Χαρακτηρισμός Ύφους

Ανάλογα με τους στόχους του αλλά και την επικοινωνιακή περίσταση ο συγγραφέας
χρησιμοποιεί διαφορετικό ύφος: χειρίζεται, δηλαδή, τη γλώσσα διαφορετικά κάθε φορά,
επιλέγοντας τις λέξεις που θα χρησιμοποιήσει.

Ενδεικτικός τρόπος διατύπωσης ερωτήματος σχετικά με το ύφος του κειμένου μπορεί να

είναι ο εξής:

Να χαρακτηρίσετε το ύφος του κειμένου τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με αναφορές

σε γλωσσικές επιλογές. Να εξετάσετε εάν το συγκεκριμένο ύφος είναι αποτελεσματικό ως
προς την επικοινωνιακή περίσταση και εάν προωθεί την πρόθεση του συγγραφέα.

Στον χαρακτηρισμό του ύφους λαμβάνουμε υπόψη τις εξής παραμέτρους:

 το κειμενικό είδος
 την πρόθεση-στόχο του συντάκτη
 το κοινό στο οποίο απευθύνεται
Το ύφος μπορεί να αξιολογηθεί ως: πυκνό, στομφώδες, πομπώδες, επιστημονικό,
επίσημο/υπηρεσιακό, λιτό, οικείο, ειρωνικό/ σαρκαστικό, παιγνιώδες, λαϊκό,
ανεπιτήδευτο, λυρικό, συμβουλευτικό/ διδακτικό κ.τ.λ.

Τα κριτήρια αξιολόγησής του είναι: η σύνταξη, το λεξιλόγιο, τα σχήματα λόγου, τα σημεία

στίξης, τα ρηματικά πρόσωπα, τα μέρη του λόγου που κυριαρχούν (π.χ ρήμα ή ουσιαστικό),
ο μακροπερίοδος ή μη λόγος.

Ο παρακάτω πίνακας μπορεί να βοηθήσει στον χαρακτηρισμό του ύφους του κειμένου:

Ύφος Χαρακτηριστικά

 έλλειψη εκφραστικών σχημάτων και

συντακτικής περιπλοκής
Λιτό  κυριαρχία παρατακτικής σύνδεσης ή
ασύνδετου σχήματος
 κυριαρχία ουσιαστικών και ρημάτων
 απουσία πολλών προσδιορισμών

 Χρήση καθημερινού λεξιλογίου

 παρατακτική σύνδεση
 χρήση α΄ και β΄ προσώπου
Οικείο  ασύνδετο σχήμα
 λαϊκότροπες εκφράσεις
 προσφωνήσεις οικειότητας
  χρήση παραδειγμάτων
 διάλογος
 ευθύς λόγος
 ρητορικές ερωτήσεις,
Ζωντανό  χρήση μεταφορών, εικόνων,
παρομοιώσεων
 ενεργητική σύνταξη
 αρκτικοί χρόνοι

 ποιητική λειτουργία της γλώσσας/

συνυποδήλωση
Λυρικό/ Γλαφυρό  εικονοπλαστικός λόγος
 συναισθηματικές εκφράσεις
 διατυπώσεις με φανερό το
υποκειμενικό στοιχείο

 ρητορισμός
Επιτηδευμένο/Περίτεχνο  στομφώδεις λέξεις/εκφράσεις
 διαδοχική υπόταξη
 λεκτικός πληθωρισμός, λόγιες λέξεις

 παθητική σύνταξη
Επίσημο  λόγιες λέξεις-εκφράσεις
 γ’ ρηματικό πρόσωπο

 συνειρμοί
Χαλαρό  παρεκβάσεις
 επαναλήψεις
 απλοί στην κατανόηση συλλογισμοί

 οικονομία στην έκφραση

 διαδοχική υπόταξη
Πυκνό  χρήση πολλών (κυρίως
ετερόπτωτων) ονοματικών
προσδιορισμών

 λογοπαίγνια, ευφυολογήματα,
υπονοούμενα
 κωμικές εικόνες
Χιουμοριστικό/ Παιγνιώδες  προφορικότητα
 καθημερινό λεξιλόγιο
 ευτράπελες λέξεις-φράσεις
  ειρωνικές εκφράσεις
Ειρωνικό/ Σαρκαστικό  χρήση αποσιωπητικών και
εισαγωγικών

 προσεγμένη επιλογή λέξεων

 αυστηρή οργάνωση των
Φροντισμένο συλλογισμών
 επιλεγμένη χρήση συνδετικών
λέξεων-εκφράσεων
 απουσία παρεκβάσεων

 ορολογία
Επιστημονικό  μακροπερίοδος λόγος
 επίκληση στη λογική
 αναφορική λειτουργία της γλώσσας
 επεξηγήσεις, αναλυτικότητα

 καθημερινό λεξιλόγιο
Λαϊκό  «αργκό»
 παρατακτική σύνδεση
 προφορικότητα/ αφηγηματικότητα

 γ΄ ρηματικό πρόσωπο
Απρόσωπο/ Ουδέτερο  αναφορική λειτουργία της γλώσσας
 απουσία σχολίου/θέσης
 απουσία συναισθηματισμού

 β’ ενικό ή πληθυντικό ρηματικό

Συμβουλευτικό/ Προτρεπτικό πρόσωπο
 προστακτική ή υποτακτική έγκλιση
 βουλητικές προτάσεις
 συμβουλές για στάση ζωής

 α΄ ενικό ή πληθυντικό ρηματικό

Εξομολογητικό/ Βιωματικό πρόσωπο
 παρελθοντικοί χρόνοι (συνήθως)
 προσωπικά συναισθήματα, σκέψεις
και βιώματα

 θετικά ή επικριτικά σχόλια για

Επιδοκιμαστικό/ Αποδοκιμαστικό γεγονότα, καταστάσεις, απόψεις
κτλ., συχνά με σχολιαστική χρήση
των σημείων στίξης