Dahil ang laman ng panitikan ang mga impluwensya ng panitikan ay mga

sumusunod: tula, tugmang bayan, bugtong,at marami pang iba na

nagagamit natin sa ating pag aaral...ay ang buhay , kaganapan na nangyari
sa totoon
PINAGMULAN NG PANITIKAN
Sa pinakapayak na paglalarawan, ang panitikan o panulatan ay ang
pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula. Subalit upang maipagkaiba ito
mula sa ibang mga walang saysay na babasahin o patalastas lamang, ang
mga panitikan ay ang mainam na pagsulat na may anyo, pananaw, at
diwang nakasasanhi ng matagal na pagkawili at gana. Samakatuwid, may
hugis, may punto de bista at nakapagpapahaba ng interes ng mambabasa
ang isang sulating pampanitikan.[1] Nagsasalaysay ng buhay, pamumuhay,
lipunan, pamahalaan, pananampalataya at mga karanasang kaugnay ng
iba't ibang uri ng damdaming tulad ng pag-ibig, kaligayahan, kalungkutan,
pag-asa, pagkapoot, paghihiganti, pagkasuklam, sindak at pangamba.[2] Ito
ang isang dahilan kung bakit pinag-aaralan ang larangan ng literatura sa
mga paaralan. Ang Iliad ni Homer, ang isang halimbawa ng mga mabuting
likhaing pampanitikang kanluranin, maging ang Aeneid ni Vergil.[1
Kasaysayan ng Panitikan sa PILIPINAS Sinaunang Panahon Kasalukuyan
Panahon ng Kastila Panahon ng Batas Militar Panahon ng Propaganda
Panahon ng Bagong Kalayaan Panahon ng Amerikano Panahon ng Hapon
INTRO
Kasaysayan NG PANITIKANG PILIPINO
Ang kahalagahan ng panitikan sa bawat bansa sa daigdig ay katulad
ng isang walang katapusang daloy ng tubig sa batisan.M agwawakas
lamang ito kung ang mga nakalimbag na titik ay mawawala sa daigdig at
kung ang mga tao ay mawawalan na ng kakayahan sa pagpapahayag ng
kaisipan, damdamin at karanasan. - Mula sa aklat na Panitikang Filipino
(Pandalubhasaan) ni Consolacion Sauco et al.
Repapips! Paano nga ba nagsimula ang panitikan sa Pilipinas?
Bago pa man dumating ang mga kastila sinasabing may sarili na tayong
panitikan... Karamihan ay nagpalipat-lipat lamang sa mga bibig ng mga tao .
Kadalasan ay nasa anyong alamat, kwentongbayan, kantahing bayan, epiko
at mga karunungang bayan..
Sinasabing may ibat ibang panahon na humubog ng ating Panitikan....
Unang Panahon: Bago Dumating ang mga Kastila o KATUTUBONG
PANITIKAN
May sarili nang panitikan ang ating mga ninuno sa panahong ito
- -Gumagamit din sila ng mga biyas ng kawayan , talukap ng bunga o niyog
at dahon at balat ng punungkahoy bilang sulatan at matutulis na bagay
naman bilang panulat
Mga uri ng Panitikang sumibol at sumikat sa sinaunang panahon:
1.ALAMAT
2.KWENTONG BAYAN
3.EPIKO a. Bidasari b. Biag ni Lam-ang c. Maragtas d. Haraya e. Lagda f.
Kumintang g. Hari sa Bukid
4. Mga Awiting Bayan - Moro - Iloko - Bisaya - Bisaya - Bisaya - Tagalog -
Bisaya
5. Karunungan Bayan a. Salawikain - nagsisilbing batas at tuntunin ng
kagandahang- asal ng ating mga ninuno. hal. Aanhin pa ang damo kung
wala na ang kabayo.
b. Sawikain mga kasabihang walang natatagong kahulugan hal. Nasa
Diyos ang awa, nasa tao ang gawa.
c. Bugtong maikling tulang karaniwang naglalarawan ng isang bagay na
siyang pahuhulaan. hal. Isang tabo , laman ay pako. (langka)
Salawikain Ilokano:
Salin: 1. Habang basit iti kumot agururay mga agbaluktot Habang maigsi
ang kumot magtiis kang mamaluktot.
2. Nu inayab na utang mapilitan ka agbayad. Kapag tinawag na utang
sapilitang babayaran.
3. Iti sakit iti aminamin ket awaten amin iti bagi. Ang sakit ng kalingkingan
damdamin ng buong katawan.
Salawikain Cebuano:
1. Ang kabugnaw sa pulong sa kalayo makapalong. Salin: Ang lamig ng
salita sa apoy ay makakapuksa. Kapampangan:
2. Atiw queng Dios ung lunus, atiw queng tau ing gawa. Salin: Nasa Diyos
ang awa nasa tao ang gawa. Kapampangan:
