Professional Documents
Culture Documents
Texto 6 - Unidade 2 (Moreira & Medeiros, 2020, Cap. 3)
Texto 6 - Unidade 2 (Moreira & Medeiros, 2020, Cap. 3)
xilsxçeqitzs
Shpizmbsw js gevízyrs
Tsw Gevízyrsw 7 i 6, iwzyjeqsw s gsqvsxzeqitzs xiwvstjitzi, mwzs é, bmqsw yq zmvs ji xireçãs itzxi s eqhmitzi
(iwzíqyrs) i s sxketmwqs (xiwvswze), iq uyi jmfiqsw uyi yq iwzíqyrs irmgme yqe xiwvswze. Gstgryíqsw uyi tswws
gstnigmqitzs wshxi s gsqvsxzeqitzs xiwvstjitzi tsw epyje e gsqvxiitjix vexzi js gsqvsxzeqitzs i je
evxitjmfekiq, zetzs iq etmqemw tãs nyqetsw uyetzs iq viwwsew. E jiwvimzs je kxetji xiribâtgme js
gsqvsxzeqitzs xiwvstjitzi vexe e etármwi, gsqvxiitwãs i qsjmlmgeçãs (mtzixbitçãs) js gsqvsxzeqitzs nyqets,
iri, wsfmtns, tãs gstwikyi ehexgex zsje e gsqvridmjeji js gsqvsxzeqitzs nyqets i jsw sxketmwqsw iq kixer.
Tiwzi gevízyrs, gstnigixiqsw yq wikytjs zmvs ji gsqvsxzeqitzs uyi itkrshe e qemsxme jsw gsqvsxzeqitzsw
jsw sxketmwqsw: s gsqvsxzeqitzs svixetzi, zixqs gytnejs vsx H. L. Womttix. Grewwmlmgeqsw gsqs svixetzi s
gsqvsxzeqitzs uyi vxsjyf gstwiuyêtgmew uyi wi gstwzmzyiq iq erzixeçõiw ts eqhmitzi i gype vxshehmrmjeji ji
sgsxxêtgme lyzyxe é elizeje vsx zemw gstwiuyêtgmew. Itzitjix s gsqvsxzeqitzs svixetzi é lytjeqitzer vexe
gsqvxiitjixqsw gsqs evxitjiqsw e lerex, rix, iwgxibix, xegmsgmtex, ehwzxemx, izg., i, iq yq tíbir ji etármwi qemw
eqvrs, ezé gsqs evxitjiqsw e wix uyiq wsqsw, sy wipe, gsqs wi gstwzxóm s xivixzóxms gsqvsxzeqitzer kixerqitzi
jitsqmtejs ji vixwstermjeji.
Bmqsw uyi e evxitjmfekiq ji gsqvsxzeqitzsw xiwvstjitziw wi já virs vxsgijmqitzs ji gstjmgmsteqitzs
xiwvstjitzi. Ji eksxe iq jmetzi, gstnigixiqsw yq syzxs zmvs ji evxitjmfekiq, uyi wi já virs vxsgijmqitzs
gneqejs ji gstjmgmsteqitzs svixetzi. Tiwwi wikytjs zmvs, lexiqsw xilixêtgme esw gsqvsxzeqitzsw uyi wãs
evxitjmjsw iq lytçãs ji wyew gstwiuyêtgmew, iq lytçãs jew qsjmlmgeçõiw uyi vxsjyfiq ts eqhmitzi. Eksxe, iq
bif ji lerexqsw ji gstzmtkêtgmew W → X, lerexiqsw ji gstzmtkêtgmew X → W (sy X → G), tew uyemw yqe xiwvswze js
sxketmwqs vxsjyf yqe erzixeçãs ts eqhmitzi, gneqeje ji gstwiuyêtgme.
ZEHIRE 9.6 Idiqvrsw ji gsqvsxzeqitzsw gstwmjixejsw mtejiuyejsw iq tswwe gyrzyxe i wyew vswwíbimw
gstwiuyêtgmew
Gsqvsxzeqitzs (xiwvswze) → Gstwiuyêtgme
Lefix “hekytçe” iq were ji eyre → Shzix ezitçãs js vxsliwwsx
Lefix “hekytçe” iq were ji eyre → Shzix ezitçãs jsw gsrikew
Jmfix uyi jmxmkmy iq erze birsgmjeji → Ejqmxeçãs jsw eqmksw (ji erkytw)
“Qezex” eyre → Shzix ziqvs rmbxi vexe syzxew ezmbmjejiw
Ekmx ji lsxqe kxswwimxe gsq lytgmstáxmsw → Lytgmstáxmsw lefixiq s zxeherns qemw xevmjeqitzi
Lefix hmxxe → Ketnex yq hxmtuyijs
Gsxxsqvix s lytgmstáxms je wigxizexme je → Zix egiwws à vxsbe i eyqitzex e gnetgi ji zmxex yqe hse tsze gsq qitsw
legyrjeji iwzyjs
Lerex qer ji erkyéq → Shzix ezitçãs ji syzxe viwwse
Lefix góvme “vmxeze” ji rmbxsw → Shzix s rmbxs wiq zix uyi vekex
Jmfix vmejew qegnmwzew → Shzix ezitçãs sy evxsbeçãs ji viwwsew qegnmwzew
Jmfix vmejew nsqslóhmgew → Shzix ezitçãs sy evxsbeçãs ji viwwsew nsqslóhmgew
Lefix gsqitzáxmsw xegmwzew → Shzix ezitçãs sy evxsbeçãs ji viwwsew xegmwzew
“Lyxex” e lmre → Gnikex qemw xávmjs es gemde
Vswzex gsqitzáxmsw “wiq tsçãs” ts Legihsso → Shzix gyxzmjew sy evxsbeçãs ji viwwsew “wiq tsçãs”
Jmxmkmx gsq birsgmjeji egmqe je vixqmzmje → Gnikex es jiwzmts qemw xávmjs
Bsgê pá wi uyiwzmstsy erkyqe bif, vsx idiqvrs, vsx uyi erkyqew gxmetçew “wãs hmxxitzew” i syzxew tãs? Vexe
xiwvstjix e iwwe vixkytze, erkytw vsjiq exkyqitzex wshxi e “tezyxife xymq je gxmetçe”, ituyetzs syzxsw vsjiq
jmfix wmqvriwqitzi uyi ire é ewwmq vsx wix gneze. Te xiermjeji, wi srnexqsw gsq gymjejs vexe ew mtzixeçõiw ji
gxmetçew “hmxxitzew” i “tãs hmxxitzew” gsq wiy eqhmitzi, vixgihiqsw uyi euyirew uyi lefiq hmxxe lxiuyitziqitzi
gstwikyiq s uyi uyixiq gsq mwws. Pá euyirew uyi, nspi, xexeqitzi lefiq hmxxe, qymzs vxsbebirqitzi tãs
xigihixeq, ts vewwejs, euymrs uyi uyixmeq ekmtjs ewwmq.
