Sinif Modul 1

www.aydinyayinlari.com.tr 10.
SINIF
L
O DÜ
1. M
KİMYANIN TEMEL
YASALARI
➤ KÜTLENIN KORUNUMU YASASI • 2
➤ SABIT ORANLAR YASASI • 6
➤ KATLI ORANLAR YASASI • 17
➤ BIRLEŞEN HACIMLER YASASI • 22
➤ KONU TARAMA TESTLERI • 26
➤ YAZILI SORULARI • 38
➤ YENI NESIL SORULAR • 40
1. ? 2. ? 1 1. ? 2. ?
10. SINIF 1. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr
KİMYANIN TEMEL YASALARI

İlişkili Kazanımlar
1.1 : Kimyanın temel kanunlarını açıklar.

Kütlenin korunumu, sabit oranlar, katlı oranlar ve sabit hacim oranları ile ilgili hesaplamalar yapar.
a) Kütlenin Korunumu Kanunu (Lavoisier) ÖRNEK 1

Lavoisier, yaptığı deneyde 8,8 gram C3H8 gazı ile 32 gram O2 artansız reaksiyo-
bir miktar kalayı kapalı bir cam na girdiğinde 26,4 gram CO2 ve bir miktar su oluşuyor.
kaba koyarak tartmış ve ısıtmış- Buna göre, oluşan suyun kütlesi kaç gramdır?
tır. Isıtma işlemi sonunda kalayın
rengi beyaza dönüşmüştür. Ger- Çözüm
çekleşen tepkime sonucunda mgirenler = mürünler
cam kabı tekrar tartmış ve baş- mC + mO = mCO + mH
Antoine Lavoisier 3H8 2 2 2O
langıçtaki kütle ile aynı olduğunu 8,8 + 32 = 26,4 + mH
(1743 - 1794) 2O
gözlemlemiştir. mH
2 O = 14,4 gram
Yapmış olduğu bu deneyler sonucunda fiziksel ve

kimyasal olaylarda kütlenin korunduğunu belirtmiştir.
ÖRNEK 2
Reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı ürün- 60 gram X maddesi ve 80 gram Y maddesi tepkime-
ye girdiğinde 30 gram Z ve bir miktar T oluşurken X'ten
lerin kütleleri toplamına daima eşittir.
15 gram artmaktadır.
Kapalı kapta gerçekleşen aşağıdaki tepkimede Buna göre, oluşan T maddesinin kütlesi kaç gram-
dır?
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s)
16 gram CH4 ve bir miktar O2 gazı tepkimeye girmiş X + Y $ Z + T

ve sonucunda 44 gram CO2 ve 36 gram H2O oluş-
Başlangıç: 60 g 80 g – – & 15 gram X arttığına
muştur. göre; 60 – 15 = 45
gram X kullanıl-
Buna göre tepkimeye giren oksijen gazının kütlesi Tepkime: 45 g 80 g 30 g mT mıştır.
hesaplayalım. Sonuç: 15 g
artıyor.
CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s) 45 + 80 = 30 + mT
16 gram X gram 44 gram 36 gram mT = 95 gram T oluşur.
16 + X = 44 + 36
ÖRNEK 3
X = 64 gram O2
200 gram A maddesinin kütlece %40'ı tepkimeye girdi-
NOT
ğinde 50 gram B maddesi ve bir miktar C maddesi olu-
Kütle - zaman grafiklerinde azalan eğriler tepki- şuyor.
meye giren maddeleri, artan eğriler ürünleri belirtir.
Buna göre, oluşan C maddesi kaç gramdır?
Kütle
A + B $ C + D
mgirenler = mürünler 40
D 200. = 80 gram A maddesi tepkimeye girmektedir.
100
A mA + mB = mc + mD
A $ B + C
C
mA = mB + mC
B
80 = 50 + mC
Zaman mC = 30 gram C maddesi oluşur.
2 1. 14,4 2. 95 3. 30
www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. MODÜL 10. SINIF
ÖRNEK 4 ÖRNEK 7
X ve Y maddeleri tep- Kütle 400 gram X maddesinin kütlece %25'i ayrıştığında
kimeye girerek T ve Z 25 gram Y maddesi ve bir miktar Z maddesi oluşmakta-
80
maddelerini oluşturu- dır. Oluşan Z maddesi kaç gram oksijen gazı ile tep-
75 T kimeye girerse 125 gram ürün elde edilir?
yor. Maddelerin küt-
Z
lelerinin zamana kar-
20 Y
şı değişiminin grafiği 25
X 400. = 100 gram X maddesi tepkimeye girer.
yanda verilmiştir. 100
Zaman
X $ Y + Z
Buna göre, oluşan Z maddesinin kütlesi kaç gramdır? 100 gram 25 gram mZ
100 = 25 + mZ
Çözüm
mZ = 75 gram
Harcanan Oluşan
64748 64748
mX + mY = mZ + mT Z + O2 $ ürün
80 + 60 = mZ + 75 75 gram m 125 gram

mZ = 65 gram Z oluşur. 75 + m = 125
m = 50 gram oksijen gazı kullanılmalıdır.
ÖRNEK 5
2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g)
Tepkimesine göre 68 gram NH3 gazının yarısı ayrışarak

28 gram N2 gazı oluşmaktadır.
ÖRNEK 8
Kütle
Buna göre, oluşan H2 gazının kütlesi kaç gramdır?
50
1 40 X
68. = 34 gram NH3 tepkimeye girer.
2
mNH = mN + mH Y
3 2 2
34 = 28 + mH 25 T
2
mH = 6 gram H2 oluşur.
2
M Zaman
ÖRNEK 6 Y ve M maddesi tepkimeye girdiğinde X ve T madde-

Hematit, Fe2O3 formundaki demir minerali olup 270 gra- lerinin oluşmasına ait kütle - zaman grafiği yukarıda-
mının H2O ile tepkimesi ve kütlelerinin değişimi aşağı- ki gibidir.
da verilmiştir. Buna göre, Y maddesinin yüzde kaçı tepkimeye gir-
Fe2O3(k) + 3H2O(s) $ 2Fe(OH)3(suda) memiştir?
a gram 54 gram 108 gram
Buna göre, hematit mineralinin % kaçı Fe2O3 bileşi- mY + mM = mX + mT
ğidir?
mY + 50 = 40 + 25
mY = 15 gram Y maddesi tepkimeye girmiştir.
a + 54 = 108
50 – 15 = 35 gram tepkimeye girmemiştir.
a = 54 gram Fe2O3 katısı tepkimeye girer.
50 gramda 35 gram
270 gram hematitde 54 gram Fe2O3
100 ? 100 ?
—————————————————— ————————————
? = 70
?.270 = 54.100
? = 20 Y'nin %70'i tepkimeye girmemiştir.
Hematit %20 oranında Fe2O3 içerir.
4. 65 5. 6 6. %20 3 7. 50 8. 70
TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. 2X + 3Y $ M + 2K 4. 14 gram K ve 26 gram M maddelerinin artansız

tepkimesi sonucunda bir miktar N maddesi oluş-
Yukarıda verilen tepkimeye göre 10 gram X, muştur.
30 gram Y maddelerinin tamamının harcandığı tep-
kimeden 15 gram M ve bir miktar K maddesi elde Oluşan N maddesinin tamamı,
edilmiştir.
N$X+Y
Buna göre, tepkime sonucunda kaç gram K
tepkimesine göre bileşenlerine ayrılırken 15 gram
maddesi oluşmuştur?
X oluşmuştur.
A) 35 B) 30 C) 25 D) 20 E) 15
Buna göre, oluşan Y maddesinin kütlesi kaç
gramdır?
A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30
2. C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s) 5. Ağzı açık bir kapta gerçekleşen,

Z(k) $ X(k) + Y(g)
Tam verimle gerçekleşen tepkimeye göre 66 gram
CO2 ve 36 gram H2O oluşurken, 22 gram C3H8 har- tepkimesi ile ilgili;
canmış ve 10 gram O2 gazı artmıştır. I. Kaptaki madde miktarı zamanla azalır.
Buna göre, başlangıçta alınan O2 gazı kaç gram- II. Kaptaki toplam madde miktarının zamanla de-
dır? ğişim grafiği,
A) 90 B) 80 C) 70 D) 75 E) 85 Kütle (g)
Zaman
3. Kütle
şeklindedir.
III. Tepkimeye giren katı kütlesi tepkime sonunda-
ki katı kütlesinden büyüktür.
7m
yargılarından hangileri doğrudur?
5m N
Y
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
4m
D D) I ve III E) I, II ve III
m A
Zaman
A+Y$D+N
denklemine göre A ve Y maddeleri ile başlatılan 6. 50 gram X maddesinin %80'i yeteri miktarda Y ile
tepkimenin kütle - zaman değişimi grafiği yukarı- tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda eşit kütleli M
daki gibidir. ve N maddeleri oluşmuştur.
Y maddesinden 40 gram arttığına göre, reaksi- Tepkime kapalı kapta gerçekleştiğine göre, tep-
yon sonunda oluşan toplam ürün miktarı kaç kime sonunda kapta bulunan toplam madde
gramdır? miktarı aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A) 60 B) 65 C) 70 D) 55 E) 50 A) 50 B) 51 C) 75 D) 100 E) 150
1. C 2. A 3. C
4 4. D 5. E 6. A
KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 2
1. Kütle (g) 4. C2H4 ve Br2 molekülleri ile ilgili yapılan deneylerde
aşağıdaki veriler elde edilmiştir.
a N
b
Oluşan bileşik
C2H4(gram) Br2(gram) (gram)
b 1. deney 28 160 188
K
2
2. deney 14 90 94
M
Zaman
3. deney 28 80 94
Eşit kütlede alınan K ve M maddelerinden N bileşiği-
nin oluşmasına ait kütle – zaman grafiği yukarıda ve- Buna göre;
rilmiştir. I. 1. deney kütlenin korunumu kanununa uyar-
Buna göre; ken, 2. ve 3. deneyler uymamaktadır.
I. a = 2b'dir. II. Kapalı kapta gerçekleştirilen 2. deneyde kapta
II. M maddesinin tamamı bitmiştir. toplam 104 gram madde bulunur.
III. Tepkimede toplam kütle korunur. III. 2. ve 3. deneylerde oluşan ürün miktarı aynı ol-
masına rağmen tepkimeye giren madde miktar-
ları farklıdır.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
2. XY3 bileşiğinin kütlece %40'nın X maddesi olduğu

5. 70 gram A maddesinin ayrışması tepkimesinde
bilinmektedir. X ve Y maddelerinden XY3 bileşiği
20 gram B ve 15 gram C maddesi oluşmaktadır.
oluşurken 24 gram Y maddesinin tamamı kullanıl-
mış, X maddesinden ise 16 gram artmıştır. Buna göre, A maddesinin yüzde kaçı tepkimeye
girmiştir?
Buna göre, başlangıçta alınan X maddesinin
kütlesi kaç gramdır? A) 35 B) 40 C) 50 D) 60 E) 70
A) 16 B) 24 C) 32 D) 40 E) 64
3. 100 gram CaCO3 bileşiğinin %50'si tepkimeye gir-

6. Eşit kütlede alınan C katısı ve O2 gazının tepkime-
si sonucunda sadece 44 gram CO2 gazı oluşurken
diğinde 22 gram CO2 gazı ve bir miktar CaO bileşi-
20 gram C katısı artmıştır.
ği oluşmuştur.
Buna göre, başlangıçta alınan O2 gazı miktarı
Buna göre, oluşan CaO bileşiğinin kütlesi kaç
kaç gramdır?
gramdır?
A) 16 B) 20 C) 25 D) 32 E) 40
A) 18 B) 22 C) 25 D) 28 E) 56
1. D 2. C 3. D
5 4. B 5. C 6. D
b) Sabit Oranlar Yasası (Proust) ÖRNEK 10

Proust aynı miktar bakırı sülfürik asit ve nitrik asitle
çözüp soda ile karbonat şeklinde çöktürme işlemi yap- Aşağıdaki bileşiklerin kütlece birleşme oranlarını
tığında aynı miktar bileşik oluştuğunu gözlemlemiştir. bulunuz? (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16, Mg: 24, AI: 27, S: 32)
Benzer deneyler sonucunda elementlerden bileşik olu- a) N2O5 b) SO3 c) Mg3N2 d) AI2S3
şurken belli oranlara göre birleştiğini belirlemiştir. Bu
orana sabit oran ya da kütlece birleşme oranı denir. e) CO2 f) C2H6 g) N2O
Kütlece birleşme oranı bileşikler için sabittir, değiş-
mez. mN 2.N 2.14 7
a) N2O5 = = =
Farklı elementlerin atomlarının kütleleri arasındaki mO 5.O 5.16 20
oranı görmek için bağıl kütleleri kullanılır. Bazı element- mS S 32 2
b) SO3 = = =
lerin atom kütleleri şu şekildedir: mO 3.O 3.16 3
m Mg 3.Mg 3.24 18
H: 1 g/mol O: 16 g/mol c) Mg3N2 = = =
mN 2.N 2.14 7
Fe: 56 g/mol Li: 7 g/mol m Al 2.AI 2.27 9
d) AI2S3 = = =
mS 3.S 3.32 16
Bağıl atom kütleleri yardımıyla bileşiklerde bağıl
mC C 12 3
molekül ya da formül kütleleri hesaplanabilir. e) CO2 = = =
mO 2.O 2.16 8
H2 O
. /
mC 2.C 2.12
. . f) C2H6 = = =4
mH 6.H 6.1
2.1 1.16
mN 2.N 2.14 7
2 gram H + 16 gram O = 18 gram H2O g) N2O
mO
= = =
O 16 4
1 gram H + 8 gram O = 9 gram H2O
mH = H atomunun kütlesi
mO = O atomunun kütlesi ÖRNEK 11
mH mX 7
2 1 X2O5 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ’dir.
= = Kütlece birleşme oranı (Sabit oran)
mO 16 8 mO 20
Buna göre, X’in atom kütlesi kaçtır? (O: 16)
mX a.X
✶ XaYb bileşiği için & =
mY b.Y
Çözüm

