Panahon ng Epiko
Ang mga epiko ay nagsasalaysay ng mga
kabayanihang halos hindi mapaniwalaan pagkat
nauukol sa mga kababalaghan.
Ito’y nagbubunyi sa isang alamat o kasaysayan
na naging matagumpay laban sa mga panganib
at kagipitan.
Tinatawag na epiko ang mahabang tulang-
buhay otulang pasalaysay na nagpapakilala
( ngpakikipagsapalaran ng mga tauhan).
Tauhang may di-pangkaraniwang lakas sa
pakikipagtunggali sa kanyangmga kalaban.
A. Ritwal: Ang pinag-uugatan ng mga Dula at
Dulaan
Ang dula ay umusbong dahil sa masidhing
pangangailangan ng tao tulad ng pagkain na
pangunahing pangangailangang
pampisikal.Nagsimula ang mga sayaw at ritwal
na katulad ng paggaya ng tao sa patak ng ulan
noong sila’y nangangailangan ng tubig mula sa
langit upang mabasa ang lupa’t at umusbong
ang mga pananim, katulad ng paggaya ng mag-
asawang hindi nagkakaanak sa mga mag-
asawang may anak ( Fertility dance-ritual). Sa
mga sayaw - ritwal na ito nag-ugat ang sining
ng ating dula. Ang mga sayaw at ritwal na ito’y
naglalarawan at nagsasalaysay ng iba’t ibang
aspekto ng pang-araw-araw na kabuhayan at
kultura ng bawat tribu. Maaring ang mga ito’y
nauukol sa pag-ibig, kamatayan,
pakikipagdigmaan,pag-aani ng palay, o di
kaya’y paggaya ng mga kilos at galaw ng mga
hayop na makikita at matatagpuansa kani-
kanilang tribu.
Mga Halimbawa ng mga sayaw sa mula sa
iba’t ibang pamayanang kultural sa ating
bansa:
Gayeph
–katutubong ritwal-sayaw ng mga Subanen na
ginagampanan ng baylan.
Isinasagawaito upang itaboy ang masasamang
ispiritu at bilangmabuting panawagan sa
mabuting ispiritu.
Hinaklaran
– ritwal ng mga binukid sa Bukidnonpara sa
pagpapasalamat dahil sa masaganang ani.
Kdal-iwas
– mimetikong sayaw ng mga Tibol na
naglalarawan ng paggagaya ng mga kilos ng
isang unggoy.
khenlusong
– mimetikong sayaw ng mga Subanen na
nagpapakita ng paggagaya ng kilos ng mga
ibon.Isinasagawa ito pagkaraan ng
masaganang ani.
langka-baluang
–katutubong sayaw ng mgaTausug na
naglalarawan ng paggaya ng mga kilos ngisang
unggoy.
Napakahalaga ng mga katutubong sayaw
sapagkat ito’y ang nagbubuklod ng bansa.
Pinakikita sa pamamagitan ng katutubong
sayaw ang maalab na damdamin, pag-ibig,
kasiyahan, kabuuan ng loob, pagkakaisa at
pagkakaiba na hudyat ng isang bansang
binubuo ng 7,641 isla kung saan ilang piling
manananghal ang patuloy na bumubuhay sa
mga katutubong sayaw ng bansa.
Kung mapapansin niyo rin Sa katutubong
sayaw, ito’y may kahulugan. Maaaring
pagpapasalamat sa mga biyayang dumating,
pagpapasalamat sa magandang ani, o kaya’y
pasasalamat sa pabor na naibigay ng
Maykapal. Sinasayaw rin nila ito para sa isang
ritwal at ito’y kanilang inaalay sa mga Santo
noong unang panahon. Sa nasabing sayaw rin
makikita ang mga karakteristik ng isang
Pilipina, dahil dito lumalabas ang ating pagka-
Pinoy sapagkat ang mga kilos at galaw ay Pinoy
na Pinoy.
Bago pa man dumating ang mga kastila,
maraminang mga anyo ng dula dulaan sa
Pilipinas.
B. Anyo ng Dula at Dula-dulaan sa Pilipinas
