PANITIKAN TATLONG ANYO NG PANITIKAN
KAHULUGAN
ARROGANTE (1983) – talaan ng buhay ang panitikan
sapagkat dito naisisiwalat ng tao sa malikhaing paraan
ang kulay ng kanyang buhay, ang buhay ng kanyang
daigdig, ang daigdig na kanyang kinabibilangan at
pinapangarap.
SALAZAR (1995) – ang panitikan ay siyang lakas na
nagpapakilos sa alinmang uri ng lipunan.
WEBSTER (1947) – ang panitikan ay katipunan ng mga
akdang nasusulat na makikilala sa pamamagitan ng
malikhaing pagpapahayag, aestetikong anyo,
pandaigdigang kaisipan at kawalang-maliw.
Panitikan – pagpapayahag ng kaisipan, damdamin,
karanasan at panaginip ng sangkatauhan na nasusulat
sa masining o malikhaing paraan, sa pamamagitan ng
aestetikong anyo at kinapapalooban ng pandaigdigang
kaisipan at dahil nasusulat ang panitikan, natitiyak ang
kawalang maliw nito.
KAHALAGAHAN
A. Lubos nating makikilala ang ating sarili bilang Pilipino
at matatalos natin ang minana nating yaman at talinong
taglay ng ating lahing pinagmulan;
B. Mababatid natin ang kadakilaan at karangalan ng
ating mga sariling tradisyon at kultura.
C. Higit nating mapahahalagahan ang kadakilaan ng
ating kasaysayan, lalo na ang pagpapakasakit ng ating
mga ninuno upang ating tamasin ang kalayaan.
D. Mapapangalagaan natin ang ating yamang
pampanitikan na isa sa ating pinakamahalagang yamang
panlipi.
E. Malilinang ang ating pagmamalasakit sa ating sariling
kultura at maging ang ating malikhaing pag-iisip na ilan
sa mahahalagang pangangailangan upang tayo ay
umunlad bilang isang bansa.
TATLONG URI NG PANITIKAN
1. PASALINDILA – ang paglilipat ay naisasagawa sa
pamamagitan ng dila o bibig. Hal: alamat, mito, awiting
bayan, salawikain, bugtong, at palaisipan.
2. PASALINSULAT – ang paglilipat ay naisasagawa sa
pamamagitan ng titik. Noong una ay mga kongkretong
larawang may kwento ang matatagpuang nakaguhit sa
mga kuweba, balakbak ng kahoy at sa mga dahon,
ngayon ay nakatitik na o kaya nakaimprenta na sa mga
papel.
3. PASALINTRONIKO – ang paglilipat ay naisasagawa sa
pamamagitan ng elektroniko o ng sopistikadong
kompyuter.
1. TULUYAN O PROSA – anyo ng panitikang nasusulat
nang pangungusap. Wala itong sukat at wala ring
tugma. Hal: nobela, maikling kwento, anekdota,
sanaysay, alamat, pabula at iba pa.
a. NOBELA – isang mahabang salaysayin ng mga kawi-
kawing na pangyayari na naganap sa mahabang saklaw
ng panahon, kinasasangkutan ng maraming tauhan at
nahahti sa mga kabanata.
Hal: Noli me Tangere at EL Filibusterismo ni Dr. Jose P.
Rizal at Salawahang Pag-ibig ni Lope K. Santos.
b. MAIKLING KWENTO – isang salaysay ng isang
mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o
ilang tauhan at may isang kakintalan o impresyon.
Hal: Kuwento ni Mabuti ni Genoveva Edroza-MAtute at
Suyuan sa Tubigan ni Macario Pineda.
c. DULA – ito ay isinusulat upag itanghal sa entablado.
Karaniwang nahahati ang isang dula sa tatlo o higit pang
yugto.
Hal: Ang Piso ni Anita ni Julian Cruz Balmaceda at Minda
Mora ni Severino Reyes.
d. ALAMAT – salaysaying nauukol sa pinagmulan ng mga
bagay-bagay. Karaniwang hubad sa katotohanan ang
mga kwentong ito dahil ito’y mga likhang isip lamang.
Hal: Alamat ng Pinya, ALamat ng Lansones
e. PABULA – isang salaysaying kinasasangkutan ng mga
hayop, halaman, at maging ng mga bagay na walang
buhay na kumikilos at nagsasalita na wari ba’y tunay na
mga tao.