X $ X atomunun kütlesi
Kütlece birleşme oranı, atom sayısı ve atom kütleleri-

a $ X’in katsayısı nin çarpımının oranına eşittir. Bu nedenle;
mX $ Bileşikteki toplam X kütlesi
mX 2.X
=
mX mO 5.O
= Kütlece birleşme oranı (Belli bir bileşik için) 7 2.X

mY (Sabit oran) = & X = 14 g/mol
20 5.16
a
= Katsayıların oranı
b
X
= Atom kütleleri oranı daima sabittir. ÖRNEK 12
Y
Bileşikten bileşiğe değişmez. C3H4 bileşiğinin kütlece yüzde kaçı C atomudur?
ÖRNEK 9 (H: 1, C: 12)

m Fe 7
FeXO3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ’tür.
mO 3
mC 3.C
Buna göre, bileşikteki x kaçtır? (O: 16, Fe: 56) mH
=
4.H
3.12 9
Çözüm = =
4.1 1
Kütlece birleşme oranı, atom sayısı ve atom kütleleri- 9 + 1 = 10 gram bileşik
nin çarpımının oranına eşittir. Bu nedenle;
m Fe 10 gram bileşikte 9 gram C
x.Fe
=
mO 3.O 100 ?
———————————————
7 x.56
= & x = 2 'dir. ?
= 90 %90 C atomu içerir.
3 3.16
9. 2 7 2 18 9 3 7
6 10. a) b) c) d) e) f) 4 g) 11. 14 12. %90
20 3 7 16 8 4
ÖRNEK 13 ÖRNEK 16
mX 3
XaY3 bileşiğinin kütlece %36'sı X elementi olduğuna XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 'dir.
mY 8
göre, a kaçtır? (X: 27, Y: 32)
a) Yeterli miktar Y maddesi ile 12 gram X kullanıla-
rak kaç gram XY2 elde edilir?
Bileşiğin kütlesi 100 m gram alındığında %36'sı X ise
b) 12 gram X kullanıldığında tamamının harcanması
36 mX 64 mY için en az kaç gram Y kullanılmalıdır?
mX a.X
=
mY 3.Y
mX 3
36 m a.27 = & 3 + 8 = 11 gram bileşik
= &a=2 mY 8
64 m 3.32
a) 3 gram X kullanıldığında 11 gram bileşik
12 gram X kullanıldığında ?
———————————————————
ÖRNEK 14 ?
= 44 gram bileşik oluşur.
Fe2O3 bileşiğinin kütlece yüzde kaçı oksijendir? b) 3 gram X için 8 gram Y kullanılır.
(O: 16, Fe: 56) 12 gram X için ?
———————————————————
? = 32 gram Y kullanılmalıdır.
Fe Fe O O
Bileşiğin kütlesi = atomu . atomu + atomu . atomu
sayısı kütlesi sayısı kütlesi
mFe = (2.Fe) + (3.O) ÖRNEK 17
2O3
mFe = (2.56) + (3.16) A3B2 bileşiğinin kütlece %28'i B elementi ise A ele-
2O3

= 160 gram bileşik 3.16 = 48 gram oksijen mentinin atom kütlesi kaçtır? (B: 14)
160 gram bileşikte 48 gram O

100 ? Bileşiğin kütlesi 100 m gram alınırsa
————————————————
? = 30
28 m B 72 m A
Bileşik kütlece %30 oksijen içerir. mA 3.A
=
mB 2.B
72 m 3.A
=
28 m 2.14
A = 24
ÖRNEK 15
mX 2
XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 'tür.
mY 3 ÖRNEK 18
25 gram XY3 bileşiği oluşturmak için kaçar gram X
N2O5 bileşiği, 14 gram N2 ile 40 gram O2 gazlarının ar-
ve Y elementleri kullanılması gerekir?
tansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır.
N
Buna göre, elementlerin atom kütleleri oranı
mbileşik = mX + mY O
kaçtır?
mX 2
= & 2 + 3 = 5 gram bileşik
mY 3
mN 2.N
5 gram bileşikte 2 gram X =
mO 5.O
25 gram bileşikte ?
———————————————— 14 2.N
=
40 5.O
? = 10 gram X kullanılır.
N 7
=
25 – 10 = 15 gram Y kullanılır. O 8
7
13. 2 14. %30 15. X = 10, Y = 15 7 16. a) 44 b) 32 17. 24 18.
8
ÖRNEK 19 ÖRNEK 21
15 gram A ile bir miktar Y maddesinin tam verimli X2Y3 bileşiği, 14 gram X2 ile 24 gram Y2 maddelerinin ar-
tepkimesi sonucunda 45 gram AY3 bileşiği oluşur- tansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır.
ken 10 gram Y maddesi arttığına göre, Y maddesinin
Buna göre, X2Y3 bileşiğinin;
yüzde kaçı tepkimeye girmemiştir?
a) Kütlece birleşme oranı kaçtır?
A + 3Y $ AY3 b) Atom kütleleri oranı kaçtır?
Başlangıç: 15 gram m c) 48 gram Y2 ile en fazla kaç gram bileşik oluşur?

Tepkime: -15 – (m – 10) 45
Sonuç: – 10 gram 45 gram mX 14 mX 2.X

a) = b) =
Y artmış mY 24 mY 3.Y
15 + m – 10 = 45 mX 7 7 2.X
= =
mY 12 12 3.Y
m = 40
X 7
=
Y 8
40 gram Y 10 gram Y
c) 24 gram Y ile 14 gram X
100 ?
—————————————— 48 gram Y ile ?
————————————
? = 25
? = 28 gram X kullanılır.
%25'i tepkimeye girmez.
48 + 28 = 76 gram bileşik oluşur.
ÖRNEK 20 ÖRNEK 22
mA
AY4 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 3 'tür. 14 gram A maddesi ile yeterli miktarda Y maddesinin
mY
tam verimli tepkimesinden 17 gram AY3 bileşiği oluş-
Buna göre, 40 gram bileşik oluşturmak için 50 gram maktadır.
A maddesinin yüzde kaçı kullanılmalıdır?
Buna göre, 40 gram A ile 7,5 gram Y'nin tepkimesin-
den en fazla kaç gram AY3 bileşiği oluşur?
. 0
A Y4
3k k $ 4k $ 40 gram bileşik için A + 3Y $ AY3
10x x10 x10 k = 10 alınmalıdır.
30 gram 10 gram 40 14 gram 3 gram x 2,5 17 gram
kat
30 gram A kullanılmalıdır. Başlangıç: 40 gram 7,5 gram
50 gram A'nın 30 gramı kullanıldı. Tepkime: 35 gram 7,5 gram mAY

3
100 ? ————————————————
——————————————
? = 60 Sonuç: 5 gram A
artar.
A maddesinin %60'ı kullanılmalıdır. mgiren = mürün
mA + mY = mAY
3
35 + 7,5 = 42,5 gram bileşik oluşur.
7 7
19. %25 20. %60 8 21. a) b) c) 76 22. 42,5
12 8
Artan Madde Problemleri ÖRNEK 25

Artan madde problemleri çözülürken kütlece birleş-
96 gram Mg katısı ve 32 gram O2 gazının tam verimle
me oranı ile verilen maddelerin katlarına bakılır. Katı kü-
tepkimesinden kaç gram MgO bileşiği oluşur?
çük olan madde biter yani sınırlayıcı bileşendir. İşlem sı-
nırlayıcı bileşenin katına göre yapılır. (O: 16, Mg: 24)
NOT
ÖRNEK 23 Tam verimli tepkimelerde tepkimeye giren mad-
mX delerden en az bir tanesi bitmektedir.
3
X2Y3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ’tür.
mY 4
12 gram X ile 8 gram Y’nin tepkimesi ile ilgili;
m Mg 1.Mg 24 3
a) En fazla kaç gram bileşik oluşur? = = = (Kütlece birleşme oranı)
mO 1.O 16 2
b) Hangi maddeden kaç gram artar? Verilen miktarlar
m Mg 3 32k 96 gram
c) Sınırlayıcı bileşen hangi maddedir? mO
=
32 gram
2
16k
Sınırlayıcı bileşen O2
Çözüm
Tepkimeye giren miktarlar sınırlayıcı bileşenin katına
mX 3 4k 12 gram göre alınır.
=
mY 4 8 gram
2k m Mg 3 16k 48 gram Mg
sınırlayıcı =
mO 2 32 gram O
16k +
mX 3 3k x2 80 gram MgO oluşur.
6 gram
a) =
mY 4 4k 8 gram
+ x2 +
7k x2 14 gram
bileşik bileşik
oluşur.
b) 12 gram X vardı, 6 gramı kullanıldığında

12 –6 = 6 gram X artar. ÖRNEK 26
c) Biten, sınırlayıcı bileşen Y’dir. 21 gram Fe katısı ve 15 gram O2 gazından en faz-

la kaç gram Fe2O3 bileşiği oluşur? Hangi maddeden
kaç gram artar? (O: 16, Fe: 56)
ÖRNEK 24 m Fe 2Fe 2.56 7

= & = (Kütlece birleşme oranı)
mO 3.O 3.16 3
5
XY bileşiğinde X'in kütlesinin Y'nin kütlesine oranı
2 Sınırlayıcı bileşen Fe
dir. 35 gram bileşik elde edebilmek için eşit kütlede X m Fe 3k
7 21 gram
=
ve Y kullanılarak tepkime tam verimle gerçekleştiriliyor. mO 3 15 gram
5k
Buna göre, hangi elementten kaç gram artar?

Fe O
02 03
7k 3k
3x x3
5 gram X ile 2 gram Y 7 gram bileşik oluşturur. 21 gram + 9 gram = 30 gram bileşik oluşur.
x 5 kat x 5 kat x 5 kat
15 gram O2 vardı, 9 gramı kullanıldığında
? ? 35 gram bileşik
25 gram X 10 gram Y 15 - 9 = 6 gram O2 artar.
Eşit kütlede dediği için büyük olanın kütlesine göre alı-

nır.
25 gram X ve 25 gram Y alınır. X maddesi biter.
25 - 10 = 15 gram Y artar.
23. a) 14 b) 6 gram X c) Y 24. 15 gram Y 9 25. 80 26. 30 gram bileşik, 6 gram O2

ÖRNEK 27 Eşit Kütle Soruları

Eşit kütlede soruları çözülürken ürün miktarından
10 gram X ve 64 gram Y'nin tam verimle tepkime- reaksiyona giren maddelerin miktarları bulunur. Eşit küt-
si sonucunda oluşan X2Y bileşiğinde sınırlayıcı bile- lede olarak reaksiyona girenlerden harcanan miktarı
şen hangi maddedir? (X: 1, Y: 32) fazla olanın kütlesi alınır.
mX 2.X 2.1 1 ÖRNEK 29

mY Y 32 16
mX 3
XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ’dir. Eşit
mY 8
mX 1 10k 10 gram X
= kütlede X ve Y alınarak 44 gram XY2 bileşiği elde edi-
mY 16 64 gram Y
4k
liyor.
Sınırlayıcı bileşen Y'dir.
Buna göre;
a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar gram-

dır?
b) Hangi maddeden kaç gram artar?
Çözüm
a) X Y2 Bileşik
/ 0
3k + 8k = 11k " Bileşik 44 gram
ise k = 4 olur.
x4
ÖRNEK 28 x4 x4
Tepkime: 12 gram 32 gram 44 gram
40 gram A ile 48 gram Y elementi tam verimle tepkime- Başlangıç: 32 gram 32 gram " Eşit kütle dediği için
ye girdiğinde AY3 bileşiği oluşuyor. X Y başlangıç kütleleri tepki-
mede kullanılanın büyük
olanına göre alınır.
Tepkime sonucunda artan olmaması için hangi mad-
deden kaç gram eklenmelidir? (Y: 16, A: 32)
mA
ÖRNEK 30
A 32 2
mY 3Y 3.16 3 Eşit kütlede H2 ve O2 gazları tam verimle tepkimeye gir-
diğinde 36 gram H2O oluşuyor.
mA 2 20k 40 gram
=
mY 3 48 gram Buna göre artan madde olmaması için hangi madde-
16k
Sınırlayıcı bileşen Y'dir. den kaç gram eklenmelidir? (H: 1, O: 16)
A Y3
/ 0
2k 3k
16x x16 mH 2.H 2.1 1
= = =
32 gram 48 gram mO 1.O 16 8
H2 O
40 gram A vardı, 32 gramı kullanıldığında 40 - 32 = 8 1 /
gram A artar.
Sabit oran: 1 + 8 = 9
2 k A için 3 k Y kullanılıyor. 4 kat 4 kat 4 kat
8 gram A için ? Harcanan: 4 32 36
———————————————
Başlangıç: 32 32
?
= 12 gram Y eklenmelidir. —————
32 – 4 = 28 gram H2 artar.
1 gram H2 ile 8 gram O2 birleşiyorsa
28 X
———————————————
X = 224 gram O2 eklenmelidir (artan olmaması için).
27. Y 28. 12 gram Y 10 29. a) 32 b) 20 gram X 30. 224 gram O2

