarak adlandırılan Y poli-
H CN
Kağıt kolay dönüştürülebilen merinin kısa gösterimi PVC'dir.
bir malzemedir. Selülozdan, E) Ciddi çevre sorunları doğurur.
dolayısıyla ağaçlardan elde
♦ Y polimeri; kapı ve pencere profilleri, su
edildiği için kağıdın dönüştü- borusu gibi malzemelerin üretiminde kul-
rülmesi su ve enerji tasarrufu, H Cl
lanılır.
iklim değişikliklerini önleme 3. I. Polimerlerin ömrü uzun olduğu için çevre- | |
(ormanların korunması ile sera
gazlarının salınımının azaltıl- ye değil, geri dönüşüm kutularına atılmalı- ♦ A monomerinin açık formülü C C
ması) gibi fayda sağlar. dır. | |
Çevre faktörü dikkate alın- H H
madan gerçekleştirilen en- II. Her polimer zamanla bozunarak başka şeklindedir.
düstriyel gelişmeler, özellikle ürünlere dönüşür.
gelişmiş ve gelişmekte olan
verilen ifadelerin doğru (D) veya yanlış (Y)
ülkelerde büyük olumsuzluk- III. Monomer maddelerin tümünün yapıların- olarak işaretlenmesi aşağıdakilerin hangi-
ların ortaya çıkmasına neden sinde doğru gösterilmiştir?
da sadece C ve H elementleri bulunur.
olmaktadır. Polimer üretiminin
yüksek rakamlara ulaşması ile Yukarıda verilen yargılardan hangileri yan- A) Y B) Y C) D D) Y E) D
polimer atık problemine, çöp lıştır?
merkezlerine uygun depola-
D D D D D
ma, geri kazanım ve yakma Y D D D Y
gibi yöntemlerle çözüm aran-
maktadır. D Y Y D D
284 1. B 2. D 3. C 4. E 5. D
F F 9. “Günlük yaşamda polimerler hafif ve dayanıklı

| | olmaları nedeniyle tercih edilmektedir.”
6. Mer'i C C şeklinde olan polimer ile
| | görüşünü ileri süren bir öğretmenin bu te-
Örnek
ilgili; F F
zine karşılık aşağıdaki örneklerden hangisi
I. Politetrafloretilen olarak adlandırılır. verildiğinde çelişki oluşur?
II. Kapı ve pencere profilleri, su borusu gibi A) Astronot kıyafetlerinde polimerik malzeme
malzemelerin üretiminde kullanılır. kullanımı
polimeri ile ilgili aşağıdaki-
III. Kısaltılmış gösterimi PTFE olan polimer- B) Uçaklarda polimerik kaplama kullanılması
lerden kaç tanesi yanlıştır?
dir. C) Otomobil lastiklerinde polimer kullanılması
I. Yaygın adı Orlon’dur.
IV. Sağlık açısından zararlı olmayan bir poli-
D) Ayakkabı tabanlarında polimer kullanılma- II. Halı dokumacılığında kul-
mer ürünüdür. sı lanılır.
yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y)
E) Pencere, kapı çerçevelerinde maliyeti dü- III. PAN olarak bilinir.
olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıra-
şük olduğu için polimer kullanılması IV. Monomeri
olur?
A) D, Y, D, D B) D, Y, D, Y
10. Poliakrilonitrilin polimerleşme tepkimesi dir.
C) D, Y, Y, D D) D, D, D, Y
V. Yapay polimerdir.
H H H H
E) D, D, Y, Y
n C C C C
H CN H CN n
şeklinde olduğuna göre;

H H I. CH2 = CH – CN bileşiği monomerdir.
7. Mer’i
Palme Yayınevi
—C—C— II. Poliakrilonitril, akrilonitrilden oluşan bir

makro moleküldür.
H Cl
III. Oluşan polimerin geri dönüşümü yoktur.
şekildeki gibi olan polimer ile ilgili; yargılarından hangileri doğrudur?
I. İki ayrı monomerden oluşur.
II. Monomeri ikili bağ içerir.
III. Kevlar olarak adlandırılır. D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) II ve III 11. Kauçuk ağacının öz suyunu kükürt ile karış-

tırıp ısıtan Goodyear sağlam siyaha yakın bir Çözüm:
madde elde etti. Elde ettiği bu madde araçlar-
da lastik olarak kullanılan bir polimerdir. Orlon polimeri;
Buna göre,
8. Polimer maddeler ile ilgili; I. Polimerler yapay olabilirler. onomerinden

m
I. PET bardaklar sıcak içecekler için kullanıl- II. Polimerler darbelere karşı dirençli, hafif ve oluşur.
mamalıdır. elastik özellik gösterebilirler.
Halı dokumacılığında kullanı-
II. Teflon bir merdir.
III. Polimerler değişik boyut ve biçimde işle- lan bir yapay polimerdir. Po-
III. Polimerler paslanmaz ve suya dayanıklı- nebilirler. liakrilonitril (PAN) olarak bilinir.
dır.
yargılarından hangileri yanlıştır? yargılarından hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 1
D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
6. B 7. D 8. B 9. E 10. B 11. E 285

Kozmetikler
7. TEST
KOZMETİK MALZEMELER
Kozmetik genel manada vü-
1. I. Saçlarını çok sık boyatanların kanser olma 4.
cudun temizlenmesi, görü-
nümün güzelleştirilmesi, çe- oranı, boyatmayanlara göre daha fazladır. Kozmetik malzeme Zararları
kiciliğin artırılması amacıyla II. Kozmetik ürünler deri, tırnak, saç gibi böl-
I. Kalıcı dövme boyası Gebelikte bebeğin
kullanılan ürün ve maddeler- gelerin görünüşünü düzelterek, kişileri gü-
dir. gelişimini etkileme
zelleştirmek için kullanılan maddelerdir.
Kozmetik ürünler yapıların- II. Saç jölesi Ciltte alerji
da birçok kimyasal madde- III. Kozmetik ürünler uygulandıkları yüzeyden
ler bulundurduğundan her kolay temizlenmeli ve yüzeyi koruyucu III. Saç boyası Saçta dökülme
kozmetik ürünü kullanmak etki göstermelidir. Yukarıdaki kozmetik malzemelerden han-
doğru değildir. Bunların bazı-
ları lenfoma kanserine, alerjik IV. Sabun ve şampuan kozmetik ürün değil- gilerinin muhtemel zararları karşılarında
hastalıklara, yüz ve gözlerde dir. doğru verilmiştir?
ödemlere, saç diplerinde ya-
ralara ve saç dökülmelerine Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sırası-
neden olabilir. na göre doğru “D” ve yanlış “Y” olarak sıra-
Kozmetik malzemelerde landığında aşağıdakilerden hangisi doğru D) II ve III E) I, II ve III
koku vericiler, antioksidanlar,
olur?
yumuşatıcılar, emülgatörler,
koruyucular, ultraviyole emi- A) D, D, D, D B) D, D, D, Y C) Y, D, Y, D
ciler, nemlendiriciler ve renk
vericiler en yaygın kullanı- D) Y, Y, D, D E) D, Y, D, Y
lan katkı maddeleridir. Katkı 5. Kozmetik malzemeler ile ilgili;
kimyasallarının çoğu tehlikeli
ve sağlığa zararlıdır. Kozme- I. Krem, sprey ve jöle formunda olabilirler.
tiklerin yapısında yer alan
zararlı kimyasallar aşağıdaki II. İnsan sağlığına zararlı bileşenler içermez-
gibi özetlenebilir. ler.
Koruyucular, ürünün raf öm- 2. I. Kişisel bakım
Palme Yayınevi
rünü uzatmak ve mikroor- III. Doğal ya da yapay olabilirler.

