Opšti i lokalni

anestetici

Doc.dr Sokolovic Dragana

 Uvod

 Anestetici su razne vrste lijekova u gasovitom,

tečnom ili drugom obliku koji kada se unesu u
organizam svojim djelovanjem dovode do gubitka
osećaja i svijesti uz minimalno štetno djelovanje i
mogućnost vraćanja organizma u normalno stanje,
nakon prestanka njihove primene.
 UVOD

• Anestezija je medicinska metoda

anesteziologije
– Dovodi do „isključenja bola“
– Primjena tokom operativnih
zahvata,dijagnostičkih procedura

• Prave anestezije nije bilo sve do 19.vijeka

Medicinski fakultet Foča 3

 PRIPREMA ZA ANESTEZIJU

• Preoperativna priprema bolesnika se sastoji

iz niza nefarmakoloških i farmakoloških
postupaka:

– Psihološka priprema
– Vježbe disanja
– Regulisanje hroničnih bolesti
– Regulisanje hronične terapije

Medicinski fakultet Foča 4

 PREANESTETIČKA
MEDIKACIJA
...ima za cilj:
– da se smanji anksioznost
– da se stvori amnezija za preoperativni period
– da se otkloni preoperativni bol
– da se smanji potreba za inhalacijskim anestetikom
– da se značajno smanje neželjeni efekti
– da se smanji zapremina i kiselost stomačnog
sadržaja
– da se umanje stresne reakcije u perioperativnom
periodu
Medicinski fakultet Foča 5
 PREANESTETIČKA
MEDIKACIJA
• Za postizanje ovih efekata obično je
potrebno primjeniti dva ili tri lijeka.

• Za preanestetičku medikaciju koriste se

sljedeći lijekovi :
– Benzodiazepini
– Opijatni analgetici
• Atropin

Medicinski fakultet Foča 6

Podjela anestezije
 OPŠTI ANESTETICI
Hirurška
anestezija

Opšta Lokalna

• Opšta anestezija se izvodi na dva načina:

– Inhalaciona anestezija
– Intravenska anestezija

Medicinski fakultet Foča 8

 TOK OPŠTE ANESTEZIJE

• Za nastajanje opšte anestezije najvažnija je blokada

ascedentnog retikularnog aktivacionog sistema u
moždanom stablu (formatio reticularis).

• Cilj svake anestezije je da se postigne gubitak svjesti ,

analgezija, arefleksija i relaksacija skeletnih mišića.

• Opšta anestezija je podjeljena na četiri stadijuma:

– Prvi stadijum (Analgezija )
– Drugi stadijum ( ekscitacija, delirijum)
– Treći stadijum ( hirurška anestezija)
– Četvrti stadijum ( medularna paraliza)

Medicinski fakultet Foča 9

 INHALACIONA OPŠTA
ANESTEZIJA
• Za izvođenje opšte inhalacione anestezije najviše
su u upotrebi: azotni oksidul , halotan, enfluran,
izofluran.
• Po hemijskom sastavu sve isparljive tečnosti i
gasovi koji se koriste za izazivanje opšte
inhalacione anestezije dijele se na:
– Halogenovane ugljovodonike
– Anestetičke gasove

Medicinski fakultet Foča 10

 FARMAKOKINETIKA
INHALACIJSKIH ANESTETIKA
• Krajnji cilj primjene anestetičkih gasova i para je postizanje
odredjene koncentracije ovih sredstava u tkivu velikog mozga.
• Koncentracija anestetičkog sredstva u velikom mozgu zavisi od
koncentracije sredstva u krvi.
• Koncentracija gasova u tečnosti direktno je proporcionalna
parcijalnom pritisku gasa.
• Kada se postigne ravnoteža, parcijalni pritisci gasa u tečnoj i
gasnoj fazi se izjednačuju.
• Inhalacioni opšti anestetici spadaju u grupu hemijski inertnih
supstanci, a to znači da se resorbuju , raspodjeljuju i eliminišu, a
da pri tom ne podliježu značajnijoj hemijskoj promjeni u
organizmu.

