KAKAMFIL Notes Filipino

NOTE
Reviewer
We LET it happen. The best online review experience…
Warning: This material is protected by Copyright Laws. Unauthorized use shall be prosecuted in the full extent of Philippine Laws.
For exclusive use of KAKAMFIL Online Reviewees only.
Filipino
1
I. Balik-aral (Content Update)
PANITIKAN
Ang salitang TAGALOG na PANITIKAN ay galing sa unlaping pang (na naging pan- kapag ang kasunod na salita ay nagsisimula
sa d, l, d, s t; sa ugat na titik (letra) na nawawalan ng simulang t sa pagkakasunod sa pan-; at sa hulaping an, samakatuwid: pang-
titik-an. Ang salitang ito ay panumbas ng Tagalog sa literature na kapwa batay sa dating litera ang kahulugan ay letra o titik.
Ayon kay Hon. Asarias sa kanyang aklat na “PIlosopiya ng Literatura,” ang panitikan ay pagpapahayag ng damdamin ng tao
hinggil sa mga bagay-bagay sa daigdig, sa pamumuhay at pamahalaan at sa kaugnayan ng kaluluwa sa Bathlang Lumikha.
Mga Impluwensya ng Panitikan

1. Klima
2. Gawain
3. Kinatitirahan
4. Lipunan at pulitika
5. Relihiyon at edukasyon
Ang mga akdang pampanitikang nagdala ng malaking impluwensya sa buong daigdig ay marami. Ang mga pangunahin ay ang
mga sumusunod:
1. Ang Banal na Kasulatan (Holy Scriptures) na mula sa Palestina at Gresia at naging batayan ng sangkakristyanuhan.
2. Ang Koran na pinaka-Bibliya ng mga mahometano at galing sa Arabia
3. Ang Iliad at Odyssey ni Homero, na kinatutuhan ng kaligiran ng mitolohiya o palaalamatan ng Gresia
4. Ang Mahabharata ng India, kasaysayan ng mga dating Indo at ang kanilang pananampalataya.
5. Ang Divina Commedia ni Dante ng Italya, na nagtataglay ng ulat hinggil sa pananampalataya, moralidad at pag-uugali ng
panahong kinauukulan.
6. Ang El Cid Campeador ng Espanya na nagpapahayag ng katangiang panlahi ng mga Kastila at ng kanilang mga alamat at
kasaysayang pambansa noong unang panahon.
7. Ang Awit ni Rolando na kinapapalooban ng Roncesvalles at Docd Pares ng Pransia, na nagsasalaysay ng gintong panahon ng
kakristyanuhan at ng dating makulay na kasaysayan ng mga Pranses
8. Ang Aklat ng mg Araw ni Confucio, na naging batayan ng pananampalataya, kalinangan at karunungan ng mga Intsik (na
malinaw na nakarating dito sa atin)
9. Ang Aklat ng mga Patay ng Ehipto, na kinapapalamnan ng kulto ni Osiris at ng mitolohiya at teolohiyang Ehipsio
10. Ang Sanlibo’t Isang Gabi ng Arabia at Persia na nagsasaad ng mga ugaling pampamahalaan, panlipunan, pangkabuhayan at
panrelihiyon ng mga silanganin
11. Ang Canterburry Tales ni Chaucer ng Inglatera, na naglalarawan ng pananampalataya at pag-uugali ng mga Ingles noong
unang panahon
12. Ang Uncle Tom’s Cabin ni Harriet Beecher Stowe ng Estados Unidos na nakatawag pansin sa karumal dumal na kalagayan ng
mga alipin at nagging batayan ng simulain ng demokrasya
Bago Dumating ang mga Kastila

Alibata sa Luzon at Visayas
Sanskrito sa Mindanao
17 titik (14 katinig at 3 patinig)
Uri ng Panitikan
a. Awiting Bayan- bahagi na ng katutubong pamumuhay sa kulturang Pilipino. Lumitaw ang mga awitin sa anyong patula na
may sukat at tugma at naaayon sa damdamin at kaugalian ng mga Pilipino.
Hal. Oyayi- awit paghehele Diona o Ihiman- awit pangkasal
Soliranin at Talindaw- awit sa pamamangka/manggagawa Kumintang o Tikam- awit ng pandigma
Dalit- awit paglalamay sa patay Tagayan- awit sa pag-iinuman ng alak
Umbay- awit sa paglilibing Balitaw at Kundiman- awit ng Pag-ibig
Lawiswis Kawayan- Tagalog O Naraniag A Bulan- Ilokano
Ati Cu Pung Singsing-Kapampangan Si Nanay Si Tatay- Bikol
Sarong Banggi-Bikol
b. Alamat/Kuwentong Bayan
Hal. Ang Matalinong Pagong at ang Hangal na Unggoy Alamat ng Sansinukob
Pinagmulan ng Araw at Gabi Alamat ng Ating Kulay
Alamat ng Hugis ng Ilong Si Malakas at Si Maganda
Paano Nalikha ang Mundo Alamat ng Bigas
Alamat ng Samar-Leyte Alamat ng Bulkang Mayon
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Ang Bobong Prinsipe
c. Karunungang Bayan
Bugtong – ay isang halimbawa ng ating matandang tula. Ang bugtong ay inihanay ng mga piling salita na nagsasaad ng talinhaga
na masasagot sa pamamagitan ng panghuhula, Karaniwang paglalarawan ito sa isang bagay na siyang pinahuhulaan. Kapag
nilalaro ang bugtong, tinatawag itong bugtungan. Ginaganap ang bugtungan sa paglalamay sa isang patay bilang pang-aliw o
panlibang sa mga naulila at nakikipaglamay.
Salawikain –ang salawikain ay pananalitang nakaugalian na at nagpasalin-salin sa bibig ng madla na nagsisilbing patnubay ng
kabutihang asal at wastong pag-uugali. Nagtataglay ang mga ito ng paniniwalang panlipunan at minanang kapaniwalaan
Hal. Ang Paniniwala sa sabi-sabi walang bait sa sarili
Sawikain-kasabihang walang nabagong kahulugan

Hal. Nasa Diyos ang awa nasa tao ang gawa
Palaisipan
Hal. May isang prinsesa sa tore nakatira
Balita sa kaharian, pambihirang ganda
Bawal tumingala upang siya’y makita
Anong gagawin ng binatang sumisinta?
d. Mga Epiko
Mahabang tulang pasalaysay tungkol sa kabayanihan ng pangunahing tauhan na karaniwang may katangiang mala-Diyos.
Madalas ang paksa ng Epiko ay hango sa karaniwang pangyayari.
Ibalon- Bikol Biag ni Lam-ang- Ilokano Kumintang- Tagalog Bidasari- Moro
Tuwaang-Bagobo Lagda-Bisaya Darangan-Muslim Alim- Ifugaw
Panahon ng Kastila (1865-1872)
Uri – Makarelihiyon- Panrelihiyon ang namayaning paksa ng mga akda. Kristiyanismo ang paksang ginamit sa lahat halos ng
akdang pampanitikan.
A. Mga Unang aklat panrelihiyon/kagandahang asal
a. Doctrina Cristiana- unang aklat na nalimbag sa Pilipinas. Isinulat ito ni Padre Domingo de Nieva noong 1953. Nilalaman
nito ang lahat ng dapat malaman tungkol sa simbahang Katoliko Romano
b. Nuestra Senora Del Rosario-itinuturing na ikalawang aklat na nalimbag-isinulat at pinalimbag ni P. Blancas de San Jose
noong 1602 katulong si Juan de Vera, isang mistisong intsik.
c. Barlaan at Josaphat – ay isinatagalog ni Padre Antonio de Borja noong 1708
d. Pasyon- ay nagsasaad sa buhay at pagpapakasakit ng Panginoong Jesucristo mula sa kanyang kapanganakan hanggang
sa pagkamatay Niya sa krus.
e. Urbana at Feliza- pagsusulatan ng magkapatid na pawang patungkol sa kagandahang asal.
B. Mga akdang Pangwika

a. Arte Y Reglas dela Lengua Tagala-Padre Blancas de San Jose
b. Vocabulario dela Lengua Tagala- kauna-unahang talasalitaan sa Tagalog ni Padre Pedro San Buenaventura
c. Vocabulario dela Lengua Pampango- ni Padre Diego Bergamo
d. Compedio dela Lengua Tagala- ni Padre Gaspar de San Agustin
e. Arte dela Lengua Iloka-kauna-unahang balarilang Iloko ni Francisco Lopez
C. Mga Pagtatanghal Panrelihiyon

a. Panunuluyan-dinaraos ito sa gabi bago sumapit ang araw ng Pasko. Ang mga tauhan dito ay sina Jose at Maria.
b. Salubong- ginaganap naman ang pagtatanghal na ito sa madaling araw ng Pasko ng Pagkabuhay
c. Alay o Flores de Mayo – ginagawa ito kung buwan ng Mayo. Sa isang altar ng Birheng Maria ginagawa ang pag-aalay ng
mga bulaklak ng mga piling kadalagahan na may tiyak na sinusunod na hakbangin. May kantahin para rito.
d. Pangangaluluwa – ginagawa ito sa gabi ng Todos Los Santos. Nagpapanggap ng mga kaluluwang nanggaling sa purgatoryo
ang mga kalahok na naglilibot sa bahay-bahay at naghihingi ng limos.
e. Tibag- pagsasadula ito sa paghahanap ng Reyna Elena sa krus na kinamatayan ni Jesucristo
D. Mga Akdang Panlibangan/Pang-aliwan

a. Karilyo- palabas ito na ang tauhang yari sa karton, na ang anino ay makikita sa isang puting tabing.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
b. Karagatan- Isang larong patula ng mga dalaga at binata na ang pinapaksa’y pagliligawan. Ginaganap ito sa lamayan sa
patay o sa laglag-luksa.
c. Juego de Prenda- laro rin ito sa mga lamayan sa patay at ang mga kasali rito’y yaong hindi pa lubhang mahusay tumula.
d. Pamutong- Ito’y napapanood lamang sa Marinduque at Quezon. Ang Pamutong o Panubong ay pagpaparangal sa isang
natatanging tao sa pamamagitan ng pagpuputong sa kanila ng koronang bulaklak.
e. Embayoka/ Bayok-Ito’y ang duplo ng mga Muslim. Ang nagtatalo rito’y karaniwang isang babae at isang lalaki.
Nagtatagisan ng talino ang nagtatalo at nagpapahusayan sa pagbigkas.
f. Moro-moro o Komedya- pagtatanghal ng paglalabanan ng mga Kristiyano at Moro
g. Saynete-dulang hinggil sa paglalahad ng kaugalian ng isang lahi o katutubo sa kanyang pamumuhay, pangingibig at
pakikipagkapwa.
h. Sarswela-dulang musical na tatluhing yugto
E. Mga Unang Tula/Makata

a. Fernando Bagonbanta- LADINO o isang makatang kung sumulat ng tula ay magkasama ang Kastila at Tagalog. Sinulat
niya ang tulang Salamat ng Ualang Hanggan.
b. Tomas Pinpin- kauna-unahang manlilimbag na Pilipino. Si Pinpin ay isa ring Ladino.
c. P. Pedro Suarez Osorio. Isa siyang pari ngunit higit siyang nakilala sa pagsulat ng tula.
d. Felipe de Jesus. Siya ang kauna-unahang mambeberso na may mainam na panlasa. Masagisag ang kanyang tula.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Kaibhan ng Awit at Kurido
Awit Kurido
12 pantig 8 pantig
marahang kumpas mabilis na kumpas
“andante” “allegro”
Kagandahan – aral kagandahan – kuwento
Hal. Florante at Laura Hal. Ibang Abong Adarna
Panahon ng Propaganda at Himagsikan
Mga Propagandista at ang Kanilang Akda

Nagdilig ng Nasyonalismo – Gomez, Burgos at Zamora
A. Dr. Jose Rizal-Jose Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda. Gumamit ng mga sagisag na Dimasalang, Laong-laan at P. Jacinto
Mga Akda ni Rizal

 Noli Me Tangere- nobelang panlipunan ito na inihandog niya sa Inang Bayan
 El Filibusterismo- karugtong ito ng Noli at nalimbag sa tulong ni Valentina Ventura at inialay ni Rizal kina Gomez, Burgos
at Zamora.
 Mi Ultimo Adios (Huling Paalam)- Isang tula ng pamamaalam ni Rizal sa bayan.
 Liham sa mga Babaeng Taga-Malolos- Nakasulat ito sa Tagalog. Mga payo ng kabanalan ni Rizal sa mga taga-Malolos.
 Sa Aking Mga Kababata- Tula ng naghahayag ng kanyang matapat na pagmamahal sa sariling wika. Nakasulat ito sa
Tagalog
B. Marcelo H. Del Pilar- tanyag sa bansag na Plaridel, Dolores Manapat, Piping Dilat at Pupduh. Itinatag niya ang Diariong Tagalog
na pinaglathala niya ang mga puna at pansin sa hindi mabuting pamamalakad ng Pamahalaang Kastila at ng mga prayle.
Mga Akda ni Marcelo H. Del Pilar

 Pag-ibig sa Tinubuang Lupa- salin ito sa Tagalog ng tulang Amor Patrio ni Rizal at inilathala niya sa Diariong Tagalog.
 Kaiingat Kayo- Ito’y pabirong tuligsa at tugon sa tuligsa ni P. Jose Rodriguez sa Noli ni Rizal.
 Dasalan at Tocsohan-Akdang hawig sa katesismo subalit nanunuya at laban sa mga prayle.
 Ang Cadaquilaan ng Dios- isang sanaysay na patuligsa rin sa mga prayle ngunit nagpapahayag ng pilosopiya at pag-ibig
sa kalikasan.
 Sagot sa Espanya sa Hibik ng Pilipinas- isang tulang tagalog na tugon sa tula ng kanyang gurong si Herminigildo Flores
na Hibik ng Pilipinas sa Inang Espanya.
C. Graciano Lopez Jaena- Itinatag niya ang pahayagan El Latigo Nacional.

 Sa Mga Pilipino- Isang talumpati na naglalayong mapabuti ang kalagayan ng mga Pilipino na maging malaya,
maunlad at may karapatan.
D. Antonio Luna- ginamit niya ang sagisag na Tagailog.

