Republic of the Philippines

PARTIDO STATE UNIVERSITY

Camarines Sur

Pangalan: _______________________ Kurso, Taon at Seksyon: ____________

Linggo blg.: 2 ___ Guro: Emy S. Lasarte,
EdD___________
Kowd at Pamagat ng Kurso: Lit1-Sosyedad at Literatura/Panitikang Panlipunan___________

MODYUL 2
PANITIKAN:Kahulugan,Kaligiran,at Kahalagahan

Panimula
Bago ka lumusong sa pagbabasa at pagkilala sa iba’t ibang akdang pampanitikan na
sumasalamin sa panlipunang kalagayan, mainam na magbalik-aral muna sa mga batayang
kaalaman kaugnay ng panitikan. Ang modyul na ito ay naglalaman ng mga batayang kaalaman
tulad ng kahulugan, uri/anyo, at kahalagahan ng panitikan sa lipunan. Ang mga ito ang
maghahanda sa iyo upang higit mong makilala at mapahalagahan ang mga akdang
pampanitikan na iyong matatagpuan sa mga susunod na modyul.

Layunin:
Sa loob ng araling ito, inaasahang:
a. Nabibigyang-kahulugan ang panitikan.
b. Natutukoy ang iba’t ibang uri/anyo ng panitikan.
c. Naiisa-isa ang mga kahalagahan ng panitikan sa lipunan.

Nilalaman:
Kahulugan ng Panitikan

 Ang panitikan ay tinatawag ding literatura (literature). Ito ay nagmula sa salitang

Latin na “litera” na nangangahulugang “titik“. Ang salitang Tagalog naman na
“panitikan”, ay nanggaling sa salitang ugat na “TITIK”, na dinagdagan ng panlaping
“pang- at -an”. Samakatuwid, ito ay pinaikling salita na PANG+TITIK+AN, (Lalic at
Matic). Sa pagtagal ng panahon, ang konseptong ito ay nabago. Kung noon ay ang
mga nasusulat lamang na gawa ng tao ang maituturing na literatura, ngayon,
kabilang na rin dito ang nabibigkas na mga akda (oral literature) (Dr. Jose Villa
Panganiban).
 Ang panitikan ay isang matibay at panghabang panahong pagpapahayag ng
mahalagang karanasan ng tao sa mga salitang mahusay na pinili at isinaayos. Ito ay
buhay na pulsong pumipintig at mainit na dugong dumadaloy sa ugat ng bawat
nilalang at ng buong lipunan. Isang karanasan itong natatangi sa sangkatauhan,
(Villafuerte 2000).
 Ang panitikan ay ang mga sulatin na naglalaman at nagpapakita ng kahusayan sa
anyo ng pagpapahayag. Nagpapahayag din ito ng mga ideya ng permanente at
pangkalahatang kapakinabangan, (Webster’s New Collegiate Dictionary).

Page 1 of 8
 Republic of the Philippines
PARTIDO STATE UNIVERSITY
Camarines Sur

 Ang panitikang Filipino ay pahayag na pasulat o pasalita ng mga damdaming

Pilipino tungkol sa pamumuhay, pag-uugaling panlipunan, paniniwalang
pampulitika, at pananampalatayang niyakap ng mga Pilipino. Sa panitikan ng isang
bansa mababakas ang mga kaisipan at mga bagay na nilulunggati,
kinahuhumalingan o kinasusuklaman ng lahi nito, (Lalic at Matic, 2004).

 Iba’t iba ang kahulugan ng panitikan ngunit iisa ang kaisipang nakapaloob dito.
Ang panitikan ay bungang-isip na isinatitik na nagpapahayag ng damdamin ng tao
tungkol sa iba’t ibang bagay, karanasan, kaisipan, at pinadadaanan. Sa madaling
salita, ang panitikan ay realidad ng lipunan. Sa pamamagitan ng panitikan,
naipapahayag ng isang tao ang kanyang minimithi, paniniwala, opinyon at kaisipan
tungkol sa isang bagay.