Medicinski fakultet Foča 11

 Farmakokinetika
• Važna karakteristika je brzina kojom koncentracije anestetika
u arterijskoj krvi prate promjene koncetracije lijeka u
udahnutom vazduhu
• Glavni faktori:
1. Svojstva anestetika – idealni gasovi, deobni koeficijent krv:
gas (određuje brzinu indukcije i oporavka anestezije) i
deobni koeficijent ulje:gas (određuje jačinu anestetika i utiče
na njegovu raspodelu u organizmu – velika liposolubilnost
usporava oporavak od anestezije)
2. Stepen ventilacije alveola (brža ventilacija dovodi do brže
ravnoteže koncentracije anestetika u vazduhu i krvi) i
minutni volumen (mozak dobro prokrvljen, krvno-moždana
barijera propusna za anestetike)
Depresori disanja (morfin) usporavaju oporavak, dok brz
oporavak od anestezije je praćen dugim mamurlukom
• Minimalna alveolarna anestitička
koncetracija(MAC)je koncetracija lijeka u
disajnoj smješi pri kojoj postoji
nepokretljivost u 50%bolesnika izloženih
bolnoj drazi.

Medicinski fakultet Foča 13

 Mehanizam dejstva
• Anestetici djeluju:

a) inhibicijom ekscitatornih receptora, kao što su jonotropni

glutamatni i acetilholinski,

b) stimulacijom inhibitornih receptora, odnosno GABA receptora,

• Anestetici djeluju inhibirajući sinaptičku transmisiju,

smanjenjem oslobađanja neurotransmitera, inhibirajući
dejstvo transmitera ili smanjujući ekscitaciju postsinaptičke
ćelije,

• Najosetljiviji regioni na dejstvo anestetika su u talamusu,

dubljim strukturama korteksa mozga, kao i hipokampusu
(izaziva amneziju).
 Faktori koji regulišu brzinu
resorpcije
• Plućna ventilacija
• Rastvorljivost anestetika u krvi
• Minutni volumen srca i plućna cirkulacija
• Parcijalni pritisak anestetičkog srestva u
arterijskoj i venskoj krvi.

Medicinski fakultet Foča 15

• Iz krvi anestetičko srestvo difunduje u tkiva
• Brzina difuzije zavisi od:regionalnog
krvotoka u tkiva
• Koeficijenta rastvorljivosti između tkiva i
krvi
• Zapremine tkiva

Medicinski fakultet Foča 16

 Idealni anestetik

• Potpuno netoksičan za organizam,

• Ne izaziva alergijske reakcije,

• Proizvodi se jednostavnim postupcima,

• Kompatibilan sa ostalim lijekovima.

 Stadijumi anestezije
Povećanjem koncentracije anestetika sa sporim dejstvom,
prepoznaju se sledeći stadijumi:
• I stadijum – Analgezija - osoba je očuvane svijesti, pospana,
smanjena reakcija na bolne nadražaje,
• II stadijum – Ekscitacija – osoba gubi svijest, ne reaguje na
bol, prisutna refleksna aktivnost na bol, refleks kašlja i nagon
na povraćanje pojačani,
• III stadijum – Hirurška anestezija – disanje je pravilno, gube
se spontani pokreti, refleksi nestaju, relaksacija mišića,
• IV stadijum – Medularna paraliza – disanje i vazomotorna
kontrola prestaju, smrt za nekoliko minuta,
• Kombinacija anestetika, analgetika i miorelaksanata radi
bržeg uvoda u anesteziju, kao i brz oporavak.
 Inhalacioni anestetici
• Inhalaciona anestezija postiže se i održava anesteticima u
gasovitom obliku,