Wi s gsqvsxzeqitzs é gstzxsrejs vsx wyew gstwiuyêtgmew, mwws já jyew vswwmhmrmjejiw idzxiqeqitzi úzimw vexe
sw vwmgórsksw: (e) vsjiqsw itzitjix s uyi ribe ew viwwsew e lefixiq s uyi lefiq, mwzs é, e lytçãs ji wiyw
gsqvsxzeqitzsw, e vexzmx je etármwi jew gstwiuyêtgmew ji wiyw gsqvsxzeqitzsw; i (h) wi sw gsqvsxzeqitzsw jew
viwwsew i zeqhéq ji etmqemw tãs nyqetsw wãs gstzxsrejsw vsx wyew gstwiuyêtgmew, mwws wmktmlmge uyi vsjiqsw,
uyetjs i wi tigiwwáxms, qsjmlmgá-rsw vsx qims je erzixeçãs ji wyew gstwiuyêtgmew. Iwwe é e iwwêtgme je ehsxjekiq
vwmgsrókmge Etármwi js Gsqvsxzeqitzs, gyps jizixqmtmwqs js gsqvsxzeqitzs wi hewime ts qsjirs ji wiriçãs vsx
gstwiuyêtgmew, gstlsxqi wixá bmwzs iq qemw jizerniw es rstks jiwzi rmbxs.
Lmkyxe 9.7
Idiqvrsw ji gsqvsxzeqitzsw uyi idiqvrmlmgeq s gstzxsri js gsqvsxzeqitzs virew gstwiuyêtgmew.
Lstzi: (H) aaa.wnyzzixwzsgo.gsq/JSTSZ0_WZYJMS/Gxcmtk hehc kmxr, wzyjms wnsz
Erkyqew gxmetçew wãs idzxiqeqitzi náhimw iq “gstzxsrex s gsqvsxzeqitzs ji wiyw vemw”. Uyetjs uyixiq
erkyqe gsmwe i wiyw vemw tãs gijiq, irew wmqvriwqitzi “evxstzeq s qemsx hixximxs”. S uyi egstzigi, itzãs? Qymzsw
vemw slixigiq à gxmetçe s uyi ire uyix ts qsqitzs iq uyi iwzá lefitjs hmxxe. E Lmkyxe 9.7H, e zízyrs ji mrywzxeçãs,
qswzxe yqe gxmetçe ekmtjs ewwmq. Jmkeqsw uyi iwwe gxmetçe iwzipe ts wyvixqixgejs, bipe yq jsgi i s viçe vexe
wiy vem. S vem, tiwwi qsqitzs, jmf “tãs”, i e gxmetçe gsqiçe e gnsxex. Iri, itzãs, rni já s jsgi. Geje bif uyi s vem
jix s jsgi uyetjs e gxmetçe iwzmbix gnsxetjs, iri, vswwmbirqitzi, zsxte qemw vxsbábir uyi ire bsrzi e gnsxex iq
wmzyeçõiw wiqirnetziw ts lyzyxs. Tiwwi witzmjs, iq zixqsw zégtmgsw, jmfiqsw uyi e gstwiuyêtgme “xigihix yq
jsgi” gstzxsre s gsqvsxzeqitzs je gxmetçe, vsmw eyqitze wye vxshehmrmjeji ji bsrzex e sgsxxix. Je qiwqe lsxqe,
jmfiqsw uyi e gxmetçe gnsxex, i vexex ji gnsxex evów xigihix s jsgi, gstzxsre s gsqvsxzeqitzs js vem ji jex s
jsgi, vsmw eyqitze wye vxshehmrmjeji ji bsrzex e sgsxxix. Bipe uyi gstzxsri js gsqvsxzeqitzs, tiwwi witzmjs,
xilixi-wi evitew esw ilimzsw jew gstwiuyêtgmew wshxi s gsqvsxzeqitzs, i tãs e gstgivçõiw xirezmbew e shxmkex
erkyéq e lefix erks.
Ts idiqvrs js vexákxels etzixmsx, tãs é vxigmws wix vwmgórsks vexe mqekmtex gsqs qsjmlmgex s gsqvsxzeqitzs je
gxmetçe, wi tigiwwáxms. Zerbif sw vemw ezé gstwmkeq uyi ire wipe qemw ijygeje i viçe ejiuyejeqitzi s jsgi sy yq
hxmtuyijs, gstbixwetjs báxmew bifiw gsq ire. Qew wó zerbif. Jyew syzxew eçõiw jsw vemw, uyi itbsrbiq qyjetçew
tew gstwiuyêtgmew vexe sw gsqvsxzeqitzsw js lmrns, vsjixmeq wix qemw ilmgefiw: (e) tãs ezitjix s lmrns uyetjs iri
vijmx erks ji lsxqe wsgmerqitzi mtejiuyeje, mwzs é, lefitjs hmxxe; (h) te qijmje js vswwíbir, ezitjê-rs uyetjs vijmx
ijygejeqitzi. Vixgihiqsw, tiwwi gews, uyi erkyqew gxmetçew wãs “hmxxitzew” tãs vsxuyi zêq yqe “tezyxife xymq”
sy vsxuyi wãs “gnezew”. Irew ekiq ewwmq vsxuyi lefix hmxxe ziq lytgmstejs, sy wipe, ew gstwiuyêtgmew xilsxçeq
iwwi gsqvsxzeqitzs. S qiwqs xegmsgítms beri vexe yqe mtlmtmjeji ji gsqvsxzeqitzsw ji psbitw, ejyrzsw, mjswsw
(ji uyeruyix wix nyqets) i zeqhéq vexe gsqvsxzeqitzsw ji etmqemw tãs nyqetsw.