3. Eca man magmanang salapi, usto me ing mayap a ugali. Salin: Hindi man
magmamana ng salapi tama na yong mabuting ugali.
Bugtong Gilubag ang walay sala, Nagpatulo ug daghang luha Pinipilit ang
walang sala, Tumulo ang maraming luha. Sagot: Damit na nilabhan
Maadlaw morag haligi, magabii murag pagi. Sagot: banig Sa araw ay parang
poste, sa gabiy parang pagi.
Mga Impluwensya ng Kastila sa ating Panitikan: 1.Nahalinan ng Alpabetong
Romano ang Alibata 2.Naituro ang Doctrina Cristiana 3.Naging Bahagi ng
Wikang Filipino ang maraming salita sa Kastila 4.Nadala ang ilang akdang
pampanitikan ng Europa at tradisyong Europeo na naging bahagi ng ating
panitikan gaya ng awit, corido, moro-moro at iba pa.
Ang Doctrina Cristiana ang pinakaunang aklat na naipalimbag sa Pilipinas
5. Nasinop at nasalin ang makalumang panitikan sa Tagalog sa ibang wikain
6. Nailathala ang ibat ibang aklat pambalarila sa wikang Filipino tulad ng
Tagalog, Ilokano at Bisaya 7. Nagkaroon ng makarelihiyong himig ang mga
akda
Mga Unang Aklat: a.Ang Doctrina Cristiana (1593) Padre Juan de
Placencia at Padre Dominga Nieva b.Nuestra Senora del Rosario (1602)
Padre Blancas de San Jose c.Ang Barlaan at Josaphat (nobelang Tagalog)
Padre Antonio de Borja d.Ang Pasyon ibat ibang bersyon sa Tagalog
(Mariano Pilapil, Gaspar Aquino de Belen, Anecito de la Merced at Luis de
Guia) e.Ang Urbana at Felisa Modesto de Castro (Ama ng klasikang
tuluyan sa Tagalog)
Mga Akdang Pangwika: a. Arte Y Reglas de la Lengua Tagala b. Compendio
de la lengua Tagala c. Vocabulario de la Lengua Tagala d. Vocabulario de la
Lengua Pampango e. Vocabulario de la Lengua Bisaya f. Arte de la Lengua
Bicolana g. Arte de la Lengua Iloka
Mga Kantang Bayan: a.Leron leron sinta (tagalog)
b.Pamulinawen (Ilocano) Huwag Kang Magtampo
C. Sarong Banggi (Bicolano) One Evening
d. Atin Cu Pung Singsing (Kapampangan) I Have a Ring
Baleleng (Tausug)
Mga Dulang Panlibangan 1.Tibag 7. duplo 2.Lagaylay 8. kurido 3.Sinakulo 9.
saynete 4.Panubong 10. karagatan 5.Karilyo 11. sarswela 6.Moro-moro
P anahon ng P agbabagongisip (P ropaganda)
Mula sa Diwang Makarelihiyon Makabayan -humihingi ng pagbabago sa
sistema ng pamamalakad sa pamahalaan at simbahan -Nagkaroon ng
diwang liberalismo
Mga Propagandista a. Dr. Jose Rizal/ Laong Laan at Dimasalang (Noli at El
Fili) b. Marcelo H. Del Pilar (Palridel, Piping Dilat at Dolores Manapat)
Pag-ibig sa Tinubuang Lupa, Kaiigat Kayo at Tocsohan c. Graciano Lopez
Jaena (Fray Botod, Sa Mga Pilipino atbp) d. Antonio Luna (Noche Buena,
Por Madrid atbp)
1.Maalab ang diwang makabayan na hindi na magawang igupo ng mga
Amerikano
2. Pinasok ng mga manunulat na Pilipino ang ibat ibang larangan ng
panitikan tulad ng tula, kwento, dula, sanaysay, nobela atbp.
3. Pag-ibig sa bayan at pagnanais ng kalayaan ang tema ng mga isinusulat
4. Namayani sa panahong ito ang mga akda sa wikang Kastila, Tagalog at
wikang Ingles
5. Pinatigil ang mga dulang may temang makabayan 6. Sa panahong ito
nailathala ang babasahing Liwayway 7. Pinauso rin ang balagtasan
katumbas ng debate
Mga Pahayagan: 1.El Nuevo Dia (Ang Bagong Araw) ni Sergio Osmena
(1900) 2.El Grito del Pueblo (Ang Sigaw ng Bayan) itinatag ni Pascual
Poblete (1900) 3.El Renacimiento (Muling Pagsilang) itinatag ni Rafael
Palma (1900)
Mga Dulang Pinatigil:
1. Kahapon Ngayon at Bukas Aurelio Tolentino
2. Tanikalang Ginto Juan Abad
3. Walang Sugat Severino Reyes
Ilang kilaKasaysayan ng Panitikan sa PILIPINAS Sinaunang Panahon
Kasalukuyan Panahon ng Kastila Panahon ng Batas Militar Panahon ng
Propaganda Panahon ng Bagong Kalayaan Panahon ng Amerikano Panahon
ng Hapon INTRO
Kasaysayan NG PANITIKANG PILIPINO
Ang kahalagahan ng panitikan sa bawat bansa sa daigdig ay katulad
ng isang walang katapusang daloy ng tubig sa batisan.M agwawakas
