FilPan030 Reviewer
KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN
NG PANITIKAN
- Ang PANITIKAN ay ang kahit anong
nakasulat na gawa ng tao. Kabilang na dito
ang mga libro, nobela, tula at iba pang
komposisyong mayroong halaga sa lipunan.
literatura (literature), Ito ay nagmula sa
salitang Latin na “litera” na
nangangahulugang “titik“. Ang salitang
Tagalog naman na “panitikan” ayon kay Dr.
Jose Villa Panganiban, ay nanggaling sa
salitang ugat na “TITIK”, na dinagdagan ng
panlaping “pang- at -an”. Samakatuwid, ito
ay pinaikling salita na PANG+TITIK+AN.
ayon kay W.J. Long
- Ito ay nakasulat na tala ng
pinakamabuting kaisipan at
damdamin ng tao.
ayon kay P.B. Pineda
- Ang panitikan ay katipunan ng
magaganda, mararangal, masisining
at madamdaming kaisipang
nagpapahayag ng mga karanasan at
lunggati ng isang lahi.
ayon kay Maria Ramos
- Kasaysayan ng kaluluwa ng mga
mamamayan. Masasalamin ang mga
layunin, damdamin, panaginip,
pag-asa, hinaing at guni-guni ng
mga mamamayan na nasusulat o
binabanggit sa maganda, makulay,
makahulugan, matalinghaga at
masining na mga pahayag.
ayon kay Jose Maria Panganiban
Honorio Azarias
Pagpapahayag ng mga damdamin ng tao
hinggil sa bagay-bagay sa daigdig, sa
pamumuhay, sa lipunan at pamahalaan at
sa kaugnayan ng kaluluwa a Bathala ng
Lumikha.
Dalawang anyo ng Panitikan:
Patula at Tuluyan o Prosa
Patula
Ang patula ay sangay ng panitikan na may
anyong lirikal at tugma. Kabilang sa
panitikang patula ang awit o korido, balad,
bugtong, epiko, sawikain na binubuo ng
kasabihan, idyoma, at salawikain, tanaga, at
tulang pasalaysay.
Halimbawa: Florante at Laura
Iba't ibang Uri ng Patula
Tulang Liriko o Tula ng Damdamin-
Itinatampok ng makata ang kanyang
sariling damdamin
Tulang Pasalaysay - Tulang
nagsasalaysay
Tulang Patnigan - tulang sagutan na
itinatanghal ng nagtutunggaling mga
makata.
Tulang Dula o Pantanghalan – uri ng
tulang itinatanghal sa isang tanghalan.
Tuluyan o Prosa
Pagbubuo ng pahayag sa pamamagitan ng
malayang pagsasama-sama ng mga salita.
Ang tuluyan o prosa ay ang sangay ng
panitikan na may anyong pakwento at
nagtataglay ng aral.
Iba’t ibang Uri ng Tuluyan o Prosa
Kwentong Bayan - mga kwentong
pumapaksa sa mga katangian ng mga
tauhan at may layuning maglibang.
Pabula - Isang maikling sanaysay na
talinghaga at kinatha upang maglarawan ng
isang aral na moral.
FilPan030 Reviewer
Parabula - upang mag larawan ng isang
aral hinggil sa kalinisan ng pamumuhay,
kabanalan, pagkakawanggawa, mabuting
pakikipagkapwa. Ayon sa Biblia
Alamat- Kwento ng mga pinagmulan ng
bagay-bagay.
Anekdota - ay maikling salaysay ng mga
tunay na karanasan o katawa-tawa at
nag-iiwan ng magagandang aral sa buhay.
Mitolohiya - katipunan ng iba’t ibang
paniniwala at mga kuwento tungkol sa mga
diyos at diyosa.