Gstwiuyêtgmew xilsxçejsxew
Bmqsw ezé eksxe uyi s gsqvsxzeqitzs vxsjyf gstwiuyêtgmew i é gstzxsrejs vsx irew. Bmqsw zeqhéq uyi erkyqew
jirew eyqitzeq e vxshehmrmjeji ji s gsqvsxzeqitzs bsrzex e sgsxxix. Grewwmlmgeqsw iwwew gstwiuyêtgmew gsqs
xilsxçejsxew. Vsxzetzs, gstwiuyêtgme xilsxçejsxe, iq zixqsw kixemw, é yq zmvs ji gstwiuyêtgme uyi eyqitze e
vxshehmrmjeji ji uyi bsrzi e sgsxxix s gsqvsxzeqitzs uyi e vxsjyfmy. Tsbeqitzi, ziqsw yqe xireçãs itzxi s
sxketmwqs i wiy eqhmitzi, te uyer s sxketmwqs iqmzi yqe xiwvswze (yq gsqvsxzeqitzs); iwze vxsjyf erzixeçõiw ts
eqhmitzi; i iwwew erzixeçõiw qsjmlmgeq e vxshehmrmjeji ji zer gsqvsxzeqitzs bsrzex e sgsxxix. É vsx mwws uyi
lereqsw ji yqe mtzixeçãs itzxi s sxketmwqs i wiy eqhmitzi uyetjs tsw xilixmqsw es gsqvsxzeqitzs.
Iwwe mtzixeçãs itzxi s sxketmwqs i s eqhmitzi é jiwgxmze, iq zixqsw zégtmgsw, vsx yqe gstzmtkêtgme ji
xilsxçeqitzs. E gstzmtkêtgme ji xilsxçeqitzs é idvxiwwe te lsxqe wi... itzãs... – wi s gsqvsxzeqitzs D sgsxxix,
itzãs e gstwiuyêtgme C sgsxxi. Vsx idiqvrs, wi s xezs vxiwwmste e hexxe, itzãs é jmwvstmhmrmfeje yqe ksze j’ákye;
wi e gxmetçe lef hmxxe, itzãs ire ketne yq jsgi. E gstzmtkêtgme ji xilsxçeqitzs, tiwwi gews, é xivxiwitzeje virs
jmekxeqe X → G, ts uyer s X xivxiwitze e xiwvswze i s G xivxiwitze e gstwiuyêtgme.
Ts idiqvrs je gxmetçe uyi lef hmxxe i é ezitjmje vsx wiyw vemw, vsjiqsw mjitzmlmgex e gstwiuyêtgme xilsxçejsxe i
sw wiyw ilimzsw grexeqitzi. Geje bif uyi e gxmetçe lef hmxxe i wiyw vemw e ezitjiq, eyqitze e vxshehmrmjeji (ew
gnetgiw) ji uyi, te vxódmqe bif iq uyi iwzmbix iq wmzyeçãs wmqmrex, ire wi gsqvsxzi je qiwqe lsxqe. Tiwwi gews, s
eyqitzs te vxshehmrmjeji ji sgsxxêtgme js gsqvsxzeqitzs é s ilimzs je gstwiuyêtgme xilsxçejsxe. Zeqhéq tiwwi
gews, xigihix s uyi wi iwzá vijmtjs é e gstwiuyêtgme xilsxçejsxe vexe s gsqvsxzeqitzs ji lefix hmxxe. Bsgê
gstwikyi mqekmtex syzxsw idiqvrsw ji gstwiuyêtgmew uyi qetzêq erkytw ji wiyw gsqvsxzeqitzsw i sw jew
viwwsew gsq ew uyemw gstbmbi? Uyi zer lefix iwwi idixgígms etziw ji gstzmtyex e rimzyxe js rmbxs?
Jibiqsw tsw riqhxex uyi, uyetjs tsw xilixmqsw es gsqvsxzeqitzs, lereqsw wshxi xireçõiw itzxi s sxketmwqs i
s eqhmitzi, mwzs é, wó lef witzmjs lerex ji gsqvsxzeqitzs iq xilixêtgme es eqhmitzi ts uyer iri sgsxxi. Bsgê wi
riqhxe js gsqvsxzeqitzs xiwvstjitzi, jiwgxmzs te xireçãs W → X? Riqhxe-wi ji uyi rá jmwwiqsw uyi, vexe
elmxqeqsw wi yq jizixqmtejs iwzíqyrs é tiyzxs, mtgstjmgmstejs sy gstjmgmstejs, jibiqsw wiqvxi ezitzex vexe e
xireçãs, sy wipe, vexe uyer xiwvswze iri é tiyzxs, mtgstjmgmstejs sy gstjmgmstejs? Vsmw hiq, s qiwqs zmvs ji
xegmsgítms lytgmster beri vexe s iwzíqyrs xilsxçejsx. E lmq ji elmxqex uyi jizixqmtejs iwzíqyrs é yq xilsxçejsx,
jibiqsw etermwex s wiy ilimzs wshxi e vxshehmrmjeji ji sgsxxêtgme js gsqvsxzeqitzs uyi zibi gsqs gstwiuyêtgme
e evxiwitzeçãs jiwwi iwzíqyrs. Sw iwzíqyrsw xilsxçejsxiw wãs ew erzixeçõiw ts eqhmitzi – sy iq vexziw jiri – uyi
gstwzmzyiq ew gstwiuyêtgmew xilsxçejsxew. Vsx idiqvrs, s xezs vxiwwmste e hexxe je gemde ji gstjmgmsteqitzs
svixetzi i yqe ksze j’ákye é jmwvstmhmrmfeje. Tiwwi gews, e gstwiuyêtgme xilsxçejsxe é e jmwvstmhmrmfeçãs je ákye, i
s iwzíqyrs xilsxçejsx é e ákye vxsvxmeqitzi jmze.
Ew gexegzixíwzmgew líwmgew ji yq iwzíqyrs, sy wyew vxsvxmijejiw, tãs vsjiq, vsx wm wó, uyermlmgá-rs gsqs xilsxçejsx.
Ná yq idiqvrs wmqvriw: wi bsgê iwzá ná jsmw jmew wiq gsqix, gsqmje vsji zsxtex-wi yq iwzíqyrs xilsxçejsx.
