+

ANG PAGSASALING PAMPANITIKAN

SA KURIKULUM NG K to 12:
Kabuluhan, Kasanayan, at Kahalagahan
RAQUEL E. SISON-BUBAN, PhD
PAMANTASANG DE LA SALLE-MAYNILA
+ ANTOINE DE SAINT-EXUPERY
+
Ano ang pagsasalin?

n  Maramingdepinisyon, pakahulugan, at mga

teoryang tungkol sa pagsasalin

n  Sintanda ng sibilisasyon ang pagsasalin

n  SALIN salitang Javanese

n  To shift “maglipat”
n  To change “magpalit”; “magbago”
+ Ayon kay Jakobson (1959: 114)
may tatlong uri ng pagsasalin:

1- Intralinggwal (rewording)

2- Interlinggwal (translation proper)

3- Intersemiotiko (transmutation)
+
Ano ang pagsasaling pampanitikan?

n  Ang
pagsasaling pampanitikan ay isang uri ng
pagsasaling naiiba sa pangkaraniwan at
pangkalahatang konsepto ng pagsasalin.

n  Sinasalaminng pagsasaling pampanitikan ang

imahinasyon, matayog na kaisipan, at ang
intuitibong panulat ng isang may-akda.
+

n  Sa katunayan, natutukoy kung ano ang isang

akdang pampanitikan dahil sa taglay nitong
estetika.

n  Binuod ni Belhaag (1997: 20) ang mahahalagang

katangian ng pagsasaling pampanitikan:

-  Ekspresibo

-  Konotatibo

-  Pragmatiks
+
- Simbolikal
-  Nakapokus sa anyo at nilalaman
-  Subhektibo
-  Bukas sa iba’t ibang pagpapakahulugan o
interpretasyon
-  Hindi kumukupas at may katangiang unibersal
-  Gumagamit ng mga natatanging pamamaraan
upang itampok ang bisang pangkomunikatibo–
isang pagkiling sa intensiyong humiwalay sa mga
alituntuning pangwika/panggramatika
+ Sino-sino daw ang may “K” sa
pagsasalin ng mga akdang
pampanitikan?

n  Hindi sapat na marunong lamang ng isang

banyagang wika ang isang tagasalin.
n  Kailangan ding maging maalam siya sa kultura ng
wikang kanyang isinasalin.
n  Kailangang nauunawan din niya at nararamdaman
iyong sinasabing “foreign culture mentality.”
+

n  Madalasna nagiging pangunahing konsiderasyon

para sa oryentasyong hinihingi sa propesyonal na
pagsasaling pampanitikan ang eksposyur at
kaalaman sa komunikasyong kros-kultural at
philological (kaalamang linggwistikal);

n  Binibigyangpagkakataon nito na malampasan o

higitan ng isang tagasalin ang kanyang sariling
kultura.
+

n  Dapatisaisip ng sinumang tagapagsalin ng mga

akdang pampanitikan na ang pagsasalin ay
itinuturing na isang anyo ng komunikasyong
bilinggwal at interkultural;

n  Dagdag
pa rito, kailangang isaalang-alang din na
ang mga tekstong nasa SL at TL ay nalikha mula sa
magkaibang sitwasyon at sa magkaibang kultura.
+
Dapat isipin:

n   May
isang pangunahing personalidad sa pagitan
ng teksto at mambabasa at ito ang tagasalin; at
laging kaakibat ng kanyang gawain bilang
tagasalin ang pagsala sa mga pagpapahalagang
moral at espiritwal na siyang inaaasahang tutulong
sa pagsipat ng mababasa sa realidad na nililikha
ng akda;

n   Kailangang patuloy na magsanay ang isang

tagasalin.
+
Ilang praktikal na bagay:

n  Una, kinakailangang
magkaroon ng dahan-dahang
kasanayan sa pag-unawa ng isang akdang salin
ang mambabasa at ang tagasalin;

n   Ikalawa, kailangang
bantayan ang mga
natatanging pekulyaridad na kaakibat ng bawat
hakbanging kasangkot sa proseso ng pagsasalin;
+

n  Ikatlo, isaalang-alang
ang mga kondisyon sa
edukasyon (bilang ng mga oras na laan para sa
pagsasalin ng akda, mga programang
kapapalooban ng pagsasalin at/o pagbabasa ng
salin, at maging ang gagamiting modelo ng
pagbabasa na gagamitin;

n   Ikaapat, pataasin
ang kompetens at kahusayang
pangwika ng mga magsasalin at target na
mambabasa (Aksyonova, 2006; Komissarov, 1997).
+
Sa ibang salita--

n  Hindisapat ang marunong lamang ng dalawang

wika ang isang tagasalin; kinakailangan ding may
malalim na kabatiran siya tungkol sa mga
alituntunin at mga kondisyong itinatakda sa
paglilipat-wika mula sa bawat yunit nito hanggang
sa mga pagkakaibang kultural at pragmatik.
(Komissarov, 1990)
+
Kung gayon--

n  Ibig
sabihin, dapat marunong mag-interpret ang
isang tagasalin ng akdang pampanitikan.
+
Bakit nga uli?