Hal: Ang Pagong at ang Matsing.
f. PARABULA – kwentong hinango sa banal na kasulatan.
Layunin nitong mag-iwan ng aral na kapaki-pakinabang
sa buhay.
Hal: Ang Parabula ng Alibughang Anak
g. ANEKDOTA – maikling salaysaying may layuning
umaliw o magbigay-aral sa mga mambabasa. Maaaring
kasangkutan ng mga hayop o mga bata.
Hal: Ang Gamugamo at ang Munting Ilawan
h. SANAYSAY – isang pagpapahayag ng kuro-kuro o
opinion ng isang may-akda hinggil sa isang suliranin o
paksa.
Hal: Editoryal o pangulong tudling
i. TALAMBUHAY – kasaysayan ng buhay ng isang tao.
Maaaring pansarili o iba ang sumulat. Bayograpi at
Awtobayograpi.
j. BALITA – paglalahad ng mga pang-araw-araw na
pangyayari sa lipunan, ibayong dagat, lalawigan,
kalakalan, agham, edukasyon, pinilakang-tabing at
marami pang iba.
k. TALUMPATI – isang pagpapahayag na binibigkas sa
harap ng mga tagapakinig. Ito ay maaaring humikayat,
magbigay impormasyon, magpaliwanag, mangatwiran.
2. PATULA – ang akdang patula ay may apat na uri
A. TULANG PASALAYSAY – kwento ng mga pangyayari at
nasusulat nang patula, may sukat at may tugma.
Hal: Epiko, Awit at Korido
EPIKO – tulang nagsasalaysay hinggil sa kabayanihan,
katapangan, at pakikipagsapalaran ng isang
pangunahing tauhan sa gitna ng mga pangyayaring hindi
kapani-paniwala.
Hal: Biag ni Lam-ang at Indarapata at Sulayman
AWIT AT KORIDO – patulang salaysay na paawit kung
basahin. Kinapapalooban ng mahika, kababalaghan at
kapangyarihan.
Awit – may 12 pantig ang bawat taludturan (Florante at
Laura)
Korido – may 8 pantig ang bawat taludturan (Ibong
Adarna)
B. TULANG PANDAMDAMIN O LIRIKO – tulang
tumatalakay sa marubdob na damdamin ng may akda o
ng ibang tao.
Hal: awiting-bayan, soneto, elehiya, dalit, pastoral, oda
AWITING BAYAN – maikling tulang binibigkas ng may
himig. Karaniwan itong nagpasalin-salin sa iba’t ibang
henerasyon kung kayat hindi na matukoy kung sino ang
may akda nito.
Hal: Chit Chiritchit, Leron-Leron Sinta at Bahay Kubo
SONETO – tulang may 14 na taludtod hinggil sa
damdamin at kaisipan at karaniwang naghahatid ng aral
sa mambabasa.
Hal: Sonnet ni Jose Garcia Villa at Soneto ng Buhay ni
Fernando Monleon.
ELEHIYA – tulang nagpapahayag ng panimdim dahil sa
pagyao ng isang minamahal.
Hal: Ellegy ni Thimas Gray at Awit sa Isang Bangkay ni
Bienvenido A. Ramos
DALIT – isang tulang inaawit bilang pagpuri sa Diyos o sa
Mahal na Birhen.
Hal: Ang Dalit kay Maria
PASTORAL – tulang naglalarawan ng paraan ng
pamumuhay sa kabukiran.
Hal: Bayani ng Bukid ni Al Q. Perez
ODA – isang tulang paghanga o pagpuri sa isang bagay.
Hal: Ode to the Nightingale
C. TULANG PADULA O DRAMATIKO – tulang isinasadula
sa entablado o itinatanghal sa dulaan na ang mga
tauhang gumaganap ay nag-uusap ng patula.
Hal: La India Elegate Y El Negrito Amante ni Francisco
Baltazar
D. TULANG PATNIGAN – ito’y mga laro o paligsahang
patula na noo’y karaniwang isinasagawa sa bakuran ng
mga namatayan.