• Izazvana je smješom gasova (u aparatu za anesteziju),

• Dodaju se mišićni relaksanti i analgetici,

• Brzo djeluju,

• Dozirana dubina anestezije,

• Brzo buđenje.
• Azotni oksidul – anestetički gas, bez mirisa, brz i efikasan
analgetik, ne izaziva gubitak svijesti, koristi se kao dodatak
isparljivim anesteticima,

• Halotan – halogenovani ugljovodonici, indukcija i oporavak su brzi,

veoma je potentan i dovodi do prestanka disanja i srčanog zastoja
(pažljivo doziranje !!!), izaziva sniženje krvnog pritiska, nije
analgetik, relaksacija uterusa (kontraindikovan kod trudnica),

• Enfluran – halogenovani etar, ima umjerenu brzinu anestezije,

stvara manje fluorida od metoksiflurana, opasnost od konvulzija,

• Desfluran i sevfluran – novi lijekovi, brz uvod i oporavak od

anestezije, koriste se za kratkotrajne hirurške zahvate, desfluran
izaziva kašalj i bronhospazam.
 ISPARLJIVI OPŠTI
ANESTETICI
• Halotan - isparljiva tečnost ,ali nije zapaljiva i vrlo rijetko prouzrokuje
postoperativnu nauzeju i povraćanje.
• Nedostaci halotana:
– Prouzrokuje hipotenziju
– Depresija disanja
– Vrlo često prouzrokuje srčane aritmije.

• Enfluran -bistra ,nezapaljiva tečnost, hemisjki vrlo stabilna.

• Izofluran – po hemijskom sastavu sličan je svom izomeru enfluranu.

• Anestetički gasovi
– Azotni oksidul

Medicinski fakultet Foča 21

 DEJSTVA INHALACIJSKIH
ANESTETIKA
• Kardiovaskularni sistem- Halotan , enfluran i izofluran snižavaju
arterijski krvni pritisak.
• Respiratorni sistem- Sa izuzetkom azotnog oksidula svi ostali
inhalacioni anestetici povećavaju frekvenciju respiracija.
• Dejstvo na mozak –Svi inhalacioni anestetici smanjuju metabolizam
mozga.
• Dejstvo na bubrege- Inhalacioni anestetici smanjuju glomerularnu
filtraciju i protok krvi kroz bubrege.
• Dejstvo na jetru- Svi inhalacioni anestetici smanjuju protok krvi
kroz jetru i to 15-45 % u odnosu na preanestetički protok.
• Dejstvo na uterus- Azotni oksidul nema dejstvo na mišić uterusa.
Međutim, halotan , izofluran i enfluran su snažni relaksansi uterusne
muskulature.

Medicinski fakultet Foča 22

 INTRAVENSKA ANESTEZIJA
• Opšta anstezija se može izazvati intravenskim ubrizgavanjem lijekova kao što su :
– Tiopenton natrijum
– Metoheksiton
– Ketamin
– Etomidat
– Propofol

• Prednosti intravenske anestezije su što je

– laka za izvodjenje
– manje neprijatna za bolesnika
– brzo nastaje
– nema opasnosti od eksplozije
– nema iritacije disajnih puteva
– nema komlikacije u toku budjenja
• Glavni nedostatak ove vrste anestezije je u tome što se njom teško može
upravljati.