n  Sa
pagsasalin ng anumang akdang sining,
makatutulong ang pagkakaroon ng malalim na
pag-unawa sa akda.

n  Napadadali ng malalim na pag-unawa ang

pagsipat sa akda.

n  Samantala, tumutuon naman ang walang habas na

editing ng salin sa kahusayan sa kinagisnang wika
ng tagasalin sa anyong pasulat.
+
Kabuluhan ng Pagsasalin sa
Kurikulum ng K to 12
n  Nagagawa nitong gisingin ang kamalayan ng mga mag-
aaral sa iba’t ibang panitikan mula sa iba’t ibang panig
ng bansa at ng daigdig

n  Nagsisilbing
tulay ang pagsasalin upang lalong
lumawak ang kaalamang pangwika ng mga
mambabasa (salitang kultural)

n  Nasasanay nito ang mag-aaral na maging sensitibo sa

iba’t ibang paraan ng pagpapakahulugan o
pagbibigay-interpretasyon sa iba’t ibang tekstong
limbag
+
Bakit kailangang magsalin ng
mga akdang pampanitikan?
n  Hindi
maitatwang may gampaning papel ang
pagsasalin sa pagpapaunlad ng isang wika katulad
ng sinabi ng pilosopong si Vossler (1932:177) sa
Venuti 2000,

“ang pagsasalin ay instrumental sa preserbasyon at

development ng mga pambansang wika”.
+
+
+
May itinakdang babasahin ba na
dapat maisalin? (Kanon)
n  1985-1997 Canon of Philippine Literature na pinondohan ng
FORD Foundation

n  Kailangan ng apdeyt

n  Batay sa rekomendasyon ng DepEd na nakasaad sa K to 12

Gabay Pangkurikulum sa Filipino

n  Imbentaryo ng salin sa Filipino mula sa Sentro ng Wikang

Filipino sa UPD
+
+
+
+
+
Isang halimbawa ng salin:

n  PAMAGAT

Dula:

A STREET CAR NAMED DESIRE

(Tennessee Williams)

Salin sa Filipino:

Huling Biyahe

(Efren Abueg)
+ Narito ang isang bahagi ng dula
ni Williams sa Steffensen
(518-519) na “A Streetcar Named
Desire”, Unang Yugto, Unang
Tagpo (Blanche, Stella) :
Blanche: (Faintly to herself.) I’ve
got to keep hold of myself!
(Stella comes quickly around the
corner of the building and runs to
the door of the downstairs flat)
Stella: (Calling out joyfully)
Blanche! (For a moment they stare
at it each other. Then Blanche
springs up and runs to her with a
wild cry)
Narito naman ang isang sipi ng
salin ni Abueg ng “Huling
Biyahe” Unang Yugto, Unang
Tagpo (hango sa “A Streetcar
Named Desire” ni Tenessee
Williams):
Estela: (magmamaktol)
Magpopoker na naman tayo
bukas.
Estoy: (tatawa) Ala, e ... panalo
naman tayo.
Estela: ‘Yan din ang sabi mo no’n,
pero natalo ka ng beinte singko
pesos!
Estoy: Ala, e... minalas. (Kikilos,
mananaog ngunit aagapan ni
Estela.)
Estela: Saan ka pupunta?
Estoy: Maaga pa... magboboling
ako.
+
Blanche: Stella, oh, Stella! Stella
for star! (She begins to speak
with feverish vivacity as if she
feared for either of them to
stop and think. They catch each
other in spasmodic embrace.)
Now, then, look at you. But don’t
you look at me, Stella, no, no,no,
not till later, not till I’ve bathed
and rested! And turn that over-
light off! I won’t be looked at in
this merciless glare! (Stella
laughs and complies)
Estela: Sasama ako.
Estoy: (Saglit na hahagurin ng
tingin ang asawa, saka
magkakamot ng ulo)
Buntis ka, a...
Estela: Manonood lang ako.
Estoy: Ala, e ...
(Sa landing sa itaas, kikiligin
ang dalawang babae.
Tatanawin ang magkaakbay
nang sina Estoy at Estela.)
+
. Come back here now! Oh, my
baby! Stella! Stella for star!
(She embraces her again) I
thought you would never come
back to this horrible place!
What am I saying? I didn’t
mean to say that. I meant to be
nice about it and say –Oh, what
a convenient location and such
—Ha-a-ha! Precious lamb! You
haven’t said a word.
Stella: You haven’t given me a
chance to, honey! (She laughs,
but her glance at Blanche is a
little anxious.)
Puring: Haaay! Masarap
palang asawa ang
Batanggenyo, Didang.
Didang: Talaga. Kung
magmahal, parang dalanghita
sa tamis. Pero mag-ingat,
parang balisong kung magalit.
(Maririnig sa ibaba ang sigaw
ng isang lalaki).
Puring: Ang asawa mo,
Didang.
Didang: D’yan ka na,
Puring...gutom na
siguro si Teban.
Ipagtutulakan ng lalaki si
Didang. Sasagot itong hindi
mawawatasan.)
+

Blanche: Well, now you talk.