Hal: Karagatan, duplo at balagtasan
3. PATANGHAL – anyo ng panitikang isinasadula sa
entablado, sa bahay, sa bakuran, sa paaralan o kahit
saan. Simple man ang dula, tula, kuwento na inihantad
sa entablado o ipinalabas sa lansangan tulad ng
senakulo ay maituturing na itong patanghal.
MGA SALIGAN SA PANUNURING PAMPANITIKAN
Sa pagpapahalaga, ang manunuri ay dapat na:
- magkaroon ng likas na kuro-kuro
- ang pinagdadaanan at kasalukuyang buhay ng may
akda ay kailangang maliwanag sa manunuri
- ang manunuri any kailangang tapat
KAHALAGAHAN NG PAGSUSURI
- hindi madali ngunit mahalaga
- ang manunuri ay nagtitimbang-timbang o pinag-iisipan
muna ang kaniyang sasabihin o isusulat tungkol sa
bagay na nais bigyang pansin.
KADAHILANAN KUNG BAKIT MAHALAGA ANG
PAGSUSURI:
1. Ang bunga ng pagsusuri ay ang pantay na paghuhusga
sa akda kung saan ang mambabasa ay nakakalikom ng
higit na kaalaman tungkol sa likhang sining.
2. Naipapaliwanag ang mensahe at layuning napapaloob
sa akda.
3. Ang makatarungang pagsusuri ay magiging sandigan
ng higit pang pagpapalawak at pagsulong ng manunulat
at ng panitikan.
4. MAgiging istilo ng manunulat ay natutuklasan sa
pamamagitan ng pagsusuri.
MATALINONG PAMUMUNA
Paliwanag o ideya tungkol sa kung ano ang tinaguriang
matalinong pamumuna:
- mahusay na reaksyon o komento
- pagsusuri ng detalye
- balanseng pamumuna (positibo at negatibo)
MAPANURING PAGBABASA
LAPP at FLOOD (1978) – ang pagbabasa ay paraan ng
pagkilala ng nakalimbag na sagisag at pagbibigay-
kahulugan nito.
DR. LYDIA P. LALUNIO (1985) – ang pagbabasa ay isang
proseso na nangangailangan ng pag-iisip,
pagpapahalaga, pagpapasya, pagwawangis at paglutas
ng suliranin.
LORENZO et al. (1997) – ang pagbabasa ay ang tiyak at
madaliang pagkilala ng ayos at pagkakasunod-sunod ng
mga salita, pagsasama-sama ng mga salita para
makabuo ng ideya at kahulugan.
DR. PAQUITO B. BADAYOS (1999) – ay nagsasaad na ang
pagbabasa ay isang proseso ng pag-iisip at ito’y
prosesong interaktibo.
Mapanuring Pagbabasa – ay ang pagbabasa ng isang
artikulo, pahinang babasahin, akdang pampanitikan na
maaaring maikling kwento, nobela, dula at iba pa na
kung saan ay pinagliliming mabuti ang binabasa.
Sa pamamagitan ng mapanuring pagbabasa, maaaring
ilahad ng mambabasa ang kaniyang pagsang-ayon o
kaya’y pagtutol sa punto ng may akda.
BATAYAN NG PAGSUSURI
Ayon kay PROPESORA NENITA PAPA, ang mga
sumusunod ay dapat tandaan.
- tukuyin ang uri ng katha
- basahin ng masinsinan at gumawa ng lagom
- bigyang halaga ang istilo
- kahusayan at kahinaan
- pagbibigay kahulugan at katuturan
- batayan ang kailangan
- may batayan
Mapanuring Mambabasa – ay malayang
nakakapaglahad ng mga reaksyon, sariling pananaw
tungkol sa nais ipabatid ng manunulat.
Matalinong Pamumuna – ay isang magandang hakbang
tungo sa ikaliliwanag ng mga akdang pampanitikan.
Paliwanag o ideya tungkol sa kung ano ang tinaguriang
matalinong pamumuna:
- mahusay na reaksyon o komento
- pagsusuri ng detalye
- balanseng pamumuna (positibo at negatibo)
- walang kinikilingan
- pagtuon ng pansin sa nais ipabatid
- pagpapahalaga sa kalakasan ng akda
- pagtukoy sa kahinaan at pagmungkahi ng ikagaganda
nito
- sining sa paggawa ng mga pagpapasya o paghatol.