 Mga Bituin ng Aking Lahi- Isa itong tula na handog sa mga dalagang mag-aaral sa Colegio de Concordia.
 Noche Buena- Naglalarawan ang akdang ito ng buhay Pilipino.
E. Andres Bonifacio- kinilalang Ama ng Demokrasyang Pilipino, Ama ng Katipunan o Supremo ng Katipunan at Ang Dakilang
Dukha
 Huling Paalam- Ito ang kauna-unahang salin sa Tagalog ng Mi Ultimo Adios ni Rizal.
 Pag-ibig sa Tinubuang Lupa- tula ito tungkol sa pagmamahal sa sariling lupa. Wala na raw hihigit pa sa tinubuang
lupa.
 Katapusan ng Hibik ng Pilipinas- Tula ito na sagot sa tula ni M. H. Del Pilar na “Sagot ng Espanya sa Hibik ng
Pilipinas.” Masasalamin sa tula ang damdaming makabayan ni Bonifacio.
 Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog- isa itong paglalagom sa Kasaysayan ng Pilipinas at isinasaad ang kasaysayan
ng Pilipinas bago pa dumating ang mga Kastila, ang pagdating ng mga Kastila at ang pagbabago ng pamumuhay na
halos lahat ay naging sa kapaki-pakinabang ng mga Kastila. Hinihiling ni Bonifacio na magkaisa ang mga Pilipino sa
paghanap ng kalayaan.
F. Emilio Jacinto- kinilalang “Utak ng Katipunan”Ang sagisag niya sa Katipunan ay PINGKIAN.

 Kartilla ng Katipunan- nagtataglay ng sampung kautusang dapat sundin ng mga kasapi sa katipunan.
 Liwanag at Dilim na katipunan ng mga sanaysay sa iba’t ibang paksa.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
 A La Patria- Sa Bayang Tinubuan- Ito ang ipinalalagay na obra maestra ni Jacinto. Tula itong naghahayag ng kanyang
pag-ibig sa sariling bayan.
G. Apolinario Mabini- Utak ng Himagsikan-Ang Dakilang Lumpo

 Ang Himagsikang Pilipino na binubuo ng mga tala tungkol sa pakikidigma ng mga Pilipino sa Amerikano.
 El Liberal na tumuligsa sa pamamahalang mga Amerikano sa Pilipinas.
H. Dr. Pedro A. Paterno-Nobela niya ang Ninay- nobelang panlipunan at ipinalalagay na kauna-unahang nobelang
orihinal sa Kastila na sinulat ng isang Pilipino. Ito ang nagtaas kay Paterno sa katanyagan bilang manunulat.
I. Mariano Ponce- Nakilala ang pangalan niya sa La Solidaridad na siya ang patnugot.
J. Pascual Poblete- Ama ng Pahayagang Tagalog. Tanyag siyang mamamahayag, makata, mandudula at mananalaysay.
 Kauna-unahang salin sa Tagalog ng Noli Me Tangere.
K. Jose Isaac Palma- sinulat niya ang Himno Nacional Filipino na titik ng pambansang awit ng Pilipinas
Panahon ng Amerikano
Dula
1. Severino Reyes- Ama ng Sarswelang Tagalog (Lola Basiang, Mang Binong)
a. Walang Sugat-kauna-unahang dula at siya rin niyang obra maestra.
b. RIP- ang dula niyang nanuligsa sa moro-moro
c. Ang Kalupi- dula niyang pumapaksa sa banidad at kamunduhan ng mga lalaki.
d. Cablegrama Fatal-Ipinakita sa dulang ito ang kawalang katarungan ng paglilitis kay Rizal
e. Los Martires de la Patria – ito ay dulang pasalubong niya sa mga pesyonadong Pilipino na galing
Amerika.
f. Filipinas para los Filipinos-Ipinakikita sa dula ang kabalbalang ugali ng ilang Amerikano lalo na ang
pagtutol ng mga maykapangyarihang makasal sa isang Pilipina ang isang Amerikano.
g. Puso ng Isang Pilipina
h. Bagong Fausto l. Alma Filipina
i. Tatlong Babae m. Filotea
j. Mga Pusong Dakila n. Opera Italiana
k. Tatlong Bituin o. Minda Mora
2. Hermogenes Ilagan- Kilala sa tawag na Ka Mohing. Masasabing hindi lamang siya kapanahon kundi
kapantay ni Severino Reyes sa pagsulat ng sarswela.
a. Dalagang Bukid d. Dalawang Hangal
b. Biyaya ng Pag-ibig e. Ilaw ng katotohanan
c. Punyal de Rosas f. Ang Buhay Nga Naman
3. Patricio Mariano- Mandudula, kuwentista, makata, mamamahayag, pintor at biyolinista. Tinawag din
siyang Puno ng Mandudulang Tagalog
a. Ang Sampaguita, kauna-unahang dula
b. Tulisan
c. Luha’t Dugo
d. Silanganan
e. Ang Unang Binhi
f. Ang Pakakak-nagwagi ng Gantimpalang Renacimiento Filipino noong 1913
g. Ako’y Iyo Pa Rin
h. Ang Dalawang Pag-ibig
i. Deni
j. Lakambini na siya niyang obra
k. Ang Anak ng Dagat-ang pinakatanyag sa kanyang mga sinulat
4. Julian Cruz Balmaceda- gumamit ng Itang Badbarin.Naging patnugot siya ng Surian ng Wikang Pambansa
a. Sugat ng Puso d. Puso ni Anita
b. Sa Bunganga ng Pating e. Higanti ng Patay
c. Dahil sa Anak
5. Aurelio Tolentino-Hindi naging sagabal ang pagiging Kapampangan niya sa pagpapaunlad ng panitikang
Tagalog.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
a. Kahapon, Ngayon at Bukas f. Luhang Tagalog
b. Germinal g. Bagong Kristo
c. La Rosa h. Manood Kayo
d. Sinukuan at Sumpaan i. Lagrimas
e. Neneng j. Filipinas at Espanya
Panulaan
1. Lope K. Santos- Ama ng Balarila ng Wikang Pambansa- mga sagisag sa pagsulat

Sekretang Gala, Verdugo, Lakan-Dalita, Taga-Pasig, Kulodyo, Gulite, Duktor Lukas, Anak-Bayan
a. Banaag at Sikat- nobela at itinuturing na obra niya
b. Alila ng Kapalaran- nobela
c. Ang Selosa- nobela
d. Puso at Diwa- Libro ng mga Tula
e. Mga Hamak na Dakila- Libro ng mga tula
2. Jose Corazon De Jesus-Unang Hari ng Balagtasan. Ginamit niya ang sagisag na Huseng Batute
3. Florante Collantes- gumamit ng sagisag na Kuntil Butil

4. Amado V. Hernandez- Tinagurian siyang “makata ng anakpawis/manggagawa
a. Isang Dipang Langit- aklat na binubuo na 170 tula na karamihan ay sinulat niya sa loob ng
Muntinglupa
b. Luwa ng Buwaya
c. Ibong Mandaragit
d. Muntinglupa
5. Ildefonso Santos- Ang Guryon, Tagailog, Simoun, Tatlong inakay, Sa Tabi ng Dagat, Alamat ng Buho, Tanaga,
Katlea, Ang Mangingisda, Ginamit din niya ang sagisag na Ilaw Silangan.
6. Cirio H. Panganiban- Sa Likod ng Altar, Hiwaga ng Buhay, Karnabal ng Puso, Ang Panday, Sa Habang Buhay.
Ginamit niya ang sagisag na Crispin Pinagpala
Ang Nobelang Tagalog
Valeriano Hernandez at Pena

-Siya si Tandang Anong sa mga kakilala at kaibigan, ginamit niya ang Kintin Kulirat.
Akda- Nena at Neneng, Mag-inang Mahirap, Hatol ng Panahon, Kasawian ng Unang Pag-ibig,
Bunga ng Pag-iimbot
Inigo Ed. Regalado- (Odalager) makata, mandudula,kwentista, at nobelista.

Akda- Madaling Araw, Kung Magmahal ang Dalaga, Sampaguitang Walang Bango, Ang Dalaginding, Ilaw na Pula,
May Lasong Ngiti.
Faustino Aguilar-Tinawag na Alexander Dumas sapagkat siya ang kauna-unahang nobelang panlipunan
Akda- Ang Pinaglahuan. Sinulat din niya ang Busabos ng Palad, Patawad ng Patay at Lihim ng Isang Pulo.
Ang Maikling Kwento
Alejandro Abadilla- isang kwentista at makata

Clodualdo del Mundo, makata kwentista at nobelista ay namili ng mahuhusay na kwento at tula.
 Ginamit ni Abadilla sa kanyang pamimili ang Talaang Bughaw samantalang si Del Mundo naman ay ang Parolang
ginto.
Deogracias A. Rosario-Ako’y Mayroong Isang Ibon at Manika ni Takeo, Isang Gabi sa Haway, Walang Panginoon
Macario Pineda-Talambuhay ng Aming Nayon, May Landas ang mga Bituin, Suyuan sa Tubigan,Sinag sa Dakong Silangan,
Kasalan sa Malaking Bahay.
Brigido C. Batungbakal- Kadakilaan sa Tugatog ng Bundok, Tatlong Katyaw, Isang Dumalaga at Si Myrna at Nagbibihis
ang Nayon.
Tula
Balagtasan – Tagalog Crisotan – Pampanga
Bukanegan- Iloko, Embayoka – Moslem
NOTE
Reviewer
Filipino
1
PANAHON NG HAPON
Mga Maikling Kwento/May-akda na nagwagi

a. Lupang Tinubuan- Narciso Reyes
b. Uhaw ang Tigang na Lupa- Liwayway Arceo
c. Lungsod, Nayon at Dagat-dagatan-NVM Gonzales
PANAHON NG LIBERASYON
1. Mga Aklat na nalimbag
Mga Piling Katha (1947-48)-A. G. Abadilla
a. Maikling Kwentong Tagalog
b. Ako’y Isang Tinig-Genoveva Edroza Matute
c. Mga Piling Sanaysay-A.G. Abadilla
d. Mga Maikling Akda ng Kadipan- Efren Abueg
e. Pitong Dula Dionisio Salazar
2. Timpalak Palanca (Maikling Kwento)
a. Unang Taon (1950-1951)
b. Unang Gantimpala- Kuwento Mabuti ni Genoveva Edroza Matute
c. Ikalawang Gantimpala-Mabangis na Kamay….Maamong Kamay ni Pedro S. Dandan
d. Ikatlong Gantimpala-Planeta, Buwan, at Mga Bituin ni Elpidio Kapulong
Dula (1953-54)
Unang Gantimpala-Hulyo 4, 1954 A.D. Dionisio S. Salazar
3. Nobela
a. Pagkamulat ni Magdalena- Alejandro Abadilla at Elpidio Kapulong
b. Mga Ibong Mandaragit- Amado V. Hernandez
4. Cultural Heritage Award
1962- a. Isang Dipang Langit –Amado . Hernandez
1963- b. Tinig ng Darating-Teo S. Baylon
1965- c. Mga Piling Tula-Alejandro Abadilla
1968- d. Damdamin-Iñigo Ed Regalado
PANAHON NG AKTIBISMO
1. Mga Manunulat ng Panitikang Rebolusyunaryo

Rolando Tinio, Rogelio Mangahas, Efren Abueg, Rio Alma, Clemente Bautista
PANAHON NG BAGONG LIPUNAN
1. Panulaan At Awiting Pilipino-naging mabisang tagahubog ng kalinangan ng bansa

a. Supling -Ruth Mabanglo
b. Isang Munting Alamat- Imee Marcos
c. Anak- Freddie Aguilar
d. Kapaligiran-lorante
e. Bagong Lipunan
2. Dulaan
a. Sining Kambayoka-MSU
b. Isang Munting Alamat-Imee Marcos
c. PETA-Cecille Guidote Alvarez
d. Teatro Filipino-Rolando Tinio
NOTE
Reviewer
Filipino
1
KONTEMPORARYONG PANAHON
a. Nobela-
a. Satanas sa Lupa-Celso Carunungan
b. Dekada 70 at Gapo- Lualhati Bautista
ANG PATALINGHAGANG PAGPAPAHAYAG O TAYUTAY

Mga Uri ng Patalinghagang Pagpapahayag o Tayutay
1. Pagtutulad (Simile) – ginagamit ito sa paghahambing ng dalawang bagay, tao, pangyayari at iba pa. Ito’y gumagamit
ng mga salitang tulad ng para, kagaya, kapara, kawangis at katulad.
a. Ang luha ni Dina ay tulad ng mga butil ng perlas.
b. Ang kanyang ngiti ay kawangis ng bukang-liwayway.
c. Parang bulkang sumabog ang tinitimping galit ni Rodin.
2. Pagwawangis (Metaphor) – ito ay naghahambing din tulad ng pagtutulad ngunit hindi gumagamit ng mag salitang
tulad ng para ng, kagaya, kawanguis at katulad sapagkat ito’y tiyakang paghahambing.
a. Ang ama ni David ay leon sa bagsik.
b. Isang basag na salamin ang dalaga ni Aling Pinang.
c. Ang tinig mo’y musika sa aking pandinig.
3. Eksaherasyon o Pagmamalabis (hyperbole) – Lubhang nagpapalabis o nagpapakita ng kalagayan ng tao, bagay o

pangyayari.
a. Bumaha ng salapi sa mga kamag-anak nang dumating si Rico mula sa ibang bansa.
b. Nadurog ang kanyang puso sa kapighatiang dulot mo.
c. Bundok-bundok na mga pinggan ang pinagtulungang hugasan ng magkapatid.
4. Personipikasyon (Personafication) – Pagbibigay-katauhan o pagsasalin ng talino o gawain at katangian sa mga bagay-

bagay sa paligid natin.
a. Ngunit ang buwan ay nagmamagandang gabi sa lahat.
b. Nagluksa ang daigdig sa kamatayan ng dakilang bayan.
c. Nagkanlong sa ulap ang araw.
5. Pagpapalit-tawag o Metonimiya – Pagpapalit ng mga katawagang mga bagay na magkakaugnay, hindi sa kahambigan
kundi sa mga kaugnayan. Ang salitang “ meto” sa metonimiya ay nangangahulugang paghalili at pagpapalit.
a. Tumanggap siya ng mga palakpak sa kanyang tagumpay.
b. Mabigat na krus ang pinapasan ng babaing iyan.
c. Ang bunga na kanilang pag-iibigan ay isang malusog na lalaki.
6. Pagpapalit-saklaw (Synecdoche) – sa pagpapahayag na ito’y maaring banggitin ang

bilang pagtukoy sa kabuuan at maari namang ang isang tao’y kumakatawan sa isang pangkat.
a. Anim na nanlilisik na mga mata ang nakatitig sa batang takot na takot.
b. Dalawampung kamay ang nagtulung-tulong sa pagbuhat sa mabigat na makinarya.
c. Anim na tainga ang matamang nakikinig sa ibinalita ni Isabel.
7. Pagtatanong (Rhetorical Question) – Ginagamit ito upang tanggapin o di tanggapin ang isang bagay. Ang
pagpapahayag na ito’y hindi maghihintay ng sagot.
a. May ina kayang makatitiis na hindi damayan ang nahihirapang anak?
b. Ang isa kayang matalinong hukom ay mapaniniwala agad sa mga sabi-sabi?
c. May babae kayang makatatagal sa lalaking iyon na ubod ng seloso at mapambugbog?
8. Pagdaramdam ( Exclamation) – Isinasaad ng pagpapahayag na ito ang di pangkaraniwang damdamin.