ganizmaların çoğalmasını II. Estetik görünüm
önlemek için kullanılır. Pa- III. Güzel ve genç görünmek
rabenler, özellikle kremlerde
en yaygın koruyucu kimya- Yukarıda verilenlerden hangileri kozmetik A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
sallardır. Formaldehit içeren ürünlerin kullanım amaçlarından biridir? D) I ve III E) I, II ve III
koruyucular ise tırnak ürün-
leri, saç boyası, şampuanlar A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
ve farlarda kullanılır. Paraben
toksik etkiye sahiptir. Formal- D) II ve III E) I, II ve III
dehit ise kanserojen ve tahriş
edicidir.
Ağır metaller, boyar madde- 6.
lerden vücuda geçebilir ve
zamanla organlarda birikerek I II
biyolojik sisteme zarar ve- Cilt hastalıklarına Toksik (zehirli)
rir. Ayrıca kansere de neden yol açabilir. kimyasallar içerebilir.
3. Kozmetiklerin tamamı zararlıdır ve sağlık
olabilir.
Koku maddeleri, ham mad- sorunlarına yol açar. Kozmetik
ürünlerdeki
delerdeki hoş olmayan koku- Kozmetik ürünlerin hiçbirinde kimyasal maddeler
ları baskılamak için kullanılır. madde bulunmaz.
Alerjik reaksiyonlar, astım III
atakları ve migren gibi yan Parfümlerin çoğunda bulunan ftalatlar ge- Kanserojen kimyasallar içerebilir.
etkilere neden olabilirler. lişim bozukluklarına, üreme sisteminde
Ftalatlar, kozmetik ürünler- hasarlara neden olabilir. Kozmetik ürünlerin yapısında bulunan
de (Deodorant, tırnak cilası, maddeler ile ilgili yukarıdaki kavram hari-
kokulu dudak parlatıcısı vb.) Yukarıdaki ifadeler doğru (D) veya yanlış
tasında yer alan kutucuklarda verilen yar-
renkleri ve kokuları daha (Y) olarak değerlendirildiğinde aşağıdaki-
gılardan hangileri doğrudur?
iyi tutabilmek için kullanılır. lerden hangisi doğru olur?
Endokrin sisteme, gelişim
bozukluklarına, üreme siste- A) D, D, D B) Y, D, D C) D, Y, D A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
minde hasarlara neden ola-
D) Y, Y, D E) Y, Y, Y D) II ve III E) I, II ve III
bilir.
286 1. B 2. E 3. D 4. E 5. D 6. E
7. I. Kozmetik malzemeler uygulandıkları yü- 10. I. Deri yapısına uygun seçimler yapmak
zeyden kolay temizlenmelidir. (D)(Y)
II. İçeriğindeki kimyasalları araştırmak Kişisel Bakım ve Estetik
II. Kozmetik ürünler içeriklerine göre dişler Amacıyla Kullanılan Koz-
III. Güneş ışığı ile etkileştirmemek
dahil tüm vücut kısımlarının temizlenmesi metikler
için kullanılabilir. (D)(Y) Yukarıdakilerden hangilerinin uygulanması Kişisel bakım ve estetik ama-
kozmetiklerin sakıncalarını azaltıcı yönde cıyla kullanılan kozmetikler-
III. Kozmetikler mikroorganizmaların çoğalma- de pek çok zararlı kimyasal
sını önlemek için koruyucular içerir. (D)(Y) etki yapabilir? bulunur. Parfüm, saç boyası,
IV. Her temizlik maddesi aynı zamanda koz- kalıcı dövme boyası ve saç
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III jölesinde bulunan kimyasal-
metik ürün sınıfındadır. (D)(Y) ların zararları kısaca şu şe-
V. Bazı saç boyaları ve kozmetik ürünlerde D) II ve III E) I, II ve III kildedir:
bulunan paraben, insan sağlığı için çok Parfüm: Temel maddesi alkol
olan, ayrıca doğal esans yağ-
tehlikelidir. (D)(Y) ları, koku vericiler, organik bi-
Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve leşikler ve çeşitli toksik kim-
11. Öğretmeni Altar’dan kozmetik ürünler ile ilgili
yasalları içerebilen kozmetik
yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır. bildiklerini yazmasını istiyor. malzemedir. Parfümlerde
Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci Altar’da; genellikle benzaldehit, benzil
kaç numaralı olanı yanlış (Y) olarak işaret- alkol, etanol gibi kimyasal-
I. Saç jöleleri, yağlı, parlak ve yapışkan bir lar kullanılır. Bu kimyasallar
ler? karışımdır. mide bulantısı, yorgunluk,
A) I B) II C) III D) IV E) V II. Saç boyalarının kalıcılık süresi uzadıkça görme bozukluğu, kusma,
baş dönmesi, karın ağrısı ve
sağlıklı olma özelliği artar. böbrek hasarına yol açabilir.
III. Saç boyalarının bileşiminde bulunan ağır Saç boyaları: Saç rengini de-
8. metaller boyar maddelerden vücuda ge- ğiştirmek ve beyaz saça iste-
Bilgi Doğru Yanlış nilen rengi vermek için doğal
çebilir ve zamanla birikerek biyolojik sis-
veya yapay boyalar kullanılır.
I. Görünümü güzelleştirir.  teme zarar verir. Boyanın saça verdiği zarar
Palme Yayınevi
 IV. Saç boyaları, saç rengini açmak veya ko- boyanın çeşidine göre deği-
II. Tümü alerjiktir.
yulaştırmak amacı ile kullanılan kozmetik şebilir. Saz diplerinde yaralar
III. İnsan yüzü ve saçı  oluşturacak, aşırı kepeklen-
ürünlerdir. me oluşturacak, kafa derisin-
dışında kullanılmazlar.
V. El kremleri, yüz maskeleri, traş kremleri de kızarıklık, şişlik, saçlarda
Yukarıda kozmetiklerle ilgili verilen bilgiler deriye uygulanan kozmetik ürünlerdendir. dökülmeye neden olacak
kimyasallar içerirler.
doğru veya yanlış olarak “” işaretiyle göste- cümlelerini yazıyor. Saç jöleleri: Saça şekil ver-
rilmiştir. Buna göre, Altar’ın yazdığı cümlelerden meyi kolaylaştırmak, saçın
nem alma kapsamını azalt-
Buna göre, bu bilgilerin hangilerinde “” kaç numaralı olanı yanlıştır? mak ve böylece saç şeklinin
işareti hatalı kullanılmıştır? dayanıklılık süresini uzatmak
ve saça hoş bir koku vermek
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III amacıyla jöleler kullanılır.
D) II ve III E) I, II ve III Saçlı deriye jöle sürmemeye
özen gösterilmelidir. Çünkü
12. I. Kozmetik ürünler tamamen homojen karı- saçlı derinin hava almasını
önler ve saçın beslenmesini
şımlar oluşturacak şekilde üretilir.
9. Aşağıdakilerden hangisi saç boyalarının engeller. Saça jöle ile şekil
II. Jöleler saça sürekli sürülürse saçın yıp- verilmiş ise mutlaka aynı gü-
zararlı etkilerinden biri değildir?
ranmasına ve dökülmesine neden olabilir. nün akşamında saç yıkan-
malıdır. Aksi takdirde saç
A) Ciltte alerjik etki yaratabilirler. III. Saç boyaları; saç diplerinde yaralara, sa- dökülmesi problemi ile karşı-
B) Kanserojen katkı maddeleri içerdiklerin- çın aşırı kepeklenmesine neden olabilir. laşılabilir.
den kansere yakalanma riskini arttırabilir- Kalıcı dövme boyası: Döv-
IV. Kozmetik malzemelerin tamamı kimyasal
melerin çoğu metal tuzları ve
ler. madde içermelidir. organik boyalar içerir. Kimya-
C) Saçın kurumasına, saç derisinin kepeklen- Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sırası- sal ve insan sağlığına zararlı
mesine neden olabilirler. na göre doğru “D” ve yanlış “Y” olarak sıra- boyalarda (otomobil boyaları,
landığında aşağıdakilerden hangisi doğru yazıcı mürekkepler...) kullanı-
D) Saç renginin istenilen renge ulaşmasını larak yapılan dövmeler baş-
olur?
sağlarlar. ta cilt kanserine neden olur.
A) Y, D, D, D B) Y, D, D, Y C) D, Y, D, Y Gebelikte bebeğin gelişimini
E) Hamilelik döneminde kullanılması bebeğe olumsuz etkiler. Çeşitli deri
zarar verebilir. D) D, D, D, Y E) Y, D, Y, D hastalıklarına yol açar.
7. D 8. E 9. D 10. E 11. D 12. B 287