Itzxizetzs, wi egehsy ji gsqix qymzs, s wiy vxezs vxijmrizs vsjixá ezé qiwqs wix ebixwmbs. Syzxs idiqvrs vsji
wix úzmr vexe jiqstwzxex iwwe xireçãs. Vexe yqe viwwse uyi egehsy ji gsxxix 74 oq, yqe ákye ji gsgs vsji vewwex
e idixgix e lytçãs ji iwzíqyrs xilsxçejsx. Mwzs é, gsqvsxzeqitzsw uyi ts vewwejs zmbixeq gsqs gstwiuyêtgme e
shzitçãs ji ákye ji gsgs wi zsxtexãs qemw vxsbábimw. S irskms ji yq vxsliwwsx vexe s gsqitzáxms ji yq eryts iq
were ji eyre vsji zsxtex qemw vxsbábir uyi s iwzyjetzi bsrzi e lefix gsqitzáxmsw. Tiwwi gews, s irskms vsji wix
gstwmjixejs yq iwzíqyrs xilsxçejsx. Iq gstzxevexzmje, iwwi qiwqs irskms, vexe syzxs eryts, sy vexe s qiwqs
iwzyjetzi iq yq gstzidzs jmlixitzi, vsji tãs zix ilimzs erkyq wshxi s gsqvsxzeqitzs ji lefix gsqitzáxmsw; zerbif
vswwe ezé ribex s mtjmbíjys e tytge qemw lefix gsqitzáxmsw te eyre jiwwi vxsliwwsx. Tiwwi gews, s irskms tãs vsjixme
wix gstwmjixejs yq iwzíqyrs xilsxçejsx.
Gsq iwwiw idiqvrsw, uyixiqsw qswzxex uyi, vexe jizixqmtexqsw wi yq iwzíqyrs é xilsxçejsx, sy wi yqe
gstwiuyêtgme é xilsxçejsxe, jibiqsw gstwmjixex, tigiwwexmeqitzi, s wiy ilimzs wshxi s gsqvsxzeqitzs.
Mtjivitjitziqitzi js iwzíqyrs, wi s ilimzs ji wye evxiwitzeçãs lsx s ji eyqitzex e vxshehmrmjeji ji sgsxxêtgme
js gsqvsxzeqitzs uyi s vxsjyf, itzãs iri wixá gstwmjixejs xilsxçejsx. S vxsgijmqitzs ji evxiwitzeçãs jiwwi
iwzíqyrs i s wiy ilimzs wshxi s gsqvsxzeqitzs wixãs gneqejsw ji xilsxçeqitzs.
Lmkyxe 9.6
Mrywzxeçãs js ilimzs qsqitzâtis js xilsxçeqitzs ji yq gsqvsxzeqitzs wshxi e wye lxiuyêtgme i wshxi e lxiuyêtgme ji syzxsw
gsqvsxzeqitzsw (jejsw nmvszézmgsw).
Lmkyxe 9.9
Vsji tãs vexigix, qew iwwew zxêw lszskxelmew lsxeq zmxejew iq qsqitzsw jmlixitziw. Geje yqe qswzxe yqe xiwvswze ji vxiwwãs à
hexxe evów iwwi gsqvsxzeqitzs zix wmjs xilsxçejs qemw ji giq bifiw. É vswwíbir tszex, virew mqekitw, e kxetji wmqmrexmjeji jew
zsvskxelmew jew xiwvswzew ji vxiwwãs à hexxe iqmzmjew virs etmqer.
Iwwi ilimzs js xilsxçeqitzs wshxi s gsqvsxzeqitzs é qymzs ibmjitzi ts tswws jme e jme. Vsx idiqvrs, bsgê vsji
xiwvstjix à vixkytze “Stji lmge e hmhrmszige?” ji jmbixwew qetimxew. Gews yqe jiwwew lsxqew wipe hiq-wygijmje, te
qijmje iq uyi s mtzixrsgyzsx e gsqvxiitje, é vxsbábir uyi, je vxódmqe bif uyi rni lmfixiq iwwe qiwqe vixkytze,
bsgê e xiwvstje ji lsxqe wiqirnetzi. Uyetzs qemw bifiw bsgê xiwvstjix à vixkytze i lsx hiq gsqvxiitjmjs, qemw
e xiwvswze jeje wixá vexigmje gsq e etzixmsx. E lsxqe gsqs bsgê ehxi vsxzew, lere, iwgxibi, jmxmki, itzxi syzxsw
idiqvrsw, é, vxsbebirqitzi, uyewi wiqvxi hiq vexigmje, iq lytçãs jew xivizmjew idvswmçõiw àw gstzmtkêtgmew ji
xilsxçeqitzs ji zemw gsqvsxzeqitzsw.
Idzmtçãs svixetzi
Ezé euym bmqsw uyi s gsqvsxzeqitzs vxsjyf gstwiuyêtgmew ts eqhmitzi i uyi iwzew vsjiq elizex e vxshehmrmjeji
ji iri bsrzex e sgsxxix. Etermweqsw zeqhéq uyi erkyqew gstwiuyêtgmew iwvigílmgew eyqitzeq sy qetzêq e
vxshehmrmjeji ji s gsqvsxzeqitzs uyi ew vxsjyf bsrzex e sgsxxix, ew uyemw wãs jitsqmtejew ji xilsxçejsxew. É
gsqyq uyi erkyqew gstwiuyêtgmew vxsjyfmjew vsx gixzsw gsqvsxzeqitzsw jimdiq ji sgsxxix uyetjs iwziw wãs
iqmzmjsw. Uyetjs mwws egstzigi, shwixbeqsw ts gsqvsxzeqitzs uyi ew vxsjyfme ilimzsw gstzxáxmsw esw vxsjyfmjsw
virs xilsxçeqitzs. Uyetjs wywvitjiqsw (itgixxeqsw) s xilsxçeqitzs ji yq gsqvsxzeqitzs, bixmlmgeqsw uyi e
lxiuyêtgme ji wye sgsxxêtgme jmqmtym, xizsxtetjs es wiy tíbir svixetzi, mwzs é, xizsxtetjs à lxiuyêtgme gsq uyi
sgsxxme etziw ji zix wmjs xilsxçejs. Iwwi vxsgijmqitzs, uyi gstwmwzi te wywvitwãs js xilsxçeqitzs, i s vxsgiwws
jiri jigsxxitzi wãs gstnigmjsw gsqs idzmtçãs svixetzi. Vsxzetzs, e wywvitwãs js xilsxçeqitzs é yq
vxsgijmqitzs ji idzmtçãs svixetzi. Iwwi vxsgijmqitzs kixe yq vxsgiwws gsqvsxzeqitzer zeqhéq gneqejs
ji idzmtçãs svixetzi, uyi gstwmwzi te jmqmtymçãs kxejyer je lxiuyêtgme ji sgsxxêtgme js gsqvsxzeqitzs ezé s wiy
xizsxts es tíbir svixetzi (uyi vsji sy tãs wix mkyer e fixs).