Mga Uri ng Panitikan

Ang panitikan ay maaaring mauri batay sa panahon at batay sa anyo.
Batay sa panahon ang panitikan ay maaaring lipat-dila o pasulat. Ibig sabihin, dito
tinatalakay ang panitikan mula sa panahon bago dumating ang mga Kastila kung saan hindi pa
marunong magsulat ang ating mga ninuno hanggang sa kasalukuyang panahon. Samantala,
batay sa anyo, mauuri ang panitikan sa tuluyan at patula.

2 Uri ng Panitikan ayon sa Anyo

1. TULUYAN o PROSA - nagpapahayag ng kaisipan. Ito'y isinusulat ng patalata.

2. PATULA - nagpapahayag ng damdamin. Ito'y isinusulat ng pasaknong.

Ang Anyong Patula

Sa anyong ito, ang panitikan ay saknungan at ang bawat taludturan ay maaaring may
bilang o sukat ang mga pantig. Ang mga pantig sa hulihan ay maaaring magkasintunog o
magkatugma. Maaari rin namang ito ay malaya at walang mga katangiang tulad ng nabanggit.
Ang mga anyong patula ay may apat na uri: tulang pasalaysay, tulang paawit o liriko,
tulang dula o pantanghalan, at tulang patnigan.

Mga Uri ng Tulang Pasalaysay

Ang tulang pasalaysay ay naglalarawan ng mga tagpo o pangyayaring mahalaga sa
buhay. Ito ay may tatlong uri: ang epiko, awit at kurido, at balad.
1. Epiko
- ay mahabang tulang inaawit o binibigkas. Nauukol ito sa kababalaghan at
pagtatagumpay ng pangunahing tauhan laban sa mga panganib at hamong kanyang
natatanggap. Ang mga nagsulat nito ay naglayong gamitin ito sa ritwal.
Halimbawa:
Ang Biag ni Lam-ang (Buhay ni Lam-ang) ay isang halimbawa ng epiko. Isinulat ito ni
Pedro Bukaneg na taga-Abra. Ito ay kilala bilang pinakamatandang epikong naitala. Nakasulat
ito sa salitang Iloko at tungkol sa mga pambihirang pakikipagsapalaran ni Lam-ang, ang
pangunahing tauhan ng epiko. Si Lam-ang daw ay binigyan ng di-pangkaraniwang lakas at
pananalita nang ipinanganak.

Page 2 of 8
 Republic of the Philippines
PARTIDO STATE UNIVERSITY
Camarines Sur

Hudhud ng mga Ifugao. Ang epikong ito ay kinakanta tuwing may importanteng mga
kasayahan, katulad ng anihan at pagtatanim.

2. Awit at korido
-ang mga tulang pasalaysay na may paksang tungkol sa pagkamaginoo at
pakikipagsapalaran ng mga pangunahing tauhang mga reyna at hari, prinsesa at
prinsipe o datu at dayang. Ang awit ay may 12 sukat ng pantig, habang ang korido
naman ay may 10 sukat.
Halimbawa:
Awit- Florante at Laura; Korido- Ibong Adarna at Buhay na Pinagdaanan ni Donya Mariang
Asawa ng Ahas
3. Balad
-tulang inaawit habang may nagsasayaw. Ginawa ito noong matagal nang
panahon. Mayroon itong anim hanggang walong pantig.
Halimbawa:
Balitaw- debateng awit at sayaw tungkol sa pagmamahalan ng isang babae at isang lalaki.

Mga Uri ng Tulang Paawit o Liriko

1. Awiting Bayan
– ang mga ito ay mula pa sa mga ninuno natin at magpahanggang ngayon ay kinakanta o
inaawit pa rin natin.
Halimbawa:
Lupang Hinirang- ang Pambansang Awit ng Pilipinas, Leron, Leron Sinta, Dalagang Pilipina,
Bahay Kubo, at Paruparong Bukid
2. Soneto
– ang tulang ito ay tungkol sa damdamin at kaisipan. Ito ay may 14 na taludtod. Dito
ay may mapupulot na aral ang mambabasa.