a. Minamahal kong ina, ikaw na walang ginawa kungdi pawang pagpapakahirap at pagpapakasakit para sa
aking kapakanan ay yumaong hindi ko man lamang napaglingkuran.
b. Huwag mong akalaing ipinagpapawalang bahala ko ang iyong gipit na kalagayan, nais kitang tulungan
ngunit ako’y walang salaping makahahango sa iyong kagipitan.
c. Nais kong makatulong sa mga maralita ngunit ano ang aking magagawa? Ako man ay isa ring anak-pawis
kung hindi gumawa’y hindi kakain.
9. Pagtatambis (Antithesis) – Ang pagpapahayag na ito’y bumabangit ng mga bagay na makakasalungat upang mapabisa
ang pangingibabaw ng isang natatanging kaisipan.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
a. Siya’y isang babaing napakahirap pakibagayan. Ayaw ng masalita at walang kibo. Nayayamot sa maraming
tao ngunit ayaw naman ng nag-iisa. Nagagalit sa mangmang, ayaw rin namang makihalubilo sa maralita.
Kay hirap unawain ang kanyang ugali.
b. Namili sa Aling Luisa ng iba’t-ibang gulay at mga prutas. Bumili siya ng mga gulay at pahaba, berde at dilaw,
malaki at maliit, magagaspang at makikinis ang mga balat. Sari-saring prutas din ang kanyang pinamili;
may maasim at matamis, malamukot at tuyot, may makapal at manipis na balat.
10. Pagtawag (Apostrophe) – pakikipag-usap sa karaniwang bagay o isang dinadaramang kaisipan na para bang
nakikipag-usap sa isang buhay na tao sa isang taong wala naman ay parang naroo’t kaharap.
a. Panaginip, halika’t lapitan mo ako at isakay sa iyong pakpak.
b. Pag-asa, halika rito’t ako’y akayin mo nang hindi dumilim ang aking buhay.
c. Tukso, lumayo ka’t huwag mo akong ibulid sa pagkakasala.
11. Pagtanggi (Litotes)- Gumagamit ito ng panangging “ hindi” upang magpahiwatig ng lalong makahulugang paksang-
ayon.
a. Hindi ko sinasabing tamad ka, lamang at bakit laging marumi ang iyong bahay
b. Ako’y hindi nagpaparatang na magnanakaw si Budoy ngunit siya lamang ang pumasok sa kwarto mo
kanina nang mawala ang pitakang nakapatong sa ibabaw ng cabinet.
c. Hindi ko sinasabing mabagal ka ngunit bakit araw-araw ay huli ka sa klase.
12. Pag-uyam (Irony) – Ang pagpapahayag na ito’y ginagamitan ng mga pananalitang nangungutya sa pamamagitan ng
mga salitang kung kukunin ang literal na kahulugan ay tila kapuri-puri.
a. Ang babaeng nakilala mo ay talagang mahinhin. Napakalakas humalaklak at kung manamit ay halos
nakabilad na ang katawan.
b. Kay bango ng iyong hininga. Bawat makausap mo’y nagtatakip ng ilong.
c. Kay bait mong kaibigan. Pagkatapos kita tulungan sa iyong mga kagipitan ay inagaw mo pa sa akin ang
aking kasintahan.
13. Paglilipat-wika (Transfered Epithesis) – Tulad sa pagbibigay-katauhan na pinasasabagay ang mga katangiang
pantao, ngunit sa halip na pandiwa ang ginagamit ay mga pang-uri, mga pang-uring tanging sa tao lamang ginagamit.
a. Ang mapaglingkod na payong ay sira na.
b. Natangay ng agos ang mapagsilbing tuwalya.
c. Mahiyaing mata subukin mong mangusap sa akin.
14. Parabula ( Parable) – Isang maikling salaysay ng isang pangyayaring maaring maganap sa buhay o sa kahalagahan,
na makukunan ng isang aral na pangkaasalan o pangkaluluwa.
Halimbawa:
Si San Bernardo’y nagtanong
Sa Diyos na ating Panginoon
“ Sa sugat mo, Panginoon,
Na tinanong susun-suson
Ay alin sa mga iyon ang
Mahapdi hanggang ngayon?”
Sa tulang “ Sugat sa balikat” ni Florante
15. Pabula (Fable) – Isang maigsing kasaysayan ang inilarawang mga kilos o mga katangian ng mga hayop o ng mga
bagay na walang kaluluwa.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
BAHAGI NG PANANALITA
PANGNGALAN
Ang pangngalan ay pasalitang simbolo na ang tinutukoy ay tao, hayop, bagay, pook at pangyayari.
Ang pangngalan ay ngalan ng tao, hayop, bagay, pook at pangyayari.
Ang unang katuturan ay gumagamit ng katawagang pansemantika, pasalitang simbolo; ang ikalawa ay ang karaniwang
katuturang ibinibigay ng balarilang tradisyunal.
Halimbawa: Mga pangangalang ngalan ng tao
Gloria ama guro
Nonoy anak manananggol
Mga pangangalang ngalan ng hayop
Tagpi aso tandang
Muning pusa katyaw kalabaw
Mga pangngalang ngalan ng pook

Pilipinas lunsod kaparangan
Bundok bundok kamaynilaan
Mga pangngalang ngalan ng katangian

bait kabaitan pagkamabait
tapang katapangan pagkamatapang
Mga pangngalang ngalan ng pangyayari

Ikalawang Digmaang Pandaigdig
kasalan pulong
pag-aasawa kaarawan
Sa ikalawang pananaw na batay sa lingwistikang istruktural, ang pagbibigay ng katuturan ay batay sa kayarian
at gamit sa pangungusap ng yunit ng wika na binibigyang kahulugan. Hindi isinasaalang-alang dito ang kahulugang
tinutukoy o binibigay ng salitang binibigayang-katuturan.
Ang kayarian ay tumutukoy sa anyo ng salita at iba pang yunit ng wika. Sa kayarian, ang pangngalan, ay
karaniwang salitang ugat o anumang pagbabagu-bagong anyo nito ayon sa kung ito ay inuulit, nilalapian, o
pinagtatambal.
Halimbawa ang agos ay salitang ugat o anumang pagbabagu-bagong anyonito ayon sa kung ito ay inuulit,
nilalapian, o pinagtatambal. Halimbawa ang agos ay salitang ugat; ang buhay-buhay ay pag-uulit ng salitang ugat ng
buhay; ang kabuhayan ay salitang ugat ng buhay; ang kabuhayan ay salitang ugat na buhay na nilapian ng ka …. An; ang
buhay-alamang ay dalwang salitang ugat na pinagtambal. Hinggil sa mga pangngalang maylapi. Sa Pilipino ay mayroon
tayong mga panlaping sadyang ginagamit lamang sa pagbubuo ng pangngalan.
Tinutukoy pa rin ng kayarian ang gamit ng salita sa loob ng wika o ang kayarian ng mga pariralang maaaring
mabuo nito, kasama ng iba pang salita o kataga.
Ang anumang salitang maaring sa ang/si, ng/ni, sa/kay, at mga anyong maramihan ng mga ito, ay isang
pangngalan o dili kaya y isang salitang gumaganap ng tungkulin ng pangngalan.
Ang tatlong pares ng mga katagang binanggit sa katuturan ay mga pananda.
Ang unang pares ay panda ng mga pangngalang nasa kaukulang palagyo; ang huling dalawang pares ay pananda naman
ng mga pangngalang nasa kaukulang palayon.
Ano ang ibig sabihin ng pariralang “salitang maaring isunod sa… sa loob ng katuturan?
Nangangahulugan na ang salita ay nagagamit na kasunod ng aliman sa mga katagang nabanggit upang makabuo
ng parirala.
Ang anyong maramihan ng ang/si ay ang mga/sina; ang maramihan ng ng/ni; ay ng mga/nina; at ang
maramihan ng sa/kay ay sa mga/kina.
Kung ang mga pariralang isahan sa mga halimbawa sa itaas ay ilalagay natin sa maramihan, ganito ang mga
pariralang mabubuo natin:
1. ang mga anak 2. Sina Maria
ng mga anak nina Maria
sa mga anak kina Maria
Kung magpapatuloy tayong maghanap ng mga salitang maaaring isunod sa unang pangkat ng mga kataga (ang,
ng, sa) makikita nating ang mga sumusunod na salita ay maaari ring gamitin: akin, mabait, umawit.
Makabubuo tayo ng mga parirala na sumusunod:

1. ang akin ang mga akin
NOTE
Reviewer
Filipino
1
ng akin ng mga akin
sa akin sa mga akin
2. ang mabait ang mga mabait
ng mabait ng mga mabait
sa mabait sa mga mabait
HALIMBAWA
1. Mga pariralang ang
a. Sa opisyal na pulong ko na inuulat ang akin.
b. Laging pinagpapala ng Diyos ang mabait.
c. Ang umaawit sa ating Palatuntunan ay tanyag sa buong daigdig.
2. Mga pariralang ng
a. Kalihim ko ang bumasa ng akin sa opisyal na pulong.
b. Karaniwang tahimik at walang bagabag ang buhay ng mabait.
c. Ang pangalan ng umaawit ay tanyag sa buong daigdig.
3. Mga pariralang sa
a. Hindi ko malilimot ang kanyang ginawang tulong sa akin.
b. Ang Diyos ay laging may gantimpala sa mabait.
c. Walang katapusan ang papuri ng mga nakinig sa umawit.
Sa unang pangungusap, ang pariralang ang akin ay pinaikling anyo, isang elipsis. Ang salitang akin ay pinaikling
panghalip na karaniwang ginagamit na kasama ng isang pangngalang inaari nito. Sa pangungusap na isinasaalang-alang,
maaring ang pangngalang kasunod ng akin ay ulat. Kung gayon, ang buong pangungusap na walang elipsis.
Halimbawa:
Sa opisyal na pulong ko na iuulat ang aking ulat.
Sa kayarian ng ating mga pangungusap sa Pilipino, ang salitang ulat sa ganitong halimbawa ay maaari
nang alisin, kaya’t napapalitan ang tungkulin ng panghalip na akin. Ang dating panuring na akin ay nagiging isang
salitang gumaganap ng tungkulin ng pangngalan.
Mga Klasipikasyon Ng Pangalan

Ang mga pangangalan ay mauuri ayon sa kahulugan o kayarian ng mga ito bilang isang salita. Ang unang pag-
uuri ay Klasipikasyong pansemantika, ang ikalawa ay pangkayarian o pang-istruktura.
Mga Uring Pansemantika

Sa ilalim ng pag-uuring pansemantika ay may dalawang paraan ng klasipikasyon. Ang una ay batay sa kung ang
pangngalan ay may diwang panlahat o hindi panlahat, at ang ikalawa ay batay sa kung ang pangngalan ay tumutukoy sa
isang bagay na tahas o hindi tahas.
Ayon sa unang batayan, ang mga pangngalan ay maaaring pangngalang pantangi o pangngalang pambalana.
Ayon naman sa ikalawang batayan, ang pangngalan ay maaaring tahas o basal.
Pantangi ang pangngalan kung tumutukoy sa isang tanging tao, hayop, bagay, pook, o pangyayari. Ang ibig sabihin ng
tangi ay partikular na tao, hayop, bagay, pook, o pangyayari. Sumasagot ito sa tanong na: Ano ang panawag sa o ngalang
partikular na taong ito, ng partikular na asong ito, o pusang ito; ng partikular na aklat na ito, o lapis na ito; ng partikular
na dagat na ito o ilog na ito, atb.
HALIMBAWA:
1. Mga pangngalan ngalan ng partikular na tao
Danica Bb. Carol Reyes
Czarina Dr. Dioneda
2. Mga pangngalang partikular na ngalan ng iba’t ibang uri ng hayop
Tagpi Bantay
Muning Whitie
3. Mga Pangngalang Partikular ng Ngalan ng Iba’t Ibang Bagay
Pilot Mongol
Bagong Alpabeto Magasing Time
4. Mga Pangngalang Partikular na Ngalan ng Pook
Talon ng Maria Carolina Ilog Pasig
Bulkang Mayon Naga
5. Mga Pangngalang Partikular na Pangyayari
Paligsahang Bb. Universe ng Taong 1998
Araw ng Paggawa
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Pambalana ang mga pangngalang tumutukoy sa pangkalahatang diwa. Halimbawa, ang pangngalan ng tao ay tumutukoy
sa lahat ng nilalang na may katawan at kaluluwang rasyunal.
1. Pangngalang pangkalahatang ngalan ng tao
Halimbawa: bata, guro, lalaki
2. Pangngalang pangkalahatang ngalan ng hayop
Halimbawa: aso, pusa, baka
3. Mga pangngalang pangkalahatang ngalan ng bagay
Halimbawa: lapis, radyo
4. Pangngalang pangkalahatang ngalan ng pangyayari
Halimbawa: kaarawan, sayawan
Ang mga pangngalang pantangi ay sinisimulan sa malaking titik kapag isinusulat. Ang mga pangngalang
pambalana ay sinisimulan naman sa maliit na titik maliban kung kung simula ng pangungusap.
Tahas ang pangngalan kung tumutukoy sa bagay na materyal.
Halimbawa: tao, hayop, puno, pagkain, gamot, kasangkapan
Ang mga pangngalang tahas ay mauuri pa rin sa dalawa:
Palansak. Ito ay tumutukoy sa pangkat ng iisang uri ng tao o bagay.
Halimbawa : buwig, kumpol, hukbo, tangkal, tumpok
Di-Palansak. Ito ay tumutukoy lamang sa mga bagay na isinasaalang-alang
Halimbawa : saging, sundalo, kamatis, tao, bulaklak
Basal ang pangngalan kung ang tinutukoy ay hindi material kundi diwa o kaisipan.
Halimbawa: pag-ibig, katatagan at pag-asa
Mga Uring Pangkayarian