ÖRNEK 31 ÖRNEK 32
Eşit kütlede A ve Y alınarak tam verimli tepkime sonucu Eşit kütlede N2 ve O2 gazları alınarak 76 gram N2O3 bi-
54 gram A2Y5 bileşiği oluşurken 26 gram A artmaktadır. leşiği elde ediliyor.
Buna göre;
Buna göre;
mA a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar gram-
a) Bileşiğin kütlece birleşme oranı f p kaçtır? dır?
mY
b) Atomların sayıca birleşme oranı kaçtır? b) Hangi maddeden kaç gram artar?
c) A maddesinin yüzde kaçı harcanmıştır? c) Kaçar gram N2 ve O2 gazları kullanılır? (N: 14, O: 16)
d) Y'nin atom kütlesi 16 olduğuna göre, A’nın atom küt-

lesi kaçtır? Bileşikteki kütle oranları
mN 2.N 2.14 7 " 7k

e) Bileşiğin yaklaşık kütlece yüzde yaklaşık kütlece ka- = & =
mO 3.O 3.16 12 " 12k
çı Y maddesidir?
N O3
/2 0
7k 12k 19k bileşik
2A2 + 5Y2 $ 2A2Y5 x4 x4 x4
Başlangıç: m m – Tepkime: 28 gram 48 gram 76 gram
Tepkime: m –26 m 54 gram Başlangıç: 48 gram 48 gram
Sonuç: 26 gram A – 54 gram a) 48 gram N2 , 48 gram O2

artmış
b) 20 gram N2 artar.
m – 26 + m = 54
2m = 80 c) 28 gram N2 ve 48 gram O2 kullanılır.
m = 40
mA
a) =
m – 26
b) A2Y5 sayıca birleşme ÖRNEK 33
mY m A 2
oranı =
40 – 26 Y 5 Eşit kütlede X ve Y alınarak tam verimle 42 gram XY3 bi-
=
40 leşiği oluşurken 18 gram X artıyor.
mA 7
mY
=
20 Buna göre;
mX
a) Bileşikteki atomların kütlece birleşme oranı
mY
c) 40 gram A'nın 14 gramı harcandı kaçtır?
100 ?
————————————— b) Başlangıçta kaçar gram X ve Y maddeleri alınmıştır?
?= 35
%35'i harcanmıştır.
X + Y $ ürün
mA 2.A Başlangıç: m m –
d) =
mY 5.Y
Tepkime: –(m –18) –m +42
7 2.A
=
20 5.16
Sonuç: 18 gram – 42 gram
A = 14
X artar.
m – 18 + m = 42
e) 27 gram bileşikte 20 gram Y
2m = 60
100 ? m = 30
———————————————
N
?
" 74 a)
mX m–18 b) Başlangıçta 30 gram X,
=
~ %74 Y içerir. mY m
30 gram Y alınmıştır.
12
=
30
mX 2
=
mY 5
7 2 32. a) 48 er gram b) 20 gram N2 c) 28 gram N2, 48 gram O2

31. a) b) c) %35 d) 14 e) ~ %74 11 2
20 5 33. a) b) 30'ar gram
5
ÖRNEK 34 ÖRNEK 36
Eşit kütlede X ve Y alınarak tam verimle gerçekleşen Eşit kütlede C katısı ve O2 gazı alınarak CO2 bileşiği
tepkime sonucu 24 gram bileşik oluşurken 12 gram Y oluşturuluyor. Artan madde olmaması için 40 gram
artıyor. daha biten elementten eklendiğine göre başlangıçta
alınan C ve O2'nin toplam kütlesi kaç gramdır?
Buna göre, 15 gram X ve 18 gram Y birleşerek en
(C: 12, O: 16)
fazla kaç gram bileşik oluşturur?
mC 1.C 1.12 3
mO 2.O 2.16 8
X + Y $ ürün C + O2 $ CO2
Başlangıç: m m – Başlangıç: 8m 8m –
Tepkime: –3m –8m +11m
Tepkime: –m –(m–12) +24
Sonuç: 5m
Sonuç: – 12 g 24 g artar
5m C yi harcamak için 40 gram O2 ekleniyor ise:
m + m – 12 = 24 mC 3 5m
= =
2m = 36 mO 8 40
m = 18 m=3
Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri toplamı
Sınırlayıcı bileşen 8m + 8m = 16 m = 16 · 3

mX m 18 3 x5 15 gram = 48 gram
= = =
mY m – 12 6 1 18 gram
x18
ÖRNEK 37
X Yb
/a 0 Başlangıç miktarları 32'şer gram olan A ve Y mad-
3k k
5x x5 deleri tepkimeye girdiğinde 20 gram A maddesi art-
15 + 5 = 20 gram bileşik oluşur. mA
tığına göre elementlerin kütlece birleşme oranı
mY
kaçtır?
A + Y $ ürün
ÖRNEK 35
Başlangıç: 32 gram 32 gram
Eşit kütlede alınan A ve Y elementlerinin oluşturduğu
mA Tepkime: –12 gram –32 gram +44 gram
3
A2Y3 bileşiğinde kütlece birleşme oranı = 'dür.
mY 4 Sonuç: 20 gram A
artar.
Buna göre, tam verimli tepkime sonucunda A2Y3 bi-
mA 12 3
leşiği oluştuğunda hangi elementten yüzde kaç ar- mY
= =
32 8
tar?
ÖRNEK 38
mX X ve Y elementlerinden oluşan XY bileşiğinin kütle-

3
= Büyük olanın kütlesine göre alınır. ce %30'u X elementi olduğuna göre, 140'ar gram alı-
mY 4
A + Y $ ürün nan X ve Y maddelerinden en fazla kaç gram XY bile-
şiği oluşur?
Başlangıç: 4m 4m –
Tepkime: –3m –4m +7m " (-) ile gösterilen- Yaklaşık

ler harcanan mad- mX 46 kat 140
30 3k
Sonuç: m gram 7 m gram de miktarını, (+) ile mY
= &
140
gösterilenler olu- 70 7k
A artar. ürün şan madde miktarı- 20 kat
Sınırlayıcı bileşen
nı ifade eder.
X + Y $ XY
4 m gram A'dan m gram A artarsa
Başlangıç: 140 gram 140 gram
100 ?
———————————————————— En fazla ürün oluşu-
Tepkime: –60 gram –140 gram
mu için maddeler-
?
= 25
den en az birinin
%25 A maddesinden artar. Sonuç: 80 gram bitmesi gerekir.
artar.
60 + 140 = 200 gram XY bileşiği oluşur.
3
34. 20 35. %25 A 12 36. 48 37. 38. 200
8
NOT ÖRNEK 41
Eğer bir bileşiğin kütlece birleşme oranı ve for-
X2Y5 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
mülü verilip, diğer bileşiğin kütlece birleşme
mX 7
oranı ya da formülü isteniyorsa; = dir.
mY 20
Bileşikte bulunan elementlerin atom kütleleri
oranı bulunur ve diğer bileşikte yerine yazılır. Buna göre, 21 gram X ve 48 gram Y'den en fazla kaç
gram X2Y3 bileşiği oluşur?
ÖRNEK 39
X2Y5 bileşiği için X2Y3 bileşiği için
XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mX mX
2.X 2.X
mX 3 = mY
=
mY 5.Y 3.Y
= ’dür.
mY 4 7 2.X mX 2.7
= = Sıfırlayıcı
Buna göre, X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece 20 5.Y mY 3.8 bileşen
birleşme oranını bulunuz. X 7 mX 3k 21 gram
= 7
Y 8 mY
= 48 gram
12 4k
Çözüm
X Y3
XY2 bileşiği için X3Y4 bileşiği için /2 0
7k 12k
3x x3
mX mX 3 X
X = · 21 + 36 = 57 gram bileşik oluşur.
= mY 4 Y
mY 2.Y
3 X mX 3 3
= = ·
4 2.Y mY 4 2
X 3 mX 9
= =
Y 2 mY 8
ÖRNEK 40 ÖRNEK 42
mX 2
XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = dur. XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
mY 9
mX 1
X2Y3 bileşiğinde eşit kütlede X ve Y alındığında en fazla = tür.
mY 4
39 gram bileşik oluşuyor.
Buna göre, 10 gram X ve 21 gram Y'nin birleşme-
Buna göre, başlangıçta toplam kaç gram madde si sonucu oluşan X2Y3 bileşiğinde hangi maddeden
alınmıştır? kaç gram artar?
XY3 bileşiği için X2Y3 bileşiği için XY2 bileşiği için X2Y3 bileşiği için
mX mX 2.X mX X mX 2.X
X = = =
= mY 3.Y mY 2.Y mY 3.Y
mY 3.Y
2 X mX 2.2 1 X mX 2.1
= = = =
9 3.Y mY 3.3 4 2.Y mY 3.2
X 2 mX X 1 mX 10k
= 4 = 1 10 gram
Y 3 = Y 2 = 21 gram
mY 9 mY 3 7k
X Y3 Sınırlayıcı
X
/2
Y3
0 /2 0 bileşen
4k 9k 13k k 3k
3x x3 3 kat 7x x7
12 gram 27 gram 39 gram 7 gram 21 gram

10 – 7 = 3 gram X maddesi artar.
Başlangıçta eşit kütlede dediği için kütlesi büyük ola-
nın kütlesine göre alınır.
27 + 27 = 54 gram
9
39. 40. 54 13 41. 57 42. 3 gram X
8
Formül Bulma ÖRNEK 45

Bir bileşiğin formülü bulunurken bileşikte bulunan
elementin toplam kütlesinin atom kütlesine bölümü en 14 gram A ve 45 gram Y elementlerinin karışımından en
küçük tam sayı haline getirildiğinde o elementin katsı- fazla 38 gram bileşik elde edilebiliyor.
yısını verir. Buna göre, bu bileşiğin basit formülü nedir?
Basit Formül: Bir bileşiğin en küçük tamsayılarla
(A: 14, Y: 16)
ifade edilmiş formülüne basit ya da kaba formül denir.
XaYb
38 gram bileşik elde ediliyorsa A'nın tamamı biter.
mX : Toplam X kütlesi
mX 38 – 14 = 24 gram Y harcanır.
X : Atom kütlesi a=
X AaYb için
a : X'in katsayısı mA a.A
=
mY b.Y
14 a.14
=
24 b.16
a 2
ÖRNEK 43 b
=
3
& A2Y3
mX 3
XaYb bileşiğinin kütlece birleşme oranı = ol-
mY 8
duğuna göre, bileşiğin basit formülü nedir?
(X: 12, Y: 16)
Çözüm
I. Yol II. Yol
Xa Yb mX a.X
3 8 mY
= ÖRNEK 46
b.Y
12 16 3 a.12
= Başlangıç miktarları 16'şar gram olan A ve Y elementle-
4 1 1 8 b.16
1 4 2 a 1 ri tam verimle tepkimeye girdiğinde 10 gram A elementi-
=
b 2 nin arttığı belirleniyor.
1 ve 2
XY2
XY2 Buna göre, A ve Y'den oluşan bileşiğin basit formü-
lünü bulunuz? (A: 12, Y: 16)
ÖRNEK 44
A + Y $ ürün
XaYb bileşiğinin kütlece %30'u Y'dir. Buna göre, bileşi- Başlangıç: 16 gram 16 gram
ğin basit formülünü bulunuz. (Y: 16, X: 56) Tepkime: 6 gram 16 gram
Sonuç: 10gram –
I. Yol II. Yol AaYb için
mX mX a.A
X a Yb a.X
0 0 = mY
=
b.Y
70 30 mY b.Y
7 3 70 a.56 6 a.12
= =
7 3 30 b.16 16 b.16
56 16 a 2 a 1 & AY2
= =
1 3 b 3 b 2
16 /
8 16
X2Y3
2 ve 3
X2Y3
43. XY2 44. X2Y3 14 45. A2Y3 46. AY2

1. Kütle (g) 4. X ve Y elementlerinin oluşturduğu bir bileşikte X
3
kütlesinin Y kütlesine oranı dir.
40 8
Buna göre, 66 gram bileşik elde etmek için, har-
20 X canması gereken X ve Y kütleleri en az kaçar
gram olmalıdır?
14 Y
Zaman (dak.) X
____ Y
___
15
A) 18 32
X ile Y elementlerinden oluşan bir bileşikte X ve Y B) 24 42
elementlerinin kütlelerinin zamanla değişimi yuka- C) 30 36
rıdaki grafikte verilmiştir.
D) 18 48
Buna göre, oluşan bileşikte elementlerin kütle- E) 20 46
mx
ce birleşme oranı kaçtır?
mY
40 20 5 10
A) B) C) D) 2 E)
3 7 2 3
2. 16 gram hidrojenin (H2) tamamı bir miktar karbonla 5. 21 gram X ile 21 gram Y'nin tam verimle tepkimesi
(C) birleşerek 64 gram bileşik oluşturmaktadır. sırasında X maddesinin tamamı harcanıyor.
Buna göre, bileşikteki karbonun kütlece yüzde- Y maddesinden 14 gram arttığına göre, bu tep-
si kaçtır? kimede oluşan bileşik kaç gramdır?
A) 5 B) 25 C) 50 D) 75 E) 90 A) 42 B) 35 C) 28 D) 21 E) 14
3. I. Bileşiği oluşturan elementler kütlece değişme-

yen bir oranda birleşirler.
II. Bileşiği oluşturan elementler arasındaki kütle-
ce birleşme oranı değişirse, aynı elementlerle
farklı bileşikler oluşur. 6. Eşit kütlelerdeki Ca ve Br2 elementlerinin tepkime-
III. Aynı elementten oluşan, farklı formüle sahip bi- sinden en fazla 30 gram CaBr2 bileşiği oluşmaktadır.
leşiklerdeki elementlerin kütlece yüzdeleri aynı-
dır. Artan madde olmaması için hangi maddeden
en az kaç gram eklenmelidir? (Ca: 40, Br: 80)
Yukarıda sabit oranlar kanunu ile ilgili verilen
bilgilerden hangileri doğrudur? A) 72 gram Ca B) 36 gram Ca
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll C) 24 gram Br2 D) 72 gram Br2
D) II ve III E) I, lI ve lII E) 18 gram Ca
1. E 2. D 3. C
15 4. D 5. C 6. D
1. X ve Y2 elementlerinin kütlece birleşme oranı 4. 34 gram X2Y3 bileşiğinin 16 gramı Y dir.