Halimbawa:
Sonnet on Worker’s Rights ni Amado M. Yuson na isinalin sa wikang Filipino ni Joey A.
Arrogante. Ito ay pinamagatang Soneto sa mga Karapatan ng mga Manggagawa.
3. Elehiya
– ang tulang ito ay patungkol sa kamatayan o sa pagdadalamhati, lalo na sa paggunita
sa isang sumakabilang-buhay na.
Halimbawa:
Awit sa Isang Bangkay ni Bienvenido A. Ramos
4. Dalit
– kilala ito bilang awit sa pagsamba sa mga anito. Ngayon, ito ay awit ng papuri sa
Diyos o kaya ay sa Birheng Maria na ina ng Diyos o sa relihiyon.
5. Pastoral
– mga tulang tungkol sa buhay sa bukid.

6. Oda
– ito ay isang papuri, panaghoy, o iba pang masiglang damdamin. Walang tiyak na
bilang ang pantig at taludtod rito.

Tulang Dula o Mga Uri ng Pantanghalan

Page 3 of 8
 Republic of the Philippines
PARTIDO STATE UNIVERSITY
Camarines Sur

1. Komedya
– ang layunin nito ay gawing kawili-wili ang panonood sa pamamagitan ng mga
ginagawa ng pangunahing tauhan. Ang wakas nito ay masaya. Ang kaguluhan sa
bandang simula ay naaayos. Ang pagkakasunod-sunod ng mga tauhan ang
nakapagpapasaya sa mga nanonood.
Halimbawa:
Ang komedyang Kiki-Riki, isang komedyang nakasulat sa Kapampangan at may
isang yugto. Isinulat ni Juan Crisostomo Soto (o Crissot), na tinaguriang “Ama ng
Panitikang Kapampangan”
2. Melodrama
– ginagamit ang tulang ito sa mga dulang musikal.
Halimbawa:
Sarimanok na isinulat ni Steven Prince “Patrick” C. Fernandez.
3. Trahedya
– nauuwi ang dulang ito sa malagim o malungkot na wakas.
Halimbawa:
Ang Trahedya sa Balay ni Kadil na isinulat ni Don Pagusara.
4. Parsa
– ang parsa ay nakapagpapasaya sa mga nanonood dahil sa mga dugtung-dugtong
na mga pangyayaring nakatatawa.
5. Saynete
– ang dulang ito ay tungkol sa mga lugar o pag-uugali ng mga tao.

Mga Uri ng Tulang Patnigan

1. Karagatan
– ginagamit ang tulang ito sa laro, kadalasan tuwing may lamay. Kunwari ay may
matandang tutula tungkol sa dahilan ng laro. Tapos ay paiikutin ang isang tabong
may tanda. Kapag huminto ang tabo sa pag-ikot, ang matatapatan nito ay tatanungin
ng dalaga ng mga salitang matalinghaga o makahulugan. Ang larong ito ay nagmula
sa isang alamat ng isang prinsesang naghulog ng singsing sa karagatan. Ang
sinumang binatang makakuha ng singsing ay siya niyang pakakasalan.

2. Duplo
– ito ang pumalit sa karagatan. Labanan ito ng pagalingan sa pagbigkas at
pagbibigay-katwiran nang patula. Ang mga pagbigkas ay galing sa mga kasabihan,
salawikain, at Bibliya. Ito ay madalas laruin tuwing may lamay sa patay.

3. Balagtasan
– ang balagtasan naman ang pumalit sa duplo. Ito ay debate na binibigkas nang
patula. Ipinangalan ito sa tanyag na manunulat na si Francisco “Balagtas” Baltazar.
Pinatanyag ito ng “Hari ng Balagtasan” na si Jose Corazon de Jesus (Huseng Batute).

