Ang Kaligirang Pangkasaysayan ng Epiko Mahalaga sa mga sinaunang pamayanan ang epikong-

Ang epiko ay isang uri ng panitikan na nagsasalaysay bayan. Bukod sa

tungkol sa nagiging aliwan ang epiko, ito ay nagsisilbing
kabayanihan at pakikipagtunggali ng pangunahing tauhan pagkakakilanlang panrehiyon at
laban sa mga kaaway na pangkultura. Ginagamit ito sa mga ritwal at pagdiriwang
halos hindi mapaniwalaan dahil ang mga pangyayari ay upang maitanim at
pawang kababalaghan at mapanatili sa isipan ng mga mamamayan ang mga
di-kapanipaniwala. Isang kuwento ito na punong-puno ng kinagisnang ugali at paniniwala,
kagila-gilalas na mga gayundin ang mga tuntunin sa buhay na pamana ng ating
pangyayari. Bawat pangkatin ng mga Pilipino ay may mga ninuno.
maipagmamalaking epiko. Ang epiko ay dala ng mga ninunong nandayuhan sa
Ang salitang epiko ay mula sa salitang Griyegong "epos" na Pilipinas ang mga epiko.
nangangahulugang salawikain o awit. Isa itong mahabang Mahabang tulang pasalaysay ito tungkol sa kabayanihan ng
salaysay na anyong patula pangunahing tauhan.
na maaaring awitin o isatono. Hango ito sa pasalin-dilang Naglalaman ang epiko ng mga pangyayaring di kapani-
tradisyon tungkol sa mga paniwala.
pangyayaring mahiwaga o kabayanihan ng mga tauhan. Mga Anda o daloy ng Epiko:
Layunin nitong pukawin 1. Ang pag-alis o paglisan ng pangunahing tauhan sa
ang isipan ng mga mambabasa sa pamamagitan ng sariling tahanan.
nakapaloob na mga paniniwala, 2. Pagtataglay ng agimat o anting-anting ng pangunahing
kaugalian at mithiin ng mga tauhan. May nagsasabing ang tauhan.
epiko daw ay hango sa 3. Ang paghahanap ng pangunahing tauhan sa isang
pangalang “Kur”, isang lalaki na kinuhang manunulat ng minamahal.
mga Español sa kanilang 4. Pakikipaglaban ng pangunahing tauhan.
kapanahunan dahil sa kaniyang likas na pagiging 5. Patuloy na pakikidigma ng bayani.
malikhain at matalino. Lahat ng 6. Mamamagitan ang isang bathala para matigil ang
kaniyang isinulat ay tinawag niyang epikus, na di kalaunan labanan.
ay tinawag ng mga 7. Ang pagbubunyag ng bathala na ang naglalaban ay
Español na epiko na ang ibig sabihin ay “dakilang likha”. magkadugo.
Ang epiko ay mahabang salaysay. Ito ay karaniwang inaawit 8. Pagkamatay ng bayani.
o binibigkas nang 9. Pagkabuhay na muli ng bayani.
patula. Kadalasan itong salaysay tungkol sa mahiwagang 10.Pagbabalik ng bayani sa sariling bayan.
pangyayari o 11.Pag-aasawa ng bayani.
kabayanihang kinapapalooban ng mga paniniwala, mga Kung magpopokus sa tatlong punto; ang paulit-ulit na
kaugalian, at mga huwaran paksa at tema, ang
sa buhay ng mga sinaunang mamamayan ng isang bayan. pagsasalarawan ng mga lalaking bayani at ang mga
Sa Pilipinas, popular ang tinatawag na epikong bayan o folk pangunahing babaeng karakter
epic. Ayon sa mga sa kuwento, ating makikita kung paano inilalahad ng epiko
mananaliksik ng katutubong panitikan, may kani-kaniyang ang kultura ng isang
matatanda at pangkat ng tao.
mahahabang salaysay na patula ang iba’t ibang pangkating Ang Paulit-ulit na Paksa o Tema
etniko sa Pilipinas. Sa • katapangan at pakikipagsapalaran ng bayani
labas ng Katagalugan, mayroong mga popular na tulang • mga supernatural na gawa ng bayani
pambayan, o mga tulang • pag-ibig at romansa
epiko, bago pa man dumating sa bansa ang mga banyaga. • panliligaw – pag-aasawa – pagbubuntis – mga yugto ng
Kilala sa mga Iloko ang epikong Biag ni Lam-ang (Buhay ni buhay
Lam-ang). Ito ay isinulat • kamatayan at pagkabuhay
ng makatang si Pedro Bukaneg na sininop at pinag-aaralan • pakikipaglaban at kagitingan ng bayani
pa rin hanggang sa • kayamanan, kaharian at iba't ibang mga kasiyahan o
kasalukuyan. Sa Bicol naman ay tanyag ang epikong Ibalon piging
na ang orihinal na sipi • mga ritwal at kaugalian
sa wikang Bicolano ay iningatan ni Padre Jose Castaño • ugnayan ng magkakapamilya
noong ika-19 dantaon.