mX 1
= tür. Buna göre, X2Y3 bileşiğini oluşturmak için 180
mY 3
gram X elementi ile en fazla kaç gram Y elemen-
Buna göre, eşit kütlelerde alınan X ve Y den en
ti artansız birleşir?
fazla 20 gram bileşik oluşurken hangi element-
ten kaç gram artar? A) 160 B) 180 C) 320 D) 340 E) 360
A) 3 gram X B) 4 gram Y C) 10 gram X
D) 10 gram Y E) 15 gram X
X 3 mX
2. X2Y bileşiğinde kütle oranı tür. 5. X2Y6 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 4'tür.
Y 4 mY
Eşit kütlelerde X ve Y elementlerinin tam verim-
Buna göre, X3Y2 bileşiğini oluşturan elementle- li tepkimesinde X2Y6 bileşiği oluşurken hangi
mX
rin kütlece birleşme oranı f p kaçtır? elementin kütlece yüzde kaçı artar?
mY
A) %25 Y B) %25 X C) %75 X
1 4 9 16 18
A) B) C) D) E)
4 9 16 3 7 D) %75 Y E) %50 X
3. XY2 bileşiğinin kütlece %25 i X tir.
Buna göre, 15 gram X ile 12 gram Y nin tepki- 6. X ve Y elementlerinin oluşturduğu X2Y3 bileşiğin-
mesinde artan madde olmaması için hangi ele- X 7
de kütle oranı dir. 14 gram X ile yeterince
mentten kaç gram daha eklenmelidir? Y 12
Y tam verimle tepkimeye girerse kaç gram XY2
A) 11 gram X B) 33 gram Y C) 44 gram X bileşiği oluşur?
D) 46 gram Y E) 66 gram Y A) 23 B) 38 C) 46 D) 76 E) 92
1. C 2. C 3. B
16 4. A 5. D 6. C
c) Katlı Oranlar Kanunu (Dalton) ÖRNEK 47

Dalton Atom Teorisi üç kabule dayanır. a. SO2 ile SO3 e. C3H8 ile CH4
Her bir element, çok küçük bölünemeyen tanecik- b. N2O ile NO2 f. N2O5 ile NO
lerden yani atomlardan oluşmaktadır. Ayrıca atom-
lar kimyasal tepkimelerden oluşmazlar. c. C2H2 ile C6H6 g. CaBr2 ile KBr
Bir elementin bütün atomlarının kütleleri ve özellik- d. NaBrO3 ile NaBrO4

leri aynıdır. Fakat başka bir elementin atomlarından Yukarıda verilen bileşik çiftlerinin katlı oranlar ka-
farklıdır. nununa uyup uymadığını belirtiniz ve uyuyorsa kat-
lı oranı bulunuz.
Bileşikler ise iki ya da daha çok sayıda elementin
birleşmesi ile oluşur.
Katlı Oran
Buna göre; a. 2 3
SO2 ile SO3
3 ya da 2
Atomlar bölünemediğinden bir kimyasal tepkimeye 1 4
b. N2O ile NO2
giren atom sayısı tepkime sonunda değişmez. 4 ya da 1
Bu durumda kütle değişmez. (Dalton'un kütlenin ko- c. C2H2 ile C6H6 Basit formülleri aynı oldu-
runumunu açıklaması.) ğu için, katlı oran yoktur.
Elementin bütün atomları kütlece aynı ve bileşikte d. NaBrO3 ile NaBrO4 Üç farklı tür atom olduğu
atomlar belirli sayısal oranlarda ise bileşiğin kütlece için, katlı oran yoktur.
yüzde bileşimi sabittir. (Dalton'un sabit oranlar ka- 2 3

e. C3H8 ile CH4
nunu açıklaması.) 3 ya da 2
f. 5 2
İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturu- N2O5 ile NO
2 ya da 5
yorsa bu elementlerden herhangi birinin sabit kütle-
g. CaBr2 ile KBr Farklı elementler olduğu
si ile birleşen diğer elementin değişen kütleleri ara-
için katlı oran yoktur.
sındaki basit ve tam sayılarla ifade edilen orana
katlı oranlar kanunu denir.
Bileşik çiftlerinin katlı oranlar kanununa uyabil-

mesi için; ÖRNEK 48
Bileşikler iki elementten oluşmalı. XY2 ile X3Yn bileşiklerin oluşturulurken eşit kütlede
Bileşikleri oluşturan elementler aynı olmalı. X alındığında birinci bileşikteki Y kütlesinin ikinci bi-
3
leşikteki Y kütlesine oranı olduğuna göre, n sa-
Bileşiklerin basit formülleri farklı olmalıdır. 4
yısı kaçtır?
Bileşik çifti Katlı Oran

& Fe2 O3 Çözüm
Fe2O3 ile FeO 3 3/XY2 $ X3Y6
Fe2 O2 & 6 3
2 X3Y6 X3Yn n
=
4
n=8
& Katlı oranlar kanununa uymaz.
NaCI ile MgCI2
Elementler farklıdır.

HCIO3 ile HCIO2
İkiden fazla tür element var.

NO2 ile N2O4
Basit formülleri aynıdır.
47. a. 2/3 ya da 3/2 ya da 4/1 b. 1/4 c. yok d. yok e. 2/3 ya da 3/2

17 f. 5/2 ya da 2/5 g. yok 48. 8
ÖRNEK 49 ÖRNEK 51
X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikten birincisi küt- X’in kütlesi
lece %40 Y ikincisi kütlece %30 X elementi içermekte-
I. bileşik
dir.
Eşit kütlede X elementi içeren bileşiklerdeki Y ele- II. bileşik

7
mentleri arasındaki katlı oranı bulunuz.
Y’nin kütlesi
I. Yol 16 20
X Y
_____ _____
Yukarıda X ve Y elementlerinin birleşmesi sonucu olu-
1. Bileşik 60 40
şan iki farklı bileşiğin kütlece birleşme oranı grafiği ve-
2. Bileşik 30 70 \ 2 " X'in kütlelerini eşitle-
mek için 2 ile çarpılır. rilmiştir.
60 140
Buna göre, bu iki bileşikte bulunan Y elementleri
Y1 40 2 YI
= =
Y2 140 7 arasındaki katlı oran kaçtır?
YII
II. Yol Çözüm

1. bileşik Xa Yb Xa Yb
Y'ler oranı X Y
60 40 60 40 _______ _______
40 2 I. Bileşik 7 16
=
2. bileşik Xn Ym Xn Ym 140 7
II. Bileşik 7 20
2 / 30 70 60 140
X'ler aynı olduğu için Y'ler oranlanır.
X'in kütleleri aynı ol- I 16 4
ması için 2 ile çarpılır. & = =
II 20 5
ÖRNEK 52
A’nın kütlesi
II. bileşik
ÖRNEK 50
I. bileşik
I. CH4
II. C3H8
III. C2H2 Y’nin kütlesi
6 16
IV. C2H6
A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe ait
Yukarıda verilen bileşiklerdeki H elementinin kütle- grafik yukarıda verilmiştir.
ce yüzdelerini kıyaslayınız. Buna göre, I. bileşiğin formülü A2Y4 ise II. bileşiğin
formülünü bulunuz.
H elementinin kütlece yüzdelerini kıyaslamak için C
elementlerinin sayıları eşitlenir.
A Y Bileşik
_______ _______ _______
I. CH4 / x6 C6H24
I. bileşik m 16 A2Y4/a
II. C3H8 / x2 C6H16
II. bileşik m 6 AaYb / 2
III. C2H2 / x3 C6H6
A2aY4a
IV. C2H6 / x3 C6H18
A2aY2b
I > IV > II > III Y'ler oranı

16 4a a 4
= = II. bileşiğin formülü A4Y3
6 2b b 3
2 4
49. 50. I > IV > II > III 18 51. 52. A4Y3
7 5
ÖRNEK 53 ÖRNEK 55
Y’nin kütlesi
A Y Bileşik
56 16 AY II. bileşik
56 m A2Y3 5
I. bileşik
AY ve A2Y3 bileşiklerinde A ve Y elementlerinin kütlele-
3
rinin değişimi yukarıdaki tabloda verilmiştir.
Buna göre, m değeri kaçtır?

A’nın kütlesi
3 6
A Y Bileşik A ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki X ve

56 16 2 AY A 2 Y2 Y kütlelerinin değişimini gösteren grafik yukarıda veril-
56 m A2Y3 A2 Y3 miştir.
Y'lerin kütle oranı = Y'lerin sayı oranı I. bileşiğin formülü A2Y3 olduğuna göre, II. bileşiğin
16
=
2 formülü nedir?
m 3
m = 24
A Y Bileşik
_______ _______ _______
I. bileşik 6 3 A2Y3 \a A2aY3a

II. bileşik 2x 3 5 AaYb \2 A2aY2b
6 10
Y'ler oranı
3 3a
=
10 2b
a 1
=
b 5
ÖRNEK 54 AY5
A ve Y arasında oluşan iki bileşikten I. bileşiğin formülü

AY3 , II. bileşiğin formülü A2Ym'dir. Aynı miktar A ile bir- ÖRNEK 56
leşen I. bileşikteki Y kütlesinin II. bileşikteki Y kütlesine
3 Aynı miktar oksijen ile birleşen demir elementle-
oranı 'dir. 3
2 ri arasındaki katlı oranın olması için II. bileşiğin
Buna göre, II. bileşikteki m değeri kaçtır? 4
formülü FeO ise I. bileşiğin formülü ne olmalıdır?
I. bileşik AY3\ 2 $ A2Y6

I. bileşik FeXOY /1 $ FeX OY
II. bileşik A2Ym
II. bileşik FeO /y $ FeY OY
Y'ler oranı X 3
= olduğuna göre X = 3, Y = 4
Y 4
6 3
=
m 2 Bileşiğin formülü Fe3O4 olur.
m=4
53. 24 54. 4 19 55. AY5 59. Fe3O4

1. 4. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikteki X

CO2 ile C2H6 bileşikleri
ve Y kütleleri tabloda verilmiştir.
arasında katlı oran yoktur.
D Y
Bileşik X miktarı (g) Y miktarı (g)
Katlı oranlar yasası, John Dalton un atom
Joseph Proust tarafın- teorisi, katlı oranlar I. bileşik 7 8
dan bulunmuştur. yasasını destekler.
II. bileşik 7 12
D Y D Y
1 NO ile N2O5 arasındaki 4 5 Her iki bileşik elde edilirken aynı miktarda X kulla
katlı oran 2 olabilir. nılmış ve I. bileşikten en fazla 60 gram elde edil
5
miştir.
D Y
Buna göre, II. bileşikten en fazla kaç gram elde
2 3 edilir?
Naz, yukarıda verilen kavram haritasında be- A) 42 B) 48 C) 72 D) 76 E) 80
lirtilen ifadeler için uygun cevapları verdiğinde
kaç numaralı çıkışa ulaşır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
5. 14 gram N2 ile 3 gram H2 gazının tam verimle tep

kimesinden 17 gram NH3 gazı elde edilmektedir.
Bu ifade;
I. Katlı oranlar
2. I. CaO - MgO II. Kütlenin korunumu
II. C2H4 - C4H8 III. Sabit oranlar
III. FeO - Fe2O3
kanunlarından hangileri ile ilgilidir?
Verilen bileşik çiftlerinden hangilerine katlı
oranlar kanunu uygulanamaz?
D) I ve II E) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) II ve III
6. Aslı : PbO – Pb3O4

Osman : CH4 – C3H6
Ali : NO2 – N2O4
Cemre : H2O – H2O2
3. Aynı miktar X ile birleşen Y ler arasındaki kat-
Sibel : CuO – Cu2O
2
lı oranın olması için I. bileşiğin formülü X3Y
9 Yukarıdaki öğrencilerden hangisinin yazdığı
ise 2. bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisi bileşik çiftine katlı oranlar kanunu uygulana
olmalıdır? maz?
A) XY3 B) X 2Y3 C) X3Y2 A) Aslı B) Osman C) Ali
D) XY2 E) X3Y4 D) Cemre E) Sibel
1. B 2. D 3. B
20 4. D 5. E 6. C
1. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikte 4. I. X2Y ile X3Y4 bileşiklerinde aynı miktar X ile bir-
elementlerin kütlece birleşme miktarları çizelgede 3
leşen Y kütleleri oranı dir.
verilmiştir. 8
II. C2H4 ile C3H6 arasında katlı oran yoktur.
Bileşikler X miktarı (g) Y miktarı (g) 3
III. MnO2 ile Mn3O4 arasındaki katlı oran dir.
2
1. bileşik 35 60
IV. H2S ile H2SO4 arasında katlı oran yoktur.
2. bileşik 14 32 2
V H2SO4 ile H3PO4 arasında katlı oran tür.
3
Verilenlerden kaç numaralı bilgi yanlıştır?
Buna göre, 1. bileşiğin formülü X2Y3 ise 2. bile-
şiğin basit formülü nedir? A) I B) II C) III D) IV E) V
A) XY B) XY2 C) XY3
D) X 2Y5 E) X 2Y
2. N2O5 ve NO2 bileşikleri arasındaki katlı oran kaç- 5. X2Y3 ve XYn bileşiklerinde aynı miktar X ile bir-
tır?
2 5 5 leşen X2Y3 bileşiğindeki Y nin, XYn bileşiğinde-
A) B) C) 1 D) 2 E) 3
3 3 4 ki Y ye oranı olduğuna göre, XYn bileşiğin-
8
deki "n" sayısı kaçtır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
3. C ve H elementlerinden oluşan iki bileşikten birin- 6.

cisinde kütlece %75, ikincisinde kütlece %80 C bu- Bileşik X (g) Bileşik (g)
lunmaktadır. X2Y3 5 17
Birinci bileşiğin formülü CH4 ise ikinci bileşiğin