Mga Uri ng Anyong Tuluyan

Page 4 of 8
 Republic of the Philippines
PARTIDO STATE UNIVERSITY
Camarines Sur

1. Mga Kwentong-Bayan
Ang kwentong-bayan o folktales sa Ingles ay mga pasalitang pagsasalaysayan sa
tradisyong patuluyan. Kinukwento ito sa pamamagitan ng natural na pag-uusap
na pasalita na karaniwang nangyayari sa pang-araw-araw na pag-uusap. Naiiba
ito sa anyong patula kung saan ang pagbigkas ay artipisyal dahil ito’y taludturang
may sukat at tugma. Ang salitang bayan sa kwentong-bayan ay nagsasaad na
hindi alam kung sino ang taong tiyak o pinakaunang naglahad ng kwento. Ito’y
hindi nasusulat o nakasulat sapagkat ito ay nagpasalin-salin lamang sa bibig ng
marami. Walang tanging nagmamayari nito kundi ang bayan. Ang mga
kwentong-bayan ay nauuri ayon sa nilalaman at pamamaraan ng pagkakalahad
nito.

Alamat o Mito- uri ng kwentong bayan. Ang alamat o legend sa Ingles ay

tumutukoy sa isang uri ng kwentong-bayan na nagsasalaysay tungkol sa
pinagmulan ng mga bagay-bagay. Ito ay mga kwento tungkol sa pinagmulan ng
simula. Ito’y karaniwang kwento tungkol sa diyos o diyosa, bathala, o mga anito.
Kasama na rin dito ang tungkol sa kanilang mga nilalang tulad ng kalikasan,
langit, mundo, at mga unang tao. Kaugnay na rin dito ang tungkol sa pagsamba
ng tao sa maylalang o maykapal (Diyos). May mga pagkakataon ding may mga
nilikha na tanging dinadakila o binabayani. Ito’y dahil sa kanilang katapangan,
kagitingan, o kapangyarihan. Ilan sa mga mito sa ating bansa ay patungkol sa
pagsamba, tulad ng pagkaroon ng tinatawag na Gugurang ng mga Bikolano,
Kabunian ng mga Ilokano, Adwata ng mga Bilaan, at Bathala ng mga Tagalog.
Kung tungkol naman sa mga bayani, ang mga Bikolano ay may Handing, isang
magiting na bayaning pumatay sa isang higanteng ahas.

2. Parabula
-Ang parabula ay karaniwang hango sa Bibliya o Banal na Kasulatan. Sa mga
Kristiyano, ang parabula ay mga pagtuturo at pangangaral ni Hesus noong
magsimula Siya sa Kanyang misyon sa daigdig. Isang halimbawa ng parabula sa
wika Niya ay: “Ang tao ay may mga mata ngunit hindi nakakikita, may mga tenga
subalit hindi nakaririnig.” Sa pamamagitan ng kaisipang ito, mamumuni-muni,
mauunawaan, at makikilala ng isang tao ang kanyang sarili. Ang parabula, tulad
ng pabula, ay masimbolo kaya malalim ang kahulugan at dapat pag-isipan.

3. Pabula
- Katulad din ng alamat at pabula, ang parabula ay nagtataglay ng aral na
nagsisilbing gabay sa ating buhay. Ang anyo nito ay tila kwentong pambata sa
unang tingin dahil payak ang takbo ng banghay at mga karaniwang tao, hayop, o
bagay lamang ang mga tauhan. Kadalasang nababagay ang mga parabula sa mga
taong may kakayahang magpasya gaya ng mga magulang at iba pang mga
nakatatanda upang lalong lumawak ang kanilang pakikitungo sa kanilang sarili,
kapwa, lipunan, at sa larangang kanilang kinabibilangan.

4. Maikling Kwento

Page 5 of 8
 Republic of the Philippines
PARTIDO STATE UNIVERSITY
Camarines Sur

-Ang maikling kwento ay isang makabagong sangay ng panitikan na sadyang

kinakathang masining upang madaling pumasok sa isip at damdamin ng
mambabasa ang isang pangyayari sa buhay na inilalarawan sa kwento. May mga
bahagi at sangkap o elemento ang maikling kwento. Ito ay may simula, gitna, at
katapusan.