balak
–pagsusuyuan ng isang dalaga’t binata ngmga
Cebuano, Waray, Hiligaynon at Boholanon.
Sapamamagitan ng awit na maindayog
atmatalinghaga.
balitaw
– sayaw at awit sa panliligaw ng mgaCebuano
at Waray na gumagamit ng balse.
karilyo
– dulaang binubuo ng mga papet nanilikha
buhat sa ginupit na mga kartongnaglalarawan
ng
iba’t ibang karakter.
Bayok
– ito ay isang awit, tula, balada ng
mgaMaranao; awit ng pag-ibig; isang pasaring
napagpapahiwatig ng pag-ibig ng isang lalaki
sakanyang nililiyag, o maaari rin itong
pagpapahayagng isang babae ng kanyang mga
hinanakit sa isangmangingibig.
Kung mapapansin ninyo gaya ng ibang
panitikan, karamihan sa mga dulang
itinatanghal ay hango sa totoong buhay.
Inilalarawan nito ang mga damdamin at
pananaw ng mga tao sa particular na bahagi ng
kasaysayan ng bayan
Inaangkin nito ang lahat ng katangiang umiiral
sa buhay gaya ng mga tao at mga suliranin
Nakatutulong sa mga Filipino ang Ang dula
lalong lalo na noon dahil ito’y nagsisilbing
aliwan para sa mga tao dahil dati walang
telebisyon, ito ay nagbibigay-diin sa mga
nangyari noong panahon ng espanyol,
amerikano at iba pang mga sumakop sa
pilipinas. Sa kasalukuyang panahon ito’y mas
umunlad, maraming nagbago at marami na
tayong iba’t ibang dula tulad ng panradyo,
pantelebisyon at iba pa.
C. Epiko
Pagkalahatang katangian ng Epiko
1. Matalingha o malalim ang mga pananalita sa
epiko.
Ang epiko ay hitik sa mga metapora o iba pang
mga tayutay. Dahil hindi literal ang mga
pananalita sa epiko, kailangan itong basahin
nang mabuti upang maunawaan ang
kahulugan ng bawat mga taludtod.
2. Ang mga tauhan ay may bansag o
pagkakakilanlan.
Kadalasang may ikinakabit na paglalarawan sa
pangalan ng tauhan upang mas madali itong
maalala ng mga mambabasa. Napapadali rin
nito ang pagkilala sa personalidad ng naturang
tauhan
3. Direktang pananalita mula sa mga tauhan.
Mababasa sa epiko ang mismong dayalog na
sinasalita ng tauhan. May mga linyahan ng
tauhan na tumatatak sa mga mambabasa.
Kadalasang dito nagmumula ang mga sikat ng
kawikaan.
4. Naglalaman ng mga kababalaghan o di-
kapanipaniwalang pangyayari.
Madalas na eksaherado ang mga eksena sa
mga epiko. May taglay na kapangyarihan rin
ang mga pangunahing tauhan na ginagamit nila
upang matalo ang kalaban.
5. Nagpapakita ng agwat sapagitan ng mga tao
at mga diyos.
Ipinakikita sa epiko na ang mga diyos ay laging
nakahihigit sa mga tao dahil sa taglay nilang
kapangyarihan.
6. Aral ng kabayanihan.
Ang ipinakitang kabayanihan at magagandang
katangian ng pangunahing tauhan ay isang
huwaran para sa mga katutubo.
Pag-uuri ng Epiko
Gumawa si Dr. Arsenio Manuel ng pag-aaral sa
epikoat hinati niya ito sa tatlo:
1. Microepic na kumpleto sa sarili nila tulad ng
“ Lam-ang”maaring matapos sa isang
upuanlamang at may simula at wakas.
2. Macroepic na ipinakikita lamang ang
partikularna bahagi, nag-iisang awit hal
. “Tuwaang.”
3. Mesopic na maraming masalimuot na
insidentetulad ng
”Labaw Donggon.”