lamang ito kung ang mga nakalimbag na titik ay mawawala sa daigdig at
kung ang mga tao ay mawawalan na ng kakayahan sa pagpapahayag ng
kaisipan, damdamin at karanasan. - Mula sa aklat na Panitikang Filipino
(Pandalubhasaan) ni Consolacion Sauco et al.
Repapips! Paano nga ba nagsimula ang panitikan sa Pilipinas?
Bago pa man dumating ang mga kastila sinasabing may sarili na tayong
panitikan... Karamihan ay nagpalipat-lipat lamang sa mga bibig ng mga tao .
Kadalasan ay nasa anyong alamat, kwentongbayan, kantahing bayan, epiko
at mga karunungang bayan..
Sinasabing may ibat ibang panahon na humubog ng ating Panitikan....
Unang Panahon: Bago Dumating ang mga Kastila o KATUTUBONG
PANITIKAN
May sarili nang panitikan ang ating mga ninuno sa panahong ito
- -Gumagamit din sila ng mga biyas ng kawayan , talukap ng bunga o niyog
at dahon at balat ng punungkahoy bilang sulatan at matutulis na bagay
naman bilang panulat
Mga uri ng Panitikang sumibol at sumikat sa sinaunang panahon:
1.ALAMAT 2.KWENTONG BAYAN 3.EPIKO a. Bidasari b. Biag ni Lam-ang c.
Maragtas d. Haraya e. Lagda f. Kumintang g. Hari sa Bukid 4. Mga Awiting
Bayan - Moro - Iloko - Bisaya - Bisaya - Bisaya - Tagalog - Bisaya
5. Karunungan Bayan a. Salawikain - nagsisilbing batas at tuntunin ng
kagandahang- asal ng ating mga ninuno. hal. Aanhin pa ang damo kung
wala na ang kabayo. b. Sawikain mga kasabihang walang natatagong
kahulugan hal. Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa. c. Bugtong
maikling tulang karaniwang naglalarawan ng isang bagay na siyang
pahuhulaan. hal. Isang tabo , laman ay pako. (langka)
Salawikain Ilokano: Salin: 1. Habang basit iti kumot agururay mga
agbaluktot Habang maigsi ang kumot magtiis kang mamaluktot. 2. Nu
inayab na utang mapilitan ka agbayad. Kapag tinawag na utang sapilitang
babayaran. 3. Iti sakit iti aminamin ket awaten amin iti bagi. Ang sakit ng
kalingkingan damdamin ng buong katawan.
Salawikain Cebuano: 1. Ang kabugnaw sa pulong sa kalayo makapalong.
Salin: Ang lamig ng salita sa apoy ay makakapuksa. Kapampangan: 2. Atiw
queng Dios ung lunus, atiw queng tau ing gawa. Salin: Nasa Diyos ang awa
nasa tao ang gawa. Kapampangan: 3. Eca man magmanang salapi, usto me
ing mayap a ugali. Salin: Hindi man magmamana ng salapi tama na yong
mabuting ugali.
Bugtong Gilubag ang walay sala, Nagpatulo ug daghang luha Pinipilit ang
walang sala, Tumulo ang maraming luha. Sagot: Damit na nilabhan
Maadlaw morag haligi, magabii murag pagi. Sagot: banig Sa araw ay parang
poste, sa gabiy parang pagi.
Mga Impluwensya ng Kastila sa ating Panitikan:
1.Nahalinan ng Alpabetong Romano ang Alibata
2.Naituro ang Doctrina Cristiana
3.Naging Bahagi ng Wikang Filipino ang maraming salita sa Kastila
4.Nadala ang ilang akdang pampanitikan ng Europa at tradisyong Europeo
na naging bahagi ng ating panitikan gaya ng awit, corido, moro-moro at iba
pa.
Ang Doctrina Cristiana ang pinakaunang aklat na naipalimbag sa Pilipinas
5. Nasinop at nasalin ang makalumang panitikan sa Tagalog sa ibang wikain
6. Nailathala ang ibat ibang aklat pambalarila sa wikang Filipino tulad ng
Tagalog, Ilokano at Bisaya 7. Nagkaroon ng makarelihiyong himig ang mga
akda
Mga Unang Aklat: a.Ang Doctrina Cristiana (1593) Padre Juan de
Placencia at Padre Dominga Nieva b.Nuestra Senora del Rosario (1602)
Padre Blancas de San Jose c.Ang Barlaan at Josaphat (nobelang Tagalog)
Padre Antonio de Borja d.Ang Pasyon ibat ibang bersyon sa Tagalog
(Mariano Pilapil, Gaspar Aquino de Belen, Anecito de la Merced at Luis de
Guia) e.Ang Urbana at Felisa Modesto de Castro (Ama ng klasikang
tuluyan sa Tagalog)
Mga Akdang Pangwika: a. Arte Y Reglas de la Lengua Tagala b. Compendio