XY 2,5 a
formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) C3H8 B) C2H6 C) C2H4 X ve Y elementlerinden oluşan iki ayrı bileşikte, bi-

leşiklerin kütlesi ve içerdikleri X kütleleri tablodaki
D) C3H4 E) C4H10
gibidir.
Buna göre, tablodaki a değeri kaçtır?
A) 5 B) 6,5 C) 10 D) 13 E) 18
1. B 2. E 3. B
21 4. E 5. D 6. B
FEN LİSELERİNE YÖNELİK FEN LİSELERİNE YÖNELİK

d) Birleşen Hacimler Kanunu (Gay Lussac) ÖRNEK 59
Avogadro, gaz halindeki elementlerin bazılarının N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
molekül, bazılarının ise elementel olabileceğini söy- tepkimesine göre, 12 litre N2 ve 9 litre H2 gazla-
leyip, aynı sıcaklık ve basınçta, gazların eşit hacim- rından aynı koşullarda en fazla kaç litre NH3 ga-
lerinde eşit sayıda atom ya da molekül vardır diyerek zı oluşur?
Avogadro hipotezini ortaya atmıştır.
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
Gay Lussac; "Sabit sıcaklık ve basınçta gerçekle-
Başlangıç: 12 L 9L
şen kimyasal tepkimelerde, tepkimeye giren ve tepki-
meden çıkan gazların hacimleri arasında belirli ve sa- Tepkime: 3L 9L 6L
bit olan orana sabit hacimler kanunu denir." demiştir. Sonuç: –9 L – +6 L NH3 gazı oluşur.
N2 gazı
Bir kimyasal tepkimede kütle her zaman korunur- artar.
ken; hacim korunmayabilir.
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) ÖRNEK 60
V litre 3V litre 2V litre N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
10 L 30 L 20 L Tepkimesine göre eşit hacimde H2 ve N2 gazları alı-
narak aynı koşullarda en fazla 60 litre NH3 gazı el-
2L 6L 4L
de ediliyor.
ÖRNEK 57
Buna göre, başlangıçta alınan toplam gaz hacmi
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) kaç litredir?
Tepkimesine göre, 12 litre H2 gazı ve yeteri kadar

N2 gazı ile aynı koşullarda en fazla kaç litre NH3 N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
gazı oluşur? Başlangıç: 90 L 90 L –
Tepkime: –30 L –90 L +60 L " 60 L NH3 oluş-

ması için 30 L N2
N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) Sonuç: 60 L – 60 L ve 90 L H2 tepki-
4x 4x 4x N2 gazı meye girmelidir.
artar.
4L 12 L 8 L NH3 oluşur.
90 L N2 + 90 L H2 = 180 L toplam gaz hacmi
ÖRNEK 61
15 litre X2 ve 9 litre Y2 gazları
ÖRNEK 58 X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g)
X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g) tepkimesi sonucunda XY3 gazı oluşturuyor.
Tepkimesine göre, 48 litre XY2 gazı oluşturmak Tam verimle gerçekleşen tepkime sonucunda
için aynı koşullarda kaçar litre X2 ve Y2 gazı kul- hangi maddeden kaç litre artar?
lanılmalıdır?
X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g)
Başlangıç: 15 L 9L
X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g)
24x 24x 24x Tepkime: –3 L –9 L +6 L
24 L 48 L 48 L
Sonuç: 12 L – 6L XY3 gazı oluşur.
X2 gazı
artar.
57. 8 58. 48 L Y2 , 24 L X2 22 59. 6 60. 180 L 61. 12 L X2


ÖRNEK 62 ÖRNEK 65
Gaz fazında ve kapalı kapta gerçekleşen 4 hacim X2 gazı ile 5 hacim Y2 gazı tepkimeye girdi-
C3H8(g) + 5O2(g)$ 3CO2(g) + 4H2O(g) ğinde aynı koşullarda 2 hacim X2 artarken, 2 hacim
Z gazı oluşuyor.
tepkimesi veriliyor.
Buna göre, Z'nin formülünü bulunuz.
Buna göre, 60 L C3H8 gazının %40'ı yeteri kadar
oksijen gazı ile tepkimeye girdiğinde tepkime so-
nunda kapta kaç litre gaz bulunur? X2 + Y2 $ Z
Başlangıç: 4V 5V
40
60. = 24 L C3H8 gazı tepkimeye girer.
100 Tepkime: -2 V -5 V +2 V
C3H8 gazı + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g)
Sonuç: 2 V artar
Başlangıç: 60 L 120 L – –
2X2 + 5Y2 $ 2Z
Tepkime: –24 L –120 L +72 L +96 L
X2Y5
Sonuç: 36 L C3H8 – 72 L CO2 96 L H2O
Tepkime sonunda toplam gaz hacmi
36 + 72 + 96 = 204 L
ÖRNEK 63
4 hacim X2 ile 6 hacim Y2 gazı reaksiyona girerse 4
hacim Z gazı oluşuyor. ÖRNEK 66
Buna göre, oluşan Z gazının X ve Y cinsinden for- Hacim (L)
mülünü bulunuz.
10
2X2 + 3Y2 $ 2Z "

6 X
2 hacim 5 hacim 2 hacim Z: X2Y3
2 Z
(Tepkimeye giren ve tepkime sonunda oluşan atom sa-
yısı ve cinsi korunur. Y Zaman
Yukarıda X, Y ve Z gazlarına ait verilen hacim za-

ÖRNEK 64 man grafiğine göre;
2 hacim X2 gazı ile 3 hacim Y2 gazı reaksiyona girdi- a) Z'nin formülünü X ve Y cinsinden bulunuz.
ğinde aynı koşullarda 2 hacim Z gazı oluşuyor. b) Tepkimede sınırlayıcı bileşen hangi maddedir?
Buna göre, 30 L Z gazı oluşturmak için kaçar L X2 c) Tepkime tam verimle mi gerçekleşir?
ve Y2 gazları kullanılır?
a) 4X + 10Y $ 2Z
X2Y5
2X2 + 3Y2 $ 2Z
15x 15x 15x b) Biten madde sınırlayıcı bileşendir.
30 L 45 L 30 L Y maddesi sınırlayıcı bileşendir.
c) Biten madde olduğu için tam verimlidir.

30 L X2 , 45 L Y2 gazları kullanılır.
62. 204 L 63. X2Y3 64. 30 L X2 , 45 L Y2 23 65. X2Y5 66. a) X2Y5 b)Y c) Evet

1. X2(g) + 2Y2(g) $ 2XY2(g) 4. N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g)
Yukarıda denklemi verilen tepkime aynı koşullar- tepkimesinde aynı koşullardaki hacim oranla-
daki X2 ve Y2 gazlarıyla gerçekleşmektedir. rı için;
VH
2
Buna göre, bu gazların tepkimede harcanan I. =3
VN
ve oluşan hacimleri oranı (X2 : Y2 : XY2) kaçtır? 2
A) 1 : 2 : 1 B) 1 : 2 : 2 C) 1 : 2 : 3 VNH
3
II. =2
VN
D) 1 : 1 : 1 E) 2 : 1 : 2 2
Vürün 1
III. =
Vgiren 2
eşitliklerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) l ve ll
D) Il ve IlI E) l, II ve III
2. Aynı koşullarda gerçekleşen;

5. Aynı koşullarda hidrojen ve oksijen gazlarının su
I. H2(g) + Cl2(g) $ 2HCl(g) (H2O) oluşturmak üzere verdiği tepkime,
"2 hacim hidrojen + 1 hacim oksijen $ 2 hacim su"

II. N2(g) + 2O2(g) $ 2NO2(g)
şeklindedir. (H2O tepkimede gaz halindedir.)
1
III. H2(g) + O2(g) $ H2O(g)
2 Bu tepkime ile ilgili;
tepkimelerinin hangilerinde birleşen gazların
I. Hacim azalması gerçekleşir.
hacim oranı 2 : 1 olabilir?
ll. Hidrojen ve oksijen gazları iki atomludur.
lll. Tepkimede oluşan gazın hacmi, harcanan
D) I ve II E) II ve III gazların hacimleri toplamından büyüktür.
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll
D) l ve lll E) ll ve lll
6. C2H4(g) + 3O2(g) $ 2CO2(g) + 2H2O(g)
Aynı şartlarda artansız gerçekleşen tepkime

ile ilgili;
I. Hacim artışı gerçekleşir.

3. Aynı sıcaklık ve basınçta 2 hacim X2 gazı ile 5 II. Birleşen gazların hacim oranı 1 : 3 tür.
hacim Y2 gazının tepkimesinden 2 hacim Z gazı III. Harcanan O2 gazının hacminin oluşan CO2
oluşmaktadır. gazının hacmine oranı 3 : 2 dir.
Buna göre, Z gazının molekülleri kaç atomlu- ifadelerinden hangileri doğrudur?
dur?
A) Yalnız I B) l ve ll C) l ve lll
A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
D) Il ve IlI E) l, II ve III
1. B 2. E 3. E
24 4. E 5. C 6. D
1. Aynı sıcaklık ve basınçta, 2 litre C6H10 gazı ile 4 4. Avogadro yasasına göre;
litre H2 gazı birleşerek 2 litre CxHy gazını oluştu-
ruyor. H2(g) + Cl2(g) $ 2HCl(g)
Buna göre, bileşikteki x ve y sayıları kaçtır? tepkimesinde aynı koşullarda 10 L H2 ve 3 L

Cl2 gazı kullanarak elde edilen bileşiğin hac-
x y minin artan gaz hacmine oranı kaçtır?
3 1 6 3
A) 6 14 A) B) C) D) E) 3
4 2 7 7
B) 8 14
C) 6 12
D) 7 12 5. Sabit basınçlı bir kapta ve sabit sıcaklıkta X ve O2
gazları tepkimeye girerek CO2 ve H2O gazlarını
E) 8 20
oluşturmaktadır.
Tepkime süresince bu gazların hacim değişi-

mi grafikteki gibidir.
Hacim (L)
5 X(g)
4 H2O(g)
3 CO2(g)
2. I. C(k) + O2(g) $ CO2(g) 2
1
II. H2(g) + CI2(g) $ 2HCI(g) O2(g)
Zaman
III. 2CO(g) + O2(g) $ 2CO2(g)
Aynı koşullarda gerçekleşen yukarıdaki tepki Bu tepkime ile ilgili;

melerden hangilerinde toplam gaz hacmi ko
I. X'in formülü C3H8 dir.
runmuştur?
II. Tepkime sonunda kapta 11 L gaz bulunur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
III. X gazının %20 si tepkimeye girmiştir.
D) I ve III E) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
6. 2SO2(g) + O2(g) $ 2SO3(g)

3. I. Aynı koşullarda bir kimyasal olayda birleşen
Aynı koşullarda gerçekleştirilen yukarıdaki
gazların hacimleri oranı sabittir.
tepkime ile;
II. Tepkimeye giren gazların hacimleri toplamı,
I. Kütlenin korunumu
ürünlerin hacimleri toplamına eşit olmalıdır.
II. Sabit oranlar
III. Aynı koşullarda farklı gazların eşit hacimlerin-
III. Katlı oranlar
de eşit sayıda tanecik bulunur.
kanunlarından hangilerine ulaşılabilir?
Birleşen hacim oranları kanunu ile ilgili veri-
len ifadelerden hangileri doğrudur? (O: 16, S: 32)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) lI ve III E) l, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
1. A 2. C 3. C
25 4. C 5. E 6. E
KARMA TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. X(g) + Y(g) $ Z(g) azot (N)

4. Azot ve oksijenden oluşan bir bileşikte,
0,2 gram 0,8 gram 2 litre 7 oksijen (O)
kütle oranı dir.
12
Sabit hacimli kapta belirli koşullarda artansız Eşit kütlelerde azot ve oksijen gazları alınarak
gerçekleşen yukarıdaki tepkimede oluşan Z ga- gerçekleştirilen tam verimli tepkime sonucun-
zının özkütlesi kaç g/L dir? da artan gazın kütlesi 1,5 gram olduğuna göre
başlangıçta alınan gaz karışımının kütlesi kaç
A) 1 B) 0,8 C) 0,5 D) 0,3 E) 0,1
gramdır?
A) 2,4 B) 4,2 C) 5,7 D) 7,2 E) 9,6
2. “Kimyasal bir değişimde; değişim öncesinde 5. Mg(k) + 2H2O(s) $ Mg(OH)2(suda) + H2(g)

maddelerin kütleleri toplamı, değişim sonrasın-
daki maddelerin kütleleri toplamına eşit olmalı- Yukarıda verilen tepkimede saf olmayan 30 gram
dır.” hipotezini ilk öne süren bilim insanı kim- magnezyum katısının 36 gram su ile tepkimesin-
dir? den 58 gram Mg(OH)2 ve 2 gram H2 gazı oluşuyor.
A) Lavoisier B) Proust Buna göre, magnezyum katısının kaç gramı saf-

sızlıktır?
C) Dalton D) Avogadro
A) 24 B) 12 C) 10 D) 6 E) 3
E) Gay – Lussac
3.
Yanma sonrası
Magnezyum Oksijen
oluşan bileşik
kütlesi (g) kütlesi (g)
kütlesi (g)
18 a 12
24 – b
Yukarıda verilen tablo magnezyum ve oksijen ele

6. Çamaşır sodası (Na2CO3) bileşiğinin 212 gramın-
mentleri arasında gerçekleşen aynı yanma tepki-
da 92 gram Na ve 96 gram O bulunmaktadır.
mesinin farklı miktarlarına ait bilgiler içermektedir.
Buna göre, Na2CO3 bileşiğinin 212 gramı, kaç
Tepkimeler artansız gerçekleştiğine göre, tab-
gram C içermektedir?
loda verilen a ve b değerleri kaçtır?
A) 96 B) 48 C) 24 D) 12 E) 6
a b
______ _______
A) 24 16
B) 30 54
C) 36 36
D) 30 40
E) 30 16
1. C 2. A 3. E
26 4. D 5. D 6. C
KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 2
1. X in kütlesi (g) m Fe 7
4. Fe2O3 bileşiğinde kütle oranı tür.
l. bileşik ll. bileşik
mO 3
lll. bileşik
8 Bu bileşik ile ilgili çizilen,
mFe
Y nin kütlesi (g) mFe
14 28 42 mO
21
7
7
X ve Y elementlerinin oluşturduğu üç bileşiğin, X 3
ve Y kütlelerini gösteren grafik yukarıda verilmiştir.
mFe O 3 9 mO
Buna göre, l. bileşiğin formülü XY2 ise ll. ve lll. 2 3
l ll
bileşiklerin formülleri aşağıdakilerden hangisi-
dir? melement
Fe
14
ll. bileşik lll. bileşik O
6
A) XY4 XY6
B) X4Y X2Y3
20 mFe O
C) X4Y3 XY4 lll
2 3
D) X2Y XY3
E) X2Y3 XY6 grafiklerinden hangileri doğrudur?
D) ll ve lll E) l, ll ve lll
2. Aşağıdaki maddelerden hangisinin oluşumu