İlaçlar
8. TEST
İLAÇLAR
İlaç, canlı üzerinde meyda- 1. I. İlaçların tamamının yan etkisi yoktur. 4. İlaçların farklı formlarda oluşunun sebebi;
na getirdiği etki ile bir has-
talığın iyileştirilmesini veya
II. İğne, diğer ilaç formlarına göre genellikle I. Doğru dozda alınmasını sağlamak
semptomlarının (bulgularının) daha hızlı etki gösterir.
II. Etken maddesini dış etkilerden korumak
azaltılması amacıyla tedavisi-
III. İlaçlar hastalığın tanısı, tedavisi veya ön-
ni veya bu hastalıktan korun- III. Vücutta dağılım ve eğilimini kontrol etmek
mayı mümkün kılan, canlılara lenmesi için kullanılması gereken madde-
yukarıdakilerden hangileri olabilir?
hap, şurup, iğne, merhem vb. lerdir.
farklı formlarda verilen kim-
Yukarıda verilen yargılardan hangileri yan- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yasal maddedir. Bir başka
lıştır?
deyişle ilaçlar vücut işlevle- D) I ve II E) I, II ve III
rini (reaksiyonlarını) koruyan,
geliştiren, düzenleyen veya
değiştiren kimyasal madde- D) II ve III E) I, II ve III
lerdir.
İlaçların vücutta uygulanaca- 5.
Hastalık teşhisi ve tanı
ğı bölgeye göre farklı form-
koyma
larda hazırlanması ve vücuda
I
verilmesi gerekir. İlaçların 2. I. İlaç kullanımı, belirtilen süreden önce veya III Cerrahi
farklı formlarda oluşunun se- İlaç kullanım amaçları girişimlerin
sonra sonlandırılmamalıdır.
bebi; kolaylaştırılması
Doğru dozda alınmasını II
u II. İlaçların farklı formlarda olması hastaya
sağlamak Hastalıklardan koruma
Vücutta dağılım ve emili-
kolaylıkla verilebilmesi ve uygulanması
u ve tedavi
mini kontrol etmek içindir.
u Vücut dokuları içerisinde Yukarıdaki kavram haritasında verilenler-
istenen bölgeye yerleştir- III. İlaçlar doktor tarafından belirtilen dozajın
den hangileri ilaçların kullanım amaçları
Palme Yayınevi
mek altına ya da üstüne çıkılmadan kullanılma-

u Etken maddelerin tat ve arasında yer alır?
lıdır.
kokularını baskılamak
A) Yalnız III B) II ve III C) I ve III
u Etken maddesini dış etki- Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğ-
lerden korumak rudur? D) I ve II E) I, II ve III
u İstenilen şekilde çözün-
mesini sağlamak A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
şeklinde belirtilebilir.
6. • Hazırlama için şişedeki çizgiye kadar kay-

natılmış soğutulmuş su ilave edip çalkala-
yınız.
3. I. İlaç ambalajlarında yazılan son kullanma
• Kendi ölçeğini kullanarak ağızdan alınız.
tarihlerine dikkat ediniz.
• Her kullanımdan önce kuvvetlice çalkala-
II. Son kullanma tarihi geçmiş ilaçları lavabo-
yınız.
ya dökünüz ve kullanmayınız.
Yukarıda uygulanma yolu belirtilmiş ilaç
III. Eski ilaçları çöpe atmayınız kırılarak top- formu için,
rağa, suya veya havaya yayılarak çevreye I. Süspansiyondur.
zararlı kimyasallar haline gelebilir. II. Merhem formundadır.
IV. Eski ilaçları tıbbi atık kutularına atınız. III. Ağızdan alındığında doğrudan kana karı-
Yukarıda verilen uyarılardan hangileri ilaç- şır.
lar için yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II
D) II ve III E) III ve IV
288 1. A 2. E 3. A 4. E 5. E 6. A
7. Merhem formundaki ilaçların krem for- 10. I. İlaçların gereksiz kullanımındaki artış has-
mundaki ilaçlardan farkına neden olan talara çeşitli zararlar vereceği gibi ülke
İlaçlar hap, şurup, iğne, mer-
özellik aşağıdakilerden hangisidir? ekonomisine de zarar vermektedir. (D) (Y) hem formunda olabilir.
II. Yarı katı formdaki ilaçlar vücuda cilt ve Hap, bir veya daha fazla doz-
A) Deri üzerinde kullanılması
mukoza yoluyla alınır. (D) (Y) da etken madde içerebilir.
B) Dağıtıcı form olarak yağ kullanılması Toz halindeki ilaçların çeşitli
III. Merhemler, sıvı formda olan ilaçlardır. (D) bağlayıcı maddeler ile ka-
C) Yarı akışkan olması (Y) rıştırılarak özel makinelerde
D) Aerosol formunda bulunması IV. İlaçlar sadece hastalıktan korunma ama- sıkıştırılmasıyla elde edilir.
cıyla kullanılır. (D) (Y) Ağız yoluyla vücuda alınır.
E) Solunum sisteminde kullanılması
Kolay tanınabilmesi için farklı
V. Bütün ilaçlar ağız yoluyla alınabilir.
renk ve şekillerde üretilebil-
(D) (Y) dikleri gibi yutulan, dil altına
Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve uygulanan, emilen, çiğnenen
I veya suda çözünerek uygula-
8. yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır.
Ağız yoluyla alınan katı ilaç formlarının nan türleri vardır. Kaplama ve
en yaygınıdır. Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci kapsül uygulanabilir.
kaç tanesini doğru (D) olarak işaretler? Şurup, ağız yoluyla alınan ve
konsantre çözeltiler halinde
III II A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 hazırlanan sıvı ilaç formudur.
Yutulan, emilen, Kütlece % 60’tan fazla şeker
Kolay tanına- Hap
çiğnenen, dil 11. Öğretmeni Canan’dan vücuda ilaç verme yol- içerirler. Süspansiyon veya
bilmesi için altına uygulanan emülsiyon halinde olabilirler.
farklı renk veya suda çözü- ları ile ilgili bildiklerini yazmasını istiyor.
ve şekillerde Kullanılmadan önce çalkala-
nerek uygulanan
üretilebilir. Canan’da; narak etken maddenin dağıl-
türleri vardır.
ması sağlanmalıdır.
I. Deri tarafından emdirilerek verme Merhem, cilt ve mukoza yo-
Yukarıdaki kavram haritasında haplar ile ilgili
Palme Yayınevi
II. Damla yoluyla verme luyla alınır. Krem şeklinde

bilgiler verilmiştir. yarı katı, jel veya daha akış-
III. İğne yoluyla verme kan halinde bulunabilir. Etken
Buna göre, bu bilgilerden hangileri doğru- madde cilde zarar vermez.
dur? IV. Gazlaştırarak nefes yoluyla verme
Yarı sert ve yağlı haldedir.
V. Tadına bakma yoluyla verme İğne, en fazla ve en hızlı emi-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III limin olduğu ilaç formudur.
Enjektör yardımıyla kas içine,
Buna göre, Canan’ın yazdığı cümlelerden damara, deri veya deri altına
kaç numaralı olanı yanlıştır? uygulanır.
N ot
12. I. Merhemler damar yoluyla alınır.
9. İlaçların vücutta istenmeyen tepkimelere
II. İlaç kullanırken doktor reçetesi dışında ki- İlaçlar, kanser, yüksek tansi-
neden olmaması için;
yon, kolesterol, şeker hasta-
şisel ilaç tedavilerine başvurulmamalıdır.
I. Vücut sisteminde yeterli miktarda ilacın lığı gibi birçok hastalığın te-
III. Süspansiyon şeklindeki şurup, kullanılma- davisinde kullanılır. Fakat bu
kalması için belirli saat aralıklarında kulla-
dan önce çalkalanmalıdır. ilaçların aynı zamanda birçok
nılması gerekir. yan etkisi olduğu unutulma-
IV. Yaraları iyileştirici etken maddelerin karışı- malıdır. Yanlış ve gereksiz
II. Hap formundaki ilaçlar suyla alınmalıdır.
mıyla hazırlanan ve deriye dışarıdan uygu- yere ilaç kullanılması insan
III. İlaçlar kullanma talimatında belirtildiği şe- sağlığına zarar verir. İlaçların
lanan ilaç formu merhemdir.
kilde saklanmalıdır. vücutta istenmeyen tepki-
Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sırası- melere neden olmaması için
yukarıdakilerden hangilerine dikkat edil-
na göre doğru “D” ve yanlış “Y” olarak sıra- ilacın doktor tarafından re-
melidir? çete edilmiş olmasına, ilacın
dozajına, dozaj aralıklarına,
olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II uygulanma şekline, saklan-
A) Y, D, D, D B) Y, D, D, Y C) D, Y, D, Y ma koşullarına dikkat etmek
gerekir.
D) D, D, D, Y E) Y, D, Y, D
7. B 8. E 9. E 10. D 11. A 12. A 289