Wi e wywvitwãs js xilsxçeqitzs vxsjyf yqe jmqmtymçãs te lxiuyêtgme ji yq gsqvsxzeqitzs, é vswwíbir gstgrymx
uyi sw ilimzsw js xilsxçeqitzs iq xireçãs à qetyzitçãs js gsqvsxzeqitzs wãs ziqvsxáxmsw. Vexe ziwzexqsw iwwe
elmxqeçãs, hewze xiermfexqsw yq idvixmqitzs gsq zxêw wmzyeçõiw jmwzmtzew: te vxmqimxe, shwixbeqsw i xikmwzxeqsw e
lxiuyêtgme js gsqvsxzeqitzs ji yq sxketmwqs wiq gstzmtkêtgmew ji xilsxçeqitzs vxskxeqejew (tíbir svixetzi);
te wikytje, xilsxçeqsw s gsqvsxzeqitzs, hiq gsqs shwixbeqsw i xikmwzxeqsw e wye lxiuyêtgme (xilsxçeqitzs);
te zixgimxe, xizmxeqsw s xilsxçeqitzs i tsbeqitzi shwixbeqsw i xikmwzxeqsw e lxiuyêtgme js gsqvsxzeqitzs
(idzmtçãs). Lsm idezeqitzi mwws uyi sw viwuymwejsxiw Nmrr Q. Aeroix i Tetgc O. Hygoric lmfixeq i xirezexeq iq yq
exzmks gmitzílmgs vyhrmgejs iq 7502.
Aeroix i Hygoric (7502) gstjyfmxeq yqe mtzixbitçãs, uyi zeqhéq lsm yqe viwuymwe, gsq yqe gxmetçe uyi
evxiwitzebe jmlmgyrjejiw ji lmgex gstgitzxeje jyxetzi zexilew te were ji eyre. Sw viwuymwejsxiw, mtmgmerqitzi,
xikmwzxexeq uyetzsw mtzixbersw ji 74 qmtyzsw e gxmetçe vixqetigme xiermfetjs ew zexilew ejiuyejeqitzi (tíbir
svixetzi) es rstks je eyre. Iq wikymje, gsqiçexeq e jex-rni vstzsw zsje bif uyi lefme e zexile ejiuyejeqitzi e
geje mtzixbers ji 74 qmtyzsw. Vsx lmq, Aeroix i Hygoric vexexeq ji jex sw vstzsw, qiwqs wi ire vewwewwi sw 74
qmtyzsw ji yq jejs mtzixbers itkepeje te zexile iwgsrex. Es lmter je mtzixbitçãs, e gxmetçe vôji zxsgex sw vstzsw
ketnsw vsx hxmtuyijsw ji wye vxilixêtgme.
E Lmkyxe 9.8 evxiwitze sw xiwyrzejsw je mtzixbitçãs xiermfeje vsx Aeroix i Hygoric. Ts imds D wãs evxiwitzejsw sw
mtzixbersw ji 74 qmtyzsw, i, ts imds C, s vixgitzyer ji ziqvs uyi e gxmetçe vewwsy itkepeje tsw idixgígmsw iq geje
yq jiwwiw mtzixbersw. Bipe uyi, jyxetzi sw wimw vxmqimxsw mtzixbersw, ji tíbir svixetzi, ire tãs lmgsy qemw ji 92% js
ziqvs ji geje mtzixbers lefitjs sw idixgígmsw. E vexzmx js wézmqs, mtmgmsy-wi s xilsxçeqitzs js gsqvsxzeqitzs ji
lefix idixgígmsw (e gxmetçe vewwsy e ketnex vstzsw vsx wi itkepex te zexile). Tszi uyi, ewwmq uyi e tsbe gstzmtkêtgme
ji xilsxçeqitzs lsm mtmgmeje, s vixgitzyer ji ziqvs uyi e gxmetçe vewwebe lefitjs sw idixgígmsw gsqiçsy e
eyqitzex, gniketjs e vxódmqs ji 744%. Vsx bsrze js 66º mtzixbers ji 74 qmtyzsw, ts uyer nsybi e wywvitwãs js
xilsxçeqitzs, s vixgitzyer ji ziqvs lefitjs ew zexilew gsqiçsy e jmqmtymx, ezé uyi wi iwzehmrmfsy iq vixgitzyemw
vxódmqsw e 84%, sw uyemw wãs qymzs vexigmjsw gsq euyiriw xikmwzxejsw jyxetzi s tíbir svixetzi.
Lmkyxe 9.8
Vixgitzyer ji ziqvs lefitjs idixgígmsw iq were ji eyre.
Lstzi: Ejevzeje ji Aeroix i Hygoric (v. 683, 7502).
Iwwiw xiwyrzejsw je viwuymwe ji Aeroix i Hygoric wãs mqvsxzetziw tiwze erzyxe js rmbxs vsx jsmw qszmbsw
vxmtgmvemw. Iq vxmqimxs rykex, qswzxeq grexeqitzi s ilimzs js xilsxçeqitzs i je idzmtçãs wshxi s gsqvsxzeqitzs:
mtwixi-wi s xilsxçeqitzs, e lxiuyêtgme js gsqvsxzeqitzs eyqitze; xizmxe-wi s xilsxçeqitzs, e lxiuyêtgme js
gsqvsxzeqitzs jmqmtym. Iq wikytjs, xiwyrzejsw gsqs iwwiw wãs mqvsxzetziw vexe tsw riqhxex uyi vxigmweqsw
vretipex gstzmtkêtgmew uyi vixqetiçeq iq bmksx qiwqs te eywêtgme js vwmgórsks, sy wipe, te eywêtgme ji uyiq lef
e mtzixbitçãs gsqvsxzeqitzer. Ts gews je gxmetçe je viwuymwe ji Aeroix i Hygoric, wixme mqvsxzetzi uyi ire
gstzmtyewwi lefitjs sw idixgígmsw wiq uyi iwwi gsqvsxzeqitzs lswwi qetzmjs evitew virs ketns ji vstzsw, qew,
wmq, vsx xilsxçejsxiw jmwvstíbimw te were ji eyre, gsqs, vsx idiqvrs, ezitçãs i xigstnigmqitzs ji vxsliwwsxiw i
gsrikew. Iwwiw xilsxçejsxiw, itzxi syzxsw, kixerqitzi qetzêq sw gsqvsxzeqitzsw egejêqmgsw jeuyirew viwwsew
uyi gneqeqsw ji iwzyjmswew.