PANAHON NG KATUTUBO
Paghahati ng Panahon ng katutubo
1. Panahon ng kwentong-bayan
2. Panahon ng Epiko at Tulang bayan
Kwentong Bayan
a. kwentong-bayan
b. kantahing-bayan
c. karunungang bayan
d. bulong
1. Mito - mga tuluyang pasalaysay na
itinuturing na totoong naganap sa
lipunang iyong noong panahong
nagdaan.
- Maar rin itong tungkol sa diyos at
diyosa.
2. Alamat - mga tuluyang pasalaysay
na kaiba sa mito sapagkat
itinuturing ang alamat na totoo ng
mga nagkukuwento at mga
nakikinig.
dalawang pangkat ng alamat;
a. Etiological - sumasagot sa tanong
na paano.
b. Non etiological - nagpaparusa ng
malaking kasalanan.
3. Kantahing-Bayan - Oral na
pagpapahayag ng damdamin ng mga
katutubo.
Oyayi - awit pampatulog ng sanggol
Diona - awit pangkasal
Kundiman - awit ng pag-ibig
Tagumpay - awit pandigma
4. Karunungan-bayan - ay binuo ng
mga bugtong at palaisipan,
salawikain at kasabihan.
Bugtong at palaisipan - binubuo ng
mga parirala o pangungusap na patula at
patalinhaga.
Salawikain - nagpapahayag ng aral at
naging batayan ng magandang pag uugali.
(Katangian: maikli, payak, may tugma)
Kasabihan - Kinasasalamina naman ng
metalidad ng sambayanan. karaniwang
ginagamit sa mga bata at sa panunukso.
Mga Bulong - ginagamit na pangkulam o
pag-engkanto.
PANAHON NG EPIKO
1. Ritwal: ang pinag-ugatan ng mga
dula at dulaan.
Ang dula ay umusbong dahil sa masidhing
pangangailangan ng tao. Nagsimula sa mga
sayaw at ritwal.
Mimesis ayon kay Aristotle ay siyang
pinaka kaluluwa ng drama o dula.
2. Gayeph - katutubong ritwal-sayaw
ng mga Subanen na ginagampanan
ng baylan. Sa harap ng salambi.
FilPan030 Reviewer

3. Hinaklaran - ritwal ng mga Uri ng Epiko

binukid sa bukidnon para sa
1. Microepic - maaring matapos sa
pagpapasalamat sa masaganang ani.
isang upuan lamang at may simula
4. Kdal Iwas - Mimetikong sayaw ng
at wakas.
mga Tibol na naglalarawan ng
2. Macroepic - ipinapakita lamang ang
panggagaya ng mga kilos ng isang
partikular na bahagi
unggoy.
3. Mesoepic - maraming masalimuot
5. Khenlusong - Mimetikong sayaw
na insidente
ng mga Subanen na nagpapakita ng
panggagaya ng kilos ng mga ibon Epiko ng mga Kristiyano
6. Langka-Baluang - Mimetikong
sayaw ng mga Tausog na a. Biag ni Lam-ang - Ilocano
naglalarawan sa panggagaya ng mga b. Ibalon - Bicolano
kilos ng isang unggoy. c. Labaw Donggon - Hiligaynon

Baylan ang tawag sa pinaka namumuno sa Epiko ng mga di-Kristiyano

mga ritwal. a. Hudhud - Ifuago
DULA AT DULAAN SA PILIPINAS b. Alim- Ifugao
c. Tuwaang- Bagobo
Balak - pagsusyuan ng isang dalaga’t d. Darangan- Maranao
binata ng mga cebuano, waray, hiligaynon, e. Agyu - Ilianon sa Mindanao
at boholanon sa pamamagitan ng awit f. Sandayo- Suban-on
maindayog at matalinhaga.
Mga katutubong Awitin - ay karaniwang
Karilyo - dulaang binubuo ng mga papet tuloy-tining o survival ng dating
na nilikha buhat sa ginupit na mga karton. kalinangang napanatili sa atin sa
pamamagitan ng saling-dila.