de la lengua Tagala c. Vocabulario de la Lengua Tagala d. Vocabulario de la
Lengua Pampango e. Vocabulario de la Lengua Bisaya f. Arte de la Lengua
Bicolana g. Arte de la Lengua Iloka
Mga Kantang Bayan: a.Leron leron sinta (tagalog)
b.Pamulinawen (Ilocano) Huwag Kang Magtampo
C. Sarong Banggi (Bicolano) One Evening
d. Atin Cu Pung Singsing (Kapampangan) I Have a Ring
Baleleng (Tausug)
Mga Dulang Panlibangan 1.Tibag 7. duplo 2.Lagaylay 8. kurido 3.Sinakulo 9.
saynete 4.Panubong 10. karagatan 5.Karilyo 11. sarswela 6.Moro-moro
P anahon ng P agbabagongisip (P ropaganda)
Mula sa Diwang Makarelihiyon Makabayan -humihingi ng pagbabago sa
sistema ng pamamalakad sa pamahalaan at simbahan -Nagkaroon ng
diwang liberalismo
Mga Propagandista a. Dr. Jose Rizal/ Laong Laan at Dimasalang (Noli at El
Fili) b. Marcelo H. Del Pilar (Palridel, Piping Dilat at Dolores Manapat)
Pag-ibig sa Tinubuang Lupa, Kaiigat Kayo at Tocsohan c. Graciano Lopez
Jaena (Fray Botod, Sa Mga Pilipino atbp) d. Antonio Luna (Noche Buena,
Por Madrid atbp)
1.Maalab ang diwang makabayan na hindi na magawang igupo ng mga
Amerikano 2. Pinasok ng mga manunulat na Pilipino ang ibat ibang
larangan ng panitikan tulad ng tula, kwento, dula, sanaysay, nobela atbp.
3. Pag-ibig sa bayan at pagnanais ng kalayaan ang tema ng mga isinusulat
4. Namayani sa panahong ito ang mga akda sa wikang Kastila, Tagalog at
wikang Ingles
5. Pinatigil ang mga dulang may temang makabayan 6. Sa panahong ito
nailathala ang babasahing Liwayway 7. Pinauso rin ang balagtasan
katumbas ng debate
Mga Pahayagan: 1.El Nuevo Dia (Ang Bagong Araw) ni Sergio Osmena
(1900) 2.El Grito del Pueblo (Ang Sigaw ng Bayan) itinatag ni Pascual
Poblete (1900) 3.El Renacimiento (Muling Pagsilang) itinatag ni Rafael
Palma (1900)
Mga Dulang Pinatigil: 1. Kahapon Ngayon at Bukas Aurelio Tolentino 2.
Tanikalang Ginto Juan Abad 3. Walang Sugat Severino Reyes
Ilang kila
ang mga impluwensya ng panitikan ay mga sumusunod: tula, tugmang
bayan, bugtong,at marami pang iba na nagagamit natin sa ating pag aaral...
Ang Panitikan sa Pilipinas ay pangunahing tumutukoy sa umiiral,
umuunlad, at namamayaning uri at anyo ng katutubong panitikan sa
bansang Pilipinas. Subalit nakakasama rin dito ang mga panitikang
nilikha at ginawa ng mga Pilipinong nasa labas ng sariling bansa,
sapagkat inakdaan ang mga ito ng mga Pilipino, o ng may-lahing
Pilipino sa malawak na nasasakupan ng paksa. Dahil dito, tinatawag
dingPanitikang Pilipino
[1]
ang Panitikan ng Pilipinas.
[2]
Sa
kasalukuyan, tinatawag din itong Panitikang Filipino
[3]
, sapagkat
kinabibilangan ng mga likhang pampanitikang nagmula sa at
kinabibilangan ng ibat ibang wika sa Pilipinas.
Ipinalimbag ang aklat na 25 Pinakamahusayna Kathang
Filipino may katangiang
katulad ng mga sumusunod:1.Ang mga paksa ay matimpi.
2.Ang mga pangyayariy madula ngunit di
maligoy.
3. Ang mga kwento ay walang balangkas.4.Ang mga paksa
ay iba-iba, yaong nauukol
sa karaniwang karanasan at buhay ng mga
tao.5. Ang mga paraang ginamit ay iba-iba.
6.Ang pagkakaroon ng mga malawak na
paningin ng mga manunulat ay bakas nabakas sa kanilang
mga sinulat.
7.Ang mga pangungusap na ginamit ay payak,
isang bagay na nakapagpapaganda sa mgaito.Dahil sa
kakitiran ng mga paksain ng mgamanunulat ay hindi nila
maisiwalat nangmatapat at malaya ang kanilang mga iniisipat
dinaramdam na bunga ng karanasan ngmga tao nang
panahong iyon.
Ang Dula
Ang dulang tagalog ay nagtangkangbumangon upang
magbigay ng kauntingaliw sa mga mamamayan.
Nangangailangan sila ng paglilibang upangmalimutan ang
mga pangamba,pag-aalala at
ibat ibang emosyong sumasanib sa
kanilang katauhan
Patianak
Tagatanod sa lupa
Mamanjig
Tagapangiliti ng bata
Limbang
Tagatanod sa kayamanang nasailalim ng lupa
Tiktik

