Uri at Anyo ng Panitikan

1. Tula o patula- naipahahayag sa paraang ang mga salita ay tinataludtod at inihahanay sa isang
estropa o saknong na ginagamitan ng mga piling salita na maaring may sukat, tugma at
talinghaga o maari rin naming wala.
 Ang tula ay kagandahan, diwa, katas, larawan at kabuuan ng tamang kariktang makikita
sa silong ng alin mang langit. (Iñigo ed. Ragalado)
Hal.bugtong, salawikain, kawikaan, kantahin o awiting bayan at mga bulong.

Mga Patula

1. Tulang pasalaysay- tulang maysukat at tugma. Ang layunin ay magsalaysay ng mga pangyayari sa
buhay, pag-ibig at pakikipagsapalaran ng bayani o mga bayaning tauhan sa paraang patula.
a. Epiko- tulang nagsasalaysay ng mga pangyayari tungkol sa pakikipagsapalaran,
kabayanihan at katapangan ng bayaning tauhan na nagtataglay ng mga di-kapani-
paniwalang kakayahan ngunit nakapag-iiwan ng aral at magandang halimbawa sa
mambabasa.
3 Uri ng epiko ayon kay Dr. Arsenio Manuel
 Mircroepic- epikong kompleto sa kaniyang sarili. Maikli at
natatapos sa isang upuan lamang. Halimbawa, Biag ni Lam-ang
ng mga Ilokano.
 Macroepic- ang ipinakikita lamang nito ay isang particular na
bahagi, nag-iisang awit. Halimbawa, Tuwaang ng mga Bagobo
 Mesoepioc- epikong may masasalimuot na insidenste tulad ng
Labaw Donggon ng mga Bisaya. (Gonzalez 31)
2 Uri ng epiko ayon sa pananampalataya
 Epiko ng mga kristiyano
Labaw Donggon ng mga Bisaya
Biag ni Lam-ang ni Pedro bukaneg ng mga Ilokano. Ito ay
unang nasulat sa wikang samtoy noong 1640 at
sinasabing binubuo ng 1000 taludtod. Si Isabelo delos
Reyes ang nagsalin nito sa kastila sa anyong tuluyan.
Nailathala sa El Folkorico Filipino noong 1890.
Sinasabing ang pinakamahabang bersyon nito na
binubuo ng 1,200 ay nalimbag sa Calasiao, Pangasinan
 Tuwaang ng mga Bagobo, Ulalingen ng kalinga, Darangan ng
mga muslim.
b. Awit at korido (metrical romance) –mga tulang maaring totoo o hindi totoo at ang mga
paksa ay hango sa pangyayaring tungkol sa pagkamaginoo at pakikipagsapalaran, at ang
mga tauhan ay mga hari’t reyna, prinsipe at prinsesa.
 Awit- 12 pantig at inaawit nang mabagal sa saliw ng gitara o
bandurya.
 Korido- 8 pantig at binibigkas sa kumpas ng martsa.
c. Ballad- May 6-8 pantig na may himig na awit dahil ito ay inaawit habang may
nagsasayaw.
 2. Tulang liriko/pandamdamin- nagpapahayag ng damdaming maaring sarili ng sumulat o ng ibang
tao, o kaya’y likha ng maharaya o mapangaraping guniguni ng makata na batay sa isang
karanasan.
a. Kantahin o awiting bayan- karaniwang paksa ay pag-big, kawalang pag-asa o
pamimighati, pangamba, kaligayahan, pag-asa at kalungkutan.
b. Soneto- tulang may 14 na taludtod hinggil sa damdamin at kaisipan, may malinaw na
batiran ng likas na pagkatao at sa kabuuan, ito’y naghahatid ng aral sa mambabasa.
c. Elihiya- nagpapahayag ng damdamin o guniguni tungkol sa kamatayan o kaya’y tula ng
pananagis lalo na sa paggunita ng isang yunao.
d. Oda- nagpapahayag ng isang papuri, panaghoy, o iba pang masiglang damdamin; walang
tiyak na bilang ng pantig o tiyak na bilang taludtod sa isang saknong.
e. Dalit- awit na pumupuri sa Diyos o Mahal na Birhen at nagtataglay ng kaunting
pilosopiya sa buhay.
f. Patoral- may layuning maglarawan ng tunay na buhay sa bukid.
3. Tulang pandulaan/pantanghalan- komedya, melodrama, trahedya, parsa, saynete
4. Tulang patnigan- karagatan, tibag, duplo, panunuluyan o pananapatan, panubong, senakulo,
sarswela.