5. Katlı oranlar yasasına göre eşit miktarlarda X alın-
sabit oranlar yasası ile açıklanabilir?
dığında oluşan X3On bileşiğindeki oksijen kütlesi
A) Çelik B) Kolonya C) Kalay XmO4 bileşiğindeki oksijen kütlesinin 2 katıdır.
Buna göre, n.m değeri aşağıdakilerden hangisi-
D) Şeker E) Bronz
dir?
A) 6 B) 12 C) 18 D) 22 E) 24
3. SO3 gazının 80 gramının tamamı ayrıştırıldığında

6. l. bilgi: X ve Y elementlerinin oluşturduğu bileşik-
48 gram O2 gazı elde ediliyor.
lerden l. sinin formülü XY, ll. sinin formülü X2Y3 tür.
Buna göre, SO3 gazının kütlece birleşme oranı
ll. bilgi: X2Y3 bileşiğinin kütlece %30 u Y dir.
mS
f p kaçtır?
mO Verilen bilgilere göre, 90 g XY bileşiğini elde et-
1 2 3 3 3 mek için kaç gram X gerekir?
A) B) C) D) E)
2 3 2 5 4 A) 9 B) 18 C) 27 D) 70 E) 108
1. A 2. D 3. B
27 4. E 5. E 6. D
1. XY4 bileşiğinin kütlece %20'si X'tir. 4. I. C2H4
Eşit kütlelerde alınan X ve Y elementlerinden 28 II. C4H6

gram X2Y5 bileşiği oluşmaktadır. III. C3H8
Tepkimede artan madde olmaması için hangi Verilen bileşiklerin kütlece C yüzdeleri için aşa-
maddeden kaç gram eklenmelidir? ğıdaki sıralamalardan hangisi doğrudur?
A) 30 gram Y B) 12 gram X C) 7,5 gram Y A) ll > l > lll B) l > ll > lll C) lll > ll > l
D) 20 gram X E) 15 gram Y D) l = ll > lll E) l > lll > ll
5. I. SO2 - SO3
2.
X Y II. NO - N2O5
I. bileşik 2,8 gram 3,2 gram III. PbO - Pb3O4
II. bileşik 8,4 gram a gram Formülleri verilen bileşik çiftlerinden hangileri-
4
nin arasındaki katlı oran olabilir?
Yukarıdaki tabloda X ve Y elementlerinin iki ayrı bi- 3
leşiğinin kütlesel analiz sonuçları verilmiştir. A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III
Buna göre, l. bileşiğin formülü XY2, ll. bileşiğin D) II ve III E) I, II ve III

formülü X2Y3 olduğuna göre, a kaç gramdır?
A) 3,6 B) 7,2 C) 14,4
D) 16,4 E) 28,4
6. Bileşik kütlesi (gram) Bileşik kütlesi (gram)
40 58
3. Katlı oranlar yasası ile ilgili;

36 38 X 48 52 X
kütlesi (gram) kütlesi (gram)
I. Antoine Lavoisier tarafından ortaya atılmıştır. l ll
II. Basit formülleri aynı olan bileşikler için katlı

X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşiğin kütlele-
orandan bahsedilemez.
rinin harcanan X in kütleleri ile değişimini gösteren
III. CO ve NO bileşikleri kullanılarak katlı oran ya-
grafikler yukarıda verilmiştir.
sası ispatlanabilir.
Buna göre, bu iki bileşik için eşit kütlelerde X
bilgilerinden hangileri doğrudur?
ile birleşen Y ler arası katlı oran aşağıdakiler-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II den hangisi olabilir?
7 4 8 3 4
D) I ve III E) II ve III A) B) C) D) E)
8 3 15 14 7
1. A 2. B 3. B
28 4. A 5. C 6. C
1. X in kütlesi (gram) 4. Oluşan bileşik kütlesi (gram)
ll
28 44
l
a
8 28 32 Eklenen
Y nin kütlesi (gram)
X kütlesi (gram)
X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşiğin kütle

ilişkilerini gösteren grafik yukarıdaki gibidir. X ve Y elementleri aynı koşullarda birleşerek XY bi-
leşiğine dönüşmektedir.
Birinci bileşiğin formülü X3Y4 ve ikinci bileşiğin
formülü XY olduğuna göre a kaçtır? Bununla ilgili verilen yukarıdaki grafiğe göre;
A) 7 B) 14 C) 21 D) 28 E) 32 I. 88 gram bileşik oluşturmak için 56 gram X kul-
lanılır.
X 7
II. Bileşikteki kütle oranı tür.
Y 4
III. Bileşik oluşurken X in 4 gramı artar.
ifadelerinden hangileri doğru olur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve Ill E) I, II ve III
2. I. N2O5 – P2O5
FEN LİSELERİNE YÖNELİK
II. H2O2 - H2O
III. C3H4 - C6H8 5. 1 litre C2H2 gazı ile 1 litre H2 gazı tam verimle
tepkimeye girerek 1 litre Z gazına dönüşüyor.
IV. Na2CO3 - NaHCO3
Buna göre, Z gazı ile CH4 gazı arasındaki kat-
V. CO - COCl2
lı oran aşağıdakilerden hangisi olabilir?
I, II, III, IV ve V numaraları ile verilen bileşik çift-
3 1 2 2 3
lerinden hangisi katlı oranlar yasasına uyar? A) B) C) D) E)
4 2 3 5 5
A) I B) II C) III D) IV E) V
X
6. XY bileşiğinde X ve Y2 elementlerinin kütlece
Y
5
birleşme oranı tür.
3
20 gram X ile 12 gram Y kullanılırsa;
I. 32 gram XY bileşiği oluşur.

II. 8 gram Y artar.
III. 64 gram XY bileşiğini oluşturmak için en az 45
3. AY ve A2Y3 bileşiklerinde aynı miktar A ile birle- gram X kullanılır.
şen birinci bileşikteki Y elementinin ikinci bile- yargılarından hangileri yanlış olur?
şikteki Y elementine oranı kaçtır?
2 1 2 3 A) Yalnız I B) Yalnız ll C) I ve II
A) B) C) D) E) 3
3 3 5 2 D) II ve Ill E) I, II ve III
1. C 2. B 3. A
29 4. E 5. B 6. D
1. Magnezyum (Mg) ile oksijen (O2) elementlerinin FEN LİSELERİNE YÖNELİK

tepkimesi sonucu oluşan MgO bileşiğinin kütlece
3 4. 1 hacim N2 gazı ile 1 hacim O2 gazından artan-
i Mg elementidir.
5 sız olarak 2 hacim NO gazı oluşmaktadır.
Buna göre; Eşit kütlelerde alınan N2 ve O2 gazlarının
I. 15 gram Mg ile 10 gram O2 tam verimle artansız tam verimli tepkimesi sonucu artan madde 8
gram olduğuna göre, artan maddenin türü ve
olarak tepkime verir.
başlangıçta girenlerin toplam kütlesi aşağı-
II. Başlangıçta 30 ar gram Mg ve O2 den alındığın-
dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
da en fazla 50 gram MgO bileşiği oluşur.
(N: 14, O: 16)
Mg 3
III. MgO bileşiğinde kütle oranı tir.
O 5 Artan Başlangıçtaki toplam
gaz türü kütle (gram)
A) N2 128
A) Yalnız I B) Yalnız ll C) I ve II B) O2 64
D) II ve Ill E) I, II ve III C) N2 64
D) O2 128
E) N2 32
2. I. N2O4 - N2O 5. X
II. C2H6 - C4H12

III. CuO - Cu2O
Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangileri

katlı oranlar yasasına uymaz? CaO katı kütlesi
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II Grafikte verilen X yerine;

D) I ve III E) II ve III Ca
I. CaO teki kütle oranı
O
II. CaO katısını oluşturmak için harcanan Ca mik-
tarı
III. CaO katısını oluşturmak için harcanan O2 gazı-
nın aynı koşullardaki hacmi
niceliklerinden hangileri yazılabilir?

3.
X(g) Y(g) Artan madde A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
1. bileşik 24 8 2 gram Y D) I ve Ill E) II ve III
2. bileşik 40 8 4 gram X
X ve Y elementlerinden tam verimle iki farklı bileşik

oluşumu ile ilgili bilgiler tabloda belirtilmiştir. 6. XY2 bileşiğinin kütlece %50 si X olduğuna gö-
re, aşağıdaki bileşiklerden hangisinin kütlece
1. bileşiğin formülü X2Y6 ise 2. bileşiğin formü-
%60 ı Y dir?
lü aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) XY B) X2Y C) XY3
A) X2Y3 B) X3Y4 C) X3Y8
D) X2Y3 E) X2Y5
D) XY4 E) X2Y5
1. C 2. A 3. C
30 4. A 5. E 6. C
1. SOX bileşiğinin kütlece %40'ı S olduğuna göre x 4. Kütle (gram)
kaçtır? (O: 16, S: 32)
12 X
A) 2 B) 3 C) 4 D) 1 E) 5
10
8
5 Y
Zaman
Kapalı bir kapta gerçekleşen tepkimenin kütle -

zaman grafiği yukarıdaki gibidir.
2. Eşit kütlede alınan X ve Y'nin tepkimesi sonucun-
da oluşan X3Y4 bileşiğinin kütlece birleşme oranı Buna göre;
mX 4 I. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir.
= tir.
mY 5 II. Tepkime sonunda kapta 12 gram madde bulu-
Buna göre; nur.
III. X’nin formülü Z2Y3 alabilir.
I. 18 gram bileşik oluşurken 2 gram X artar.
II. Sınırlayıcı bileşen Y maddesidir. yargılarından hangileri doğrudur?
III. 27 gram bileşik oluşabilmesi için başlangıçta (Ü: 10, G: 21)

toplam 30 gram madde alınmalıdır.
A) II ve III B) I ve II C)I ve III
D) Yalnız III E) I, II ve III

5. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşik için
aşağıdaki bilgiler verilmiştir.
• I bileşiğin elementlerinin kütlece birleşme oranı

mX
= 6 ve formülü X2Yb'dir.
mY
• II. bileşiğin elementlerinin kütlece birleşme ora-
mX 9
3. Bileşiğin kütlesi (gram) nı = ve formülü XaY8'dir.
mY 2
II. bileşik
Buna göre a.b değeri kaçtır?
15 I. bileşik
A) 9 B) 12 C) 15 D) 8 E) 16
12
X’in kütlesi (gram)

4 10 6. X2Y bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
mX 4
X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki = 'dir.
mY 7
X ve bileşik kütlesi grafiği yukarıda verilmiştir.
Buna göre, aynı elementlerden oluşan X2Y5 bi-
Buna göre, I. bileşiğin formülü XY2 ise II. bileşi- leşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı
ğin formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir? mX
kaçtır?
A) X3Y2 B) X2Y3 C) XY3 mY
4 7 7 4 1
A) B) C) D) E)
D) X2Y E) X2Y5 35 40 20 25 5
1. B 2. E 3. D
31 4. C 5. B 6. A
1. 4. X2 + 2Y2 $ 2XY2
A'nın Y'nin Bileşiğin
kütlesi kütlesi formülü tepkimesine göre 16 gram X ile 24 gram Y'nin ta-
9 27 AYn mamının tepkimeye girmesiyle XY2 bileşiği oluş-
maktadır.
3 m A3Y4
Y'nin atom kütlesi 12 olduğuna göre, X'in atom
kütlesi kaçtır?
A ve Y elementlerinin oluşturduğu AYn ve A3Y4 bi-
leşiklerindeki A ve Y kütleleri tablodaki gibidir. A) 8 B) 12 C) 16 D) 32 E) 40
Buna göre, m.n değeri kaçtır?
A) 24 B) 12 C) 48 D) 36 E) 27
5. Eşit kütlede alınan N2 ve H2 gazlarının kapalı kapta

tepkimesi sonucunda 34 gram NH3 gazı oluşurken
22 gram H2 gazı artmaktadır.
Buna göre;
2. XY3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mN 14
mX I. Bileşiğin kütlece birleşme oranı = 'tür.
2 mH 3
= 'tür.
mY 3
II. H'nin atom kütlesi 1 ise N'nin atom kütlesi
Buna göre, 20 gram X ile yeterli miktarda Y ele-
14'tür.
mentinden en fazla kaç gram X2Y3 bileşiği olu- N 1
şur? III. Atomların sayıca birleşme oranı = 'tür.
H 3
A) 35 B) 40 C) 45 D) 50 E) 55 IV. Başlangıçta alınan N2 gazı 28 gramdır.
A) I, II ve III B) II, III ve IV C) I, II, III ve IV
D) I, III ve IV E) I, II ve IV
3. X’in kütlesi (gram)

6. 40 gram A ile 32 gram Y2 elementleri tam verimle
II. bileşik tepkimeye girdiğinde AY bileşiği oluşuyor.
18
Buna göre;
I. bileşik
I. AY bileşiğinin elementlerinin kütlece birleşme
mA 5
6
oranı = 'dir.
mY 2
Y’nin kütlesi (gram) II. Sınırlayıcı madde A'dır.
X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe III. Oluşan AY bileşiği 56 gramdır.
ait X ve Y'nin kütlelerinin değişimi grafikte verilmiştir.
I. bileşiğin formülü XY , II. bileşiğin formülü
X3Yn olduğuna göre II. bileşikteki n değeri kaç- (Y: 16, A: 40)
tır?
A) I, II ve III B) Yalnız II C)I ve II
A) 1 B) 2 C) 4 D) 3 E) 5
D) I ve III E) II ve III
1. B 2. A 3. A
32 4. C 5. C 6. A
1. I. FeO - Fe2O3 4. Bileşiğin kütlesi (gram)
II. C2H4 - C3H6 III. bileşik
20 II. bileşik
III. MgCI2 - MgO
IV. H3PO3 - H3PO4 15 I. bileşik
Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangileri 12

katlı oranlar yasasına uyar?
B’nin kütlesi (gram)
A) I, II, III ve IV B) I, II ve IV C) Yalnız I 10
D) I ve II E) I ve III A ve B elementlerinden oluşan üç farklı bileşiğin B

elementine bağlı kütlelerinin değişim grafiği yukarı-
daki gibidir.
Buna göre, I. ve II. bileşik arasındaki katlı oran