isang ibong kasama ng aswang

Tanggal/Aswang

1.

KATUTUBONG PANAHON
MgaNegrito,IndonesatMalayang mga prinsipal na
mamamayan ng Pilipinas.Naganappa ang iba
pangmigrasyonsa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at
nangyari sa loob ngilang libong taon.Naging laganap ang
sosyal at pulitikal na organisasyon ngpopulasyonsa mga
pulo. Angmgamagsasakalamang ngHilagang Luzonang
nagkaroon ng konsepto ngteritoryalismo.
[1]
Ang simpleng yunit ngpamahalaanay angbarangay,na isang
grupongpinamunuan ng isangdatu.Sa isang barangay, ang
mga sosyal na dibisyon ay angmga
maharlika
,kung saan kasama ang datu; ang mga
timawa
;at ang mga
alipin
. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga
magsasakang walang lupa; ang mgatimawang nawalan ng
kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sakrimenat ang
mgabihag ngdigmaan. Dinala angIslamng
mgamangangalakalat mgamisyonaryomula saIndonesia.
[2]
Noongika-16 dantaon, matatag na ang Islam saSuluat
lumaganap ito mula saMindanao; nakarating ito
saMaynilanoong1565.
[1]
Kahit kumalat ang Islam saLuzon,angpagsamba pa rin sa
mgaanitoangrelihiyonng karamihan sa mga pulo ng
Pilipinas.Dinala ng mga Muslim ang pulitikal na konsepto ng
mga estadong pinamunuan ngmgarahaatsultan.Ngunit ang
mga konsepto ng mga Muslim at ng mga magsasaka
ngHilagang Luzon ng teritoryalismo ay hindi lumaganap sa
ibang lugar.
[1]
Nang makaratingang mga Kastila noong ika-16 dantaon,
karamihan sa humigit-kumulang na 500,000katao ay
nanirahan sa mga panirahang barangay.Alibata - Noon
Panahon ng mga KatutuboBago pa dumating ang mga
Kastila'y may sarili nang kalinangan ang Pilipinas.
Mayroonnang sariling pamahalaan (sa kanyang barangay),
may sariling batas, pananampalataya,sining, panitikan,
alibata at wika. At ang kanilang sistema ng pagsulat ay
tinatawagnaAlibata.
2.

PANAHONG NG KASTILA
Nang lumapag si Magellan sa Pulo ng Limasawa noong ika-
16 ng Marso 1521, angPilipinas ay isa ng Bansa ng mga
Muslim sa kadahilanang ang karamihan ng populasyonay
mga Muslim na.Pinatutunayan din sa kasaysayan na noong
dumating si Legaspi (ang pumalit kayMagellan na napatay ni
Lapu-Lapu), ang kaharian ng mga Muslim ay naitatag na
saBatangas, Pampanga, Mindoro, Panay, Catanduanes,
Cebu, Bohol, Samar, Manila,Palawan, na hindi pa kasali ang
solidong mga Pulo ng Mindanao.
pANITIKAN
Ang pagbabasa at pagsusulat ay mabilis na natutuhan ng
mga Pilipino kayat nakasulat silang aklat. Ipinakilala ng mga
Kastila ang mga likhang-sulat na pawang mga romansa at
korido.Walang kalayaan sa pagsusulat noon kayat ang mga
manunulat na Pilipino ay nagtiyaga nalamang sa mga
paksang nais na pamahalaan ng Simbahan. Ang mga
paaralang itinatag ng mgaEspanyol ay nag-iwan ng malaking
epekto sa kamalayan at isipan ng mga Pilipino lalo na
nungmag-umpisang magsulat ang iba nilang
kababayan.Lalong umunlad ang antas ng
kaalaman,kasanayan at pagpapahalaga nila. Nakita nila
angkahalagahan ng edukasyon upang umunlad ang kanilang
buhay. Naunawaan nila na makakaya
matandang babaengsumisipsip ng dugo ng sanggol. Sa
kanyangpaglalakbay, iniiwan ang kalahati ngkaniyang
katawan.