Mga Uri ng Epiko
1. Epiko ng mga Kristiyano
a. Biag ni Lam-ang ( Ilocano)
Sinasabing pinakapopular na epikong-bayan,
ang Biag ni Lam-ang ay nagmula sa Hilagang
Luzon, partikular na sa mga lalawigan ng Ilocos
at La Union. Nag-iisa itong Kristiyanisadong
epikong-bayan at pruweba nito ang paggamit ng
mga pangalang naimpluwensiyahan ng
Katolisismo.
Umiikot ang epikong-bayan sa buhay ng
pangunahing tauhan na si Lam-ang. Bago siya
ipanganak ni Namongan, inutusan ng kaniyang
ina ang kaniyang ama na si Don Juan
Panganiban na manguha ng mga kahoy. Ngunit
hindi na bumalik si Don Juan hanggang
ipinanganak niya si Lam-ang. Pambihirang bata
si Lam-ang dahil kaya na niyang magsalita at
may taglay siyang kakaibang lakas.
Maging malikhain at wag hahayaan na
mangibabaw ang galit para maisakatuparan ang
paghihiganti. Mahalin ang iyong magulang at
gawin ang desisyong nararapat
b. Ibalon ( Bicolano)
ang Ibalon sa salaysay ng pakikipagsapalaran ng
mga bayaning sina Baltog, Handiong, at
Bantong. Pinaniniwalaang isang sinauna’t
mitolohikong salaysay ito ng mga Bikolano.
Gayunman, pinagdududahang epikong-bayan
ito dahil sa kasalukuyang napakaikling anyo nitó
(240 taludtod) at nakasulat sa wikang Espanyol.
May makatang nagsalin ng teksto sa Bikol
ngunit walang nakatutuklas hanggang ngayon
ng kahit isang orihinal na saknong nitó sa wika
ng mga Bikolano. May tumatawag ding Ibalón sa
Kabikulan.
Nagsisimula ang salaysay sa isang kahilingan ng
ibong si Yling kay Cadugnung na kantahin ang
kuwento ni Handiong. Isinasalaysay muna ni
Cadugnung ang kagitingan ni Baltog na pumatay
sa Tandayag, isang dambuhalang baboy.
Sumunod ang kuwento ni Handiong. Bago siya
dumating ay puno ng mababangis at malalaking
hayop ang Kabikulan. Madali niyang pinatay ang
mga ito maliban kay Oriol, ang mailap na ahas
na nagbabalatkayo bilang isang napakagandang
babae. Pagkatapos mapatay si Oriol ay
nagkaroon ng mga pag-unlad sa sining at
industriya sa ilalim ng pamumunò ni Handiong.
Ang hulíng bayani, si Bantong, ang pumatay sa
dambuhalang si Rabot, isang nilaláng na
kalahating tao at kalahating hayop at nagiging
bato ang matingnan. Pinatay ni Bantong si
Rabot hábang natutulog. Dito huminto sa pag-
awit si Cadugnung.
c. Labaw Donggon ( Hiligaynon)
ang Labaw Donggon ay kwento ng isang
napakakisig na lalaking palaibig; isang
romantikong karakter. Si Labaw ay isa sa tatlong
anak nina Abyang Alunsina at Buyung Panbari.
Naiiba siya dahil nang ipinanganak ito, lumaki
ito kaagad. Lumaki siyang matalino, malakas at
natuto agad itong magsalita. Siya ay umibig sa
tatlong magagandang babae – Sina Anggoy
Ginbitan, Anggoy Doroonan, at Nagmalitong
Yawa Sinagmaling Diwata. Sunod-sunod niyang
sinuyo at pinakasalan nang walang pag-
aalinlangan; nang buo ang loob. Handa niyang
gawin ang kahit ano at handa siyang lumaban sa
kahit kanino makuha lang mga minumutya.
i Labaw Donggon ay anak ni Anggoy Alunsina at
Buyung Paubari. Siya ay napakakisig na lalaki na
umibig kay Abyang Ginbitinan. Binigyan niya ng
maraming regalo ang ina ni Abyang Ginbitinan
na si Anggoy Matang-ayon upang pumayag
lamang na makasal ang dalawa. Inimbita niya
ang buong bayan sa kanilang kasal. At hindi
nagtagal ay umibig siyang muli sa isang
magandang babae na nagngangalang Anggoy
Doronoon. Niligawan niya ito at hindi nagtagal
ay nagpakasal.
2. Epiko ng mga di- Kristiyano
a. Hudhud (Ifugao)
ang Epiko ni Aliguyon na pinamagatang
“Hudhud: Ang Kwento ni Aliguyon” ay nagmula
sa bulubunduking probinsya ng Pilipinas na
Ifugao. Tungkol ito sa dalawang magigiting na
mandirigma na sina Aliguyon at si Dinoyagan.
ang aral sa kwento ng hudhud ni aliguyon ay
hindi ang pakikidigmaan ang solusyon sa
matagal na alitan ng bawat pangkat kundi ang
solusyon nito ay ang pagpakumbaba at paghingi
ng tawad kung ikaw ay nagkasala at upang
maiwasa ang alitan palaging isispin na tayong
lahat ay hindi perpakto kung kaya't tayo
makagawa ng kasalanan
c. Tuwaang (Bagobo) mga kabataan ngayon. Ito rin isang kulturang
pinahahalagahan at ipinagpapasa pasa.
tuwaang ang pamagat ng epikong-bayan ng mga
Manobo, mga taong nakatira sa hanggahan ng
Cotabato, Bukidnon, at Davao, at tungkol sa
pakikipagsapalaran ng bayaning si Tuwaang.
Sinasabing may mahigit sa 50 kanta ang mga
Manobo tungkol kay Tuwaang.