AI A II
, II. ve III. bileşik arasındaki katlı oran
A II A III
sırasıyla hangisinde doğru verilmiştir?
2 1 4 3 2 5
A) , B) , C) ,
5 2 5 4 5 2
1 2 5 1
D) , E) ,
2. A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikten 2 5 4 5
AY3 bileşiğinin kütlece %20'si Y, diğer bileşiğin
kütlece %96'sı A olduğuna göre aynı miktar A
ile birleşen Y'ler arasındaki katlı oran kaçtır?
1 1 1
A) 3 B) C) D) E) 2
2 6 3
5. Kütle (gram) Kütle (gram)
1. bileşik
80
68 2. bileşik
64
A
36
32
Y
Zaman Zaman
3. 5,6 gram A ile 3,6 gram B2 elementlerinin tam ve- A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğin
rimli tepkimesi sonucunda oluşan AB bileşiğindeki oluşmasına ilişkin kütle - zaman grafikleri yukarıda
A 7 verilmiştir.
elementlerin atom kütleleri oranı = 'dir.
B 2
2. bileşiğin formülü AY2 olduğuna göre;
Buna göre;
I. Tepkimede artan madde olmamıştır. I. Birinci bileşiğin formülü AY3'tür.
II. Tepkime sonunda 7,2 gram bileşik oluşmuştur. II. Birinci bileşikte sınırlayıcı bileşen Y'dir.
III. Bir miktar daha A elementi ilave edilirse oluşan III. Aynı miktar Y ile birleşen A elementleri arasın-
A1 2
bileşik miktar artar. daki oranı = 'tür.
mA 7
IV Elementlerin kütlece birleşme oranı = dir. A2 3
mB 2 yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve IV B) II ve III C) II ve IV
D) Yalnız II E) I, II ve III
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
1. C 2. C 3. D
33 4. A 5. E
1. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki 4. X ve Y elementleri, XY3 ve XaYb olmak üzere iki
elementlerin kütlelerinin değişimi grafikte verilmiş- farklı bileşik oluşturmaktadır.
tir.
• XY3 bileşiğinin kütlece %75'i Y'dir.
X kütlesi (gram) • XaYb bileşiğin kütlece %40'ı X'tir.
I. bileşik
Buna göre, XaYb bileşiğinin basit formülü aşağı-
II. bileşik dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) X3Y2 B) X4Y6 C) X2Y

Y kütlesi (gram)
10 12 D) X2Y3 E) X2Y5
II. bileşiğin formülü XaY3, I. bileşiğin formülü

X2Y5 ise II. bileşiğin formülündeki a değeri kaç-
tır?
A) 5 B) 2 C) 3 D) 4 E) 1 5. I. CH4
II. C2H4
III. C3H8
IV. C2H2
Yukarıda verilen bileşiklerin aynı miktar karbon

ile birleşen hidrojen miktarlarının büyükten kü-
çüğe sıralanışı hangisinde doğru verilmiştir?
2. XaY4 ve X5Yb bileşiklerinin eşit kütlede Y ile bir-
leşen X elementleri arasındaki katlı oranı aşağı- A) I > III > II > IV B) I > III > IV > II
dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
C) I > IV > III > II D) IV > II > III > I
a.b a.b
A) a.b B) C)
5 20 E) III > II > I > IV
a a.b
D) E)
2b 4
6. Eşit kütlede X ve Y alınarak aynı başlangıç miktar-

ları ile iki farklı bileşik oluşturuluyor;
3. A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki ayrı bileşiğin
kütlece birleşme miktarları tabloda verilmiştir. • I. bileşik oluşurken 18 gram X artar.
• II. bileşikte 60 gram bileşik oluşurken 4 gram X
A kütlesi Y kütlesi artar.
(gram) (gram)
Buna göre, I. ve II. bileşiğin basit formülleri aşa-
I. bileşik 4 m ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
II. bileşik 3 n I. bileşik II. bileşik
I. bileşiğin formülü A2Y3, II. bileşiğin formülü A) XY2 X2 Y

n B) X2Y XY2
AY ise değeri kaçtır?
m
4 1 2 C) X3Y2 X3 Y
A) B) C)
3 2 3 D) X2Y3 X3 Y
1 2
D) E) E) XY2 X3Y4
3 4
1. E 2. C 3. B
34 4. D 5. A 6. C
1. X2Y3 bileşiğini oluşturmak için 12'şer gram X2 ve Y2 4. 14 gram N2 ile 16 gram O2'nin tepkimesi sonucun-
tepkimeye girmektedir. da en fazla 22 gram bileşik elde ediliyor.
Tam verimle gerçekleşen tepkimede hangi ele- Buna göre, bu bileşiğin basit formülü aşağıda-
mentten kaç gram artar? (X: 14, Y: 16) kilerden hangisidir? (N: 14, O: 16)
A) 5 gram X2 B) 5 gram Y2 C) 3 gram X2 A) N2O B) NO2 C) N2O3
D) 3 gram Y2 E) 4 gram Y2 D) N2O4 E) N2O5
2. 2,4 gram Mg ve 3,2 gram O2 gazı kullanılarak tam

verimle tepkime sonucunda MgO bileşiği elde edili-
yor. 7
5. C2H6(g) + O2(g) $ 2CO2(g) + 3H2O(s)
2
Buna göre;
3 gram a gram 8,8 gram 5,4 gram
I. Sınırlayıcı bileşen Mg elementidir.
Yukarıda verilen tepkimeye göre, kaç gram O2
II. Artan madde olmaması için kaba 2,4 gram Mg
tepkimeye girmiştir?
elementi eklenmelidir.
m Mg 3 A) 4 B) 8 C) 8,2 D) 11,2 E) 5,6
III. Elementlerin kütlece birleşme oranı =
mO 2
'dir.
(O: 16, Mg: 24)
D) II ve III E) I, II ve III 6. Y’nin kütlesi (gram)
II. bileşik
6
I. bileşik
2
3. X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora-
mX 3 X’in kütlesi (gram)
nı = 'dir. Eşit kütlede alınan X ve Y ele- 2 4
mY 2
Grafik, iki farklı bileşikteki X ve Y kütleleri arasında-
mentlerinden X2Y bileşiği oluşurken 6 gram Y art-
ki ilişkiyi göstermektedir.
maktadır.
Buna göre; Buna göre, I. ve II. bileşiğin formülleri aşağıda-

kilerden hangisi olabilir?
I. Tepkime sonunda oluşan X2Y bileşiği 1,5 gram-
dır. I. bileşik II. bileşik
II. Artan madde olmaması için 24 gram daha X ek- A) XY2 X2Y
lenmelidir.
X B) XY XY2
III. Elementlerin atom kütleleri oranı = 2 'dir.
Y
C) X2Y XY3
D) XY4 X2Y3
A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız II
E) X2Y3 XY
D) II ve III E) Yalnız I
1. A 2. E 3. C
35 4. A 5. D 6. C
1. 100 gram Br2 elementinin kütlece %80'i tepkimeye mX 4

4. XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı =
girdiğinde 100 gram CaBr2 bileşiği oluşmaktadır. mY 3
Buna göre; tür.
I. Br2 elementinin artan miktarı ile Ca elementinin Buna göre, X3Y4 bileşiğinin elementlerinin küt-
mY
lece birleşme oranı f p kaçtır?
tepkimeye giren miktarı aynıdır.
II. Oluşan bileşiğin kütlece %20'si Br2 elementidir. mX
m Ca 1 1 1 3
III. Elementlerin kütlece birleşme oranı = A) B) 2 C) 3 D) E)
m Br 2 2 3 2
dir.
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III
D) Yalnız I E) Yalnız III
5. Eşit kütlede alınan X ve Y elementlerinin tepkime-

si sonucunda oluşan bileşiğin kütlece %40’ı Y ele-
menti olup 1,2 gram Y elementi artmaktadır.
2. X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora-
mX Buna göre, başlangıçta alınan karışım kaç
nı = 9 'dur.
mY gramdır?
Y elementinin atom kütlesi 1 olduğuna göre, X
A) 9,6 B) 4,8 C) 6,4
elementinin atom kütlesi kaçtır?
D) 7,2 E) 10,8
A) 24 B) 16 C) 14 D) 13 E) 12
3. Kütle (gram)
30 A2Y3 6. Bileşik (gram)
56
6 A
Y Zaman
Y2(gram)
16 20
Yukarıdaki grafikte A2Y3 bileşiği oluşurken harca-
nan A ve Y elementleri ile oluşan A2Y3 bileşiğinin Bir miktar X bulunan kaba azar azar Y2 ilave edi-
kütlesinin zamanla değişimi verilmiştir. lerek tepkime gerçekleştiriliyor. Bu işlem sırasında
kaba konulan Y2 ve oluşan bileşik arasındaki kütle
Buna göre;
1 ilişkisi grafikteki gibidir.
I. A maddesinin 'ü harcanmıştır.
3 Buna göre;
II. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı 36 mX 5
I. Kütlece birleşme oranı = 'dir.
gramdır. mY 2
A 2 II. 4 gram Y2 artmıştır.
III. Elementlerin sayıca birleşme oranı = '
Y 3 III. Y2 elementinin %80'i tepkimeye girmiştir.
tür.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III

D) I ve III E) I, II ve III D) Yalnız III E) Yalnız I
1. D 2. E 3. C
36 4. A 5. D 6. A
7 4. AXBY bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora-
1. C2H6 + O2 $ 2CO2 + 3H2O
2 mA 31
nı = 'dır.
a gram 28 gram 22 gram 13,5 gram mB 40
Tepkimesine göre, reaksiyona giren C2H6 bile- Buna göre, elementlerin sayıca birleşme oranı
şiğinde kaç gram karbon atomu bulunur? X
kaçtır? (B: 16, A: 31)
Y
(H: 1, C: 12) 2 2 4 4 5
A) B) C) D) E)
5 3 5 3 2
A) 7,5 gram B) 1,5 gram C) 3 gram
D) 6 gram E) 2 gram
5. Sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta A ve B2 element-
lerinin tepkimesi sonucunda AB2 bileşiğinin oluşu-
munun kütle - zaman grafiği aşağıdaki gibidir.
Kütle
AB2
2. Eşit kütlede A ve Y2 elementlerinin tepkimesi sonu- 40
cunda 22 gram AY2 bileşiği oluşuyor.
8 B2
Buna göre;
A Zaman
I. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı
32 gramdır. Buna göre;
II. Sınırlayıcı bileşen Y2 dir.
I. Oluşan AB2 bileşiğinin 40 gramı A elementidir.
III. Oluşan bileşiğin kütlece birleşme oranı mB 5
mA II. Elementlerin kütlece birleşme oranı =
3 mA 4
= 'dir. tür.
mY 8
III. Artan madde olmaması için 10 gram A elemen-
yargılarından hangileri doğrudur? (A: 12, Y: 16)
tinden eklenmelidir.
D) I ve II E) I, II ve III
6. Bileşiğin kütlesi (gram)
3. 75 gram AI2S3 bileşiği elde etmek için AI ve S8

elementlerinden kaçar gram kullanılmalıdır? 40
(S: 32, AI: 27) 20
AI S
S8 elementi (gram)
A) 27 32 8 16
B) 36 18 A elementi, S8 elementiyle SXAY bileşiğini oluştur-

maktadır.
C) 27 48
Buna göre, oluşan bileşik aşağıdakilerden han-
D) 18 36
gisi olabilir? (A: 16, S: 32)
E) 25 50
A) SA2 B) SA3 C) A2S3 D) SA E) SA4
1. D 2. E 3. C
37 4. A 5. C 6. B
YAZILI SORULARI KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. Aşağıda verilen boşlukları doldurunuz. (Tepkimeler artansız gerçekleşmektedir.) (Her boşluk 2 puan toplam
18 puan)
1. Katlı oranlar
…………………… kanununa göre bir element başka bir elementle birden fazla bileşik oluşturuyorsa ele-
mentlerden birinin belirli bir kütlesi ile birleşen diğer elementlerin farklı kütleleri arasında basit tamsayı-
lı bir oran vardır.
2. kanunlarının
Deney sonuçlarının yüksek hassasiyette ölçülmesi ve yorumlanması kimyanın temel …………………
ortaya çıkmasına neden olmuştur.
3. kütlenin korunumu
Lavoisier, ………………………………………… kanununu ortaya koymuştur.
4. kütleleri
Kimyasal tepkimelerde; tepkimeye giren maddelerin ……………… toplamı, tepkime sonucu oluşan
kütleleri
maddelerin …………… toplamına eşittir.
5. Proust
……………………, bir element başka bir elementle bileşik oluşturduğunda, bileşik içindeki elementlerin
kütleleri oranının sabit olduğunu belirlemiştir.
6. katlı oranlar
Dalton un kendi atom teorisinden yola çıkarak tahmin ettiği kanun ………………………………… kanu-
nudur.
7. Avogadro
……………… a göre, aynı sıcaklık ve basınçtaki gazların eşit hacimlerinde eşit sayıda molekül bulunur.
8. hacimleri toplamı, tepkime sonucu oluşan gazların