13. Bir ilaç formuyla ilgili şu bilgiler veriliyor; 16. I. İğne (enjeksiyon) formundaki ilaçlar, da-
– Konsantre çözeltiler halinde hazırlanan mara ya da kaslara enjekte edilir. (D) (Y)
Örnek sıvı ilaç formudur. II. Şuruplar kütlece %60’tan daha fazla şe-
ker içeren sıvı formdaki ilaçlardır. (D) (Y)
Katı formdaki ilaçlar ile ilgili; – Ağız yoluyla vücuda alınır.
III. Uygun olmayan saklama koşullarında
I. Etkin maddeleri deri ta- – Süspansiyon veya emülsiyon halinde ola- saklanan ilaçların kimyasal yapıları bozu-
rafından emilerek alınan bilir. larak etkinliği kaybolabilir. (D) (Y)
ilaçlardır.
Buna göre, bu ilaç formu aşağıdakilerden IV. Gereksiz veya reçetesiz ilaç kullanılma-
II. Sert ve sıkıştırılmış ilaçlar-
dır.
hangisidir? malıdır. (D) (Y)
III. Ağız yolu ile alınan katı A) Şurup B) İğne C) Merhem V. Toz halindeki ilaçların bağlayıcı madde-
ilaç formlarının en yaygını lerle sıkıştırılması ile tablet (hap) halindeki
D) Tablet E) Krem
tabletlerdir. katı ilaçlar hazırlanır. (D) (Y)
IV. Raf ömrünü uzatmak Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve
amacıyla kaplama uygu- 14.
lanabilir.
V. En fazla ve en hızlı emili- Bilgi Doğru Yanlış kaç tanesini doğru (D) olarak işaretler?
min olduğu ilaç türüdür.
I. İlaç, hekimin önerisi 
yukarıdaki özelliklerden A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
dışında farklı bir yolla
hangi ikisi yanlıştır? (çiğnenerek, bölüne-
rek) kullanılmamalıdır.
17. İlaçların ambalajı üzerinde aşağıdaki uyarı-
II. İlaçların kullanımı 
lardan hangisine rastlanamaz?
sırasında kullanım
dozlarının dışına çıkıl- A) Kullanmadan önce prospektüsü okuyu-
mamalıdır.
nuz.
 Palme Yayınevi
III. Antibiyotikler rastgele
B) Beklenmeyen bir etki görüldüğünde dok-
torunuza başvurunuz.
Yukarıda verilen bilgiler doğru veya yanlış ola- C) Çocukların erişemeyeceği yerlerde sakla-
rak ““ işaretiyle gösterilmiştir. yınız.
Buna göre bu bilgilerin hangilerinde ““ D) İyileşmenin hızlanması için önerilen dozun
işareti hatalı yerde kullanılmıştır? iki katını kullanınız.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) Açılmış ambalajları satın almayınız.
15. I. Kullanılan ilaç alkolle etkileşim gösterebi-

18. I. Her hastalığın gerektirdiği doz ve ilaç for-
lir. Bu nedenle ilaçlar alkolle alınmamalı-
mu farklı olabilir.
dır.
II. Hastalıktan koruyucu maddeler ilaç değil-
II. Başkalarının reçetesine yazılmış ilaçlar
dir.
Çözüm:
III. Sağlıklı insanlarda bağışıklık sistemini bo-
III. Birden fazla ilaç kullanılacaksa ilaçların
I. Deri tarafından emile- zabilir.
birbiri ile etkileşimleri incelenmeli ve dok-
rek alınan ilaçlar yarı katı IV. İlaçlar organizmanın biyolojik olaylarını et-
tora kullanılan diğer ilaçlar belirtilmelidir.
formdaki ilaçlardır. kiler.
IV. İlaçlar vücut aktivitesini etkileyebileceğin-
V. En fazla ve en hızlı emili-
den araba ve makine kullanırken dikkat V. İlacın vücuda veriliş tarzı vücutta hedefle-
min olduğu ilaç türü, sıvı
dağılması gözlenebilir. nen dokunun ve etken maddenin özelliği
formdaki ilaçlarda olur.
Yukarıdaki uyarılardan hangileri ilaçların ile ilgilidir.
güvenli kullanımını artırmak için uygundur? Yukarıdaki ifadelerden hangisi ilaçlar için
I, V A) I ve IV B) II ve III C) I, II ve III yanlış belirtilmiştir?
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV A) I B) II C) III D) IV E) V
290 13. A 14. A 15. E 16. E 17. D 18. B

Hazır Gıdalar – I
9. TEST
HAZIR GIDALAR
1. I. Doğal besinlere bir takım fiziksel ve kim- 4. I. Hazır gıda maddesi alırken zararsız katkı İşlenmemiş, kaynağından
yasal işlemler uygulanarak elde edilen raf maddeleri içeren gıdalar tercih edilmelidir. elde edildiği gibi kullanılan
ömürleri daha uzun ürünler hazır gıda adı- (D) (Y) gıda maddelerine doğal
nı alır. gıda, işlenmiş ve ambalaj-
II. Pastörize sütlerin raf ömrü, UHT ile işlen-
lanmış gıda maddelerine ise
II. Oksitlenme yoluyla gıdanın bozunmasını miş sütlerin raf ömründen daha kısadır.
hazır gıda denir.
önlemek için katılan maddelere koruyucu (D) (Y)
adı verilir. Teknolojik bir amaç doğrultu-
III. Pastörizasyonda ısıya dirençli bazı bakte-
sunda üretim, muamele, işle-
III. Hazır gıdalardaki kıvam düzenleyiciler riler gıda maddesinde kalırken sterilizas-
me, hazırlama, ambalajlama,
olan emülsiyonlaştırıcılar ve jelleştiriciler, yonda kalmaz. (D) (Y) taşıma veya depolama aşa-
gıdadaki yağın kolay hareket etmesini ve IV. Tüm gıdalara pastörizasyon veya UHT iş- malarında gıdaya ilave edilen
yağın sudan ayrılmasını sağlar. lemi uygulanabilir. (D) (Y) katkı maddelerinin birçok
IV. Gıda katkı maddelerinin hepsi sağlığımız farklı amacı vardır. Bunlar şu
V. Pastörizasyon ve sterilizasyon arasındaki
şekilde sıralanır;
için zararlıdır. fark, uygulamanın yapıldığı sıcaklık aralı-
u Emülsiyonlaştırıcılar, ka-
Yukarıda verilen yargılar I, II, III ve IV sırası- ğıdır. (D) (Y) tıldıkları ürünlere sürekli
na göre doğru “D” ve yanlış ‘Y” olarak sıra- Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve bir kıvam verirler ve ürü-
landığında aşağıdakilerden hangisi doğru nün parçalara ayrılmasını
olur? önlerler. Özellikle ketçap
Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci ve mayonez gibi gıda-
A) Y, Y, D, D B) D, Y, D, Y C) Y, D, Y, D kaç numaralı olanı yanlış (Y) olarak işaret- larda kullanılırlar. Lesitin
D) D, D, Y, Y E) D, D, Y, D ler? yaygın olarak kullanılan-
larındandır.
2. u Boyalar, tüketici beğeni-
I
sini kazanmak, gıdalarda
Gıdanın tatlanmasını sağlamak kısmen ya da tamamen
Palme Yayınevi
kaybolan rengi tekrar ka-