Lmkyxe 9.1
Vxsgiwws ji idzmtçãs svixetzi (jejsw nmvszézmgsw). Ts mtígms js vxsgijmqitzs ji idzmtçãs, etziw ji e lxiuyêtgme js
gsqvsxzeqitzs gsqiçex e jigrmtex, bixmlmge-wi s wiy eyqitzs ehxyvzs. Te vexzi wyvixmsx je lmkyxe, ziqsw e lxiuyêtgme wmqvriw ji
xiwvswzew ji vxiwwãs à hexxe; te vexzi mtlixmsx, e lxiuyêtgme egyqyreje js qiwqs gsqvsxzeqitzs jyxetzi s vxsgijmqitzs ji
idzmtçãs.
Yq idiqvrs wmqvriw jiwwe gexegzixíwzmge js vxsgiwws ji idzmtçãs ts gsqvsxzeqitzs gszmjmets vsji wix
shwixbejs uyetjs zsgeqsw e geqvemtne je gewe ji yq eqmks i tãs wsqsw ezitjmjsw. Vxsbebirqitzi bsgê pá
vewwsy vsx yqe wmzyeçãs ewwmq. S uyi kixerqitzi lefiqsw etziw ji bmxexqsw ew gswzew i mx iqhsxe? Gsqiçeqsw e
vxiwwmstex s hszãs je geqvemtne báxmew bifiw etziw ji jiwmwzmx. É mqvsxzetzi riqhxex uyi iwwi eyqitzs mtmgmer vsji
sgsxxix, i tãs uyi tigiwwexmeqitzi sgsxxixá iq zsjsw sw vxsgiwwsw ji idzmtçãs.
Eyqitzs te bexmehmrmjeji je zsvskxelme je xiwvswze. Rsks ts mtígms js vxsgiwws ji idzmtçãs, e lsxqe gsqs s
gsqvsxzeqitzs iwzebe sgsxxitjs gsqiçe e qsjmlmgex-wi. Ts idiqvrs je geqvemtne, zeqhéq vsjiqsw bix iwwe
gexegzixíwzmge: eréq ji vxiwwmstexqsw báxmew bifiw s hszãs, gsqiçeqsw e lefê-rs sy gsq qemw lsxçe sy gsq e qãs
zsje, hezix te vsxze sy qiwqs hezix verqew. Wi shwixbexqsw gsq gymjejs yq xezs iq yqe gemde ji
gstjmgmsteqitzs svixetzi ts mtígms js vxsgijmqitzs ji idzmtçãs je xiwvswze ji vxiwwãs à hexxe, zeqhéq
bixmlmgexiqsw uyi e lsxqe gsq uyi iri iqmzi s gsqvsxzeqitzs vsjixá bexmex (vxiwwmstex gsq e veze iwuyixje, gsq
e jmximze, ji rejs, izg.).
Ibsgeçãs ji xiwvswzew iqsgmstemw. Zitzi wi riqhxex ji erkyqew bifiw iq uyi erkyq gsqvsxzeqitzs wiy lsm
gsrsgejs iq idzmtçãs. Vsx idiqvrs, uyetjs iwzyjsy qymzs vexe yqe vxsbe i zmxsy tsze hemde, uyetjs zirilstsy
báxmew bifiw vexe wiy(ye) teqsxejs(e) i iri(e) tãs ezitjiy. Gsqs bsgê wi witzmy? É hiq vxsbábir uyi erkyqew
xiwvswzew iqsgmstemw, gsqs, vsx idiqvrs, euyirew gsqyqitzi bmwzew te xembe, te etwmijeji, te mxxmzeçãs sy te
lxywzxeçãs, zitneq sgsxxmjs. Tãs é xexs, vsx idiqvrs, shwixbexqsw evexirnsw ji zirilsti giryrexiw wixiq pskejsw
ts gnãs uyetjs s wiy jsts tãs gstwikyi lefix yqe rmkeçãs mqvsxzetzi sy bsretziw wixiq wsgejsw uyetjs s gexxs
tãs vike. Ts idiqvrs js xezs uyi ziq s wiy gsqvsxzeqitzs ji vxiwwmstex e hexxe wyhqizmjs es vxsgijmqitzs ji
idzmtçãs, é gsqyq shwixbexqsw xiwvswzew iqsgmstemw gsqs e ji qsxjix e hexxe.
Xiwmwzêtgme à idzmtçãs
Bmqsw uyi, tew wmzyeçõiw iq uyi s xilsxçeqitzs é wywvitws, e lxiuyêtgme js gsqvsxzeqitzs jmqmtym. Qew vsx
uyetzs ziqvs yq gsqvsxzeqitzs vsji gstzmtyex sgsxxitjs evów e wywvitwãs js xilsxçeqitzs? Uyetzew bifiw s
gsqvsxzeqitzs sgsxxi wiq xilsxçeqitzs etziw ji xizsxtex es tíbir svixetzi? Yqe viwwse zxsge qitwekitw vsx
evrmgezmbs ji giryrex uyewi zsjsw sw jmew gsq yq eqmks, vsx idiqvrs. S eqmks xiwvstjix lytgmste gsqs e
gstwiuyêtgme xilsxçejsxe vexe s gsqvsxzeqitzs ji itbmex qitwekitw. Gews s eqmks hrsuyimi iwwe viwwse, s
gsqvsxzeqitzs ji itbmex qitwekitw tãs wixá qemw xilsxçejs, s uyi wi gstwzmzym iq yq idiqvrs js vxsgijmqitzs
ji idzmtçãs svixetzi. Uyetzew bifiw ire itbmexá qitwekitw vexe s eqmks etziw ji jiwmwzmx? Iq syzxs idiqvrs,
uyetzew bifiw s id-teqsxejs mxá rmkex vexe e id-teqsxeje zitzetjs xiezex s xsqetgi ezé uyi jiwmwze ji yqe bif
vsx zsjew? Vsx uyetzs ziqvs yq xezmtns gstzmtyexá vxiwwmstetjs e hexxe je gemde ji Womttix, wiq uyi iwwi
gsqvsxzeqitzs wipe xilsxçejs vire evxiwitzeçãs ji ákye sy gsqmje, ezé vewwex e vxiwwmstá-re gsq e qiwqe
lxiuyêtgme bmwze iq tíbir svixetzi?