Bir kimyasal tepkimede; tepkimeye giren gazların ……………
hacimleri
………………… toplamına eşit olmayabilir.
9. 7 gram demir tozu ile 4 gram kükürt tozunun tepkimesinden 11 gram demir-II-sülfür bileşiği elde edildi
22
ğine göre, 14 gram demir tozu ile 10 gram kükürt tozunun tepkimesinden ……………… gram demir (II)
sülfür bileşiği elde edilir.
2. Aşağıdaki cümlelerin başına, doğru ise D, yanlış ise Y koyunuz. (Her yargı 2 puan toplam 16 puan)
D
1. (.......) Lavoisier, yaptığı deneylerle kimyasal tepkimelerde kütlenin korunduğunu kanıtlamıştır.
Y
2. (.......) Bileşikleri oluşturan elementlerin kütlece birleşme oranlarının daima sabit kaldığını Scheele
kanıtlamıştır.
Y
3. (.......) Avogadro hipotezine göre, aynı sıcaklık ve basınçtaki gazların eşit hacimlerinin kütleleri de
eşittir.
D
4. (.......) 3 gram magnezyum ile 2 gram oksijenin tam olarak birleşmesinden 5 gram magnezyum oksit
(MgO) oluşur. (O: 16, Mg: 24)
Y X 7
5. (.......) Elementlerinin kütlece birleşme oranı = olan bir bileşikten en fazla 22 gram elde etmek
Y 4
için eşit kütlelerdeki X ve Y'nin tepkimesinden 6 gram X artar.
D 8 9
6. (.......) Fe3O4 ve Fe2O3 bileşikleri arasındaki katlı oran veya dir.
9 8
D
7. (.......) C4H8 ve C6H12 bileşiklerine katlı oranlar kanunu uygulanamaz.
Y
8. (.......) Kimyasal tepkimelerde maddelerin toplam kütle ve toplam hacimleri her zaman korunur.
1. 1. Katlı oranlar 2. kanunlarının 3. kütlenin korunumu 2. 1. D 2. Y 3. Y 4. D 5. Y 6. D 7. D 8. Y

4. kütleleri, kütleleri 5. Proust 6. katlı oranlar
1. A hacimleri
2. A 3. A
38 4. A 5. A 6. A
7. Avogadro 8. hacimleri, 9. 22
KİMYANIN TEMEL YASALARI YAZILI SORULARI
3. Aşağıda verilen bileşikler için belirtilen boşluk- 5. Etkinliği tabloda boş bırakılan yerleri doldurarak ta-
ları doldurunuz. (Tepkimeler artansız gerçekleş- mamlayalım.
mektedir.) (18 puan)
Bileşik Katlı
Bileşikteki elementlerin kütleleri
Bileşikteki formülü oran
Bileşik Birleşen Element Kütleleri Sabit Oran SO2 32 gram kükürt + 32 gram oksijen
1. FeS 14 gram Fe + 8 gram S SO3 32 gram kükürt + 48 gram oksijen
.............
2. CO2 24 gram C + ........ gram O 3/8 FeO 56 gram demir + 16 gram oksijen
3. NH3 ...... gram N + 0,6 gram H 14/3 Fe2O3 56 gram demir + 24 gram oksijen
4. CH4 4,8 gram C + 1,6 gram H H2O 2 gram hidrojen + 16 gram oksijen
..............
5. S2O5 20 gram S + ....... gram O 4/5 H2O2 2 gram hidrojen + 32 gram oksijen
CuO 64 gram bakır + 16 gram oksijen
Cu2O 64 gram bakır + 8 gram oksijen

Birleşen Element Küt- Bileşikteki
Bileşik leleri Sabit Oran
7 Bileşik Katlı
1. FeS 14 gram Fe + 8 gram S Bileşikteki elementlerin kütleleri
formülü oran
4
2. CO2 24 gram C + 64 gram O 3/8 SO2 32 gram kükürt + 32 gram oksijen
32 2
=
SO3 32 gram kükürt + 48 gram oksijen 48 3
3. NH3 2,8 gram N + 0,6 gram H 14/3
FeO 56 gram demir + 16 gram oksijen
4. CH4 4,8 gram C + 1,6 gram H 3 16 2
=
Fe2O3 56 gram demir + 24 gram oksijen 24 3
5. S2O5 20 gram S + 25 gram O 4/5
H2O 2 gram hidrojen + 16 gram oksijen
16 1
=
H2O2 2 gram hidrojen + 32 gram oksijen 32 2
CuO 64 gram bakır + 16 gram oksijen

16 2
=
Cu2O 64 gram bakır + 8 gram oksijen 8 1
4. Eşit kütlelerde N ve O alınarak gerçekleştirilen tep-

kimede 9,2 gram NO2 oluşuyor. 6. X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikten birin-
cisinin 8 gramında 3 gram Y vardır. İkinci bileşiğin
Buna göre, elementlerden başlangıçta kaçar
kütlece % 25 i X'tir.
gram alınmıştır? (N: 14, O: 16) (18 puan)
Birinci bileşiğin formülü XY ise, ikinci bileşiğin
N mN formülü nedir? (15 puan)
=
2.O mO
14 mN mN 7
= & = I. bileşik II. bileşik
2.16 mO mO 16
8 gramında 3 gram Y Formülüne XaYb dersek ve
m N + m O " mBileşik var ise 8 – 3 = 5 gram 100 m gram alsak, 25 m gramı
2 1 X vardır. X, 75 m gramı Y'dir.
7k + 16k = 23k
X Y
x 0,4 x 0,4 x 0,4 & atom kütleleri oranı .a .b
X 5 1 3
Tepkime 2,8 gram 6,4 gram 9,2 gram =
1 3
Y 3 a= =b
5 3
Büyük olanın kütlesine göre alınır.
1
mN = 6,4 gram 5/ 1
5
mO = 6,4 gram
& a = 1, b = 5
II. bileşiğin formülü XY5
şeklindedir.
3. 7/4, 64 , 2,8 , 3 , 25 4. mN = 6,4 gram , mO = 6,4 gram 2 2 1 2

39 5. , , , 6. XY5
3 3 2 1
YENİ NESİL SORULAR KİMYANIN TEMEL YASALARI
1. Kimya laboratuvarında iki deney yapan Arda, de- 3. Joseph Proust tarafından ortaya atılan sabit oran-
ney sonuçlarını tahtaya yazar. lar kanununa göre elementler bir bileşiği oluşturur-
ken daima aynı kütle oranı ile birleşirler. Örneğin
Arda
1. deney: H2O bileşiği oluşurken hidrojen ve oksijen element-
14 gram demir ile 6 gram oksijenden leri daima 1/8 oranında birleşirler. Bu durumu ba-
tam verimle 10 gram bileşik elde edildi. sitçe şöyle ifade edebiliriz; 1 gram H2 ile 8 gram O2
tepkimeye girer ve 9 gram su oluşur.
2. deney:
40 gram demir ile 12 gram oksijenden Buna göre artansız bir tepkime sonucu 7,2 gram
tam verimle 20 gram bileşik elde su elde etmek isteyen Sibel öğretmen aşağıda-
edildi ve 6 gram demir arttı.
ki madde miktarlarından hangisini kullanmalı-
dır?
A) 0,8 gram H2 + 6,4, gram O2

Tahtadaki sonuçlara bakan Özlem öğretmen, Ar- B) 6,4 gram H2 + 6,4 gram O2
da’ya bu sonuçlardan yola çıkarak hangi kanunları C) 3,6 gram H2 + 3,6 gram O2
ispatlayabileceğini sorar. D) 1,6 gram H2 + 5,6 gram O2
Buna göre, E) 7,2 gram H2 + 7,2 gram O2
I. Kütlenin Korunumu Kanunu
II. Sabit Oranlar Kanunu
III. Katlı Oranlar Kanunu
Arda’nın cevabı yukarıdakilerden hangileri ol- 4. İki farklı element arasında birden fazla sayıda bi-
malıdır? leşik oluşabilir örneğin azot ve oksijen elementle-
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll ri arasında N2O3 ve N2O5 bileşikleri oluşabilir. Olu-
D) ll ve lll E) l, ll ve lll şan bileşiklerdeki elementlerden birinin miktarı sa-

bit tutulduğunda bileşiği oluşturan diğer elementi-
nin harcanan miktarları arasındaki orana katlı oran
2. 1. kap 2. kap denir. Bu orana bileşiklerin formülleri yardımıyla da
oluşabilir. N2O3 ve N2O5 bileşiğinde aynı sayıda
32 gram 16 gram azotla birleşen oksijen atumu sayıları arasında 3/5
oksijen oksijen
gazı gazı oranı vardır.
55 gram 55 gram Bu göre X ve Y elementleri;

mangan katısı mangan katısı
I. Bileşik II. Bileşik
Azra, laboratuvarda kimyanın temel kanunları ile il-
X kütlesi Y kütlesi X kütlesi Y kütlesi
gili deney yapar. Bunun için şekillerde verilen kap-
(gram) (gram) (gram) (gram)
larda gerçekleştirdiği tam verimli tepkimelerde 1.
I 14 16 28 16
kapta 16 gram oksijen gazı artarken, 2. kapta ar-
tansız tepkime gerçekleştiğini belirliyor. II 30 40 12 32
Yaptığı deneyin raporunu yazan Azra, iki kapta III 14 8 7 6
elde ettiği bileşikler ile ilgili sorulan; nicelikler-

den hangisini hesaplayamaz? Tabloda verilen miktarlarla birleşerek iki farklı
bileşik oluşturduklarında hangilerinde I. bileşi-
A) Kütle
ğin formülü XY olduğunda II. bileşiğin formülü
B) Kütlece yüzde bileşim XY2 olur?
C) Aralarındaki katlı oran
D) Kütlece birleşme oranı
D) ll ve lll E) l ve lll
E) Elementlerin atom kütleleri
1. E 2. E 40 3. A 4. B

Sinif Modul 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sinif Modul 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.aydinyayinlari.com.tr ﻿ ﻿ 10.

➤ SABIT ORANLAR YASASI • 6

➤ KATLI ORANLAR YASASI • 17

➤ BIRLEŞEN HACIMLER YASASI • 22

➤ KONU TARAMA TESTLERI • 26

➤ YENI NESIL SORULAR • 40

KİMYANIN TEMEL YASALARI

1.1 : Kimyanın temel kanunlarını açıklar.

a) Kütlenin Korunumu Kanunu (Lavoisier) ÖRNEK 1

Yapmış olduğu bu deneyler sonucunda fiziksel ve

16 gram CH4 ve bir miktar O2 gazı tepkimeye girmiş X + Y $ Z + T

16 gram X gram 44 gram 36 gram mT = 95 gram T oluşur.

80 + 60 = mZ + 75 75 gram m 125 gram

Tepkimesine göre 68 gram NH3 gazının yarısı ayrışarak

ÖRNEK 6 Y ve M maddesi tepkimeye girdiğinde X ve T madde-

Hematit %20 oranında Fe2O3 içerir.

1. 2X + 3Y $ M + 2K 4. 14 gram K ve 26 gram M maddelerinin artansız

2. C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s) 5. Ağzı açık bir kapta gerçekleşen,

2. XY3 bileşiğinin kütlece %40'nın X maddesi olduğu

3. 100 gram CaCO3 bileşiğinin %50'si tepkimeye gir-

b) Sabit Oranlar Yasası (Proust) ÖRNEK 10

ÖRNEK 9 (H: 1, C: 12)

160 gram bileşikte 48 gram O

A + 3Y $ AY3 b) Atom kütleleri oranı kaçtır?

Başlangıç: 15 gram m c) 48 gram Y2 ile en fazla kaç gram bileşik oluşur?

Sonuç: – 10 gram 45 gram mX 14 mX 2.X

50 gram A'nın 30 gramı kullanıldı. Tepkime: 35 gram 7,5 gram mAY

35 + 7,5 = 42,5 gram bileşik oluşur.

Artan Madde Problemleri ÖRNEK 25

b) 12 gram X vardı, 6 gramı kullanıldığında

c) Biten, sınırlayıcı bileşen Y’dir. 21 gram Fe katısı ve 15 gram O2 gazından en faz-

ÖRNEK 24 m Fe 2Fe 2.56 7

Buna göre, hangi elementten kaç gram artar?

Eşit kütlede dediği için büyük olanın kütlesine göre alı-

23. a) 14 b) 6 gram X c) Y 24. 15 gram Y 9 25. 80 26. 30 gram bileşik, 6 gram O2

ÖRNEK 27 Eşit Kütle Soruları

mX 2.X 2.1 1 ÖRNEK 29

a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar gram-

1 gram H2 ile 8 gram O2 birleşiyorsa

27. Y 28. 12 gram Y 10 29. a) 32 b) 20 gram X 30. 224 gram O2

d) Y'nin atom kütlesi 16 olduğuna göre, A’nın atom küt-

mN 2.N 2.14 7 " 7k

Başlangıç: m m – Tepkime: 28 gram 48 gram 76 gram

Tepkime: m –26 m 54 gram Başlangıç: 48 gram 48 gram

Sonuç: 26 gram A – 54 gram a) 48 gram N2 , 48 gram O2

7 2 32. a) 48 er gram b) 20 gram N2 c) 28 gram N2, 48 gram O2

mX X ve Y elementlerinden oluşan XY bileşiğinin kütle-

Tepkime: –3m –4m +7m " (-) ile gösterilen- Yaklaşık

12 gram 27 gram 39 gram 7 gram 21 gram

Formül Bulma ÖRNEK 45

(X: 12, Y: 16)

I. Yol II. Yol AaYb için

43. XY2 44. X2Y3 14 45. A2Y3 46. AY2

3. I. Bileşiği oluşturan elementler kütlece değişme-

A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll C) 24 gram Br2 D) 72 gram Br2

D) II ve III E) I, lI ve lII E) 18 gram Ca

1. X ve Y2 elementlerinin kütlece birleşme oranı 4. 34 gram X2Y3 bileşiğinin 16 gramı Y dir.

A) 3 gram X B) 4 gram Y C) 10 gram X

3. XY2 bileşiğinin kütlece %25 i X tir.

c) Katlı Oranlar Kanunu (Dalton) ÖRNEK 47

Bir elementin bütün atomlarının kütleleri ve özellik- d. NaBrO3 ile NaBrO4

runumunu açıklaması.) ğu için, katlı oran yoktur.

yüzde bileşimi sabittir. (Dalton'un sabit oranlar ka- 2 3

www.aydinyayinlari.com.tr 10.

5. 14 gram N2 ile 3 gram H2 gazının tam verimle tep

Aynı koşullarda gerçekleşen yukarıdaki tepki Bu tepkime ile ilgili;

Yukarıda verilen tablo magnezyum ve oksijen ele