zandırmak veya renksiz
III II
5. Hazır gıdaların vereceği zararlardan korun- bir ürünü renklendirmek
Gıda yü-
Gıdanın Gıda katkı mak için; için kullanılır.
besleyici zeyinin
değerini maddeleri düzgün u Gıdanın tatlanmasını
artırmak görünmesini I. Konserve yerine mevsimlik sebzelerin tü- sağlamak için tatlandırı-
sağlamak ketilmesi cılar ya da tat artırıcılar
II. Turşu gibi yiyeceklerin evlerde hazırlan- kullanılır. Tatlandırıcılar-
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan
ması dan en çok bilineni as-
kutucuklarda verilenlerden hangileri gıda
partamdır.
katkı maddelerinin kullanım amaçları ara-
III. Homojenize süt kullanma u Gıdanın raf ömrünü artır-
sında yer alır?
tedbirlerinden hangileri alınabilir? mak için koruyucu mad-
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III deler kullanılır, koruyucu
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III maddeler, mikropların
D) II ve III E) I, II ve III üremesini engelleyerek
ya da istenmeyen kim-
3. ( ) Hazır gıdaların raf ömrü uzadıkça kalitesi yasal değişimleri yavaş-
artar. latarak gıda maddesinin
6. I. Boyalar bozulmadan kalmasını
( ) Pastörize süt ile UHT süt aynı maddeler-
dir. II. Koruyucular sağlar. Antioksidanlar,
asitliği düzenleyiciler
( ) Hazır gıdaları tatlandırmak amacıyla as- III. İnhibitör ve antimikrobiyeller bu
partam kullanılabilir. Yukarıdakilerden hangileri hazır gıdaların amaçla kullanılır.
Yukarıdaki ifadelerin doğru (D) ve yanlış (Y) üretimi sırasında kullanılan temel madde- u Gıdalarda tat ve kokuyu
olarak değerlendirilmesi sırasıyla aşağıda- daha cazip hale getir-
lerdendir?
mek için lezzet arttırıcı
kilerden hangisi gibidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II maddeler, besinlere arzu
A) (Y), (Y), (D) B) (D), (D), (Y) C) (Y), (Y), (Y) edilen kıvamı sağlamak
D) I ve III E) II ve III amacıyla jelleştiriciler,
D) (D), (Y), (D) E) (Y), (D), (Y) gıda maddelerine hoş bir
1. D 2. E 3. A 4. D 5. B 6. C 291
7. Öğretmeni Filiz’den hazır gıda alması sırasın- 9. I. Hazır gıdaları satın alırken ambalajlarının
da dikkat edilmesi gereken noktalar ile ilgili polimer maddelerden yapılanları tercih
koku vermek amacıyla da edilmelidir. (D) (Y)
bildiklerini yazmasını istiyor.
aromalar katkı maddesi
olarak kullanılırlar. Filiz’de; II. Sütlerin pastörizasyon işleminde sıcaklık
Pastörizasyon ve sterili- 60-100°C ye çıkarılırken sterilizasyon işle-
u
I. Ürünün üretim ve tüketim tarihleri kontrol
zasyonla da gıdaların raf minde 120°C ye çıkarılır. (D) (Y)
edilmelidir.
ömrü uzatılabilir. Bunlar,
III. Satın aldığımız üründe üretim ve son
besin maddelerini has- II. Ürünün ambalajının açık olup olmadığı
talık yapıcı mikroorga- kullanma tarihi yoksa da tüketilebilir.
kontrol edilmelidir.
nizmalardan arındırmak (D) (Y)
amacıyla uygulanan III. Ürünün tadına ara sıra bakılmalıdır.
IV. Sıcaklık, basınç ve hava ile temas olayları
ısıtma yöntemleridir.Ara- IV. Ürünün uygun koşullarda saklanıp saklan- hazır gıdaların raf ömrüne etki eden et-
sındaki fark, uygulama madığına dikkat edilmelidir.
sırasındaki sıcaklık ara- menlerdendir. (D) (Y)
lığıdır. Pastörizasyonda V. Ürünün renkli ambalajlanmasına dikkat V. Hazır gıdaların raf ömrü ne kadar uzunsa o
gıda maddesi 60-100ºC edilmelidir.
ye kadar ısıtılırken sterili- kadar yararlıdır. (D) (Y)
zasyonda sıcaklık 120ºC cümlelerini yazıyor. Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve
ye, hatta 135 – 150ºC gibi Buna göre, Filiz’in yazdığı cümlelerden kaç yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır.
ultra yüksek sıcaklıkla-
ra (UHT) kadar çıkarılır. tanesi doğrudur?
Pastörizasyonda ısıya di- A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
rençli bazı bakteriler gıda kaç tanesini yanlış (Y) olarak işaretler?
maddesinde kalırken ste-
rilizasyonda kalmaz. Bu A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
nedenle UHT sütlerin raf 8.
ömrü, pastörize sütler- E numara siste- Gıda katkı maddesinin
den daha fazladır.
minde kod aralığı temel işlevi
Avrupa birliği (AB) ülkeleri gıda
katkı maddelerini temel işlev- E200-297 Koruyucular Palme Yayınevi 10. Gıda maddesinin işlenmesi ve bekletilmesi
lerine göre bir sistematik da- sırasında azalan tadını yeniden düzenle-
hilinde “E” numara sistemiyle E300-321 Antioksidanlar
sınıflandırmıştır. mek için kullanılan gıda katkı maddeleri ile
E322-500 Emülsiyonlaştırıcılar ve sta-
ilgili;
bilizatörler
E numara Gıda katkı
sisteminde maddesinin E500-578 Asit-baz sağlayıcılar I. Renklendiricilerdir.
kod aralığı temel işlevi
E620–637 Tatlandırıcılar ve koku ve- II. Tat artırıcılardır.
E100-180 Renklendiriciler
renler III. Genellikle et, balık, tavuk gibi kolay bozu-
E200-297 Koruyucular
nan et ürünlerinde kullanılır.
E300-321 Antioksidanlar “E” numara sistemine göre gıda katkı mad-
delerinin sınıflandırılması yukarıdaki tabloda yargılarından hangileri doğrudur?
E322-500 Emülsiyonlaştı-
rıcılar ve stabi- gösterilmiştir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
lizatörler
Isıl işlem görmüş bir salamın ambalajında ek- D) II ve III E) I, II ve III
E500-578 Asit-baz sağla- lenen katkı maddeleri;
yıcılar
E620-637 Tatlandırıcılar 1.E220 2. E350 3. E400 4. E630

ve koku veren- olarak belirtilmiştir.
ler
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğru- 11. I. Boyar maddeli yiyeceklerin kullanılmama-
E900-927 Geniş amaçlı
gıda katkı mad- dur? sı
deleri
A) Birinci gıdanın raf ömrünü kısa tutmak için II. Dondurulmuş gıdaların tercih edilmesi
Hazır gıdaların bozunma sü-
releri sıcaklığa, basınca, mad-
kullanılır.
denin havayla temas edip B) Dördüncü gıdanın daha renkli görünmesi III. Gıda katkı maddesi içermeyen ve bunu
etmemesine ve cinsine bağlı için kullanılır. etiketinde belirten gıdaların seçilmesi
olarak değişir. Alışverişlerde
hazır gıda seçerken üretim ve C) İkinci ve dördüncü, gıda yüzeyinin düzgün Yukarıdakilerden hangileri gıda katkı mad-
tüketim tarihlerini incelemek görünmesini sağlamak.
önemlidir. Eğer kullanım süresi delerinden korunmak için uygulanabilir?
geçmiş gıda maddelerini tüke- D) İkinci ve üçüncü, gıdanın bileşenlerine ay-
tirsek vücudumuzda istenme-
yen tepkimelerin oluşmasına
rılmadan kalmasını sağlamak için kullanılır. A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
ve dolayısıyla hastalanmamıza E) Birinci ve üçüncü aynı grupta yer alan kat-
neden olabilir. D) II ve III E) I, II ve III
kı maddeleridir.
292 7. C 8. D 9. C 10. C 11. B