Bayok - isang awit, tula, balada ng mga
Maranao; awit ng pag-ibig a. Cariñosa - Bisaya
b. dandansoy - Bisaya
Pamanhikan - mimetikong ritwal ng
c. Sarong Banggi - Bicolano
pagdalaw ng mga magulang ng mga binata
d. Pamulinawin - Ilocano
sa bahay ng babae upang hingin ang kamay
e. Atin Cu Pung Singsing -
ng huli. sinusundan ng Kayare
Kapampangan
(pagkakasundo) dulog (pagkuha ng
f. Sampaguita - Tagalog
pahintulot para sa kasal) 10th day
g. Leron-leron Sinta
Desposoryo (pagdalaw ng mga kaanak ng
h. Sitsiritsit
lalaki sa bahay dala ang mga kagamitan sa
araw ng kasal) then, kasalan at ng uling Kabanata II Panahon ng Kastila
bahay.
- pagdaong ni Ferdinand Magellan
Dalling - dalling - katutubong awit sayaw sa pilipinas noong Marso 16, 1521
ng mga tausug; isinasayaw ng lalaki at - naganap ang unang misa sa Samar
babae - Ipinakilala nila sa mga katutubo ng
Cebu ang Kristiyanismo
Epiko - mahahabang tulang-buhay o tulang
- Nabinyagan nila si datu Humabon
pasalaysay na nagpapakilala.
FilPan030 Reviewer
- Ipinaglaban ni Lapu Lapu ang
kanilang paninindigan sa pulo
- Sebastian del Cano sinasabing unang
nakapagpalibot sa buong mundo
noong panahon na iyon.
- Nagsimula ang pananakop ng kastila
noong dumating si Miguel Lopez de3
Legaspi at nagtatag ng unang
pamayanan sa Pilipinas noong 1565
- Ang Pilipinas ay na sakop ng mga
kastila mahigit tatlong daang taon
(exactly 333 years)
- Nangyari ang pag-aalsa sa Cavite
noong 1872 at naging biktima ang
tatlong paring martir (GOMBURZA)
Padre Mariano Gomez, Jacinto
Zamora, Jose Burgos
Tatlong layunin ng mga Kastila
1. Palaganapin ang Katolisismo
2. Pagpapalawak ng kapangyarihan sa
pamamagitan ng pagpaparami ng
mga sakop na bansa.
3. Paghahanap ng mga pampalasa
(spices)
- Nag-aral ang mga prayle ng mga
wika sa kapuluan at sumulat sila ng
mga gramatika at diksyunaryo.
- Ang kapuluan ay pinangalanang
Pilipinas bilang pagpaparangal kay
haring Felipe II ng Espanya.
- Ipinakilala a mga Pilipino ang korido
Ang mga Gramatika at Diksyunaryo
Gramatika - Tomas Pinpin
kaunaunanhang manlilimbag ng Pilipino
(Arte reglas de la legua) na isinulat ni Padre
Blancas de san Jose noong 1610
1703 Padre Gaspar de san Agustin
(Compendio del Arte de la Lengua Tagala)
1627 Padre Francisco Lopez (Arte de la
Lengua Iloca)
1745 Padre Minguella (Ensayo de Gramática
Hispano tagala)
Padre José hevia Campomanes (Lecciones
de Gramatica Hispano-Tagalo)
DIKSYUNARYO at BOKABULARYO
- unang pagsulat sa wikang tagalog ay
sa prayleng si Agustin Alburqueque
na dumating sa Maynila noong 1571.
buhat sa mexico Sinasalungat ng
mga Franciscano
Paksain ng panahon ng mga Kastila
1. Panahon ng Panitikang Pang
Simbahan
Doctrina Christiana - unang aklat na
nalimbag sa Pilipinas noong 1523. Ito ay
nasa wikang Kastila at Tagalog
a. Dalit - Ibat ibang santo ang
pinagdadalitan
b. Nobena - mga ritwal ng mga
katutubo
c. Mga buhay ng mga santo’t santa
d. Akdang pang magandang-asal
2. Panahon ng Awit at Korido
a. Awit at korido (Metrical Romances)
Awit - binubuo ng 12 pantig sa loob ng isang
taludtod apat na taludtod sa isang saknong.