MGA PANANAW AT TEORYANG PAMPANITIKAN
- Nakatutulong ang mga pananaw at teoryang
pampanitikan kung paano napapahusay ang
pagtatalakay at napapalalim ang pagsusuri ng isang
akdang pampanitikan.
Pananaw – tumutukoy sa paniniwala o persepsyon ng
isang akdang pampanitikan.
Teorya – tumutukoy sa simulain o prinsipyo ng mga
tiyak na kaisipang kailangan sa paglikha ng malinaw at
sistematikong paraan ng paglalarawan o
pagpapaliwanag ng isang bagay.
1. HUMANISMO – nagmula sa latin na nagpapahiwatig
ng mga “di-siyentipikong” larangan ng pag-aaral tulad
ng wika, panitikan, retorika, pilosopiya, sining, atbp.
 Ito ay napapangkat sa tatlo: Humanismo bilang
Klasismo, Modernong Humanismo, at Humanismong
Umiinog sa Tao.
 Maituturing na pagbabalik sa klasismo.
 Kabilang sina San Agustin at Alcuin sa humanismo
 Sina Irving Babbit at Paul Elmer More ay maituturing
na modernong humanista
 Batayang premis ng Humanismo: Ang tao ay
rasyunal na nilalang na ang kakayahang maging
makatotohanan at mabuti.
 Karaniwang ginagamit ang humanismo upang
ilarawan ang kilusang pampanitikan at kultura sa
kanlurang Europa noong ika-14 hanggang ika-15 na
siglo.
 Mainam na tingnan ang mga sumusunod:
a. pagkatao;
b. tema ng kwento;
c. mga pagpapahalagang pantao: moral ba o etikal?
d. mga bagay na nakaiimpluwensya sa pagkatao ng
tauhan; at
e. pamamaraan ng pagbibigay-solusyon sa problema.
2. IMAHISMO – binibigyang diin nito ang pagpili ng tiyak
na salita, kalayaan sa pagpili ng mga paksa at porma at
ang paggamit ng mga salitang karaniwang ginagamit sa
araw-araw.
 Makatang Amerikano na sina Ezra Pound, Amy
Lowell, John Gould Fletcher at Hilda Doolittle.
 Sa Inglatera naman ay sina D.H. Lawrence at Richard
Aldington.
 Ang mga sikat na koleksyon ng mga tula sa imahismo
ay ang Des Imagistes: An Anthology (1914) at ang
tatlong antolohiya na binuo ni Amy Lowell sa ilalim ng
titulong Some Imagist Poets.
3. EKSISTENSYALISMO – ang terminong ito ay
nagpapahayag ng mahahalagang paksain: Ang
konkretong buhay at pakikihamok ng indibidwal at ang
usapin ng indibidwal na kalayaan at pagpili.
 Ang kalayaang pumili ay kasama ng komitment at
responsibilidad.
 Ayon kay Jean-Paul Sartre, nauuna ang eksistens
bago ang esens.
 Nakatuon sa interpretasyon ng buhay ng tao sa
mundo kasama ang mga problemang hatid nito.
1. Ang eksistens ay lagging partikular at indibidwal.
2. Ang eksistens ay nakatuon lamang sa problema ng
eksistens mismo o ng isang pagiging nilalang.
3. Nagpapatuloy ang pagsusuring mayroong iba’t ibang
posibilidad.
4. Dahil sa mga posibilidad na ito, ang buhay ng tao ay
itinakda ng kanyang mga desisyon.
 Mula sa batayang ito, iba-iba at maaaring
magkakasalungat na direksyon ang tunguhin ng
eksistensyalismo. Maaari itong maging theistic o
atheistic.
4. DEKONSTRUKSYON – ang pinagmulan ng pag-aaral ng
dekonstruksyon ay si DERRIDA JACQUES (1930).
 Ito ay nagpapakita ng maraming layer ng kahulugan.
Ito rin ay paraan ng pag-aanalisa ng teksto batay sa
ideya na ang mamababasa at hindi ang manunulat ang
sentral sa pagbibigay nito ng kahulugan.
5. PEMINISMO – pagsusuri ng panitikan at awtor mula
sa punto de vista o pananaw ng isang peminista.
 Naniniwala ang mga peminista na ang panitikan ay
hindi nyutral o walang pagkiling kundi ito’y produkto ng
panlipunan at pangkulturang kalagayan.