Uri ng pangngalan, batay sa kayarian nito:
1.
Pangngalang Payak kung ito ay isang salitang-ugat lamang. Wala itong kasamang panlapi o katambal na
salita, at hindi rin inuulit ang kabuuan o bahagi nito. Ang pangngalang payak ay binubuo ng isang morpena
lamang.
Halimbawa: bulak, dahon, bunga, diwa
2. Pangngalang Maylapi o Hinango kung binubuo ng salitang ugat at panlaping makangalan. Sa bagong
pananaw, sinasabing ang pangngalang maylapi ay binubuo ng isang morpenang malaya at isang
morepmang di-malaya. Ang morpemang Malaya ay ang salitang-ugat; ang morpemang di-malaya ay ang
panlapi.
Halimbawa: kaklase, kabuhayan, pagbasa, dinuguan
Ang unang halimbawa ay binubuo ng unlaping ka at ng salitang ugat na klase
Ang huling halimbawa ay may salitang ugat na dugo, gitlaping in at hulaping an.
Tinatawag nating makangalan ang mga panlaping ginagamit sa pagbubuo ng pangngalan, at kaiba ito sa iba
pang panlapi ina ginagamit naman sa pagbubuo ng iba pang bahagi ng panalita, tulad ng panaguri at pandiwa.
3. Pangngalan Inuulit kung ang kabuuan nito o ang bahagi nito ay inuulit.
Batay sa kung ano ang inuulit, may dalawang uri ng pag-uulit: (a) ang pag-uulit na di-ganap o ang pag-uulit
na parsyal at (b) ang pag-uulit na ganap.
Halimbawa:
Bali-balita, dala-dalawa, sali-salita, bali-baligtad
May mga pangangalang maylapi na ang inuulit ay ang unang salita (katinig) at patinig ng salitang-
ugat.
Halimbawa:
Alaala, bulaklak, lapulapu, paruparo, sarisari
Payak ang klasipikasyong mga ito sapagkat wala namang salitang-ugat na ala, lak, paro, lapu.
Pag-uulit na ganap ang tawag sa pag-uulit ng buong pangngalan. Mga pangngalang payak lamang na
binubuo ng dalawang pantig ang nauulit nang ganap.
Halimbawa:
kuru-kuru, bayan-bayan, buhay-buhay, sabi-sabi
4. Pangngalang Tambalan
Ang pangngalang tambalan ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinag-isa. Binubuo ito,
samakatwid, ng dalawang morpemang malaya.
May mga pangngalang tambalan na nanatili ang kahulugan ng mga saliang pinagtatambal at nagkakaroon
ng bagong kahulugan ang nabuong pangalan.
Ang unang pangkat, yaong nanatili ang kahulugan ng pinagsamang salita, ay tinatawag na malatambalan o
tambalang di-ganap. Samantala, ang ikalawa, yaong nagkakaroon ng bagong kahulugan ang mga salita, ay
tinatawag na tambalang ganap.
(a) Mga tambalang di-ganap
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Balikbayan, alay-kapwa, dalagang-bukid, bahay-kalapati
Sa mga tambalang di-ganap ay may kataga o mga katagang nawawala.
Halimbawa, ang balikbayan ay galing sa pariralang bumalik sa bayan o nagbalik sa bayan inalis
ang katagang sa at kinuha na lamang ang salitang-ugat na balik buhat sa bumalik o nagbalik upang
mabuo ang pangngalang balikbayan.
Sa halimbawang alay-kapwa, ang katagang nawawala ay sa.
Sa dalagang-bukid, taga ang katagang inalis.
At sa bahay-kalapati ng ang nawawala.
(b) Mga tambalang ganap

kapitbahay, bahaghari, hampaslupa, dalagambukid (isda)
Mapapansin sa mga tambalang ganap, ang kahulugan ng mga pinasamang salita ay nawawala.
Mga Kakanyahan Ng Pangngalan

May mga katangian o kakanyahan ang pangngalan na ikinaiiba nito sa iba pang subkategorya ng mga bahagi ng
pananalita.
Sa balarila ni Lope K. Santos, apat ang kakanyahan ng pangngalan :
(1)kausapan, (2) kailanan, (3) kasarian, at (4) kaukulan.
Sa mga balarilang tradisyunal, ang kausapan, ay itinuturing na isa sa mga kakanyahan ng pangngalan ay
natutukoy lamang sa pamamagitan ng panghalip na ksama nito o kaya’y sa pamamagitan ng konteksto na pangungusap.
Halimbawa: Ako, ang inyong ama, ang magpapasya.
Nalalalaman nating ang pangngalang ama ay nasa kausapang kumakausap. Samantala, sa pangungusap na:
Isang Pilantropo si Don Crispin.
Ang pangngalang Don Crispin ay alam na nating nasa ikatlong panauhan dahil sa konteksto.
Sa ibang salita, Don Crispin, halimbawa, ay walang kausapan kung nag-iisa. Kaya lang magkaroon ito ng
kausapan ay kung magiging bahagi ng pangungusap dahil sa mga panghalip.
Halimbawa : Ako si Don Crispin.
Ikaw si Don Crispin.
Siya si Don Crispin.
Sa kailanan ng pangngalan ay nalalaman natin kung ang pangalan ay tumutukoy sa isa, dalawa, o higit pang tao, hayop,
bagay, pook, o pangyayari. At batay sa kung ilan ang tinutukoy, ang kailanan ng pangngalan ay maaring
(1) isahan, (2) dalawahan, (3) maramihan o lansakan.
Halimbawa ng mga pangngalang likas na isahan, dalawahan, o lansakan.
Isahan : Kapatid
Dalawahan : kambal
Lansakan : kawan
Ang kapatid na likas na isahan ay magagawang dalawahan o maramihan sa pamamagitan ng paggamit
ng pantukoy, pang-uri, pamilang, at panlapi.
Halimbawa:
pantukoy : ang kapatid, ang magkapatid
pang-uri : mabait na kapatid, mababait na kapatid
pamilang : isang kapatid, dalawang kapatid, limang kapatid
panlapi : kapatid, magkapatid, magkakapatid
Kasarian ng Pangngalan
Ang tao, hayop, bagay na tinutukoy ng pangngalan ay maaaring uriin ayon sa sekso: (1) may sekso at (s) walang
sekso. Tao at hayop ang may sekso; bagay, pook, at pangyayari ang mga walang sekso.
Dalawa ang uri ng sekso: (1) lalaki at (2) babae, kaya’t ang pangngalan ay maaring tumutukoy sa isang tao o
hayop na lalaki o isang tao o hayop na babae. Ngunit may mga pangngalang maaaring tumutukoy sa alinman sa babae
o sa lalaki.
Tinatawag na kasariang panlalaki ang kasarian ng mga pangngalang tumutukoy sa tao o hayop na lalaki.
Kasarian pambabae kung ang mga pangngalan ay tumutukoy sa tao o hayop na pambabae. Kasariang di-tiyak kung ito
ay mga pangngalang maaaring panlalaki at pambabae. Walang kasarian ang mga pangalang tumutukoy sa mga bagay,
pook, pangyayari na walang sekso.
May mga salitang likas na pawang sa lalaki, tulad ng ama, kuya, tiyo; at mayroon namang likas na panawag sa
babae, tulad ng ina, ate, tiya. Mapapansing sa mga salitang ito ay walang tiyak na palatandaan sa kayarian. Kahulugan
lamang an gating pinagbabatayan sa pagkilala ng kasarian.Kahulugan lamang ang ating pinagbabatayan sa pagkilala ng
kasarian. Kung sabagay, maraming salitang hiram sa kastila ang nakikilala ang kasarian, tulad ng abogado, abogada,
biyahera, konduktor, konduktora sa pamamagitan ng mga morpenang (a) at (o) sa pusisyong pinal.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Kaukulan ng Pangngalan
Kaukulan ang tawag sa kakanyahan ng pangngalang nagpapakita ng gamit nito sa pangungusap. May iba’t ibang
gamit ang pangngalan sa loob ng pangungusap, at batay sa mga gamit na ito ay mauuri natin ang kaukulan ng pangngalan
sa dalawa: kaukulang palagyo at kaukulang palayon.
Nasa kaukulang palagyo ang pangngalang kung ginamit itong simuno, pamuno sa simuno, o pamuno sa
kaganapang pansimuno.
Halimbawa:
1. Simuno ang gamit ng pangngalan.
Si Bonifacio ay Dakilang Filipino.
2. Pamuno sa simuno ang gamit ng pangngalan.
Si Bonifacio, ang bayani, ay Dakilang Filipino.
3. Kaganapang pansimuno ng gamit ng pangngalan.
Si Mabini ay Dakilang Lumpo.
4. Pangngalang patawag ang gamit ng pangngalan.
Czarina, alagaan mo si Celine.
5. Pamuno sa kaganapang pansimuno ang gamit sa pangngalan.
Ang dalagang iyon ay si Alice, ang pinsan ko.
Sa unang pangungusap, ang pangngalang Bonifacio ay pinapaksa kaya’t simuno ang gamit. Sa susunod na
pangungusap ay may pamuno ang simunong Bonifacio ang pangngalang bayani. Ang kaukulan ng pamuno ay tulad sa
kaukulan ng pangngalang pinupunuan.
Ang pangngalang ginagamit na panawag ay tinatawag na pangngalang patawag. Sa Ikatlong pangungusap, ang
pangngalang Czarina, ay pangngalan patawag; ito ay nasa kaukulang palagyo.
Nasa kaukulang palayon ang pangngalan kung ginagamit na layon ng pandiwa o layon ng pang-ukol, o kung ang
pamuno sa aliman sa dalawa. Tulad ng nakita na sa mga halimbawa sa kaukulang palagyo, ang pamuno ay may
kaukulang tulad ng salitang pinupunuan nito.
Halimbawa:
1. Layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan.
Ang masipag na ina ay nagsisinop ng kanilang bakuran.
2. Layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan.
Ang mga mag-aaral ay nasa palaruan.
PANGHALIP
Ang panghalip ay mga salita na pamalit o panghalili sa pangngalan. Maaaring bigyan katuturan ang panghalip
ayon sa pananaw pangsemantika at pananaw na pang-istruktura.
Halimbawa:
Si Manuel L.Quezon ang kinikilalang “Ama ng Wikang Pambansa”.
Sa pananaw na istruktural, ang mga panghalip ay makikilala dahil sa impleksyon o pagbabagong-anyo ayon sa
kaukulan: (a) ang mga panghalip na nasa anyong ang, (b) ang mga panghalip na nasa anyong sa.
Tulad ng napag-aralan na natin, ang mga pangngalang ay may kaukulan. Ang pangngalang pinangungunahan
ng ang/si ay nasa kaukulang ang. Ang pangngalang pinangununahan ng ng/si ay nasa kaukulang ng. Ang pangngalang
pinangungunahan ng sa/ka ay nasa kaukulang sa.
Batay sa mga kaukulan ng pangngalan, ang mga panghalip ay mayroon ding mga kaukulan. Ang panghalip na
maaring ihalili sa pariralang pangngalang pinangungunahan ng ang o si ay sinasabing nasa kaukulang ang o kaukulang
palagyo.
Halimbawa:
(1) Ang mabuting mamamayan ay may disiplina sa sarili.
Ang pariralang pangngalang ang mabuting mamamayan ay maaaring palitan ng panghalip na siya. Nasa
kaukulang an gang pariralang pangngalang ang mabuting mamamayan, kaya’t ang panghalip na’t ang panghalip
na siya ay nasa kaukulang ang din.
MGA URI NG PANGHALIP

May apat na uri ang mga panghalip na panao, panghalip na pamatlig, o panghalip na panaklaw, at panghalip na
pananong.
Mga Panghalip na Panao

Ang panghalip na panao ay panghalili sa ngalang ng tao.
Halimbawa:
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Si Dr. Jose RizalU ay manggagamot ng baryo.
Ang Si Dr. Jose Rizal ay maaaring palitan ng siya, kaya’t ang pangungusap ay magiging:
Siya ay manggagamot ng baryo. O kaya’y
Manggagamot ng baryo.
Mapapangkat sa tatlong anyo ang mga panghalip na panao: panghalip panao, sa anyong ang, panghalip panao
sa anyong ng, at panghalip panao sa anyong sa.
Narito ang tsart ng mga panghalip na panao sa iba’t ibang anyo. Pinag-iiba rin sa tsart ang mga panghalip ayon
sa panauhan o kung sino ang tinutukoy : unang panauhan (kumakausap) , ikalawang panauhan ( kinakausap ) ,at
ikatlong panauhan (pinag-uusapan).
Gayundin, pinangkat ang mga panghalip ayon sa kailanan o bilang ng tinutukoy: isahan, dalawahan at
maramihan.
TSART I
MGA PANGHALIP NA PANTAO
Panauhan / Kailanan Anyong ang Anyong ng Anyong sa