Hazır Gıdalar – II
10. TEST
Gıda katkı maddelerindeki
kullanım amaçlarını aşağıdaki
1. 3. Koruyucu katkı maddeleriyle ilgili;
gibi sıralayabiliriz;
Doğal Hazır I. Kullanımı kolay ve ucuz olmalıdır. u Gıdaların görünüşünü, lez-
Gıda zetini, yapısını iyileştirmek
gıda gıda
II. Gıda ile tepkimeye girmelidir. u Biyolojik ve besleyici değe-
I. Pazardan alınan domates  rini korumak veya düzenle-
III. Mikroorganizmaların ayakta kalmasını mek
II. UHT süt 
sağlamalıdır. u Gıdalardaki istenilmeyen
III. Ağaçtan koparılan kayısı  değişiklikleri engellemek
IV. Gıdaların tümünde belirlenen miktarların
u Gıdaların kalitesini, daya-
Yukarıdaki gıdalarla ilgili doğal veya hazır üstünde kullanılmamalıdır. nıklılığını ve raf ömrünü
uzatmak
gıda olduklarını belirten “ “ işaretlerinden yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y)
u Gıdalardaki bozulma ve
hangileri hatalı kullanılmıştır? olarak I, II, III, IV yolunu izleyerek sıralandı- mikrobiyal gelişmeleri önle-
ğında aşağıdakilerden hangisi doğru olur? mek
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III u Gıdaların zehirleyici ve has-
A) D, D, D, D B) D, Y, D, D C) D, Y, Y, D talık yapıcı etkilerini orta-
D) II ve III E) I, II ve III dan kaldırmak
D) Y, D, Y, D E) Y, D, D, Y u Gıda çeşitliliği sağlamak
Koruyucular,
Renklendiriciler ve Yapay
4.
Çalışma Tatlandırıcıların Sağlık
Doğal
süresinin gıdaların Üzerindeki Etkileri
Yoğun iş uzun
temposu çabuk Koruyucu olarak kullanılan
2. Gıda katkı maddesi E kodu
olması bozulması
III IV nitrat ve nitritler kanın oksi-
V jen taşıma yeteneğini azaltır,
Renklendiriciler E100 – E180
Hazır gıda tüketimi- kanser oluşumuna neden olur.
Tatlandırıcılar ve koku E620 – E637 nin artması Benzoik asit deri döküntüsü,
Palme Yayınevi
verenler I II astım ve hiperaktiviteye ne-

Hızlı nüfus den olmaktadır. SO2 ise ciddi
Koruyucular E200 – E297 Endüstrileşme alerjik reaksiyonlara ve astım
artışı
ataklarına neden olmaktadır.
Yukarıdaki gıda katkı maddesi kodlarına Bazı renklendiriciler toksik ve
Yukarıdaki kavram haritasında verilenler-
göre, kanser yapıcıdır. Sağlık örgüt-
den kaç tanesi hazır gıda tüketiminin art- lerince izin verilen düzeylerin
I. Hazır limonatadaki kinolin a. E629 masının nedenlerindendir? üstünde kullanılması dikkat ek-
sarısı boyar maddesi sikliğine, hiperaktiviteye, alerji,
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 deri döküntüsü ve astıma ne-
II. Kuru kayısı bozunmasını b. E174 den olabilir.
engelleyen SO2 gazı Hazır gıdada ve ilaçlarda, mali-
yeti düşürmek amacıyla doğal
III. Patates cipslerine katılan mo- c. E277 5. Hazır gıdalar ile doğal gıdalar arasındaki
tatlandırıcı yerine yapay tatlan-
nosodyum glutamat (çin tuzu) farklar ile ilgili; dırıcılar kullanılır. Yapay tatlan-
tatlandırıcısı dırıcılar, doğal tatlandırıcı ihti-
I. Hazır gıdalar, doğal gıdalara göre kalori yacını ortadan kaldırarak kalori
Katkı maddelerinin kodlarıyla eşleştirilme- kontrolü sağlar ancak sıfır ka-
değerleri oldukça fazla olan ürünlerdir.
si aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- loriye sahip olduğu yanılgısına
miştir? II. Hazır gıdaların üretilmesi teknoloji gerek- düşülmemelidir.
tiren ve doğal gıdalara göre tüketilmesi Yapılan araştırmalar da yapay
I. a I. c I. b tatlandırıcıların kullanımına
A) B) C) daha kolay maddelerdir. bağlı olarak gelişen hastalık-
II. b II. b II. c III. Doğal gıdalar işlenmemiş, hazır gıdalar ise ların olabileceğini göstermek-
tedir. Tatlandırıcıların toksik
III. c III. a III. a birtakım fiziksel ve kimyasal işlemler uy- ve alerjik reaksiyonlara, deri,
gulanarak işlenmiş ürünlerdir. sindirim sistemi ve kalp rahat-
sızlıklarına, tümör oluşumuna;
D) I. b E) I. a yargılarından hangileri doğrudur? lenf, böbrek, mesane ve kan
II. a II. c kanserlerine neden oldukları
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II belirtilmektedir. Özellikle, ha-
III. c III. b mile veya emziren kadınları
olumsuz etkileyebilir.
1. D 2. C 3. C 4. E 5. E 293
7. Bir kimya öğretmeni “Kimya Her Yerde” ünite- 10. Gıdaya katılan maddeler arasında kıvam
sini anlatırken tahtaya gıda katkı maddeleriy- düzenleyici olduğunu okuyan bir tüketici;
le ilgili özellikleri sıralamış ve yanlarına birer
Örnek I. Gıdanın akıcılığı düzenlenmiş
simge yazmıştır.
II. Farklı sıvı ve katıların ayrılıp faz oluşturma-
Pas-
★ Raf ömrü uzun olan gıdalar her ları önlenmiş
töri-
zas- zaman daha sağlıklıdır.
III. Gıdaların ekşiliği ayarlanmış
Özellikler yon UHT ■ E kodlu katkı maddeleri içeren
gıdaların hiçbiri tüketilmemelidir. önermelerinden hangilerini düşünmelidir?
I. Isıl işlem   ▲ Boyalar kaybolan doğal rengi yeniden
kazandırmak için katılır.
II. Raf A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
ömrünü  
arttırır.
Yukarıdaki tahtada belirtilen simgelerden
III. Sıcaklık hangilerinin yanındaki önerme yanlış veril-
  11. Avrupa Birliği tarafından geliştirilen gıda katkı
140˚C
miştir? maddesi kodları, E harfi ile başlar ve yanında
IV. Isıya
A) ★, ■, ▲ B) ★, ▲ C) ★, ■ sayılar bulunur.
dirençli
Kodlamadaki bu sayılar ile ilgili;
bakteri-  
D) ▲ , ■ E) ★
ler yok I. Katkı maddesinin adını ve işlevini gösterir.
olur.
(D) (Y)
8. Araştırma sonucu E.... koduyla kullanılan bir
Yukarıdaki tabloda pastöri- II. Katkı maddesinin doğal kaynaklardan
katkı maddesinin insanlarda depresyon, dia-
zasyon ve UHT için geçerli oluştuğunu ifade eder. (D) (Y)
bet, unutkanlık gibi sorunlar çıkardığı ortaya
özellikler ““ işaretiyle; geçerli
konmuştur. III. Tüm hazır gıda ambalajlarında bulunması
olmayan özellikler ise “ “ işa-
retiyle gösterilmiştir. Buna göre, zorunludur. (D) (Y)
Palme Yayınevi
Buna göre, bu işaretleme- I. Gıdalarda kullanılan ve E kodlaması ile IV. Katkı maddesinin zararlı olduğunu ifade
lerden kaç numaralı olanla- başlayan katkı maddelerinin etkileri araş- eder. (D) (Y)
rında hata yapılmıştır?
tırılmalıdır. yukarıdaki yargılar sırasıyla doğru (D) veya
II. Katkı maddeleri kullanılmayan gıdalar ter- yanlış (Y) olarak değerlendirildiğinde aşa-
cih edilmelidir. ğıdaki seçeneklerden hangisi doğru olur?
III. Gıda katkı maddeleri gıdayı korumak,
güzelleştirmek tat vermek gibi istenilen A) D, Y, Y, D B) D, Y, D, Y C) Y, Y, D, Y
amaçlar dışında sağlık problemlerine de
D) Y, Y, D, D E) Y, D, D, Y
yol açabilir.
yargılarından hangileri söylenebilir?
12. Bir Kimya öğretmeni tahtaya gıda katkı mad-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III delerinden birine ait özellikleri yazmıştır.
✷ Doğal veya yapay olabilirler.
✷ Vücutta enerji üretiminde kullanılmazlar.
9. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin hazır ✷ Yapay olanlarının zararsız olduğu henüz
gıdaların zararları hakkında bilgi sahibi ol- kesin kanıtlanmamıştır.
Çözüm: duğu söylenemez? ✷ Şeker yerine kullanılırlar.
III. Pastörizasyonda gıda A) Yoğurdu evde hazırlayan Sanem.