Gayundin ang epikong Handiong ng mga Bicolano na batay Ang Lalaking Bayani
naman sa mga bagong Sa pagbabasa ng mga epiko, agad na makikita ang
pananaliksik ay likha ng isang paring Español at hindi sa katangian ng isang bayani.
bibig ng mga katutubo. Karamihan sa kaniyang mga katangian ay mauuri sa
Sa Visayas naman nagmula ang epikong Maragtas, at sa alinman sa sumusunod:
Mindanao ang pinakamahabang epiko sa Pilipinas na pisikal, sosyal, at supernatural. Maaari ding isama ang
Darangan. Nakapaloob sa Darangan ang kaniyang intelektwal at moral
kilalang mga epikong Prinsipe Bantugan, Indarapatra at na katangian.
Sulayman at Bidasari. Ang
mga kapatid naman natin sa CAR (Cordillera Administrative Ang Pangunahing Babaeng Karakter
Region) partikular sa Ang pangunahing babaeng karakter ay kadalasang ang
Ifugao ay may ipinagmamalaki namang Hudhud at Alim. babaeng iniibig ng
Sa nakaraang ikadalawampung siglo, isa-isang naitala ng bayani o maaari din namang tinutukoy rito ang kanyang
mga mananaliksik ina.
at dalubhasa ang marami pang epikong-bayan mula sa iba’t
ibang dako ng bansa. Ilang Epiko sa Pilipinas
Ayon sa kanila, nauuri ang epikong nasusulat ayon sa Biag ni Lam-ang - Iloko
kasaysayan ng lugar na Maragtas - Bisaya
kinatagpuan nito. Halimbawa, nasa pangkating Bantugan - Mindanao
Kristiyanong epiko ang Lam-ang at Hudhud - Ifugao
Handiong, samantala, nasa pangkating Muslim naman ang Darangan - Muslim
mga epikong Bantugan, Pagyamanin
Indarapatra at Sulayman, Parang Sabil at Silungan. Basahin at unawain ang epiko.
Ibinilang naman sa pangkating
Lumad (di-Kristiyano at Muslim) ang Ullalim ng Kalinga,
Hudhud at Alim ng Ifugao, Biag ni Lam-ang
Labaw Donggon ng Hiligaynon, Hinilawod at Agyu ng (Epiko ng Iloko)
Mindanao, Kudaman ng Sina Don Juan at Namongan ay taga-Nalbuan,ngayon ay
Palawan, Tuwaang ng mga Bagobo, Ulod, Sambila, at sakop ng La Union.
Guman ng Bukidnon, at May isa silang anak na lalaki. Ito'y si Lam-ang. Bago pa
marami pang iba. isilang si Lam-ang, ang ama
nito ay pumunta sa bundok upang parusahan ang isang pagkatapos ng kasal.
pangkat ng mga Igorot na Isa pa rin sa kaugalian sa Kailukuhan, na pagkatapos ng
kalaban nila. Sa kasamaang palad ay napatay ang ama kasal, ang lalaki ay
niya. Pinugutan ito ng ulo at kinakailangang sumisid sa ilog upang humuli ng rarang
isinabit sa gitna ng nayon ng mga igorot bilang gantimpala (isda). Sinunod ni Lam-ang
at parangal sa kanilang subalit siya ay sinamang palad na makagat at mapatay ng
pangkat. berkakan (isang uri ng
Nang isilang si Lam-ang, apat na hilot ang nagtulong- pating). Ang mga buto ni Lam-ang na nasa pusod ng dagat
tulong. Ugali na mga ay ipinasisid at pinatapon
Ilokano noon na tumulong sa mga hilot kung manganganak ni Donya Ines sa isang kalansay at tinakpan ng tela. Ang
ang maybahay nila, tandang ay tumilaok, ang
ngunit dahil nga wala si Don Juan, mga kasambahay nila aso ay kumahol at sa bisa ng engkanto, unti-unting kumilos
ang tumulong sa pagsilang ang mga buto at
ni Namongan. nabuhay si Lam-ang.