 Nakatuon sa kababaihan bilang mambabasa at sa
mga kababaihan bilang manunulat.
 Unang tradisyon – ukol sa mga kababaihan bilang
tagakonsumo ng mga ginawang panitikan ng mga
kalalakihan.
 Ikalawang tradisyon – ang pagpansin sa kababaihan
bilang manunulat.
 Sinusuri sa peminismong kritisismo ang papel na
ginagampanan ng mga babaeng karakter at ang mga
temang ikinakabit sa kanila.
 Sa pagtakbo ng panahon at kasaysayan, marami ang
namulat sa pangangailangang bigyang pansin ang mga
kababaihan kung hanggang saan ang partisipasyon nila
sa mga institusyong panlipunan. Ito ang batayan sa
pangangailangan ng pagbabago upang malayang mabuo
ng babae ang kanyang sarili.
6. ROMANTISISMO – ibinabandila nito ang
indibidwalismo kaysa kolektibismo, rebolusyon kaysa
koserbatismo, inobasyon kaysa tradisyon, imahinasyon
kaysa katwiran, at likas kaysa pagpipigil.
 Itinuturing na pagtatakwil sa pagpapahalagang
klasismo tulad ng kaayusan, kapayapaan, pag-uugnay-
ugnay, ideya, at rasyunal.
 Ang terminong romantiko (maromantiko) na ang ibig
sabihin ay nahahawig sa malapantasyang katangian ng
midyebal na romansa.
 Ang inspirasyon para sa romantikong pamamaraan
ay nagmula sa Pranses na si Jean Jacques Rousseau at sa
manunulat na Aleman na si Johann Wolfgang van
Geothe.
 Ang panitikang ito ay nagbibigay-diin sa pleksibilidad
ng nilalaman, nanghihikayat sa pagbubuo ng
kumplikado at mabilis na pangyayari sa mga kwento at
pinapayagan ang pagsasanib ng iba’t ibang uri at paksa
at malayang istilo.
 Dalawang uri: TRADISYUNAL at REBOLUSYUNARYO
 Ang tradisyunal ay humihilig sa makasaysayan at
pagpapanatili o pagbabalik sa mga katutubo at
tradisyunal na pagpapahalaga.
 Ang rebolusyunaryo ay bumabaling sa pagtatatag ng
bagong kultura na may pagpupumiglas, kapusukan, at
pagkamakasarili.
7. NATURALISMO – lahat ng nilalang at pangyayari sa
sangkalawakan ay natural.
 Hindi naniniwala sa mga bagay na supernatural.
 Pinaniniwalaan dito na maaaring makilala at mapag-
aralan ang kalikasan sapagkat mayroon itong
regularidad, kaisahan at kabuuan batay sa likas na batas
nito.
 Laging naihahambing ang naturalismo sa
materyalismo.
 Maaari ring ihambing ang naturalismo sa ibang
teorya tulad ng dualismo, monismo, ateyismo, teyismo
at idealismo na sinasabing ilan lamang sa malawak na
baryasyon ng pananaw ng naturalismo.
 Naging popular ang naturalismo dahil kina F.J.E.
Woodbridge, Morris R. Cohen, John Dewey, Ernest
Nagel at Sidney Hook.
 Layon ng naturalismo na ipakita nang walang
paghuhusga ang isang bahagi ng buhay.
 Tinatawag din itong ekstensyon ng realismo.
8. REALISMO – layon nitong ipakita ang karanasan ng
tao at lipunan sa isang makatotohanang pamamaraan.
 Unang ginamit noong 1826 bilang paglalarawan sa
doktrinang nakabatay sa makatotohanan at wastong
paglalarawan ng lipunan at buhay.
 Auguste Comte – Ama ng Sosyolohiya
 Iba’t ibang pangkat ng pagsusuring realismo sa
panitikan:
Pinong Realismo – ang kadalisayan ng bagay bagay at
iwinawaksi nito ang anumang pagmamalabis at
kahindik-hindik.
Sentimental na Realismo - mas optimistiko at inilalagay
ang pag-asa sa damdamin kaysa kaisipan sa paglutas sa
pang-araw-araw na suliranin.