(palagyo) (paukol) (paari)
Isahan
Una Ako ko Akin
Ikalawa ikaw, ka mo Iyo
Ikatlo Siya niya Kanya
Dalawahan
Una *kata *nita *kanita
kita, tayo natin Atin
Ikalawa kayo ninyo inyo
Ikatlo sila nila kanila
Maramihan
Una kami namin amin
Ikalawa kayo ninyo inyo
Ikatlo sila nila Kanila
 Bihira ng gamitin
Ipinakikira sa tsart ang mga panghalip na paano sa iba’t ibang anyo, sa iba’t ibang
panauhan, at sa iba’t ibang kailanan.
Ang pag-iiba ng anyo ng panghalip ay naayon sa mga kaukulan ng pangngalang
Hinahalipan ay nasa anyong ang, ang panghalip na maihahali ay nasa anyong ang din.
Halimbawa:
Ang Unang Ginang ng bansa ay masigasig na tagataguyod ng kapakanang
pangmadla.
ay magiging:
Siya ay masigasig na tagapagtaguyod ng kapakanang pangmadla.
Kung ang panngalang hinahalipan ay nasa anyong ng, ang panghalip na maihahalili ay dapat na nasa anyong ng
din. Halimbawa, ang pangungusap na:
Malaki at matatababa ang mga baboy na alaga ni Mang Coro.
ay magiging:
Malalaki at matataba ang mga alaga niya.
Samantala naman,kung ang pangalang hinahalipan ay nasa anyong sa, ang panghalip na magagamit ay yaong
nasa anyong sa rin. Halimbawa, ang pangungusap na:
Ang aklat para sa guro ay tungkol sa industriya at ekonomiya ng bayan.
ay magiging:
Ang aklat para sa guro para sa guro ay tungkol sa industriya at ekonomiya ng bayan.
Sa panauhan malalaman kung ang panghalip ay tumutukoy sa taong kausap, sa taong kinakausap, o sa taong pinag-
uusapan.
Ang kailanan naman ay tumutukoy sa bilang ng taong kinakatawan ng panghalip. Nasa kailanang isahan ang
panghalip na panao kung tumutukoy sa isang tao; dalawahan kung dalawa ang tinutukoy, at maramihan kung tatalo o
higit pa ang tinutukoy.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Mga Panghalip na Pamatlig
Panghalip ng pamatlig ang tawag sa mga panghalip na humahalili sa ngalan ng tao, bagay, atbp. na itituturo o
inihihimaton.
Halimbawa:
Giya ng mga turista ang kapatid nito.
Ang nito ay may hinahalinhang pangalan at gayundin, nagpapahiwatig na ang tinutukoy ay itinuturo ng
nagsasalita.
Mapapangkat sa apat na uri ang mga panghalip na pamatlig: prominal, panawag-pansin o pahimaton, patulad
at palunan.
Ang uring pronominal ay yaong pamalit at nagturo lamang sa ngalan ng tao, o bagay, at wala nang iba pang
kahulugang kasangkap, tulad ng panghihimaton satao, o bagay, paghahambing, o pagsasaad ng pook na kinaroroonan
ng tinutukoy, na siya namang kahulugan ng iba pang mga uri.
Ang bawat uri ng panghalip na pamatlig ay may apat na kategorya: malapit na malapit sa nagsasalita, malapit
sa nagsasalita, malapit sa nakikinig, at malayo kapwa sa nagsasalita at nakikinig.
Ang pamatlig na pronominal pronominal ay mapapangkat din sa tatlong anyo ayos sa pagkakaugnay nito sa
pokus ng pangungusap: anyong ang, anyong ng at anyong sa ng upang magpahayag ng pagkakatulad ng mga tinutukoy
ng nagsasalita.
Halimbawa:
gaya nire – ganire, gaya niyan – ganiyan/ganyan
Ang mga pamatlig na palunan ay masasabi namang pinaikling anyo ng nasa at ng anyong ang ng pamatlig na
maaeing ipalit sa mga kayariang nasa sa mga pusisyong kategoryang iyan, niyan, diyan, (h) ayan, ganyan, at nariyan ung
ang inihihinaton o ang itinuturo ay higit na malapit sa kinakausap kaysa nagsasalita.
Iba’t ibang gamit sa pangungusap ng mga anyo ng pamatlig.

Simunoo kaganapang pansimuno ang gamit sa pangungusap.
ng anyong ang:
Halimbawa:
1. Ito ay yaring Pilipino. (simuno)
2. Ang yaring Pilipino ay ito. (kaganapang pansimuno)
Ginagamit ang anyong ng na panghalili sa pariralang pang ukol

na nagpapahayag ng diwang paari.
Halimbawa:
1. Napapanahon ang kurso ng mag-aaral na ito,
2. Napapanahon ang kurso nito.
Ginagamit ang anyong sa bilang panghalili sa pariralang pang-ukol na pinangungunahan ng

pang-ukol na sa at samakatuwid ay nagsasaad ng lunan.
Halimbawa:
1. Ang klima sa pook na ito ay mabuti sa kalusugan.
2. Ang klima rito ay mabuti sa kalusugan.
Mga Panghalip na Panaklaw

Panghalip panaklaw ang tawag sa mga panghalip na sumasaklaw sa kaisahan, dami o kalahatan ng tinutukoy:
Narito ang halimbawa ng mga panghalip na panaklaw.
isa anuman magkanuman
iba alinman kuwan
balana sinuman lahat
ilanman tanan kailanman
Halimbawa sa ilang pangungusap:
1. Pinalabas ng guro ang isa.
2. Balana ay humanga sa kagandahan ng Bulkang Mayon.
3. Sinuman ay maaaring lumahok sa timpalak na ito.
4. Hahanapin ka raw niya saanman.
5. Nawawala ang kuwan.
Mga Panghalip na Pananong

Panghalip na pananong yaong mga panghalili sa ngalan ng tao at bagay, na ginagamit sa pagtatanong.
Kaganapang pansimuno ang gamit ng mga ito. Mapapangkat ang mga ito sa dalawang kailanan: isahan at maramihan
Narito ang talaan ng mga panghalip na pananong:
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Isahan Maramihan
sino sinu-sino
ano anu-ano
alin alin-alin
kanino kani-kanino
Ginamit ang sino at kanino para sa tao; ang ano at alin ay para sa tao; ang ano at alin ay para sa bagay, hayop, o
lunan; ang ilang ay maaari sa tao, bagay, hayop o lunan.
PANDIWA
Ayon sa kahulugang pansemantika ang pandiwa ay salitang nagpapakilos o nbagbibigay-buhay sa isang lipon
ng mga salita.
Halimbawa:
Ang pulisya ay naglunsad ng puspusang kilusan sa pagsugpi ng pagkasugapa sa narkotiko.
Ang salitan naglunsad ay pandiwa sapagkat nagsasaad ng kilos o galaw.
Sa pananaw na istruktural, ang pandiwa ay nakikilala sa pamamagitan ng mga impleksyon nito sa iba’t ibang
aspekto ayon sa uri ng kilos nito.
Halimbawa:
1. Nagdasal na ang mag-anak. (Perpektibo)
2. Nagdasal ang mag-anak ngayon. ( Imperpektibo)
3. Magdasal na ang mga mag-anak. (Kontemplatibo.)
Ang mga pandiwang nagdasal , nagdarasa, magdasal ay may iba’t ibang anyo sa iba’t ibang aspekto ng mga ito.
(1) Kayarian ng Pandiwa

Ang pandiwa sa Pilipino ay nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama sa isang salitang-ugat at ng isa o higit pang
panlapi. Ang salitang ugat at ng isa o higit pang panlapi. Ang salitang ugat ang nagbibigay ng kahulugan sa pandiwa
samantalang ang panlapi naman ang nagpapahayag ng pokus o relasyong pasemantika ng pandiwa sa simuno o paksa
ng pangungusap.
(2) Mga Kaganapan ng Pandiwa

Kaganapan ng pandiwa ang tawag sa bahgi ng pang-uri na bumubuo o nagbibigay ng ganap na kahulugan sa
pandiwa at magagawang paksa ng pangungusap kung babaguhin ang pokus ng pandiwa.
Ang mga kaganapang tagaganap at kaganapang layon ay naipapahayag sa pamamagitan ng pariralang ng.
Halimbawa:
1. Kinain ng bata ang suman at manggang hinog.
2. (kaganapang tagaganap)
3. Kumain ang bata ng suman at manggang hinog.
(kaganapang layon)
Ang iba pang kaganapan ay naipapahayg sa pamamagitan ng pariralang sa, o para sa, tulad ng mga halimbawa
pariralang sa ( sa phrase) sa mga sumusunod na pangungusap:
4. Bumili ako ng ilaw na kapis para sa pinsan kong nag-balikbayan.
(kaganapang tagatanggap)
5. Nagtanim ng gulay sa bakuran ang aming katulong.
6. Pinunasan ko ang mga kasangkapan s pamamagitan ng basahang malinis
(kaganapang kagamitan)
7. Nagkasakit siya dahil sa labis na paghitit ng opyo. (kaganapang sanhi)
8. Ipinasyal ko sa Tagaytay ang mga panauhin kong kabilang sa “Peace Corps”.
(kaganapang direksyunal)
Katuturan ng mga Kaganapan

Ang kaganapang tagaganap ay ang bahagi ng panag-uri na gumaganap sa kilos na isinasaad ng pandiwa.
Halimbawa:
Ipinagdiwang ng mga kabataan ang unang anibersaryo ng kanilang Samahan.
Ang pariralang ng mga kabataan ay siyang nagsasaad kung sino ang gumagana ng kilos ng pandiwa.
Ang kaganapang layon ay ang nagsasaad kung anong bagay o mga bagay ng tinutukoy sa pandiwa.
Halimbawa:
Nagpasadya ako sa Pasig ng binurdang husi.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Ang pariralang ng binurdang husi ang tinutukoy na binili.
Ang kaganapang tagatanggap ay ang nagsasaad kung sino ang nakikinabang ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
Nagluto sina Ingga ng halyang ube para sa aking mga panauhin.
Ang pariralang para sa king mga panauhin ay nagsasaad kung ano para kanino ng pandiwa.
Halimbawa:
Naglaro ng basketbol sa Rizal Stadium ang koponan ng aming pamantasan.
Ang pariralang sa Rizal Stadium at nagsasaad kung saan naglaro ang koponan.
Ang kaganapang kagamitan ay nagsasaad kung anong bagay, kagamitan o instrumento ang ginagamit upang
magawa ang kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
Binungkal ng tatay ang lupa sa pamamagitan ng asarol.
Ang pariralang sa pamamagitan ng asarol ay nagsasaad kung ano ang ginamit upang mabungkal ang bukid.
Ang kaganapang sanhi ay nagsasaad kung ano ang dahilan ng pangyayaei ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
Yumaman siya dahil sa mina ng ginto.
Ang pariralang dahil sa mina ay nagsasaad ng ikinayaman ng tinutukoy.
Ang kaganapang direksyunal ay ang nagsasaad ng direksiyon ng kilos na taglay ng pandiwa.
Halimbawa:
Nagtungo sila sa Bicol.
Ang pariralang sa Bicol ay nagsasaad ng direksyon ng kilos n ataglay ng pandiwa.
Mga Aspekto ng Pandiwa

Maraming makabagong linggwistiko ang naniniwala na ang mga pandiwang Tagalog ay nagbabanghay sa
aspekto at hindi dahil sa panahunan. Anila ay wala talagang pagkakaiba ang mga pandiwang Tagalog ayon sa panahunan
na di tuld sa Ingles. Sa Ingles ay may pagkakaiba ang kilos ng pangnagdaan o pangkasalukuyan.
Halimbawa:
1. My brother studied in Europe.
2. My brothe studies in Europe.
Sa Tagalog, ang distingkiyon ng kilos ay tulad sa pagkakaiba ng aspekto ng mga pandiwa sa mga sumusunod ng
pangungusap.
1. He ate his lunch early.
2. He was eating his lunch.
Aspektong Pangnakaraan o Perpektibo

Nagpapahayag ang aspektong pangnakaraan ng kilos na nasimulan na at natapos na. Ang impleksiyon sa
aspektong ito ay nabubuo sa pamamagitan ng mga sumusunod na tuntunin:
(a) Kapag ang panlaping pandiwa ay may inisyal na ponemang /m/, ang /m/ ay nagiging /n/.
Halimbawa:
Anyong Pawatas Aspektong Pangnakaraan
magsaliksik nagsasaliksik
manghakot nanghakot
maunawaan naunawaan
(b) Kapag ang pandiwa ay banghay sa –um/-um, ang panlaping ito ay nanatili sa pangnakaraan at walang
pagkakaiba.
Halimbawa:
Anyong Pawatas Anyong Pangnakaraan
umunlad umunlad
yumuko yumuko
(c) Kapag ang pandiwa ang banghay sa hulaping –an/han¸maging ito man ay nag-iisa o may kasamang iba pang
panlapi, ang –an/han ay nanatili ngunit nagdaragdag ng unlaping-in kung ang pandiwa ay nagsisimula sa
patinig, at gitlaping –in- naman kung ang pandiwa ay nagsisimula sa katinig:
Halimbawa:

alatan inalatan
NOTE
Reviewer
Filipino
1
sabihan sinabihan
Taliwas sa tuntuning ito ang –an/han na may kakambal na unlaping ma-. Kapag ang
pandiwa ay banghay sa kabilang panlaping ma-.. –an / -han ay nagigin na-.
Halimbawa:
matamaan natamaan
masabihan nasabihan
Dapat ding banggiting ang panlaping –in- mas idinaragdagsa anyong pangnakaraan ng mga pandiwang may –
an/-han ay nagiging ni- kung ang pandiwa ay nagsisimula sa /l/. Opsyunal ang ganitong pagpapalit kung ang pandiwa
ay nagsisimula sa /r/, /w/, o, /y/.
Mga Halimbawa:
lagutan nilagutan
ligawan niligawan
regaluhan niregaluhan, rinegaluhan
walisan niwalisan – winalisan
Aspektong Perpektibong Katatapos
Sa mga pandiwang Tagalog ay mayroon ding aspektong pangnakaraan katatapos, o aspektong perpektibong
katatapos. Nagsasaad ito ng kilos na kayayari o katatapos lamang bago nagsimula ang pagsasalita. Maihahanay na rin
ang aspektong ito sa aspektong katatapos lamang ay nabubuo sa pamamagitan ng unlaping ka- at pag-uulit ng unang
katinig-patinig o patinig ng salitang ugat.
Halimbawa:
Anyong Pawatas Aspektong Katatapos
tumula katutula
uminog kaiinog
masulat kasusulat
makalibot kalilibot
magpatala kapapatala
Pansining sa huling halimbawa, ang salitang inuunlapian ang pangalang hango (derived noun) na binubuo ng
salitang-ugat na tala at panlaping pa-. Ang iba pang ngalang hango na nagiging pandiwa sa mag- at nalalagyan ng
aspektong pangnakaraang katatapos ay yaong may pang- at ma-
Aspektong Pangkasalukuyan o Imperpektibo
Ang aspektong pangkasalukuyan o imperpektibo ay nagpapahayag ng kilos na nasimulan na ngunit, di pa
natatapos at kasalukuyang ipinagpapatuloy. Nabubuo ito sa pamamagitan ng pag-uulit ng unang patinig o unang patinig
ng salitang ugat at gayundin sa pamamagitan ng iba’t ibang tuntuning tinalakay sa ilalim ng aspektong perpektibo.
Samakatueid, ang aspektong pangkasalukuyang ay tulad din ng aspektong pangnagdaan; inuulit lamang ang unang
katinig-patinig o unang salitang-ugat.
Halimbawa:
Anyong Pawatas Anyong Pangnakaraan Aspektong Kasalukuyan
Magsaliksik nagsasaliksik nagsasaliksik
manghakot nanghakot nanghahakot
umunlad umunlad umuunlad
yumuko yumuko yumuyuko
alatan inalatan inaalatan
sabihan sinabihan sinasabihan
pagtawamam pinagtatawanan pinagtatawanan
pagbilhan pinagbilhan pinagbibilhan
Aspektong Panghinaharap o Kontemplatibo