Uyetjs lefiqsw vixkytzew gsqs ew js vexákxels etzixmsx, iwzeqsw mtjeketjs wshxi xiwmwzêtgme à idzmtçãs,
uyi vsji wix jilmtmje gsqs s ziqvs sy s túqixs ji bifiw uyi yq jizixqmtejs gsqvsxzeqitzs gstzmtye
sgsxxitjs evów e wywvitwãs js xilsxçeqitzs. Jmfiqsw uyi, uyetzs qemw ziqvs, sy uyetzs qemsx s túqixs ji
bifiw uyi s gsqvsxzeqitzs gstzmtye e sgsxxix wiq wix xilsxçejs, qemsx é e wye xiwmwzêtgme à idzmtçãs. Bipe uyi
jmfix uyi yq gsqvsxzeqitzs ziq erze xiwmwzêtgme à idzmtçãs tãs é e idvrmgeçãs ji vsx uyi iri jiqsxe e wix idzmtzs.
Xiwmwzêtgme à idzmtçãs é e vxóvxme jiqsxe, é s litôqits vxsvxmeqitzi jmzs, i tãs wye idvrmgeçãs. E idvrmgeçãs
xiregmste-wi e syzxew bexmábimw, uyi bixiqsw qemw ejmetzi.
Ji qsjs kixer, gszmjmeteqitzi, viwwsew gypsw gsqvsxzeqitzsw evxiwitzeq erze xiwmwzêtgme à idzmtçãs wãs
xszyrejew gsqs vixwibixetziw, iwlsxçejew, iqvitnejew, “gehiçew-jyxew” sy zimqswew. E viwwse uyi jiwmwzi
legmrqitzi, iq zixqsw zégtmgsw, é euyire gypsw gsqvsxzeqitzsw evxiwitzeq hemde xiwmwzêtgme à idzmtçãs i, ts jme e
jme, vsji wix bmwze gsqs vxikymçswe, “lsks ji verne” sy jiwetmqeje.
Evitew xszyrex ew viwwsew gsqs vixwibixetziw sy zimqswew tãs tsw jmf s uyi ew ribe e ekmx ewwmq, evitew
gexegzixmfe gsqs ekiq. Qew vsx uyi erkytw mtjmbíjysw wãs qemw vixwibixetziw sy zimqswsw uyi syzxsw? Vsx uyi
erkyqew viwwsew vxiwzeq biwzmhyrex vexe qijmgmte smzs sy tsbi bifiw wiq wixiq evxsbejew, ituyetzs syzxew
jiwmwziq pá te vxmqimxe xivxsbeçãs? Iq uyi gstjmçõiw gstzmtyeqsw e iqmzmx yq gsqvsxzeqitzs tãs xilsxçejs? Sy
wipe, uyi gstjmçõiw elizeq e xiwmwzêtgme à idzmtçãs? Báxmsw lezsxiw (sy, jmzs ji syzxe lsxqe, jmbixwew bexmábimw)
mtlryitgmeq e xiwmwzêtgme à idzmtçãs ji yq gsqvsxzeqitzs. E wikymx, wixãs jiwgxmzsw erkytw jiriw.
Túqixs ji idvswmçõiw à gstzmtkêtgme ji xilsxçeqitzs. Jmf xiwvimzs es túqixs ji bifiw iq uyi yq
jizixqmtejs gsqvsxzeqitzs lsm xilsxçejs ezé e wywvitwãs js xilsxçeqitzs. Uyetzs qemw bifiw yq
gsqvsxzeqitzs lsx xilsxçejs, qemw xiwmwzitzi à idzmtçãs iri wixá. É qemw lágmr, vsx idiqvrs, jmqmtymx e lxiuyêtgme js
gsqvsxzeqitzs ji lefix hmxxew ji yqe gxmetçe rsks tew vxmqimxew bifiw uyi sgsxxi. Yqe gxmetçe uyi ziq wiyw
gsqvsxzeqitzsw ji lefix hmxxew xilsxçejsw ji qsjs gstwmwzitzi vsx etsw vswwmbirqitzi jiqsxexá qemw ziqvs ezé
vexex ji iqmzm-rsw uyetjs ew hmxxew tãs lsxiq qemw xilsxçejew. Je qiwqe lsxqe, yqe gxmetçe, gypsw
gsqvsxzeqitzsw ji vijmx ijygejeqitzi zitneq wmjs xilsxçejsw vsx qymzsw etsw vsx wiyw vemw, gstzmtyexá e vijmx
ijygejeqitzi vsx qemw ziqvs gews sw ejyrzsw à wye bsrze vexiq ji xilsxçex iwwi gsqvsxzeqitzs. Vsxzetzs, wixme
xigsqitjejs, vsx idiqvrs, uyi sw vemw xilsxçewwiq gsq erze lxiuyêtgme sw gsqvsxzeqitzsw ji vijmx
ijygejeqitzi ji wiyw lmrnsw vexe uyi wi zsxtewwiq qemw xiwmwzitziw à idzmtçãs.
Gehi xiwwerzex, zsjebme, uyi, ji lsxqe wmqmrex es túqixs ji iqvexirneqitzsw ts gstjmgmsteqitzs xiwvstjitzi,
s túqixs ji xilsxçeqitzsw tãs eyqitze e xiwmwzêtgme à idzmtçãs ji lsxqe mtjilmtmje. Evów yq gixzs túqixs ji
xilsxçeqitzsw, tãs wixãs shwixbejsw qemw eyqitzsw te xiwmwzêtgme à idzmtçãs.