Sikolohikal na Realismo - inilalarawan ang internal na
buhay o motibo ng tao sa pagkilos.
Kritikal na Realismo – inilalarawan ang mga gawain ng
isang lipunang burgis upang maipamalas ang mga
aspetong may kapangitan at panlulupig nito.
Sosyalistang Realismo – paglalahad ng kalagayan ng
lipunang maaaring mabago tungo sa pagtatayo ng
lipunang pinamumunuan ng mga uring anak pawis.
Mahiwagang Realismo – pinagsanib nito ang pantasya
at katotohanan nang may kamalayan. Pinagsama ang
impluwensya ng mito at karunungang bayan sa takbo ng
kwento upang masalamin ang mga katotohanang
nagaganap sa lipunan.
9. MARXISMO – isang lipon ng doktrinang pinaunlad
nina Karl Marx at Fredrich Engels.
 Tatlong batayang ideya: pilosopiya ng pagtingin sa
tao, teorya ng kasaysayan at pampulitika’t pang
ekonomiyang programa.
 Nagagamit ang Marxistang pananaw sa pagsusuri ng
kalagayang panlipunan, pag-uugali at motibasyon ng
mga tauhan sa kwento.
 Binibigyang pansin nito ang mga umiiral na
tunggalian ng tauhan sa sarili nya, sa ibang tauhan, sa
lipunan o sa kalikasan.
 Mao Tse Tung – di nararapat tayong magsimula
buhat sa mga mahihirap unawaing depinisyon kundi sa
mga katotohanang walang pinapanigan at sa pagsusuri
sa mga katotohanang ito.
10. PANANAW SOSYOLOHIKAL – hindi lamang ang
kasiningan at angking katangian ng akda ang binubusisi,
kundi pati na rin ang bahagi ng lipunan at kasaysayang
pinagluwalan nito.
 Kinikilala nito ang ugnayan ng likhang sining at
lipunan.
 Hindi sapat na suriin lamang ang akda kundi pati na
rin ang lipunang kinabibilangan ng may akda.
 Ayon kay Taine, ang panitikan ay bunga ng salinlahi,
at ng panahon akapaligiran.
 Tinitingnan ang kalagayan at ugnayan ng mga
panlipunang institusyon tulad ng pamahalaan,
simbahan, pamilya, paaralan, atbp. sa sitwasyon at
oportunidad para sa mga mamamayan nito.
11. KLASISMO – paggamit ng istilo o esterikong
prinsipyo ng mga Griyego o Romanong klasikong arte at
panitikan.
 Tumutukoy sa paggamit ng mga prinsipyo sa musika.
 Renasimyento ang pinakaimportanteng panahon ng
klasismo.
 Ang “neoklasismo” ay madalas na ginagamit sa
pagtukoy sa pagbabalik ng klasismo.
 Nakasentro ito sa dulang itinanghal.
 Naging popular ang komedya at trahedya bialng
dalawang pinakatanyag na uri ng dula sa mga uri ng
dulang itinanghal.
 Matipid sa paggamit ng wika ang mga klasista,
maingat sa pagsasalita at pagpapahayag ng damdamin.
 Para sa kanila hindi angkop ang paggamit ng salitang
balbal at paggamit ng labis na emosyon.
 Ang akdang klasiko ay taglay ang mga sumusunod na
katangian: pagkamalinaw, pagkamarangal, pagkapayak,
pagkamatimpi, pagkaobhetibo, pagkakasunod-sunod at
pagkakaroon ng hangganan.
 Hal: Florante at Laura ni Francisco Balagtas
12. PORMALISMO – ang panulaan ay hindi panulaan
dahil sa proseso ng wika.
 Ayon kay Jakobson (1921), ang panulaan ay anyo ng
wika na ang oryentasyon ay sa sarili nitong anyo o
porma.
 Kabilang ang mga isinulat ni Coleridge na itinuturing
niyang “buahy” dahil sa kaisahang nakapaloob dito.
 Layunin nitong matuklasan at maipaliwanag ang
anyo ng akda.
 Walang pagtatangkang busisiin ng teoryang ito ang
buhay ng may akda. Tanging ang pisikal na katangian ng
akda.
 Ang tunguhin ng teoryang ito ay matukoy ang
nilalaman, kaanyuan o kayarian at paraan ng
pagkakasulat ng akda.