Ang aspektong panghinaharap ay naglalarawan ng kilos na hindi pa nasisimulan. Nabubuo ito sa pamamagitan
ng pag-uulit ng unang katinig-patinig o unang patinig ng salitang-ugat o pangalang hango. Walang pagbabago sa taglay
na panlapi. Samakatuwid, ang aspektong panghinaharap ay tulad din ng anyong pawatas; inuulit lamang ang unang
NOTE
Reviewer
Filipino
1
katinig-patinig o unang patinig ng salitang-ugat. Ang tanging taliwas sa tuntunin ay ang banghay sa –um/-um-. Ang
panlaping –um/-um- ay nawawala sa aspektong panghinaharap.
Halimbawa:
Anyong pawatas Aspektong panghinaharap
magsaliksik magsasaliksik
maghakot maghahakot
umunlad uunlad
yumuko yuyuko
alatan aalatan
sabihan sasabihan
pagtawanan pagtatawanan
pagbilhan pagbibilhan
matamaan matatamaan
Mga Pandiwang Di-Karaniwan

Pangdiwang di-karaniwan ang tawag sa mga pandiwang nagkakaroon ng mga pagbabagong morpoponemikong
pagkakaltas ng ponema o mga ponema, pagpapalit ng ponema, metatesis.
Narito ang ilang halimbawa ng mga pandiwang d-karaniwan na may pagkakaltas ng ponema o mga ponema.
Salitang-ugat + Panlapi Di-karaniwang Anyo ng Pawatas

buhos + an buhusan busan
dumi + han dumihan dumhan
higit + ma-..-an mahigitan mahigitan
bata + hin batahin bathin
May mga halimbawa rin na ang pagbabagong nagaganap ay hindi lamang pagkatuklas kundi nagkakaroon din
ng dagdag na ponema, tulad ng dinig + -in- dinigin – dinggin
Narito naman ang ilang halimbawa na may metatesis o paglilipat ng mga ponema. Mapapansing sa metatesis
ay mayroon ding nawawalang ponema.

atip + -an = atipan aptan
silid + -an = silidan sidlan
tanim + pag-..-an pagtaniman pagtamnan
Ang mga sumusununod na halimbawa naman ay mga pandiwang may ponema o mga ponemang napapalitan
ng ibang ponema.
Tawa + -han = tawahan tawanan
Halili + -han = halilihan halinhan
pawis + pag-..-an pagpawisan pagpusan
PANG-URI
Ang pang-uri ay salitang nagsasaad ng katangian o uri ng tao., hayop, bagay, lunan atb. na tinutukoy ng
pangngalan o panghlip na kasama nito sa loob ng pangungusap.
May iba’t ibang gamit ang pang-uri sa loob ng pangungusap: pang-uuring pangngalan o panghalip, pang-uring
ginagamit bilang pangngalan,at kaganapang pansimuno.
Halimbawa:
1. Panuring ng Pangalan
( a ) Mararangal na tao ang pinagpala.
Panuring ng Panghalip
( a ) Kayong masigasig ay tiyal na magtatagumpay.
2. Pang-uring ginagamit bilang Pangngalan
( a ) Ang mapagtimpi ay malayo sa gulo.
3. Pang-uring Kaganapang Pansimuno
( a ) Mga madasalin ang mga Pilipino
NOTE
Reviewer
Filipino
1
KAYARIAN NG PANG-URI
May tatlong kailanan ang mga pang-uri: isahan, dalawahan, at maramihan.
Anyong isahan ang ginagamit kung iisa lamang ang inilalarawan; anyong dalawahan kung dalawa ang
inilalarawa; at nyong maramihan kung higit sa dalawa ang inilalarawan.
Halimbawa:
1. Kalahi ko siya. ( Isahan )
2. Magkalahi kaming dalawa. ( Dalawahan )
3. Magkakalahi tayong lahat. ( Maramihan)
Ang anyong isahan ay naipakikita sa paggamit ng panlaping pang-isa, tulad ng ma, ka, pang,
nang walang pag-uulit ng unang P o KP ng salitang-gat o walang panandang mga, o iba pang salitang nagsasaad ng
bilang ng higit sa isa.
Halimbawa:
1. Maligayang pamilya ang pamilyang malusog.
2. Kapalagayang-loob ko siya.
3. Pang-iniksyon iyan.
Naipapakita ang anyong dalawahan sa paggamit ng panlaping magka, magkasing, o sa paggamit na dalawa o ng
salitang kapwa.
Halimbawa:
1. Magkamukha ang magkapatid na Nica at Zsa-Zsa.
2. Magsinlaki sina Dannize at Chris.
3. Magkasingganda ang damit ninyo.
4. Dalawang magigilas ng ginoo ang panauhin.
5.
Ang anyong maramihan ay naipapakita sa pamamagitan ng pantukoy na mga, sa pag-uulit ng

unang P o KP ng salitang-ugat, o sa pag-uulit ng pantig na ka sa mga panlaping magka at magkasing; o sa paggamit ng
salitang nagsasaad ng bilang na higit sa dalawa.
Halimbawa:
1. Mga mapagkakatiwalaang kawaksi sa bahay ang mga iyan.

2. Malilintog na ang mga butil ng palay.
3. Magkakakulay ang mga Pilipino, Indonesyo, at Malayo.
4. Maraming marunong sa klase ko.
Ang pantrukoy na mga ay maaaring samahan ng pang-uring may panlaping ma na nasa anyong
Isahan o maramihan.
Kaantasan ng Kasidhian ng Pang-uri
1. Lantay ang karaniwang anyo ng kasidhian ng pang-uri, tulad ng mayaman, pangararo, palabiro.
2. Katamtamang antas ay naipapakita sa pamamagitan ng paggamit ng mga salitang medyo, bahagya, nang kaunti
o sa pag-uulit ng salitang ugat o dalawang pantig nito.
Halimbawa:
1. Medyo hilaw ang sinaing.
2. Labis nang bahagya ang pagkain.
3. Masidhi ang ikatlong antas at naipapakita sa pamamagitan ng paggamit ng mga panlaping napaka, nag . . . an,
pagka at kay; ng mga salitang lubha, masyado, totoo, talaga.
Halimbawa:
1. Mataas na mataas pala ang Bundok ng Apo.
2. Napakalamig pala sa Lalawigang Bulubundukin.
Hambingan ng mga Pang-uri.
Pang-uring pahambing ang tawag sa mga pang-uring naghahambing ng dalawang tao, bagay, pook, atbp.
Pasukdol naman ang tawag sa ga pang-uring naghahambing ng higit sa dalawa.

NOTE
Reviewer
Filipino
1
Dalawang uri ng pang-uring pahambing:
1. Pahambing na magkatulad kung ang mga pinaghahambing ay pareho o magkapatas ng uri ng katangan.
Naipapakita ito sa pamamagitan ng paggamit ng mga panlaping, ka, sing, kasing at ng mga salitang
pampaunlad tulad ng gaya, tulad, paris, kapwa.
Halimbawa: (a) Kamukha ni Mikee ang ama niya.
(b) Kasingganda niya ang kanyang kapatid.
2. Di-magkatulad ang hambingan kung ang mga pinaghahambing ay hindi magkapatas ng uri o katangian.
Naipapakita ito sa pamamagitan ng mga salitang paghahambing tulad ng kaysa, di-tulad, dig aya, di gaano.
Halimbawa: Malayo ang Kalinga kasya Baguio kung mangagagaling sa Maynila.
3. Panukdulan ng pang-uri ay napakikita sa pamamagitan ng mga panlaping pinaka, walang kasing.
Halimbawa: (a) Pinakatanyag ng laro sa Pilipinas ang basketbol.
(b) Walang kasing sungit ang matandang dalaga.
Mga Pamilang
Ibinibilang sa mga pang-uri ang mga pamilang sapagkat ginagamit na panuring ng pangngalan o panghalip.
Halimbawa: (a) Limang malalaking kaimito ang uwi niyang pasalubong.

Ang pamilang na lima ay panuringng pangngalang kaimito.
Mga Uri ng Pamilang

Pamilang na Patakaran o Pamilang na Kardinal
Ang pamilang na panunuram ay ginagamit sa pagpapahayag ng pagkakasunod-sunod ng tao. Bagay, atbp. may
panlapi itong ina-, o pang-.
Halimbawa:
Pamilang na Patakaran o Pamilang na Kardinal
isa siyam labinpito
dalawa sampu labingwalo
tatlo labing-isa labinsiyam
apat labindalawa dalawampu
lima labintatlo dalawampu’t-isa
anim labing-apat
pito labinlima
walo labing-anim
Pamilang na Panunuran
Anyong ika- Anyong Pang-

una pang-una
ikalawa pangalawa
ikatlo pangatlo
Ang mga pamilang na patakaran ay batayan ng iba pang-uring pamilang:

(1) Pamilang na pamamahiga (fraction), (2) pamilang na palansak o pangkat-pangkat (collective-distributive) at
(3) pamilang na pahalaga (unitary collective)
PANG-ABAY
Ang pang-abay ay nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-uri, pandiwari a tiba pang pang-abay. Ang pang-abay ay
nahahati sa iba’t ibang uri: 1. Pamanahon2. Panlunan, 3. Pamaraan, 4. Panggaanom 5. pang-agam, 6. Pananggi at panang-
ayon,at 7. Panulad.
Pang-abay ng Pamanahon
Ang pang-abay na pamanahon ay karaniwang nagbibigay turing sa pandiwa at pang-uri at nagsasaad ng

panahon. Sinasagot ang pang-abay ang tanong na “kailan”.
Halimbawa: Ang pangulo ay dumating kahapon.
Masaya kagabi ang tatay.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Ang iba pang mga pang-abay na pamanahon ay gaya ng: minsan bukas, kamakalawa, ngayon, dati, lagi, bihira
at iba pang mga salita’t pariralang nagsasaad ng panahon.
Pang-abay na Panlunan
Ito ay pang-abay na sumasagot sa tanong na”saan” at madalas na nagbibigay-turing sa pandiwa at pang-uri.

Halimbawa: Dito nakatira ang guro nina Teodora.
Si Lyn ay maligaya roon nguni’t siya’y malungkot dito.
Pang-abay ng Pamaraan
Ang pang-abay ng ito ay nagsasabi kung paano ang pagganap na binabanggit sa pandiwa. Ang mga pang-uring
inuunlaipan ng “ma” ay ginagamit ding pang-abay na pamaraan.
Halimbawa: Ang bara ay busog na, huwag mo na siyang pilitin.
Maraming sinabi ang matalas na babae nguni’t ang kausao ay hindi man lamang
sumagot gaputok man.
Pang-abay na Pang-agam
Kapag ang nilalaman ng pangdiwa o pang-uri’y nagkakaroon ng diwa ng pag-aalinlangan at di-katiyak, ang
pang-abay na pang-agam ay ginagamit.
Halimbawa: Sasama marahil ang ama ni Gliza sa pagdiriwang.
Ang kalahokk ay tila nahihiya sa mga tao.
Pang-abay na Pananggi at Panang-ayon

Ang pang-abay na pananggi ay nagbibigay-turing sa pandiwa at pang-uri at ang diwang isinasaad ay pag-ayaw
o kaya’y pagtanggi.
Halimbawa: Huwag kayong mabahala at tutuparin nila ang kanilang pangako.
Ayaw magluto ni Nanay sa dahilang siya’y bumili na lamang ng pagkain
sa restauran.
Ang pang-abay na panang-ayon ay nagsasaad na pagsang-ayon at pagkatig sa kahulugang binabanggit sa

pandiwa at pang-uri.
Halimbawa: Oo, nakalampas na si Crispin sa mahigpit na pagsusulit.
Tunay na maligaya na ngayon ang mag-anak na Dioneda.
Pang-abay na Panulad
Ang pang-abay na panulad ay ginagamit sa paghahambing ng kilos o galaw ng pandiwa o kaya’y paghahambing
ng mga pang-uri.
Halimbawa: Lalong nasasayahan si Gloria dito sa Maynila kaysa Lalawigan.
Si Mang Pedro ay higit na mayaman kasya Aling Juana.
MGA PANG-UGNAY
PANGUKOL
Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa pangngalan o panghalip sa ibang mga salita sa pangungusap. Ang pang-ukol
ay maaaring isang salita o kaya’y dalawang salita.
Pang-ukol ng Isang Salita

Halos “sa” lamang ang siyang ginagamit na pang-ukol ng isang salita. Ginagamit din kung minsan ang “ng”
Halimbawa: Ang pagkain ay inilagay na sa mesa.
Ang alagang aso ay pumanhik ng (sa) bahay.
Pang-ukol na Dalawang Salita

Halimbawa: Ang mga ala-alang ito ay para sa iyong ina.
Ayon sa balita, nagkaroon daw ng mahigpit na pagtatalo sa Kongreso.
Ang pang-ukol na sinusundan ng pangngalan o panghalip ay siyang bumubuo ng pariralang pang-ukol.