Open your pretty mouth and
talk while I look around for
some liquor! I know you must
have some liquor on the place!
Where could it be, I wonder?
Oh, I spy, I spy!
Stella: (Noticing) Blanche, you
sit down and let me pour the
drinks. I don’t know what
we’ve got to mix with. Maybe,
a coke’s in the icebox. Look’n
see, honey, while I’m –
+

Blanche: No coke honey, not

with my nerves tonight! Where
—where—where is--?

Stella: Stanley? Bowling! He

loves it.
They’re having a –found some
soda! – tournament...
+
Pansinin:

n  Malayo na sa orihinal ang bersyong salin

n  Mas maikli kaysa orihinal

n  Nabago ang mga pangalan ng karakter

n  May mga bahagi sa orihinal na hindi makikita sa salin

+
Paano ba magbasa ng isang
akdang salin?
Kailangang basahin ang isang akdang salin

bilang salin.
+
Ilang alintuntunin sa pagbasa ng isang
akdang pampanitikan:

n  Huwag magbasa para lamang sa kahulugan, kundi para

din sa lenggwahe ng salin; pahalagahan ang mga
katangian ng salin.

n  Pahalagahanang diksiyon ng tagasalin, ang kakaibhan

ng estilong ginamit sa salin at ang pagkakaiba-iba sa
bahid ng pagpapakahulugan.
+

n  Maaaring itatanong ng mambabasa:

Hindi ba’t nasa orihinal din ang mga katangiang ito?

Hindi palagi; liban na lamang kung walang anumang
baryasyon sa isinagawang salin.

n  Ano
pa man ang pagsisikap na magaya ng tagasalin
ang orihinal na teksto,

ang katotohanan: SIYA pa rin bilang tagasalin ang

pumipili ng bawat salita sa kanyang salin.
+

n  Huwagasahang ang bawat salin ay isinusulat lamang

sa kasalukuyang baryasyon ng wika.

n  Kadalasang
mapapansin sa salin ang naging
rendisyon ng tagasalin para sa mga pahayag na
maaaring diyalektal, balbal, mga bagong idyoma,
mga jargon at hiram na salita na maaaring sadyang
mahirap tumbasan sa target na lenggwahe.
+

n  Huwagkaliligtaang basahin ang inihandang

sanaysay ng tagasalin.

n  Ano
ang maaaring gawin ng tagasalin? Magsulat.
Mahalagang tingnan ang tagasalin bilang isang
espesyal na uri ng mga manunulat.

n  Hinahanapan natin ng bago, kakaiba, at katangi-

tangi ang isang tagasalin bilang pagmamatuwid
kung bakit kinakailangang magkaroon ng bagong
salin ang isang akdang pampanitikan lalo’t yaong
mga itinuturing na klasiko.
+

n  Huwag
ipagpalagay na ang isang bersyong salin ay
kumakatawan na sa kabuuan ng tekstong isinalin.

n  Gayunpaman, ipagpalagay na hindi ganap o

absolute ang interpretasyon ng tagasalin. Isiping
ang salin ay nakatuon sa kultura ng mambabasa.
+
Maraming salamat po!
+

n  Bassnett-McGuire, Susan. Translation Studies. London:

Methuen & Co.Ltd., 1980. Print.

n  _proyekto/download/salinan_imbentaryo.pdf

n  http://www.wordswithoutborders.org/article/how-to-read-a-
translation

n  http://sentrofilipino.upd.edu.ph/programa_at pagsasalin.
+

n  Medina Jr.,B.S. Sa Ibang Salita. Manila: De La Salle University

Press, 2000. Print.

n  Steffensen, Jr., James L., ed. Great Scenes From the World
Theater. Volume 1. Avon Book Division. Chicago, U.S.A.: The
Hearst Corporation, 1965. Print.

n  Venuti, Lawrence. ed. The Translation Studies Reader. London

& New York: Routledge, 2000. Print.

n  Vermeer, Hans J. Skopos and Commission in Translational

Action (A. Chesterman, Trans.). In L. Venuti (Ed.) The
Translation Studies Reader. London: Routledge, 2000. 221-32.
Print.