5. Nobela
-Ang nobela ay isang masining na sangay ng panitikan na naglalahad o
naglalarawan ng mga pangyayaring nagaganap sa buhay na umiikot ayon na rin sa
mga karanasan ng tao sa kanyang sarili at sa kanyang kapaligiran. Ito’y tinatawag
na kathang-buhay sa dahilang katha o likha ito ng manunulat at ang mga
kasaysayang inilalahad ay mga pangyayaring mamamasdan sa pang-araw-araw na
pamumuhay ng tao sa mundo.

6. Sanaysay
-Ang sanaysay ay isang uri ng panitikang nasusulat sa anyong tuluyan na
karaniwang pumapaksa tungkol sa mga kaisipan at bagay-bagay na sadyang
kinapupulutan ng aral at aliw ng mga mambabasa. Kasama sa mga paksang
nasusulat sa sanaysay ang mga panlasa at hilig, reaksyon at palagay, saloobin at
paniniwala, kalagayan at katauhan, karanasan, at kaalaman ng bawat may-akda.

 Ang mga sumusunod ay mga katangian ng Isang Mahusay na Akdang Pampanitikan:

1. Malinaw ang Paksa

2. Organisado
3. Ang nilalaman ng akda ay may kaugnayan sa paksa
4. Nakapupukaw ng atensiyon at nag-iiwan ng inspirasyon sa mga mambabasa
5. Kredibilidad o Kapani-paniwala
Ayon kay Reyes (1992), ang mahusay na panitikan ay panghabambuhay sapagkat
dinudukal nito ang mga unibersal na kategorya ng kagandahan, katotohanan, at
kabutihan.

Kahalagahan ng Pag-aaral ng Panitikan

 Malalaman ng mga tao ang kanilang kalinangan at kasaysayan.

 Mababatid nila ang kalakasan o kahinaan ng kanilang paniniwala at pag-uugali.
 Magiging matatag at matibay ang kanilang pagkalahi.
 Makikilala ang mga kapintasan at kagalingang pampanitikan upang lalong
mapayabong.
 Magkakaroon ng pagmamalasakit sa ating sariling panitikan.
 Mahalaga ang panitikan upang makilala natin ang ating sarili bilang Pilipino, at
matalos natin ang ating pinagyamang isip at ang angking talino ng ating
pinanggalingang lahi.
 Sa panlipunan, pambansa, at pandaigdigang kaukulan, isa ang panitikan sa
pinagbabatayan ng pagkakaroon ng tagumpay at kabiguan ng isang bansa at ng
ugnayan ng mga bansa.

Page 6 of 8
 Republic of the Philippines
PARTIDO STATE UNIVERSITY
Camarines Sur

Mga Gawain sa Pagkatuto

Gawain Blg. 1 : Kahalagahan ng Panitikan sa akin at sa Lipunan

Panuto: Magsulat ng maikling sanaysay tungkol sa kahalagahan ng panitikan sa lipunan at
sa larangang iyong tinatahak sa kasalukuyan.

Mga Sanggunian:
Lalic, Erlinda D., at Avelinda J. Matic. 2004. Ang Ating Panitikang Filipino. Trinitas Publishing, Inc.
Villafuerte, Patrocinio V. 2000. Panunuring Pampanitikan: Teorya at Pagsasanay. Valenzuela
City: Mutya Publishing House.
Hornedo, Florentino H. 2004. Literatura, Guro, at Bansa: Mga Kwadradong Konseptwal Para sa
Pagtuturo ng Literatura. Manila: UST Publishing House.
Reyes, Soledad S. 1992. Kritisismo: Mga Teorya at Antolohiya para sa Epektibong
Pagtuturo ng Panitikan. Manila: Anvil Publishing.

https://www.academia.edu/36782415/Kahulugan_ng_Panitikan_at_mga_Uri_nito_
https://tl.wikipedia.org/wiki/Panitikan
https://mahalagalau.blogspot.com/2021/08/ano-ang-kahulugan-ng-panitikan-sa-buhay.html

Page 7 of 8
 Republic of the Philippines
PARTIDO STATE UNIVERSITY
Camarines Sur

Page 8 of 8