Halimbawa: sa bahay ukol sa iyo
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Bahay na ay ilaw punong may bunga
PANGATNIG
Ang pangatnig ay nag-uugnay ng kapwa salita, parirala at sugnay. Ang pangatnig ay maaaring panimbang,
paninsay, panubal, pamukod, pananhi, panlinaw, at panapos.
Pangatnig na Panimbang
Tinatawag na panimbang ang pangatnig na ginagamit kapag ang dalawang salita, parirala o sugnay na pinag-
uugnay ay magkasing-halaga o magkasintimbang. Kabilang sa mga ito ang at, saka at at saka.
Halimbawa: Ikaw at ako ay mabuting magkaibigan.
Ang mga babae at mga lalake, at saka ang matatanda at bata ay
nangaroong lahat.
Pangatnig na Paninsay
Ang pangatnig na ito’y karanwang ginagamit sa mga pangungusap na tambalan na ang
unang sugnay ay sinasalungat ng ikalawa o ang ikalawa ang una.
Halimbawa: Ang palatuntunan ay sinimulan nguni’t wala ang panauhing tagapagsalita.
Si Lourdes ay dadalo sa ating kasal bagaman masama ang kanyang loob.
Pangatnig na Panubali
Ito ay nag-uugnay ng mga kaisipang pasumala o may pasubali.
Halimbawa: Pagnasira ka sa iyong pangako, sila ay hindi na maniniwala sa iyo.
Kung ikaw ay dadalo sa handaanm, tumawag ka sana kay Elisa.
Pangatnig na Pamukod
Ang pangatnig na ito’y nagbubukod ng dalawa o mahigit na tao o bagay na binibigyang linaw.
Halimbawa: Si Nestor ba o ikaw ang kandidato.
Ni ikaw ni ako ay hindi dadalo sa handaan.
Pangatnig na Pananhi
Ginagamit ng pangatnig na ito kapag ang diwang iniuugnay ay isang pangangatwiranan o isang kadahilanan ng
binabanggit sa inuugnayan.
Halimbawa: Dahil sa malayo angbahay sa simbahan, ang mga bata ay madalas ng hindi
makasimba
Si Felisa ay nahinto sa pag-aaral pagka’t napaalis sa pinapasukan ang
kanyang ama.
Pangatnig na Panlinaw
Ang pangatnig na panlinaw ay nag-uugnay ng isang kaisipang nagpapaliwanag sa ibang mga bagay na
binabanggit o binanggit na.
Halimbawa: Ang sabi nila’y wala na sa talaan ng tanggapan ang iyong pangalan,
samakatuwid inalis ka na nila sa iyong gawain.
Pawang masama ang kanilang ginagawa at sinasabi, kung gayon nararapat

nang paalisin sila sa lalong madaling panahon.
Ang iba pang mga pangatnig na panlinaw na lalong gamitin ay: alalaong baga, alalaong sana, sa katagang sabi,
sa tahasang sabi at iba pa na pawang binubuo ng mahigit sa isang salita.
Pangatnig na Panapos
Kapag ang diwang iniuugnay ay nagsasaad ng kawakasan, ang pangatnig na ginagamit ay pangatnig na panapos.
Halimbawa: Nayari na ang lahat ay gawain a loob ng linggong ito, at sa wakas kami ay
makauuwi na.
Ang mga dala-dalaha’y nakahanda nang lahat , sa lahat ng ito,
nagpapaalam na kami sa inyo.
PADAMDAM
Ang padamdam ay isang bahagi ng panalitang nagpapahayag ng damdaming di karaniwan. Maaaring isang
kataga, salita o lipin ng mga salita ang isang pandamdam.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Halimbawa: Ay! Hanggang kailan pa kaya ang hirap na ito.
Mabuhay! Tiyak na siya ang panalo.
Ano ka ba! Bakit ka nakatulala.
SUGNAY AT PARIRALA
Ang SUGNAY ay kalipunan ng mga salitang may simuno at panag-uri na maaring may buong diwa o di – buong diwa.
1. Sugnay na di makapag-iisa – may simuno at panaguri ngunit walang buong diwa.

Halimbawa: 1. Umawit siya.
2. Mabilis silang magtrabaho.
2. Sugnat na makapag-iisa – may simuno at panaguri na may diwa.

Halimbawa: 1. Nang si Leo ay dumating.
2. Sapagkat siya’y nanalo.
Ang PARIRALA ay lipon ng mga salitang walang simuno at paanaguri may iba’t ibang uri ito ayon sa kayarian
1. Pariralang Pang-ukol – binubuo ng pang-ukol na sa at layon.
(pangalan at panghalip)
Halimbawa: 1. Sa Legaspi
2. Ng ibon
3. Hinggil sa tubig
2. Pariralang Pawatasi - binubuo ng pantukoy at pawatas na pandiwa
(may panlapi)
Halimbawa: 1. Sa nanatili
2. Ang mga tumayo
3. Ang mga lumabas
3. Pariralang Pangngalang – diwa- binubuo ng pantukoy at pangngalang pandiwa
( pag+salitang-ugat)
Halimbawa: 1. Sa pag-tuklas
MGA IDYOMA
Idyomatikong pagpapahayag ang tawag sa mga pariralang ang kahulugan ay hindi mahahango sa alimang
bahagi ng pananalita.
LAWAK: GRAMMAR at WASTONG GAMIT
Layunin: Nagagamit nang wasto ang wikang Filipino

Naisasagawa ang mabisang pakikipagkomunikasyon sa wikang Filipino
WIKA-
 ginagamit ng tao sa kanyang pag-iisip, pakikipagugnayan at pakikipag-usap sa ibang tao at maging sa
makikipag-usap sa sarili.
 behikulo ng ating ekspresyon at komunikasyon na epektibong magagamit
Ang pag-aaral ng isang wika tulad ng Filipino ay binubuo ng dalawang kakayahan:
 KAKAYAHANG LINGGWISTIKA O LINGUISTIC COMPETENCE- kakayahang makabuo ng mga pahayag o

pangungusap na may wastong kayariang pambararila
 KAKAYAHAN KOMUNIKATIBO O COMMUNICATIVE COMPETENCE-kakayahang maunawaan at magamit ang
mga pangngusap na may wastong pambalarilang kayarian sa angkop na panlipunang kapaligiran ayon sa
hinigingi ng sitwasyon.
Ang WIKA ay may grammar at nahahati sa sumusunod:
 Ponolohiya-patern o kumbinasyon ng tunog na ginagamitan ng mga katumbas na letra o titik upang mabasa at
mabgikas.
NOTE
Reviewer
Filipino
1

Mga Ponemang Segmental- mga tunog na ginagamitan ng mga katumbas na letra o titik upang mabasa at
mabigkas.
KATINIG-ipinapakita ang mga ponemang ito batay sa paraan ng artikulasyon, punto ng artikulasyon
PATINIG-mga allophone ang tunog (a,e,i,o,u)
DIPTONGGO-pinagsamang tunog ng isang patinig at isang malapatinig (w,y) bahay, reyna, baliw, tuloy
KLASTER-kambal katinig-magakasunod na tunog katinig, karaniwang salitang hiram ang mga ganitong tunog. Hal.
bruha, globo
 Mga Ponemang Suprasegmental-karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat kundi mga
simbulo lamang upang matukoy ang paraan ng pagbigkas.
DIIN, TONO, INTONASYON, PUNTO, HINTO
 Alpabetong Filipino-may 28 letra; tulad ng tawag sa Ingles ang tawag sa bawat letra, maliban sa letrang ñ
na bigkas kastila.
 Silabikasyon-paghahati ng mga pantig sa wikang Filipino; mga halimbawa ng patern ng silabikasyon o
pagpapantig sa wikang ito:
PKK-eks-tra KPKK- is-kawt KKPK-trak KKPKK-mag-drayb
 Morpolohiya- may kinalaman sa pagbuo ng salita.
 Mga Paraan ng pagbuo ng salita
 Paggamit ng salitang-ugat sariwa
 Paglalapi- napaka-sariwa
 Pag-uulit- maganda-ganda
 Pagtatambal- silid-aklatan
 Mga Pagbabagong morpoponemiko
 Asimilasyon- pang+bansa = pambansa
 Pagpapalit- ano + ano = anu-ano
 Paglilipat- y + in + akap= yinakap = niyakap
 Pagkakaltas- bili+han= bilihan = bilhan
 Pagdaragdag paalala + han = paalalahanan;paalalahan+an = paalalahanan
 Pag-aangkop- hintay + ka = teka
 Pambalarilang Kayarian ( Grammatical Structures)
 Mga Salitang Pangnilalaman ( Content Words)
Pangngalan
Panghalip
Pandiwa- pokus/aspekto
Panuring-pang-uri/pang-abay
 Mga Salitang Pangkayarian (Functional Words)
 Mga Pang-ugnay
Pangatnig
Pang-ukol
 Mga Pananda
Pantukoy
 Sintaks- pagbuo at pagpapahaba ng mga pangungusap
 Batayang pangungusap at mga bahagi nito
Panaguri/Paksa
Sa Filipino, normal o karaniwan ang pagsasabi ng panaguri kasunod ang paksa tulad nito:
Kumakanta si Sarah Geronimo. Si Sarah Geronimo ay kumakanta

(Panaguri +Paksa) sa halip na (paksa + ay + panaguri)
 Magagamit na panaguri ng pangungusap ang iba’t ibang bahagi ng pananalita, kabilang ang nominal, pang-
uri, pandiwa, at pang-abay, tulad ng mga sumusunod na halimbawa:
 Pangungusap = Panaguri+ Paksa
1. Mga Nominal
a. Pangngalan-Doktor + ang kapitbahay ko.
b. Panghalip- Sila + ang barkada ko.
c. Panghalip Pamatlig- Iyon + ang alaga niyang aso.
d. Pariralang Nominal- Ang dalagang iyan + ang nililiyag ko.
 Pangungusap = Panaguri+ Paksa
2. Pang-uri
a. payak- - Duwag + si Benito
NOTE
Reviewer
Filipino
1
b. Maylapi- - Mataba + si Benito
c. Inuulit- - Maligayang-maligaya + si Benito
d. Tambalan- - Balat-sibuyas + si Berto
e. Pariralang Pang-uri- - May makinis na balat+ si Berto
3. Pandiwa
a. walang komplemento- Naglalaba + ang nanay.
b. May komplemento- Naglilinis ng messa sa kusina + ang nanay
4. Pang-abay
a. Pamanahon-Kamakalawa pa inilibing + ang napatay na sundalo.
b. Pamaraan-Malikot matulog + ang sanggol.
 Magagamit na paksa ( simuno, topic, pinag-uusapan, sentro, pokus ng usapan) sa pangungusap
ang mga pariralang nominal. Inihuhudyat ng nauunang pananda o marker ang (para sa
pangngalang pambalana), / sina (para sa mga tangi o personal na pangalan) ang paksa ng
pangungusap sa Filipino
 Ginagamit ang ANG sa anumang bahagi ng pananalita na ginawang nominal, maging ito ay
pangngalan, pang-uri, pandiwa o pang-abay.
Pangungusap = panaguri + paksa
1. Pariralang Pangngalan Nagwawalis + ang Metro Aide

2. Pariralang Pang-uri Nagwagi + ang pinakamataas sa lahat
3. Pariralang Pandiwa Isabay mo + ang mga nahuli
4. Pariralang Pang-abay Binali ko + ang nanalo kahapon
 Sa mga pangungusap na verbal (kung saan pandiwa ang panaguri), nagiging pokus ng
pangungusap ang paksa pagkat nagkakaroon ng semantic na relasyon ang pandiwa sa paksa.
Halimbawa: Batayang pangungusap (BP)
Naglinis (ng mesa) ang nanay (sa kusina)
Sa BP na ito, nakapokus sa actor/ tagaganap (ang nanay) ang pangungusap, at mga komplemento
naman ang “ng mesa) (layon) sa kusina” (ganapan)
Sa pagbabago ng panlapi, pansining maipopokus ang iba’t ibang komplemento tulad ng

sumusunod:
 Pokus sa LAYON- Nilinis ng nanay ang mesa sa kusina
 Pokus sa GANAPAN- Pinaglilinisan ng nanay ng mesa ang kusina
 Pokus sa SANHI- Ikinapagod ng nanay ang paglilinis ng mesa ang kusina
 Pokus sa INSTRUMENTO- Ipinanlinis ng nanay ng mesa sa kusina an tubig sa timba.
 Pokus sa DIREKSYON-Puntahan mo ang kusina (na pinaglilinisan ng mesa ng nanay)
1. Mga Pangungusap na WALANG PAKSA
 Penominal-tumutukoy sa kalagayang pangkalikasan ( Binubuo ng panaguring pandiwa na may kasamang
pang-abay)
Umuulan! Lilindol daw
 Temporal-Nagsasaad ng kalagayan o panahong panandalian (Binubuo ng pang-uri na may kasamang pang-
abay)
Mainit! Kay init ngayon.
 Eksistensiyal-nagsasaad ng pagka-mayron.
May mga mag-aaral na sa awditoryum.
Alas diyes na.
Lunes ngayon. Tag-araw.
Bagong Taon na naman
 Ka-pandiwa- nagsasaad ng katatapos na kilos.
Kaaalis lang niya
 Pambating Panlipunan-magagalang na pananalita ng pakikipagkapwa-tao
Kamusta ka?
Salamat
 Panawag-panawag na pangkamag-anak
Hoy! Psst! Tena! Manang
 Pandamdam-nagpapahayag ng matinding damdamin
Aray ko! Sus! Aru! Ow talaga!
 Modal-nangangahulugan ng “gusto” /“nais”/ “ibig”
NOTE
Reviewer
Filipino
1
Gusto kong matulog
 Semantika- may kinalaman sa interpretasyon ng mga kahulugan ng mga salita at pangungusap.