Tama-Tama

maliit na taong kumukurot onagpapaiyak ng sanggol

Kapre

maitim na higanteng lagingnakatabako

Salot

nagsasabog ng sakit











Dahil sa mahigpit ang pamahalaan, nagsitago ang mga
manunulat sa ilalim ng ibat
ibang sagisag-panulat upang maprotektahan ng mga sarili
laban sa mapang-alipustahangKastila at upang patuloy na
makasulat.

Ang pambansang bayaning si Dr. Jose P. Rizal na may
sagisag-panulat na
Laong Laan
ay naging bahagi ng pahayagang La Solidaridad; at ang
may-akda ng mga nobelang
Noli Me Tangere
at
El Filibusterismo
na unang nalimbag at nalathala sa Espanya at naging mitsa
samga rebolusyonaryong Pilipino na mag-aklas laban sa
mga Kastila. Sumulat din si Rizal ng mgasanaysay gaya ng
Hinggil sa Katamaran ng mga Pilipino
at
Sa Mga Kabataang Dalaga sa Malolos
.

Ang mga bayaning sina Marcelo H. Del Pilar (na may
sagisag-panulat na
PLARIDEL
),Graciano Lopez-Jaena, Antonio Luna, Mariano Ponce,
Pedro Serrano Laktaw, EmilioJacinto, Apolinario Mabini, at
marami pang iba ay nagsisulat din.

Pananakop ng Amerikano

Dahil sa pagnanais ng mga Pilipino na mapatalsik ang mga
Kastila, nagingtagapagsagip ang mga Amerikano nang
dumating sila noong 1898 na tuluyang nagpabagsaksa
pamahalaang Kastila.

Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Kastila sa
Pilipino, edukasyon naman angnaging pangunahing
ipinamana ng mga Amerikano. Sa panahong ding ito isinilang
ang mgailang imortal na makatang Pilipino na nagsisulat sa
Ingles at Tagalog.

Sa mga unang taon ng pananakop ng Amerikano sa bansa,
sumulat ang mga Pilipinosa Kastila, Tagalog at iba pang
wikang panlalawigan. Nagsimula lamang umusbong ang
mgapanitikan sa Ingles noong 1910 dahil sa mga bagong
silang na manunulat.

Kabilang sa mga manunulat sa panahong ito sina Cecilio
Apostol na sumulat ng mga
oda
para kay Rizal; Claro M. Recto na naging tanyag sa kanyang
natatanging mga
talumpati
; siLope K. Santos na sumulat ng obra-
maestrang Banaag at Sikat at nagpauso ng panitikang
sosyalista; si Jose Corazon de Jesus na tinaguriang
Makata ng Pag-ibig
at may panulat-
sagisag na Huseng Batute; at si Jose dela Cruz na may
panulat
-
sagisag na Huseng Sisiw
dahil sisiw ang ipinababayad kapag nagpapagawa sa kanya
ng tulang pag-ibig; si Severino
Reyes na sumulat ng imortal na dulang Walang Sugat at
tinaguriang
Ama ng DulangTagalog
; si Zoilo Galang na pinakaunang nobelistang (A Child of
Sorrow) Pilipino sa Ingles atmaraming-marami pang iba.

Ang mga Amerikano ang nagpakilala ng mga
fairy tale
sa mga Pilipino na ginamit ngmga gurong
Tomasites
sa pagtuturo.Ipinakilala rin ng mga ito ang iba pang uri (
genre
) ngpanitikan gaya ng oda at nagpakilala sa pinilakang-tabing

ang
pelikula
.



Dahil sa impluwensiyang pangteknolohiyang dala ng mga
Amerikano,naimpluwensiyahan din ang panitikan sa bansa.
Dula ang naging pangunahing panitikan sapanahong ito.
Dala nila ang mga
bodabil
na isang uri ng dula kung saan umaawit at sumasayawang
mga artista na nagbunga sa
sarsuwela
ng Pilipinas. Dahil sa dala rin ng mga Amerikanoang pelikula
sa bansa, ngunit nag-umpisa ito sa mga artistang gumagalaw
lamang atnagsasalitang walang tinig (
silent films
); unti-unting naisantabi pansamantala ang dulangpanteatro
sa bansa dahil sa nakahiligan na ng mga Pilipino ang
panonood ng pelikulang-tahimik.

Ang mga unang pelikulang ginawa sa bansa ay halos mga
dokumentaryo ukol sapagsabog ng mga bulkan at iba pang
kalamidad at ang iilang dokumentaryong bunga lamangng
pagka-ignorante ng mga Amerikano sa mga katutubong
Pilipino.