Tuluyan o patuluyan- ay mga salitang pinagsama-sama sa isang paraang patalata ayon sa kinaugalian ng
pagpapahayag na Malaya at binuo ng karaniwang pangungusap.
Tuluyan

1.) Pabula- mga pangyayaring bunga ng malikhaing pag-iisip na gumagamit ng mga tauhang hayop.
Layunin nitong magbigay aral sa mambabasa na karaniwang ibinibigya saw akas sa pamamagitan
ng kasabihan o salawakin.
2.) Alamat- Kathang nagsasaad o nagpapaliwanag tungkol sa pinagmulan ng isang bagay, pook at
pangalan.
3.) Maikling kwento- kathang ang mga pangyayari ay simple, may mga kilos na organisado, may
tunggalian ng mga tauhan, may banghay, may kasukdulan at may katapusan o wakas.
a. Kwento ng tauhan- binibigyang-diin ang pangunahing tauhan o mga tauhang
gumaganap
b. Madulang pangyayari- ang binibigyang pansin ay ang mga pangyayari. Nagkakaroon ng
pagbabago sa kapalaran ng pangunahing tauhan.
c. Katutubong kulay- ang tagpuan o ang kapaligiran ng isang isang pook ang binibigyang
diin o pokus. Ang mga kaugalian, gawi, pamumuhay at paniniwala ng mga tao ay
maingat na inilalarawan.
d. Kababalaghan- ang mga pangyayari ay hindi kapanipaniwala at taliwas sa katotohanan
at karanasan sa tunay na buhay.
e. Katatawanan- may kabagalan at ilang pag lihis sa balangkas ang galaw ng mga
pangyayari.
f. Pakikipag sapalaran- ang kawilihan sa ganitong kwento ay nasa balangkas sa halip na sa
tauhan ng kwento. Ang kawilihan ay nababatay sa pagsubaybay sa mga pangyayari sa
buhay ng pangunahing tauhan.
g. Sikolohiko- inilalarawan ang mga tauhan sa isipan nh mambabasa. Ang suliranin ng may
akda ay maipadama sa mambabasa Ang damdamin ng isang tao sa harapng isang
pangyayari.
h. Talino- ang may akda ay lumilikha ng mas sulirning kalagayan sa simula upang mag
alinlangan ang mambabasa hanggang sa sumapit ang takdang oras ng paglalahad.
Ang umaakit sa mambabasa ay ang pagkakabuo ng ba;angkas sa halip na ang mga
tauhang gumaganap
i. Katatakutan- Ang damdamin, sa halip na ang kilos ang binibigyang diin sa uring ito.
Pinupukaw ang damdamin ng mambabasa at ang mahalaga ay ang bias at kaisahan
4.) Nobela- tinatawag ding kathambuhay. Mahaba kaysa maikling kwento sapagkat
kinasasangkutan ng kawing-kawing at masalimuot na pangyayaring sumasaklaw sa isang
mahabang panahon.
a. Nobelang makabanghay- nobelang nagbibigay-diin sa balangkas ng mga pangyayari.
b. Nobela ng tauhan- nagbibigay-diin sa pangangailangan at hangarin ng tauhan.
c. Maromansang nobela- nagtatanghal sa pag-iibigan.
d. Nobelang pangkasaysayan- ang diin ay nasa mga pangyayari sa isang bansa.
e. Nobelang makasining- nobelang nagbibigay ng malaking pansin sa mahusayna
pagtalakay at paghahanay ng mga pangyayari at paglalarawan ng mga tauhan.
f. Nobela ng layunin- nagbibigay-diin ng mga simulain at mga layunin mahalaga sa buhay
ng tao.
5.) Sanaysay- uri ng tuluyan na naglalahad at tumatalakay sa isang paksaa ayon sa sariling pananaw
at kuru-kuro ng may akda.
a. Komedya- dulang masaya at kawili-wili sapagkat nagtatapos sa tagumpay ng
pangunahing tauhan. Layunin nito ang pukawin at libangin ang kawilihan ng manunuod.
b. Melodrama- dulang may malungot na pangyayari. Ang pangunahing tauhan ay nasusuot
sa mahigpit na pakikipagtunggali subalit saw akas ito ay kanilang napagtatagumpayan.
c. Trahedya- dulang ginagampanan ng mga tauhang pamusok sapagkat kinapapalooban ng
mahigpit na tunggalian. Malungkot ang wakas sapagkat humahantong sa kamatayan o
pagkatai ng pangunahing tauhan.
d. Parsa- dulang may layunin magpatawa sa pamamagitan ng katawa-tawang pananalita at
mga pangyayari.
e. Saynete- ang paksa ng dulang ito ay mga karaniwang ugali na itinatanghal sa paraang
katawa-taw. Ang mga tauhang nagsasalita ay nasa likod ng telon. Kung minsan ay
sinasamahan ng awitan.