 Nabanggit na sa simula na binubuo ang grammar ng wika ng ponolohiya, morpolohiya, sintaks at panghuli
ng semantika. Tumutukoy ang naunang tatlo sa pag-aaral ng anyo (form) at patern ng wika, tumutukoy
naman ang semantika sa pag-aaral ng kahulugan mismo sa wika.
 Denotasyon at Konotasyon
Halimbawa PASKO
Denotasyon- ika-25 ng Disyembre para sa mga kristiyano, araw ng kapanganakan ni kristo
Konotasyon: panahon ng pagbibigay ng mga regalo
Pagbibigay ng mga inaanak sa ninong at ninang
Karoling ng mga bata
Pagkain ng bibingka at puto bungbong
 Sinonim, antonym,polisemi at homofon
Sinonim-mga salitang magkapareho ng kahulugan

Hal. Payak-simple
Magbili-magbenta
Magkatulad-magkapareho
Antonim-mga salitang magkasalungat ang kahulugan
Hal. mataas-mababa
Maliwanag-madilim
Polisemi-mga salitang may dalawa o mahigit pang kahulugan na magkaugnay

Hal. marka
Mataas ang marka ng anak ko sa Ingles.
Nag-iwan ng marka ang kanyang kagat sa braso ng bata.
Homofon-salitang magkapareho ng tunog o anyo subalit magkaiba ang kahulugan. Nagdudulot ng pagkalito
o di kalinawan ang homofon sa pangungusap.
Halimbawa-bangka
1. maliit na sasakyang pandagat na yari sa kahoy
2. taong tagabigay ng baraha sa isang klase ng sugal
Pangungusap- Hindi pa dumarating ang Bangka. Mahirap lamin ang konteksto

Sino/Ano ang tinutukoy? Ang sasakyang pandagat o isang manunugal.
Parapreys-mga magkaparehong kahulugan ng mga pangungusap.

∞ Kimakanta ang koro ng mga lumang kanta
∞ Mga lumang kanta ang kinanta ng koro
∞ Naglaro ang mga bata ng basketbol
∞ Nagbasketbol ang mga bata
∞Matapos na matalakay ang mga batayang kaalaman sa una, kakayahang linggwistika, dumako naman tayo sa ikalawa
ang kakayahang komunikatibo sa pag-aaral ng wika.
∞Kung kahulugang komunikatibo ang susuriin sa isang pahayag, tiyak na iuugnay ito sa tungkulin ng komunikasyon at
ang kaugnay na gawi ng pagsasalita tulad ng ipinakikita ng sumusunod na tsart ni Gordon Wells.
Tungkulin ng Komunikasyon Gawi ng Pagsasalita
(Functions of Communication) (Speech or Communication Acts)
A. Pagkontrol sa kilos o gawi ng iba (Controlling Pakikiusap, Pag-utos, Pagmumungkahi, pagpupunyagi,
Function) pagtanggi, pagbibigay babala.
B. Pagbabahagi ng damdamin (Sharing Feelings) Pakikiramay, pagpupuri, pagsang-ayon, pahayag,
paglibak, paninisi, pagsalungat.
C. Pakikibagay o pagkuha ng impormasyon (Getting Pag-uulat, pagpapaliwanag, pagtukoy, pagtatanong,
factual information) pagsagot
NOTE
Reviewer
Filipino
1
D. Pagpapanatili sa pakikipag-kapuwa at Pagbati, pagpapakilala, pagbibiro, pagpapasalamat,
pagkakaroon ng interaksyon sa kapuwa paghingi ng paumanhin
(Ritualizing Function)
E. Pangangarap at paglikha (Imagining/Creating Pagkukuwento, pagsasadula, pagsasatao, paghula
Function)
WASTONG GAMIT NG MGA SALITA

Sa pagsasalita at pagsulat ng wastong paggamit ng mga salitang karaniwan ay lubhang kailangan. Kailangang sumunod
ito sa mga alituntuning pang-gramatika. Nakatulong sa maayos, malinaw at mabisang pagpapahayag kung wastong ang
gamit ng mga salitang Filipino.
NG at NANG
Gamit ng NG
∞Ginagamit bilang pantukoy
Halimbawa: Nag-aral ng Espanyol si Peter.
∞Ginagamit bilang pang-ukol na ang katumbas sa Inglas ay WITH
Halimbawa: Pinalo niya ng mahabang kahoy ang aso.
∞Ginagamit bilang pang-ukol na ang katumbas ay SA .
Halimbawa: Magsisitungo ng Tagaytay ang mga turista.
Gamit ng NANG
∞Ginagamit na pangatnig sa hugnayang pangungusap bilang panimula ng katulong na sugnay o sugnay na di
makapag-iisa.
Halimbawa: Nang siya’y umalis, ako’y natutulog pa.
∞Ginagamit bilang pang-abay na nanggaling sa “na” na inangkupan ng “ng” kayat nagiging “nang”
MAY at MAYROON
Gamit ng MAY
∞Ginagamit ang MAY kung ang sumusunod na salita ay:
- Pangalan
Halimbawa: May taong masipag.
- Pandiwa
Halimbawa: May aalis na marino mamayang gabi.
- Pang-uri
Halimbawa: May lumang bahay na nasunog.
- Panghalip na paari
Halimbawa: May kanya-kanya tayong gawi.
- Pantukoy na mga
Halimbawa: May mga magagarang damit ang mga bagong dating mula sa Italya
- Pang-ukol na sa
Halimbawa: May sa-palos ang taong iyan.
Gamit ng MAYROON
∞Sinusundan ng panghalip na palagyo
Mayroon silang dadaluhang pagtitipon sa susunod na araw.
∞Sinusundan ng isang kataga
Mayroon ding palatuntunan sa Linggo ng Wika.
Ginagamit sa patalinghagang kahulugan
Si Don Elizalde ang mayroon sa kanilang lugar.
KUNG-KONG
Gamit ng KUNG
∞Ginagamit na pangatnig sa mga sugnay na di makapag-iisa sa mga pangungusap na hugnayan.
Halimbawa: Kung siya’y narito, tayo’y magiging Masaya.
Gamit ng KONG
NOTE
Reviewer
Filipino
1
∞Buhat sa panghalip na ko ang kong at nilalagyan lamang ng pang-angkop na ng sa pakikiugnay na salitang
sumusunod.
Halimbawa: Ipinagtapat kong nangyari.
DIN at RIN DAW at RAW DOON at ROON
Gamit ng din, daw, doon

∞Ginagamit na kapag ang nauunang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa w at y.
Halimbawa: Sumikat din ang araw.
Sumikat daw ang araw.
Sumikat doon ang araw.
Gamit ng rin, raw, roon
∞Ginagamit kapag ang nauunang salita at nagtatapos sa patinig. Ang w at y at itinuturing na malapatinig,
samakatuwid ang rin, raw,roon ay siyang ginagamit kapag ang sinusundang salita ay nagtatapos sa mga titik
na ito.
Halimbawa: Wala rin ang kapatid ko sa bahay
Wala raw ang kapatid ko sa bahay
Wala roon ang kapatid ko sa bahay.
NOTE
Reviewer
Filipino
1
IKA at IKA-
Gamit ng IKA
∞Ginagamit bilang panlapi sa bilang na isinusulat bilang salita
Halimbawa: Ikatlong taon
Ikaapat na araw
Gamit ng IKA-
∞Ginagamit ang ginitliiang “ika” bilang panlapi kung mismong bilang ang isusulat
Halimbawa: Ika-21 ng Febrero
Ika-3 taon
MAKA at MAKA-
Gamit ng MAKA
∞Ginagamit ang “maka” na walang gitling kung pangngalang pambalana and kasunod na salita
Halimbawa: Naglunsad na naman ng kilos protesta ang mga makamasa.
Gamit ng MAKA-
∞Ginagamit ang may gitling na “maka-“ kapag sinusundan ng pangnglang pantangi
Halimbawa: Maka-Erap lagi ang pasimuno sa kilos protesta
Ang Gamit ng Gitling

Ginagamit ang gitling (-) sa loob ng salita sa mga sumusundo na pagkakataon:
1. Sa pag-ulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang-ugat.
Halimbawa:
araw-araw dala-dalawa
isa-isa sari-sarili
apat-apat kabi-kabila
masayang-masaya
2. Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula sa patining na kapag di
ginigitlingan ay magkakakrooon ng ibang kahulugan
Halimbawa:
Mag-alis pang-ako may-ari
Nag-isa mang-uto tag-init
Nag-ulat pag-alis pag-asa
3. Kapag may katagang kinaltas sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama.

Halimbawa:
pamatay ng insekto - pamaty-insekto
kahoy sa gubat - kahoy-gubat
humigit at kumulang - humigit-kumulang
lakad at takbo - lakad-takbo
bahay na aliwan - bahay-aliwan
dalagang tagabukid - dalagang-bukid
Subalit, kung sa pagsasama ng dalawang salita ay magbago ang kahulugan, hindi na gagamitan ng gitling ang pagitan
nito.
Halimbawa:
dalagambukid (isda)
buntunghininga
4. Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brnad o tatak ng isang bagay o kagamitan, sagisag o simbolo.
Ang tanging ngalan ay walang pagbabago sa ispeling.
Halimbawa:
maka-Diyos mag-PAL
maka-Rizal maka-Johnson
NOTE
Reviewer
Filipino
1
maka-Pilipino mag-Sprite
pa-Baguio mag-Corona
taga-Luzon Mag-Ford
taga-Antique mag-Japan
Sa pag-uulit ng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi, ang gitling ay nalilipat sa pagitan ng inulit na unang
pantig ng tanging ngalan at ng buong tanging ngalan.
Halimbawa:
mag-Johnson magjo-Johnson
mag-Corona Magno-Corona
mag-Ford magfo-Ford
mag-Japan magja-Japan
mag-Zonrox magzo-Zonrox
5. Kapag ang panlaping ika- ay iniunlapi sa numero o pamilang.

Halimbawa:
ika-3 n.h. ika-20 pahina ika-9 na buwan
ika-10 ng umaga ika-3 rebisyon ika- 12 kabanata
6. Kapag isinulat nang patitik ang mga yunit ng fraction.

Halimbawa:
isang-kapat ( ¼)
lima’t dalawang-kalina ( 5 2/5)
tatlong-kanin ( 3/6)
7. Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyibo ng babae at ng kanyang bana o asawa.

Halimbawa:
Gloria Macapagal-Arroyo
Conchita Ramos-Cruz
Perlita Orosa-Banzon
8. Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya.

Halimbawa:
Patuloy na nililinang at pinalalawak ang paggamit ng Filipino.
GAWIN at GAWAN
∞Ginagamit ang mga panlapi –in/-hin sa mga pandiwang pokus sa layon

Halimbawa: Gawin mo ang inaakala mong makikinabang ang lahat.
∞Ginagamit ang panlaping –an/-han sa mga pandiwang pokus sa direksyon

Halimbawa: Huwag mong gawan ng masama and kapwa mo.

KAKAMFIL Notes Filipino

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KAKAMFIL Notes Filipino

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NOTE

Mga Impluwensya ng Panitikan

Bago Dumating ang mga Kastila

Sawikain-kasabihang walang nabagong kahulugan

Panahon ng Kastila (1865-1872)

A. Mga Unang aklat panrelihiyon/kagandahang asal

B. Mga akdang Pangwika

C. Mga Pagtatanghal Panrelihiyon

D. Mga Akdang Panlibangan/Pang-aliwan

E. Mga Unang Tula/Makata

Panahon ng Propaganda at Himagsikan

Mga Propagandista at ang Kanilang Akda

Mga Akda ni Rizal

Mga Akda ni Marcelo H. Del Pilar

C. Graciano Lopez Jaena- Itinatag niya ang pahayagan El Latigo Nacional.

D. Antonio Luna- ginamit niya ang sagisag na Tagailog.

F. Emilio Jacinto- kinilalang “Utak ng Katipunan”Ang sagisag niya sa Katipunan ay PINGKIAN.

G. Apolinario Mabini- Utak ng Himagsikan-Ang Dakilang Lumpo

1. Lope K. Santos- Ama ng Balarila ng Wikang Pambansa- mga sagisag sa pagsulat

3. Florante Collantes- gumamit ng sagisag na Kuntil Butil

Ang Nobelang Tagalog

Valeriano Hernandez at Pena

Inigo Ed. Regalado- (Odalager) makata, mandudula,kwentista, at nobelista.

Ang Maikling Kwento

Alejandro Abadilla- isang kwentista at makata

Mga Maikling Kwento/May-akda na nagwagi

1. Mga Manunulat ng Panitikang Rebolusyunaryo

PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

1. Panulaan At Awiting Pilipino-naging mabisang tagahubog ng kalinangan ng bansa

ANG PATALINGHAGANG PAGPAPAHAYAG O TAYUTAY

3. Eksaherasyon o Pagmamalabis (hyperbole) – Lubhang nagpapalabis o nagpapakita ng kalagayan ng tao, bagay o

4. Personipikasyon (Personafication) – Pagbibigay-katauhan o pagsasalin ng talino o gawain at katangian sa mga bagay-

6. Pagpapalit-saklaw (Synecdoche) – sa pagpapahayag na ito’y maaring banggitin ang

8. Pagdaramdam ( Exclamation) – Isinasaad ng pagpapahayag na ito ang di pangkaraniwang damdamin.

Mga pangngalang ngalan ng pook

Mga pangngalang ngalan ng katangian

Mga pangngalang ngalan ng pangyayari

Makabubuo tayo ng mga parirala na sumusunod:

Mga Klasipikasyon Ng Pangalan

Mga Uring Pansemantika

Mga Uring Pangkayarian

(b) Mga tambalang ganap

Mga Kakanyahan Ng Pangngalan

MGA URI NG PANGHALIP

Mga Panghalip na Panao

Panauhan / Kailanan Anyong ang Anyong ng Anyong sa

Iba’t ibang gamit sa pangungusap ng mga anyo ng pamatlig.

Ginagamit ang anyong ng na panghalili sa pariralang pang ukol

Ginagamit ang anyong sa bilang panghalili sa pariralang pang-ukol na pinangungunahan ng

Mga Panghalip na Panaklaw

Mga Panghalip na Pananong

(1) Kayarian ng Pandiwa

(2) Mga Kaganapan ng Pandiwa

Katuturan ng mga Kaganapan

Mga Aspekto ng Pandiwa

Aspektong Pangnakaraan o Perpektibo

Anyong Pawatas Anyong Pangnakaraan

Aspektong Perpektibong Katatapos

Aspektong Panghinaharap o Kontemplatibo

Mga Pandiwang Di-Karaniwan

Salitang-ugat + Panlapi Di-karaniwang Anyo ng Pawatas

Salitang-ugat + Panlapi Di-karaniwang Anyo ng Pawatas

Ang anyong maramihan ay naipapakita sa pamamagitan ng pantukoy na mga, sa pag-uulit ng

1. Mga mapagkakatiwalaang kawaksi sa bahay ang mga iyan.