 Ang teksto mismo ang pokus sa paggamit ng
teoryang pormalismo.
ANG IMPLUWENSYA NG PANITIKAN
A. BANAL NA KASULATAN O BIBLIYA – ang nagging
pinakabatayan ng pananamplatayang Kristiyano sa
buong daigdig.
B. KORAN mula sa ARABIA – ang pinakabibliya ng
Muslim.
C. ILLIAD at ODYSSEY ni HOMER – kinatutuhan ng mga
mitolohiya at alamat sa Gresya.
D. MAHABHARATA – tumatalakay sa kasaysayan ng
pananampalataya sa India. Ipinapalagay itong
pinakamahabang epiko sa daigdig.
E. CANTERBURRY TALES NI CHAUCER – naglalarawan sa
pananampalataya at pag-uugali ng mga Ingles noong
unang panahon.
F. UNCLE TOM’S CABIN NI HARRIET BEECHER STOWE –
nagbukas sa mga mata ng Amerikano sa kaapihan ng
mga lahing itim at naging simula ng paglaganap ng
demokrasya sa buong daigdig.
G. DIVINA COMEDIA NI DANTE – nagpapahayag ng
moralidad, pananampalataya at pag-uugali ng mga
Italyano noong panahon.
H. EL CID COMPEADOR – naglalarawan sa katangiang
panlipi ng mga Kastila at kasaysayan ng Espanya.
I. ISANG LIBO AT ISANG GABI – akdang nagmula sa
Arabya at Persya. Naglalarawan ito ng pamahalaan,
kabuhayan at lipunan ng mga Arabo at Persyano.
J. AKLAT NG MGA ARAW NI CONFUCIUS – naging
batayan ng pananampalataya ng mga Intsik.
K. AKLAT NG MGA PATAY – naglalarawan ng mga kulto
ni Osiris at tumatalakay sa mitolohiya at teolohiya ng
Ehipto.
L. AWIT NI ROLANDO – kinapapalooban ito ni Doce
Pares at Roncesvalles ng Pransya. Isinasalaysay dito ang
gintong panahon ng Kristianismo sa Pransya.
ANG ISYU NG KAHIRAPAN
World Bank - ang kahirapan ay kondisyon ng tao kung
saan mayroon siyang kakulangan sa mga pangunahing
pangangailangan tulad ng pagkain at tubig. Kaakibat din
dito ang kabiguan ng mga tao na makakain ng tatlong
beses sa isang araw.
ANG KAHIRAPAN SA IBA’T IBANG ASPETO
EKONOMIYA
 ang pangkat na komokontrol sa kayamanan ng isang
bansa ay tinatawag na OLIGARCH o isang kasapi ng
OLIGARCHY.
 Oligarchy – ay isang kaayusan ng bansa kung saan
ang kapangyarihan at kayamanan ay nakalagay sa maliit
na bilang ng mga tao. Isinusulong lamang ng mga ito
ang pansariling interes ng kanilang uri.
 Upang magkaroon ng patas at pantay na
oportunidad:
1. Huwag iluklok sa kapangyarihan ang mga oligarch.
2. Dapat maging aktibo ang pamahalaan at pagbubukas
ng oportunidad sa mga Pilipino upang
makapamuhunan.
 Dahil sa unemployment at underemployment ay mas
mababang kita ng mga Pilipino kumpara sa kanilang
mgapangangailangan, napipilitan ang ilang mga Pilipino
na magtrabaho sa iabng bansa.
 Ang WORKFORCE ang bahagi ng populasyon ng
bansa na nasa tamang edad upang makapagtrabaho.
 Ang Gross Domestic Product ay nagiging sukatan ng
paglago ng ekonomiya ng bansa.
 Underemployment – pagkakaroon ng trabaho na
kaunti ang bayad o kaunti ang oras ng pagtatrabaho na
nagtutulak sa isang tao upang humanap ng dagdag na
kita o dagdag na trabaho. Pagkakaroon ng trabaho na
hindi angkop sa kurso o overqualified.
 Unemployment – isang kondisyon kung saan ang
mga manggagawa ay walang makita o mapasukang
trabaho sa kabila ng kanilang sapat na pinag-aralan at
kakayahan.
 Paglaganap ng krimen – dahil sa pagiging desperado
ng mga taong nangangailangan ng panustos upang
mabuhay.