Ang tuwaang ay isang epiko ng mga manobo na

ginagawa ring libangan tuwing may
libing...kasal,ritwal ng mga pagpapasalamat
para sa saganing ani,o sa isang matagumpay na
pangangaso

d. Darangan (Maranao)

Ang Darangan ng mga Muslim ay mga salaysay

na patula hinggil sa kabayanihan ng mga nasa
Magindanaw, mga gawaing kahanga-hanga at di
sukat mapaniwalang kabayanihan at kagitingan
ng mga mandirigmang Muslim.

e. Agyu (Ilianon sa Mindanao)

Si Agyu ang pangunahing bayani ng sinaunang

epikong-bayan na Olaging at Ulahingan sa
Mindanaw. Olaging ang tawag sa epikong-bayan
ng mga Bukidnon at sinasabing ukol lámang ito
sa búhay at pakikipagsapalaran ni Agyu.

ang Agyu ay isang kwento ng pagtanggol sa

bayan. Ito ay hindi sumisentro sa pag-ibig at
pag-hahanap sa isang babae, kung hindi ay sa
pagbantay sa kapakanan ng kanyang bayan at
nasasakupan.

IMPLIKASYON NG EPIKO

Ang epiko ay maaaring maituturing na isang

simbolo ng isang bansa dahil nilalaman ng
isang epiko ang katangian o asal ng mga tao sa
isang bansa/lugar, ang mga kultura, wika at
sining at pati na rin ang mga tradisyon at
kanilang mga paniniwala.

Mahalaga ang epiko sapagkat kung walang

epiko di tayu matututu ng gintong aral pamana
ng ating ninonu

NAKATUTULONG SA MGA PILIPINO

Ang epiko ay isang akdang pampanitikan na

nagbibigay tuwa sa mga mambabasa noon.
Hanggang ngayon ito rin ay nakalilibang at sa
bawat istorya ay may mapupulot na aral ang