maddesi 60 – 100°C ye
B) Hazır bulyon yerine evdeki etin suyunu Öğretmenin özelliklerini yazdığı katkı mad-
ısıtılırken UHT yönteminde desine aşağıdakilerden hangisi en çok
kullanan Zeynep.
140°C ye kadar ısıtılır. uyar?
C) Mayonezi evde hazırlayan Ali.
A) Asitlik düzenleyici B) Kıvam arttırıcı
D) Paketlenmiş kekleri tüketen Mert.
III C) Antioksidan D) Tatlandırıcı
E) Konserve yerine mevsimlik sebze tüketen
Ufuk. E) Renklendirici
294 7. C 8. E 9. D 10. C 11. B 12. D

Yenilebilir Yağ Türleri

11. TEST
YENİLEBİLİR YAĞ TÜRLERİ
Yağlar, vücuda enerji sağ-
1. • Katı yağ ve sütten oluşan bir emülsiyon 3. lanması konusunda en temel
şeklindeki yağa ............... denir. besin maddelerinden biridir.
Rafine yağ Sızma yağ Yenilebilir yağları katı ve sıvı
• Düşük sıcaklıklarda katılaşıp, yağın bu- yağlar olarak sınıflandırabi-
I II liriz. Tereyağı ve margarinler
lanık görünmesine neden olan madde-
katı yağlardır.
lerin uzaklaştırılmasıyla elde edilen yağa Vinterize Zeytinyağı Ayçiçek Tereyağı : Hayvansal bir yağ
yağ V III yağı olan tereyağının ham madde-
............... yağ denir.
IV si süt yağıdır. Kızartmalarda
• Rafine yağ ile sızma yağın karışımı olan kullanılmaz.
Riviera yağ Margarin: Yüksek erime
yağa ............... yağ denir. noktasına sahip katı yağların,
• Zeytinlerin ezilerek macun haline getiril- krema, A vitamini ve renklen-
diricilerle işlem görmesi ile
mesi ve ardından karışımdaki fazla su- Yukarıdaki yer alan yağlardan kaç tanesi
elde edilir. Sertleştirilmiş yağ,
yun uzaklaştırılması ile elde edilen yağa zeytinyağı türleri sınıfındandır? su, süt fazı ve katkı madde-
lerinden oluşan bir emülsi-
………………… denir. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 yondur. Margarinler çeşitli
Yukarıdaki ifadelerdeki boşluklar, aşağıda bitkisel ya da hayvansal yağ-
lardan kimyasal yollarla (hid-
verilen kavramlarla doğru bir şekilde dol- rojen ile tepkimeye sokarak)
durulduğunda hangi kavram açıkta kalır? katılaştırılan yağlardır. Trans
4. I. Margarin bir süspansiyondur. ve doymamış yağ içerir.
A) Margarin II. Yağların yüksek sıcaklıkta kullanılması Margarin üretiminde mısır,
pamuk, ayçiçeği, soya fasul-
B) Riviera tipi kimyasal yapısının değişmesine neden yesinden elde edilen bitkisel
olur. yağlar kullanılabilir.
C) Fındık
Sıvı yağlar : Oda sıcaklığın-
D) Vinterize III. Yağların defalarca kullanılması kanserojen da sıvı halde bulunan, doy-
mamış yağ asidi oranı yüksek
madde oluşmasına neden olur.
Palme Yayınevi
E) Zeytinyağ olan yağlardır. Yağlı tohumla-

IV. Riviera zeytinyağı saf bir zeytinyağıdır. rın preslenmesi ve ekstrak-
siyon ile elde edilen ham
Yukarıdaki ifadeler doğru/ yanlış (D/Y) yağdan rafinasyon işlemleri
olarak işaretlendiğinde oluşacak sıralama uygulanarak tüketime uygun
bitkisel yağlar elde edilir.
aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- Bunlara zeytinyağı, ayçiçek
2. Öğretmeni Aras’tan yenilebilir yağ türleri ile miştir? yağı, mısır özü yağı, fındık
ilgili bildiklerini yazmasını istiyor. yağı örnek olarak verilebilir.
A) Y, Y, D, D B) Y, D, D, Y Zeytinyağı : Zeytin ağacı
Aras’ta; meyvesinden sadece meka-
C) D, Y, D, Y D) Y, Y, Y, D nik veya fiziksel işlemler so-
I. Rafine yağ, sızma yağ ile riviera tipi yağın nucu elde edilir.
E) Y, D, D, D Ayçiçek yağı : Ayçiçeği bit-
karıştırılmasıyla elde edilir. kisinin tohumlarından elde
II. Rafine yağ doğal yağdır. edilir.
Mısır özü yağı : Mısır tane-
III. Yağa bulanıklık veren maddelerin ayrıştı- lerinin presleme sonucunda
yağının çıkarılmasıyla elde
rılması sonucu elde edilen yağa riviera tipi 5. Yağların fazla kullanıldığı durumlarda ne- edilir. Yüksek ısıya dayandığı
yağ denir. den olabileceği değişmeler ile ilgili; için kızartmalarda kullanılır.
Fındık yağı : Fındık bitkisinin
IV. Margarinler sağlık açısından herhangi bir I. Şişmanlığa ve kalp hastalığına tohumundan presleme ile
tehlike oluşturmazlar. elde edilir. Yüksek sıcaklıkta
II. Karaciğer yağlanmasına ve damar tıkanık- toksik kimyasallara dönüşür.
V. Zeytinden presleme yöntemi ile elde edi- lığına Yağ Endüstrisinde
Kullanılan Sıvı Yağ Çeşitleri
len yağ sızma zeytinyağıdır.
III. Kanda kolesterol yükselmesine Yağlar üretim şekline göre
cümlelerini yazıyor. sızma, rafine, riviera ve vin-
yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur? terize yağ olarak sınıflandırı-
Buna göre, Aras’ın yazdığı cümlelerden labilir.
hangisi doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III Sızma yağ: Yağın yapısını
değiştirmeden saflığını ve ta-
A) V B) IV C) III D) II E) I D) II ve III E) I, II ve III dını koruyarak mekanik yön-
1. C 2. A 3. D 4. B 5. E 295
6. I. Yüksek asitli yağların kimyasal işlemlerle 9.