Medicinski fakultet Foča 23

• Etomidat – brže se metaboliše, ne izaziva
dugotrajnu pospanost i mamurluk, nevoljni pokreti
tokom uvoda u anesteziju i pojava postoperativne
mučnine i povraćanja,
• Propofol – sličan tiopentonu, brz oporavak, bez
pospanosti, u sporoj ivf. može da se održava
hirurška anestezija, bez neželjenih efekata,
izvođenje kratkih hirurških intervencija bez
inhalacionih anestetika,
• Ketamin (Ralatek) – sličan fenciklidinu (ulična droga)
izaziva stanje slično anesteziji i snažnu analgeziju -
˝disocijativna anestezija˝, djeluje sporije, opasnost
od disforije i halucinacije, češće se koristi kod djece,
• Benzodiazepini – diazepam i midazolam se koriste,
mada je dejstvo značajno sporije, često se koristi za
preoperativnu sedaciju.
 Tiopenton
• Barbituratni depresori centralnog nervnog sistema
• Jako liposolubilan, djeluje brzo i brzo se eliminiše
• Primjenjuje se kao natrijumova so – tiopenton natrijum
• Vezuje se u krvi za albumine plazme
• Lijek se sporo metaboliše i akumulira u masnom tkivu
• Tiopental, Pentotal, Nesdonal
• Dejstvo je slično kao kod inhalacionih anestetika, mada
nema analgetički efekt,
• Tokom oporavka prisutna je dugotrajna pospanost,
mamurluk i depresija disanja,
• Zadesno ubrizgavanje u tkivo oko vene ili u arteriju
izaziva nekrozu i težak arterijski spazam,sa
posljedičnom gangrenom.
 NEUROLEPTANALGEZIJA I
NEUROLEPTANESTEZIJA
• Kombinovanom primjenom neuroleptika i analgetika
postiže se stanje dobre analgezije uz očuvanu svijest
poznatu pod imenom neuroleptanalgezija.
• Droperidol
• Fentanil
• Thalamonal
Značajne prednosti ove vrste anestezije su :
– produženje analgezije i u postoperativnom periodu
– odsustvo neželjenih toksičnih efekata na srce, jetru i
bubrezima i
– odsustvo srčanih aritmija
Medicinski fakultet Foča 27
OPOIDNA ANALGETIČKA
ANESTEZIJA
Morfin ( 1-3 µg/ kg) Fentanil (50-100 µg/kg)

Medicinski fakultet Foča 28

 Šta su lokalni anestetici?

LOKALNI ANESTETICI SU LIJEKOVI

KOJI PROUZROKUJU
NEOSETLJIVOST ODREĐENOG
DIJELA TIJELA, PRI POTPUNO
OČUVANOJ SVIJESTI.
 ŠTA ONI RADE?

Oni blokiraju:
senzorna, motorna i autonomna
nervna vlakna.
 KAKO DELUJU?

• Lokalni anestetici djeluju lokalno, a tek poslije

eventualne resorpcije djeluju i na centralni nervni
sistem. Lokalni anestetici su lijekovi koji
prouzrokuju neosetljivost određenog dijela tijela pri
potpuno očuvanoj svesti.
• Za postizanje lokalne anestezije koriste se lokalni
anestetički rastvori. To su hemijski spojevi koji u
određenoj količini i koncentraciji imaju sposobnost
da privremeno prekinu sprovođenje impulsa
nervnim vlaknima.
 LOKALNI ANESTETICI
• Prouzrokuju neosjetljivost određenog dijela tijela pri
potpuno očuvanoj svijesti.

• Primjenjuju se lokalno u blizini nervnog korijena ili stabla

• Sprečavaju stvaranje i sprovođenje nervnih impulsa.

• Reverzibilne prirode…

• Blokiraju senzorna, motorna i autonomna nervna vlakna.

Medicinski fakultet Foča 32

 LOKALNI ANESTETICI

• Zavisno od mjesta i načina aplikacije lokalnih anestetika

mogu se izazvati različite vrste lokalne anestezije:
– Površinska anestezija
– Infiltraciona anestezija
– Regionalna anestezija
– Spinalna anestezija
– Epiduralna anestezija

Medicinski fakultet Foča 33

 HEMIJSKI SASTAV

• Jedna lipofilna grupa povezana lancem estarskog ili

amidnog tipa sa bočnom grupom koja se jonizuje

• Lokalni anestetici su slabe baze i koriste se u obliku svojih

soli.