Ito ay madalang o adante.
Korido - binubuo ng 8 pantig sa loob ng
isang taludtod, apat na taludtod sa isang
saknong. mabilis at allegro
Nilalaman ng Awit at Korido
1. Imbokasyon
2. Paghingi Ng paumanhin
3. May isang matanda na siyang
sumusubok ng katangian ng tauhan
FilPan030 Reviewer
4. May hinahanap na panlunas
5. May kababalaghan o mahika o
milagro o engkanto
6. Di-karaniwang katangian ng
pangunahing tauhan May
paglalaban, pakikipagsapalaran, at
pagsubok
b. Tulang Pang-aliw
c. Tuluyang Pang-aliw
Ang Dula at Dulaan
pook na pagdarausan ng dula sa panahon ng
Kastila (tahanan, labasan,. tiyak na
tanghalan)
Duplo - mimetikong larong ginagawa kpag
may lamay o pasiyam upang aliwin ang mga
namatayan; kadalasang buhat sa mga awit,
koido, salawikain, at kasabihan.
Karagatan - mimetikong laro ng mga
tagalog na ginaganp kapag may lamay
upang aliwin ang mga namatayan.
Pangangaluluwa - ay dulang panrelihiyon
sa mga lugar ng katagalugan na ginaganap
sa mga bahay-bahay tuwing bisperas ng
Araw ng mga Kaluluwa.
Tibag - dulang panrelihiyon itinatanghal
tuwing Mayo sa Bulacan, Bataan, Rizal,
Nueva Ecija, at Bicol.
Santacrusan - dulang panlansangan at
panrelihiyong naglalarawan ng paghahatid
ng krus sa simbahan. marangyang parada
ng mga sagala at mga konsorteng lumilibot
sa kalye.
Reyna Sentinsyada - reynang itinakwil at
nakaposas ang mga kamay
Revna Esther - femme fatale na reyna
Infanta Judith - hawak ang pugot na ulo
ni Holofunes, ang kaaway ng kapitan
Reyna de las Flores - ang marikit na
reyna ng Mayo at kasingrangya ng panahon
Babaeng Bandera - babaeng may hawak
ng bandila ng Pilipinas
Reyna Elena at Konsorteng si
Constantino
Moro-Moro o Komedya - dulang dala ng
mga kastila, binubuo ng mga karakter ng
mga Kristiyano at muslim
Karilyo - dulang binubuo ng mga papet
Senakulo - dulang panrelihiyon na palasak
sa Luzon at kabisayaan tuwing Kuwaresma
o mahal na araw.
Pananapatan- tradisyon ng mga
katolikong tagalog na ginagawa tuwing
mahal na araw.
Panunuluyan - dulang panrelihiyon
ginaganap tuwing bisperas ng pasko.
Salubong - dula ng mga paroko ng katoliko
at aglipay.
Huwego de Prenda - larong isinasagawa
kapag may pasiyan o bilasyon
Bulaklakan - larong ginagawa kapag
pasiyam o bilasyon at palasak sa mga
katagalugan
Sarsuwela - dulang musical; paksang
mitolohikal at kabayanihan. dinala ni
Alejandro Cubero noong 1880 kasama si
Elisea Raguer
Ang mga unang nagsidating sa Pilipinas ay
ang mga prayleng Agustino, Franciscano,
Jesuita, Dominico, at Recoleto. Pinag-aralan
nila ang mga wika at wikain ng Pilipinas
ngunit tinitiyak nilang ang mahahalagang
terminolohiya tungkol sa simbahan ang
kanilang maipahayag.