Pagkasilang, nagsalita agad ang sanggol at siya ang Sa muling pagkabuhay ni Lam-ang, ang mag-asawa ay
humiling na "Lam-ang" namuhay nang
ang ipangalan sa kaniya. Siya rin ang pumili ng magiging maligaya, maluwalhati at matiwasay sa piling ng alagang
ninong niya sa binyag. puting tandang at abuhing
Itinanong pa rin niya sa ina ang ama, kung saan naroon ito, aso.
na di pa niya nakikita Sa tulong ng mga impormasyong iyong nalaman tungkol sa
simula pa sa kanyang pagkasilang. Sinabi ng ina ang paksa, naniniwala
kinaroroonan ng ama. akong nadagdagan ito at lumawak pa ang iyong pag-unawa
Makaraan ang siyam na buwan, nainip si Lam-ang sa di- sa aralin. Nais kong
pagdating ng ama kaya't suriin mo ang mga pangyayari sa epikong iyong binasa.
sinundan niya ito sa kabundukan. May dala siyang iba't Nailarawan ba nang tiyak
ibang sandata at mga ang mga pangyayari sa nasabing epiko?
anting-anting na makapagbibigay lakas sa kaniya at Gawain. Gamit ang mga salitang nakapaloob sa kahon,
maaaring siyang hindi nakikita. sagutin sa sagutang
Talagang pinaghandaan niya ang lakad na ito. papel ang katanungang inilahad sa kabilang pahina.
Sa kaniyang paglalakbay, inabot siya ng pagkahapo kaya't 1. Ano – ano ang kaugalian ng mga iloko batay sa epikong
namahinga nabasa?
sandali. Naidlip siya at napanaginipan niya ang pugot na 2. Sino si Ines sa buhay ni Lam-ang?
ulo ng ama na 3. Bakit nagpatuloy ang paglaganap ng epiko mula sa
pinagpipistahan ng mga Igorote. Galit na galit si Lam-ang sa panahong katutubo
nabatid na sinapit ng hanggang sa kasalukuyan?
ama kaya mabilis na nilakbay ang tirahan ng mga Igorote. 4. Makatutulong sa iyong pagsagot ang paggamit ng mga
Pinagpupuksa niya ang salitang nasa kahon
mga ito sa pamamagitan ng dalang mga sandata at anting- upang maging malinaw ang kaisipan na nais mong ipabatid.
anting. Ang isa ay kultura at tradisyon kababalaghan
kaniyang pinahirapan lamang saka inalpasan upang siyang pagpapahalaga
magbalita sa iba pang kabayanihan
Igorote ng kaniyang tapang, lakas at talino. Umuwi si Lam- paraan ng pamumuhay lahing Pilipino
ang nang nasisiyahan
dahil sa naipaghiganti niya ang pagkamatay ng kanyang
ama. Nang siya'y magbalik
sa Nalbuan, pinaliguan siya ng ilang babaeng kaibigan sa
ilog ng Amburayan, dahil
ito'y naging ugali na noon, na pagdating ng isang
mandirigma, pinaliliguan. Matapos
na paliguan si Lam-ang, namatay ang mga isda at iba pang
bagay na may buhay na
nakatira sa tubig dahil sa kapal ng libag at sama ng amoy
na nahugasan sa katawan.
Sa kabutihan naman may isang dalagang balita sa
kagandahan na
nagngangalang Ines Kannoyan. Ito'y pinuntahan ng
binatang si Lam-ang upang
ligawan, kasama ang kaniyang puting tandang at abuhing
aso. Isang masugid na
manliligaw ni Ines ang nakasalubong nila, Si Sumarang, na
kumutya kay Lam-ang,
kaya't sila'y nag-away at dito'y muling nagwagi si Lam-ang.
910
Napakaraming nanliligaw ang nasa bakuran nina Ines
kaya't gumawa sila ng
paraan upang sila ay makatawag ng pansin. Ang tandang
ay tumilaok at isang bahay
ang nabuwal sa tabi. Si Ines ay dumungaw. Ang aso naman
ang pinatahol niya at sa
isang iglap, tumindig uli ang bahay na natumba. Nakita rin
ng magulang ni Ines ang
lahat ng iyon at siya'y ipinatawag. Ang pag-ibig ni Lam-ang
kay Ines ay ipinahayag
ng tandang. Sumagot ang mga magulang ng dalaga na sila'y
payag na maging
manugang si Lam-ang kung ito'y makapagbibigay ng boteng
may dobleng halaga ng
sariling ari-arian ng magulang ng dalaga. Nang magbalik si
Lam-ang sa Kalanutian,
kasama si Namongan at mga kababayan, sila ay ikinasal.
Dala nila ang lahat ng
kailangan para sa marangal na kasalan pati ang dote. Ang
masayang pagdiriwang ay
sinimulan sa Kalanutian at tinapos sa Nalbuan, kung saan
nanirahan ang magasawa