KİMYA

Dr. Öğretim Üyesi Sevinç İ. ERDAĞI

Kocaeli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü

Bölüm 4: Kimyasal Tepkimeler
 Dersin İçeriği

➢ Kimyasal Tepkimeler ve Kimyasal Denklemler

➢ Kimyasal Denklemler ve Stokiyometri

➢ Çözeltilerdeki Kimyasal Reaksiyonlar

➢ Sınırlayıcı Bileşenin Belirlenmesi

➢ Reaksiyon Stokiyometrisinde diğer konular

 Kimyasal Tepkimeler ve Kimyasal Denklemler

Bir kimyasal tepkimede tepkenlerin ürünlere dönüşümü esnasında:

• Renk değişimi
• Çökelek oluşumu
• Gaz çıkışı
• Isı salınması yada soğurulması

Gibi kimyasal değişimler gözlenmelidir.

 Kimyasal Denklemler

2 H2 (g) + O2 (g) 2 H2O (s)

Tepkenler Ürünler

Tepkimeye giren maddelerin halleri

(k) katı
(s) sıvı
(g) gaz
(aq) sulu çözelti
 Kimyasal Tepkimeler

Azot monoksit + oksijen → Azot dioksit

2 NO(g) + 1 O2(g) → 2 NO2(g)

Basamak 1: Kimyasal semboller kullanılarak tepkimenin yazılması.

Basamak 2: Kimyasal denklemin denkleştirilmesi.

 Moleküler Gösterim

2 NO(g) + 1 O2(g) → 2 NO2(g)

 Denklem Denkleştirmeler

• Asla denklem dışı formüller veya atomlar ilave edilmemelidir.

NO + O2 → NO2 + O

• Denklemi denkleştirmek için formüller değiştirilmemelidir.

NO + O2 → NO3

Denkleştirilmiş eşitlikte, her iki taraftaki atom sayıları birbirine eşittir.

 Denklem Denkleştirmeler

➢Denlemin her iki tarafında birer bileşikte aynı element mevcutsa önce
onu denkleştirin.

➢Serbest elementleri en son denkleştirin.

➢Değişmeden kalan çoklu atom gruplarını değiştirmeden denkleştirin.

➢Katsayılar tam sayı ya da kesirli sayılarla denkleştirilebilir, kesirli

sayılardan kurtarabilmek için belirli bir çarpan kullanılabilir.
 ÖRNEK-1

C3H8 + O2 → CO2 + H2O

1. C Eşitliği. C3H8 + O2 → 3CO2 + H2O

2. H Eşitliği C3H8 + O2 → 3CO2 + 4H2O
3. O Eşitliği C3H8 + 5O2 → 3CO2 + 4H2O

3C 3C
8H 8H
10 O 10 O
 ÖRNEK-2

H3PO4 + CaO → Ca3(PO4)2 + H2O

1. Ca Eşitliği H3PO4 + 3CaO → Ca3(PO4)2 + H2O

2. H Eşitliği 2H3PO4 + 3CaO → Ca3(PO4)2 + 3H2O
3. O Eşitliği 2H3PO4 + 3CaO → Ca3(PO4)2 + 3H2O
4. Net eşitlik 2H3PO4 + 3CaO → Ca3(PO4)2 + 3H2O

6H 6H
2P 2P
11 O 11 O
3 Ca 3 Ca
 ÖRNEK-3

NH3 + O2 → N2 + H2O

1. N Eşitliği 2NH3 + O2 → N2 + H 2O
2. H Eşitliği 2NH3 + O2 → N2 + 3H2O
3. O Eşitliği 2NH3 + 3/2O2 → N2 + 3H2O
4. 2 ile çarpın 4NH3 + 3O2 → 2N2 + 6H2O

4N 4N
12H 12H
6O 6O
 ÖRNEK-4

Sıvı trietilenglikol, C6H14O4, vinil ve poliüretan plastikleri için çözücü

olarak kullanılır. Bu bileşiğin tam yanmasına ait denklemi yazıp
denkleştiriniz.

Trietilenglikol
Kimyasal Denklem:
C6H14O4 + O2 → CO2 + H2O

1. C Eşitliği. C6H14O4 + O2 → 6CO2 + H2O

2. H Eşitliği C6H14O4 + O2 → 6CO2 + 7H2O
3. O Eşitliği C6H14O4 + 15/2 O2 → 6CO2 + 7H2O
4. 2 ile çarpın 2 C6H14O4 + 15 O2 → 12 CO2 + 14 H2O
Bütün elementleri kontrol ediniz.
12 C 12 C
28 H 28 H
38 O 38 O
 ÖRNEK-5
Kimyasal Denklem:
C6H5COSH + O2 → CO2 + H2O + SO2

1. C Eşitliği C6H5COSH + O2 → 7CO2 + H2O + SO2

2. H Eşitliği C6H5COSH + O2 → 7CO2 + 3H2O + SO2
3. O Eşitliği C6H5COSH + 9O2 → 7CO2 + 3H2O + SO2
4. Net tepkime C6H5COSH + 9O2 → 7CO2 + 3H2O + SO2

6H 6H
7C 7C
1S 1S
19 O 19 O
 Kimyasal Denklemler ve Sitokiyometri
Stokiyometri, formüller ve kimyasal denklemlerle ilgili tüm sayısal ilişkileri içerir.
• Mol oranları stokiyometrik çevrim faktörleri olarak kullanılabilir.

Örneğin:

2 H2 + O2 → 2 H2O

2 mol H2O
2 mol H2
Örnek: 2,72 mol H2 nin fazla miktardaki O2 ile yakılması sonucunda kaç mol
H2O oluşur?

Kimyasal Denklemi yazın

2 H2 + O2 → 2 H2O

Denklemdeki mole oranlarını veya sitokiyometrik faktörü kullanın:

nH2O = 2,72 mol H2 × 2 mol H2O = 2,72 mol H2O

2 mol H2
 Çözeltide Kimyasal Tepkimeler

Çözelti içinde tepkenlerin karıştırılarak atomlar, iyonlar ve moleküller

arasında tepkime için gerekli yakın temas sağlanır.

Çözücü
• Çoğunlukla sulu çözeltiler kullanılır, bunlar (aq) ile gösterilirler.
Bu çözeltilerde çözücü sudur.

Çözünen
• Çözücüde çözünen maddeye denir.
 Molarite
Molarite:1,0 L çözeltide çözünen maddenin mol sayısıdır.

Çözünen maddenin mol sayısı n

Molarite (M) = M=
Çözeltinin Toplam hacmi (L) V

0,40 mol CO(NH2)2 üre sulu çözeltinin 1,000 L’sinde çözünmüşse, çözeltinin
molarite olarak derişimi nedir?

0,40 mol üre

Müre = = 0,40 M üre
1,000 L
 Çözeltinin Hazırlanması
- Katı örnek önce tartılır.
- Katı örnek bir beherde az miktarda çözücü ile tamamen çözünür.
- Beherdeki çözelti balon jojeye aktarılır.
- Balon joje işaretli yere kadar çözücü ile doldurulur.
 Çözelti Seyreltilmesi
n
M= Mi × Vi
V

Mi × Vi = Ms × Vs
ÖDEV