tüketilebilir asit değerine getirilmesi sonu- Mısır özü
temler ve ısı uygulaması ile Fındık yağı
cu oluşan yağ türü ................. yağdır. yağı
elde edilen yağdır. Asit oranı
yüksektir. I II
II. Sıvı yağa uygulanan hidrojenlendirme ile
Rafine yağ: Yağın yapısı de-
elde edilen katı yağa ................. denir. Bitkisel
ğiştirilmeden ağartma, koku, Zeytinyağı Tereyağı
asitlik ve reçine giderme gibi V Yağlar III
işlemler sonucunda elde edi- III. Mekanik yöntemler ve ısı uygulaması
IV
len yağdır. Yabancı madde ek- ile yağın yapısını değiştirmeden, saflığı-
lemesi olmaz. Tadı, asitlik de- Ayçiçek
recesi ve kokusu daha azdır.
nı ve tadını koruyarak elde edilen yağa yağı
Riviera tipi yağ: Bu yağlar ………………… yağ denir.
%60 – 85 rafine zeytinyağı ile
%15 – 40 natürel zeytinyağı- Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerle- Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutu-
nın karıştırılması ile elde edilir. re yazılması gereken uygun kelimeler aşa- cuklarda yağlı tohumlardan elde edilen bitki-
Vinterize yağ: Yağın so- ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? sel yağlar ile ilgili bazı örnekler verilmiştir.
ğutularak yağda bulanıklı-
ğa neden olan maddelerin Buna göre, bu örneklerden hangisi yanlış-
I II III
(doymuş trigliseritlerin) yağ-
dan uzaklaştırılmasıyla elde A) Rafine Margarin Sızma tır?
edilen yağ çeşitidir. Özellikle A) I B) II C) III D) IV E) V
soğukta kullanımlar için uy- B) Vinterize Tereyağ Rafine
gundur. C) Rafine Margarin Riviera
Yenilebilir Yağların Sağlık
Üzerine Etkisi D) Riviera Tereyağ Sızma
Yağlar, hayatımızın vazgeçil- E) Vinterize Margarin Rafine 10. I. Riviera tipi yağ, rafine zeytinyağı ile sızma
mez besin kaynaklarından zeytinyağının eşit oranda karıştırılması ile
biridir. Yediğimiz besinlerin
çoğunda az ya da çok mik-
elde edilir. (D) (Y)
tarda yağ bulunmaktadır. 7. I. Yağlı tohumlardan elde edilen sızma yağ II. Tereyağı, bitkisel yağların hidrojenle do-
Yağların bozulmasındaki yurulması sonucunda elde edilir. (D) (Y)
Palme Yayınevi
başlıca etkenler ısı, oksijen II. Sütten elde edilen tereyağı
ve ışıktır. Bu nedenle yağ- III. Tohumların preslenmesi dışında hiçbir
lar serin, kuru, karanlık bir III. Sıvı yağlardan elde edilen margarin yöntem uygulanmadan elde edilen yağlar
yerde saklanmalıdır. Yağlar, riviera tipi yağlardır. (D) (Y)
Yukarıdaki eldelerden hangileri kimyasal
vücudumuzun ihtiyacı kadar
alındığında son derece yarar- yollarla gerçekleşir? IV. Mısır özü yağı oda sıcaklığında katı halde
lı olduğu halde fazlası alındı- bulunur. (D) (Y)
ğında vücuda olumsuz etkiler A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
yapmaktadır. V. Riviera tipi yağ, harmanlanmış yağ türü-
Yağların gerekenden fazla D) I ve III E) I, II ve III dür. (D) (Y)
kullanılması,
u Gereksiz enerji artışına, Yukarıda her cümlenin sonunda doğru (D) ve
Şişmanlığa, kalp hastalığına,
u
u Tip 2 diyabete,
Karaciğer yağlanmasına,
u
8. I. Tereyağı, amorf katıdır. Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci
u Kanda kolesterol yüksel-
mesine, II. Katı yağların tamamı hayvansal kaynaklı- kaç numaralı olanı doğru (D) olarak işaret-
u Damar tıkanıklığına neden
olabilir. dır. ler?
Yağların yüksek sıcaklıklarda A) V B) IV C) III D) II E) I
kullanılması III. Tereyağı kızartmalarda kullanılır.
u Kimyasal yapısının değiş-
mesine, IV. Margarinin bileşiminde vitaminler bulun-
u Yağın yanarak zehirli hâle maz.
gelmesine, 11. I. Presleme
u Zararlı maddelerin oluşma- Yukarıdaki cümlelerden doğru olanı (D)
sına, II. Ekstraksiyon
u Kanserojen etki oluşturma- yanlış olanı (Y) ile değerlendirildiğinde aşa-
sına neden olabilir. ğıdaki sıralamalardan hangisi elde edilir? III. Hidrojelendirme
Yağların defalarca kullanıl-
ması Yağlı tohumlardan yağın alınmasında kul-
Kanserojen madde oluşma-
A) Y, D, Y, D B) D, D, Y, D
u lanılabilecek işlemler yukarıda verilenler-
sına,
u Oksijen ile reaksiyona gi- C) Y, D, Y, Y D) D, Y, Y, Y den hangileridir?
rerek zararlı yan ürünlerin
oluşmasına, E) D, Y, Y, D A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
u Bağışıklık sisteminin zarar
görmesine neden olur. D) II ve III E) I, II ve III
296 6. A 7. B 8. D 9. C 10. A 11. C

Tyt Palme Kimya Soru Ki̇tabi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tyt Palme Kimya Soru Ki̇tabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KAZANIM ODAKLI

YENİ NESİL SORULARLA

Yayın Editörü : Hakan SÖYLEMEZ

Baskı : Başak Matbacılık

Mustafa Kemal ATATÜRK

A) kimya B) Alşimistler yukarıda verilen yöntemlerden hangileri

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

7. Simyanın bilim olarak görülmemesinde; 10. I. Toprak

D) Tuz Kil Su buharı

E) Süt Kolonya Çimento

8. I. Simyacılar çeşitli araç, gereç ve teknikle-

A) Avladıkları hayvanların derilerinden giyim kullanmışlardır. Nane, safran,

9. Katkı sağlayan kişiler Bunların yanısıra keşfet-

E) Kütlenin korunumu yasası D) D, D, D, Y E) Y, Y, D, D

7. E 8. D 9. B 10. B 11. B 12. A 9

E) Sıcak ve kuru Simya

D) Kuru E) Nem • Çalışmalar deneyseldir.

Aristo’nun dönüşüm zinciri ile ilgili;

7. D 8. E 9. A 10. E 11. C 12. B 11

Simyadan Kimyaya – III

Aristo 2. Aşağıdakilerden hangisi Aristo’nun tanım- C) Islak – Soğuk Su

7. Aristo'nun element tanımı ile ilgili; 10. l – s $ Ateş

II. Toprak ile su arasında soğukluk vardır. katı/sıvı yağların, kozmetik

7. A 8. E 9. D 10. C 11. C 12. D 13

1. I. Teorilerin deney sonuçları ile ilişkilendiril- 4.

III. Lavoisier Bileşiklerle karışımlar ara- nu belirten İslam bilgini kimdir?

6. 9. 1200 yılında arap yarımadasında yaşayan

Başlıca Kimya Disiplinleri

Biyokimya: Canlı organiz- Buna göre, bu kimyagerin uzmanlaştığı

6. Analitik kimya ile ilgili; 9. I. Bir makinenin oluşturduğu ısı ve iş dönü-

7. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

Kimya disiplini Çalışma alanı D) II ve III E) I, II ve III

I. Fizikokimya a. Zakkum bitkisin- Anorganik Kimya: Organik

çalışma alanları arasındaki eşleştirme aşa- Tepkimedeki Miktarların

plastik, lastik ve elyaf ham

6. Kimya mühendisleri aşağıdaki çalışma 9. I. Şeker pancarındaki şeker oranının bulun-

7. Mesleki hayatı ile ilgili bir röportajda; Kimyager: Maddeyi atom ve

B) Petrokimya mesleği aşağıdakilerden hangisinde doğru minde metal bulunan maden

w Kendi özelliğini gösteren en V. Hidrojen

w Atomik ve moleküler halde Buna göre, Buray'ın yazdığı elementlerin

7. Na ve N2 elementleri ile ilgili; A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

II. Azot atomu içerme 11.

A) Karbon B) Klor C) Kurşun A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

6. D 7. A 8. D 9. C 10. E 11. B 12. D 21

w Kendisini oluşturan bileşen- İ

III. Homojen olması

Aynı veya farklı cins en az

D) Fe Cl2 A) Yemek sodası B) Su

E) S8 H2O C) Sirke ruhu D) Sud kostik

Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutu- H2SO4 Zaç yağı

C) Sönmemiş kireç II. Formülü NaOH'tır.

7. D 8. C 9. E 10. B 11. E 12. A 23

B) Yaygın adı tuz ruhudur.

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

7. Co ve CO maddeleri ile ilgili, 10. Aşağıda verilen madde örneklerinden han-

A) N2 gazı Tek cins molekül içerir. Arı K ve L maddeleri tepki-

8. Arı X maddesi ısıtıldığında, III. M bileşiktir.

I. X, bir bileşiktir. A) Tuz ruhu B) Kezzap

III. X'in yapısında en az iki cins atom bulunur. E) Zaç yağı

9. Sud kostik, amonyak ve sönmüş kireç bile-

Yapısında bulunan elementlerin

7. B 8. E 9. B 10. D 11. B 12. A 25

Bu uyarı işaretini bu- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

11. Aşağıdaki taneciklerden hangisinde,