• Estarska struktura:
– kokain, prokain, tetrakain i benzokain

• Amidska struktura
– lidokain , mepivakain, upivakain, etidokain i prilokain

Medicinski fakultet Foča 34

 MEHANIZAM DJELOVANJA

• Aplikacija lokalnih anestetika na nervno

vlakno prouzrokuje:
– povišenje praga razdraženja
– usporavanje provodjenja impulsa
– usporeno povišenje nulte faze AP
– →potpuno gašenje akcionih potencijala

• Lokalni anestetici su stabilizatori

membrane.

Medicinski fakultet Foča 35

 MEHANIZAM DJELOVANJA
• U zavisnosti od dijametra, brzine sprovođenja I postojanja
ili nepostojanja mijelinskog omotača sva nervna vlakna se
dijele na A ,B i C vlakna.
A vlakna B vlakna C vlakna

• 20 mikrometara • 3 mikrometra • 1 mikrometar

• mijelinski omotač • mijelinski omotač • nemaju mijelinski
• 120m/s • 15 m/s omotač
• somatska motorna i • preganglijska • 1 m/s
senzorna vlakna= autonomna vlakna= • postganglijska i
Blokada=relaksacija njihova paraliza će neka somatska
skeletnih mišića, izazvati gašenje senzorna vlakna=
gubitak vegetativnih Blokada:
propriocepcije, funkcija... autonomna
gubitak osjećaja za paraliza, gubitak
toplotne i taktilne osjećaja za tupi bol,
draži I gašenje kao i znatno
osjećaja za oštar smanjenje osjećaja
bol. za toplotne draži.

Medicinski fakultet Foča 36

• Lokalni anestetici blokiraju mala
nemijalinska vlakna,pa velika mijalinska
vlakna
• Bol
• Toplota
• Dodir
• Propriocepcija
• Tonus skeletnih mišića
Medicinski fakultet Foča 37
 OPŠTA DEJSTVA
• Lokalni anestetici prouzrokuju dejstva na:
– kardiovaskularni sistem
• Vazokonstrikcija,hipertenzija (kokain)
• Vazodilatacija (prokain)
– centralni nervni sistem
• Stimulacija → depresija nervnog sistema
– Aksioznost,tremor,razdražljivost, konvulzije

• Dejstva kokaina na CNS manifestuju se

dugotrajnom stimulacijom koja je udružena sa
euforijom...
Medicinski fakultet Foča 38
 AKUTNO TROVANJE
KOKAINOM
• U toku lokalne primjene kokaina postoji mogućnost da
veća količina bude resorbovana kroz zapaljenu ili
oštećenu sluznicu.U takvim slučajevima nastaje akutno
trovanje kokainom
• Kokain stimuliše centralni nervni sistem usled čega
nastaje govorljivost, nemir, uzbuđenje,tremor i najzad
toničko-kloničke konvulzije.
• Snažno potencira efekte noradrenalina
– Tahikardija i povišenje arterijskog krvnog pritiska
– Vazokonstrikcija → bljedilo kože
– Hiperpireksija
• Lečenje:adrenergičkim alfa i beta blokatorima +
antikonvulzivni lekovi
Medicinski fakultet Foča 39
 NAČIN APLIKACIJE

• Površinska anestezija
• Infiltraciona anestezija
• Blok-anestezija
• Spinalna anestezija
• Epiduralna anestezija

Medicinski fakultet Foča 40

 NEŽELJENI EFEKTI

• Konvulzije (može se izbjeći primjenom najmanje doze

potrebne za izazivanje lokalne anestezije).
– Diazepam

• U srcu lokalni anestetici blokiraju natrijumske kanale i

prouzrokuju:
– depresiju predvodničke aktivnosti,razdražljivosti i sprovodjenja.
– depresija kontraktilnosti miokarda sa hipotenzijom
– poremećaji ritma srčanog rada

Medicinski fakultet Foča 41

HVALA NA PAŽNJI!!!