Ang mga unang pormal na pelikula sa bansa ay ukol sa
buhay ng bayaning si Rizal atng kanyang dalawang nobela.
Ang pinakaunang pelikulang Hollywood na ginawa sa bansa
ayang pelikulang
Zamboanga
. Ito ang kauna-unahang Hollywood film na may underwater
scene.Ngunit ang pinakaunang pelikulang produksyon ng
Pilipino ay sa pamumuno ni JoseNepumuceno hango sa
dulang panteatrong
Dalagang Bukid
(dula ni Hermogenes Ilagan) namalateatro rin ang
kinalabasan.

Di naglaon, ninais na rin ng mga Pilipino na makawala sa
kamay ng mga Amerikano.Ngunit hindi rin naging mabilis ang
pagkamit sa kalayaan.Ang dula ay sadyang kinasangkapan
ng mga manunulat na Pilipino upang ipahayag anghangad na
paglaya ng bayan at makabayang pananaw. Ang kalayaang
tinamasa sa kamay ngmga Amerikano ay alangang ihambing
sa ipinalasap ng mga Kastila. Gayunpaman, hindi
rinnasiyahan ang mga manunulat.

Isa sa mga unang dulang itinanghal sa panahon ng mga
Amerikano na umuusig sa mgaAmerikano at sedisyoso ay
ang kay Juan K. Abad na itinanghal noong Mayo ng 1903

ang
Tanikalang Ginto
.

Inakyat ng mga alagad ng batas ang Batangas habang
itinatanghal angdulang ito dito at dinakip ang may-akda.
Ngunti napawalang sala rin sa tulong ng isangmahusay na
manananggol na Pilipino. Ang dulang
Kahapon, Ngayon at Bukas
ni AurelioTolentino ay tumuligsa rin sa Amerikano. Ngunit
pinakamatindi ang paghihimagsik ng dulang

Hindi Ako Patay
na hindi na nakilala ang may
-akda dahil sa ginamit nito ang pangalan ngkanyang may-
bahay.

Pananakop ng Hapon

Sa pambobomba ng Amerika sa Hiroshima, gumanti ang
Hapon sa paglusob nito saPearl Harbor noong Disyembre 7,
1941. Dahil nasa isalalim ng kolonya ng Estados Unidos
kayat sinakop ng Hapon ang Pilipinas
. Ngunit para sa karamihang manunulat na Pilipino,
isangbiyaya sa larangang panitikan ng bansa ang
pangyayaring ito. Sumibol nang lubos angpanitikan ng bansa
sa panahong ito dahil ipinagbawal ng namumunong Hapon
ang paggamit ng

wikang Ingles at itinaguyod ang pagpapayaman sa panitikan
gamit ang mga katutubong wika sabansa. Sinunog din ang
mga aklat na nasusulat sa Ingles upang masigurong hindi
mababahiranng kanluraning ideya ang panitikang
nililikha.Ang panahong ito sa kasaysayan ng bansa at ng
panitikan ang tinaguriang
GintongPanahon ng Panitikang Filipino
dahil higit na malaya ang mga Pilipino (kaysa noong
saAmerikano) sa pagsulat ng panitikan at pagsanib ng
kultura, kaugalian at paniniwalang Pilipinosa mga ito.

Sa panahon ding ito kinilala ang mga manunulat na babaeng
Pilipino sa pangalan ninaLiwayway A. Arceo at Genoveva
Edroza-Matute dahil sa mga makintal na maka-
feministangmaikling-kwento.

Dahil sa dinalang
haiku
(maikling tulang may tatlong taludtod at may bilang na pantig
na5-7-5 sa taludtod), nagkaroon ang mga Pilipino ng
tanaga
(maikling tulang may apat na taludtodat ang bilang ng pantig
ay 7-7-7-7)

Panahon ng Pagkamit ng Kalayaan hanggang Kasalukuyan

Naging makasaysayan sa mga Pilipino ang pagbabalik ng
kanilang kalayaan mula sakamay ng mga Hapon. At dahil sa
kalayaang natamo, higit ring sumigla ang
kalayaangpampanitikan ng bansa.

Bilang patunay ng kasiglahan ng panitikang Filipino sa ibat
ibang uri sa panahong ito ay
ang pagkakalimbag ng mga sumusunod na katipunan ng
mga aklat:
Mga Piling Katha
at
Mga Piling Sanaysay
ni Alejandro Abadilla,
Maiikling Kwentong Tagalog
ni Teodoro Agoncillo,
Akoy
Isang Tinig
ni Genoveva Edroza-Matute at marami pang iba. Kinilala rin
buhat sa panahong itoang mga panitikang panlalawigan dahil
sa mga inilunsad na mga pambansang pananaliksik
atpagsasaling-wika ng panitikan ng Pilipinas.

Lalo pang sumigla ang panitikang Filipino nang ilunsad ang
gawad Carlos PalancaMemorial Awards for Litetature.