POLITIKA
 Korapsyon – tumutukoy sa kawalan ng integridad at
katapatan. Ito rin ang dahilan kung bakit nananatiling
mahirap ang mga Pilipino at hindi makaangat sa
kabuhayan nila. Ipinagkakait nito sa mahirap ang
karapatang mapagbuti ang katayuan nila sa buhay.
LIPUNAN
 Kakulangan sa Edukasyon – batay sa DEPED nasa
higit kumulang 7% ang drop out rate sa elementary at
high school levels sa Pilipinas.
 Mga pangunahing dahilan:
Kakulangan sa panustos
Malayo sa tinitirahan
Tinatamad
Walang interes
Mababang grado, atbp.
ANG LIPUNAN
EMILE DURKHEIM – ang lipunan ay isang buhay na
organism kung saan nagaganap ang mga pangyayari at
gawain. Ito ay patuloy na kumikilos at nagbabago.
KARL MARX – ang lipunan ay kakikitaan ng tunggalian o
kapangyarihan. Ito ay nabubuo dahil sa pag-aagawan ng
mga tao sa limitadong pinagkukunang-yaman upang
matugunan ang kanilang pangangailangan.
CHARLES COOLEY – ang lipunan ay binubuo ng tao na
may magkakawing na ugnayan at tungkulin.
NAuunawaan at higit na nakikilala ng tao ang kanyang
sarili sa pamamagitan ng pakikisalamuha sa iba pang
miyembro ng lipunan.
 Ang lipunan ay tumutukoy sa mga taong sama-
samang naninirahan sa isang organisadong komunidad
na may iisang batas, tradisyon at pagpapahalaga.
Binubuo ng iba’t ibang institusyon, ugnayan at kultura.
ISTRUKTURANG LIPUNAN
Mga Elemento:
1. INSTITUSYON – isang organisadong sistema ng
ugnayan sa isang lipunan
a. pamilya
b. edukasyon
c. ekonomiya
d. relihiyon
e. pamahalaan
2. SOCIAL GROUP – tumutukoy sa dalawa o higit pang
taong may magkakatulad na katangian na nagkakaroon
ng ugnayan sa bawat isa at bumubuo ng isang ugnayang
panlipunan.
 Dalawang uri:
Primary Group – tumutukoy sa malapit at impormal na
ugnayan ng mga indibidwal.
Secondary Group – binubuo ng indibidwal na may
pormal na ugnayan sa isa’t isa.
3. STATUS – tumutukoy sa posisyong kinabibilangan ng
isang indibidwal sa lipunan.
 Dalawang uri:
Ascribed Status – nakatalaga sa isang indibidwal mula
nang siya ay ipinanganak. Hindi ito kontrolado ng isang
indibidwal.
Achieved Status – nakatalaga sa isang indibidwal sa bias
ng kanyang pagsusumikap. Maaaring magbago ang
isang indibidwal ang kanyang achieved status.
4. GAMPANIN – tumutukoy ang mga gampaning ito sa
mga karapatan, obligasyon, at nga inaasahan ng
lipunang kanyang ginagalawan. Ang mga gampaning ito
ang naging batayan ng kilos ng isang tao sa lipunang
kanyang ginagalawan.
ISYUNG PERSONAL at ISYUNG PANLIPUNAN
SOCIOLOGICAL IMAGINATION
 C. Wright Mills (1959) – mahalagang malinang ang
isang kakayahang makita ang kaugnayan ng mga
personal na karanasan ng isang tao at ang lipunang
kanyang ginagalawan.
 Kapag nalinang sa atin ang abilidad na ito, masusuri
natin ang koneksyon ng mga isyung personal at isyung
panlipunan.
 Mahalaga ito sa pagbibigay ng koneksyon sa mga
pangyayari sa ating buhay bilang isang indibidwal at
pangkalahatang kaganapan sa lipunang ating
ginagalawan.
 Hal: usaping pantrapiko
ISYUNG PERSONAL
 maituturing ang isyung ito na pribadong bagay na
nararapat solusyunan sa pribadong paraan.
ISYUNG PANLIPUNAN
 isang pampublikong bagay, karaniwang kaugnay ito
ng krisis o suliranin sa mga institusyong panlipunan