Sumilang din sa panahong ito ang aktibismo ng mga batang
mag-aaral noong
nagsisimula ang dekada 80 at ang kanilang pani
tikang aktibista gaya nina Virgilio Almario (namay sulat-
panulat na
Rio Alma
) at Quintin Perez.

Pinakamasigla rin ang mga panitikang namayagpag sa
media
gaya ng sa radyo,telebisyon at sinehan. Nagsilang ang
panahong ito ng mga musikerong Imelda Papin at
VictorWood, ng Hotdog, Sampaguita, Asin, Ryan Cayabyab,
Levi Celerio, Pepe Smith at FreddieAguilar na naging laman
ng mga
jukebox
. Mga lagaristang gaya nina Ricardo Ricky Lee (may
-akda/
Himala
at
Oro, Plata, Mata
), Lino Brocka (tagadirehe/
Maynila sa Mga Kuko ng Liwanag
)

Ang Salawikain o Kasabihan ay madalas nating naririnig banggitin ng mga matatanda bilang paalala o
pangaral sa atin subalit hindi binibigyan ng pansin ang mga salita lalo na ng mga kabataan. Ang mga salita ay
matalinghaga subalit may kahulugan upang mapag ingatan natin ang mga sarili at mapaghandaan ang
kinabukasan.
-Pagkahaba-haba man ng prusisyon, sa simbahan din ang tuloy.
-Kahulugan: Sa tinagal-tagal man ng samahan ng magkasintahan, sa bandang huli ay humahantong din ito sa
kasalan.
Salawikain: Lahat ng gubat ay may ahas.
-Kahulugan: Saan man sa ating lipunan ay may mga taong traydor na gumagawa ng mga bagay na
nakalalason o nakasisira sa samahan ng bawat isa.
Ang palaisipan ay isang suliranin o uri ng bugtong (enigma) na sinusubok ang katalinuhan ng lumulutas nito.
Sa karaniwang palaisipan, inaasahan na lutasin ang palaisipan sa pamamagitan ng pagsama-sama ng mga
piraso sa isang lohikal na paraan para mabuo ang solusyon. Kadalasang nililikha ang mga palaisipan bilang
isang uri ng libangan, ngunit maaari rin namang magmula ito sa seryosong matematikal at lohistikal na
suliranin sa mga ganitong kaso, ang kanilang matagumpay na pagkalutas ay isang mahalagang ambag sa
pagsaliksik sa matematika.[1]
2. May isang bilog na bahay. Any lolo ay napatay. Ang mga suspects ay ang ate, kuya, tatay, nanay, lola
Ito ay nasabi nila:
Ate- nagagawa ako ng HW
Kuya - Na sa eskuwelahan ako
tatay - nagagawa ng trabaho ako
nanay - na sa palengke ako
lola- naglilinis ako sa sulok

Sino pumatay ang lolo?
Sagot: ang lola kase walang solok sa bilog na bahay

Ang kawikaan ay kagay din ng mga tanaga, bugtong salawikain atbp. ito rin ay may dalang aral at
kaalaman sa mga mambabasa ng mga ito. Ang kaibahan lang nito ay ang anyo nito. Ang panaludturan
nito ay tatatluhin.
1."ANg maggawa ngaun, Huwag ng ipagpabukas"
2."Kung anong taas ng lipad, Siyang lakas ng lagapak"
3."Ang tapat na kasagutan, Ay tanda ng mabubuting pagkakaibigan"
4."Sa malambing na pakiusap pusong bato'y mababagabag, pati na ang hari ay mahihikayat"
5."Ang karunungan ay higit na Mabuti kaysa kalakasan"
Ang bulong ay isang matandang katawagan sa orasyon ng mga sinaunang tao sa kapuluan ng Pilipinas.
Sa kasalukuyan, ang salitang ito ay may iba nang kahulugan sa wikang Tagalog ng Maynila, subalit
nanatili pa rin ang tunay na pakahulugan nito sa ilang mga lalawigan sa Katagalugan, Kabisayaan at
Kabikulan. Isang panalangin ang bulong binuhay dahil sa pagnanais na makamtan ang isang pangyayari
o pagbabago sa hinaharap na mga pangyayari sa kapalaran. Isang halimbawa ng uri ng bulong na
nagtataboy ng masasamang diwa o maligno ang Xristac Ortac Aminatac.

agaw-buhay -- naghihingalo, between life and death
anak-pawis -- magsasaka; manggagawa farmer; laborer; blue-collar worker
anak-dalita -- mahirap, poor
Ang bugtong, pahulaan, o patuturan ay isang pangungusap o tanong na may doble o nakatagong
kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan (tinatawag ding palaisipan ang bugtong)
. Nakatalikod na ang prinsesa, ang mukha'y nakaharap pa.
Sagot: balimbing