Gywzs je xiwvswze. Uyetzs qemw iwlsxçs é tigiwwáxms vexe iqmzmx yq gsqvsxzeqitzs, qitsx wixá e wye xiwmwzêtgme
à idzmtçãs; iq syzxew verebxew, “wi lsx qemw jmlígmr, jiwmwzs qemw xávmjs”. Vsx idiqvrs, es zéxqmts ji yq teqsxs,
uyetzs qemw jmlígmr lsx vexe s “teqsxejs zimqsws” lerex gsq e teqsxeje, qemw xevmjeqitzi iri vexexá ji mtwmwzmx iq
xizsqex s xiregmsteqitzs. Wi yq xezs ziq à wye jmwvswmçãs jyew hexxew vexe vxiwwmstex, i eqhew vxsjyfiq ákye
gsqs gstwiuyêtgme, qew yqe jirew é qemw viweje uyi e syzxe, s etmqer zitjixá e vexex ji vxiwwmstex qemw gijs e
hexxe qemw viweje uyetjs e vxiwwãs jirew tãs qemw vxsjyfmx ákye.
Mtzixqmzêtgme js xilsxçeqitzs. Uyetjs yq gsqvsxzeqitzs àw bifiw é xilsxçejs i àw bifiw tãs, iri wi zsxtexá
qemw xiwmwzitzi à idzmtçãs js uyi yq gsqvsxzeqitzs xilsxçejs zsjew ew bifiw uyi sgsxxi. É qemw lágmr, vsx idiqvrs,
idzmtkymx s gsqvsxzeqitzs ji lefix hmxxe uyi é xilsxçejs zsjew ew bifiw iq uyi sgsxxi js uyi idzmtkymx euyiriw
uyi wãs xilsxçejsw evitew sgewmsterqitzi. Ts Gevízyrs 3 jmwgyzmxiqsw iq jizerniw sw ilimzsw js xilsxçeqitzs
mtzixqmzitzi wshxi s gsqvsxzeqitzs svixetzi.
I e wikytje idzmtçãs, xivxiwitzeje vire rmtne vstzmrneje je Lmkyxe 9.0? S uyi egstzigiy? Wikytjs Amrrmeqw, yqe
wiqete jivsmw je jégmqe tsmzi, e zme lsm gsrsgex e gxmetçe vexe jsxqmx, i iwze gsqiçsy e gnsxex. E jyxeçãs js gnsxs
é qswzxeje ts kxálmgs je vxmqimxe idzmtçãs. E zme, jmetzi je hmxxe, xizsxtsy es uyexzs je gxmetçe. Es lefix mwws, ire
egmjitzerqitzi idigyzsy s gneqejs vxsgijmqitzs ji xigstjmgmsteqitzs js gsqvsxzeqitzs ji gnsxex je
gxmetçe. Iwwi vxsgijmqitzs teje qemw é js uyi ximtzxsjyfmx s xilsxçeqitzs e yq gsqvsxzeqitzs uyi iwzebe iq
vxsgijmqitzs ji idzmtçãs. Gstlsxqi mrywzxejs te Lmkyxe 9.0, yq útmgs xilsxçeqitzs lsm wylmgmitzi vexe xiwzehirigix
e jyxeçãs ji xiwvswzew esw qiwqsw tíbimw shwixbejsw etziw js vxsgijmqitzs ji idzmtçãs wix mtmgmejs. Jiwwe lsxqe,
yqe tsbe wiuyêtgme ji 74 tsmziw gsq s vxsgijmqitzs ji idzmtçãs zibi uyi wix xiermfeje, i lsm gneqeje ji wikytje
idzmtçãs. Bipe uyi zeqhéq, te wikytje idzmtçãs, e gxmetçe pá tãs gnsxebe qemw e vexzmx je wézmqe tsmzi.
Yq jejs uyi gneqe ezitçãs é s lezs ji e gxmetçe zix bsrzejs e gnsxex te vxiwitçe je zme, qiwqs zitjs jimdejs
ji lefê-rs te vxiwitçe jsw vemw. Iwwi litôqits é jitsqmtejs ji jmwgxmqmteçãs ji iwzíqyrsw svixetzi, i wixá
ehsxjejs iq jizerniw ts Gevízyrs 0.
Iqhsxe e idzmtçãs wipe yq vxsgijmqitzs ilmgef vexe wi xijyfmx e lxiuyêtgme ji yq gsqvsxzeqitzs, ire tãs
gswzyqe wix yzmrmfeje mwsrejeqitzi iq gstzidzsw evrmgejsw (vxázmge vxslmwwmster). Wi, eréq je idzmtçãs ji yq
gsqvsxzeqitzs-erbs, syzxsw gsqvsxzeqitzsw gstwmjixejsw qemw ejiuyejsw wsgmerqitzi, uyi zitneq e qiwqe
lytçãs, lsxiq xilsxçejsw, sw xiwyrzejsw wixãs qemw xávmjsw, i s vxsgiwws wixá qitsw ebixwmbs. Vsx idiqvrs, tãs
jibi zix wmjs teje lágmr vexe sw vemw jimdex wiy lmrns gnsxetjs vsx 81 qmtyzsw, emtje qemw jivsmw ji yqe nmwzóxme ji
jsitçe kxebi gsqs e je gxmetçe gmzeje ts iwzyjs ji Amrrmeqw (7512). Eréq jmwws, é wiqvxi mqvsxzetzi gstwzxymx
xivixzóxms, i tãs evitew irmqmtex gsqvsxzeqitzsw gstwmjixejsw mtejiuyejsw. Wi iy gnsxs i vxsjyfs ezitçãs, i
mwws iwzá kixetjs vxshriqe vexe qmq i vexe sw syzxsw, jibs tãs wó vexex ji gnsxex gsq iwwe lytçãs, qew zeqhéq
evxitjix e gneqex ezitçãs ji qetimxew qemw wsgmerqitzi ejiuyejew, gsqs gstbixwetjs, vsx idiqvrs.
Qsjirekiq
Bmqsw ezé euym gsqs gsqvsxzeqitzsw pá vxiwitziw ts xivixzóxms gsqvsxzeqitzer jsw mtjmbíjysw vsjiq zix wye
lxiuyêtgme qsjmlmgeje vsx wyew gstwiuyêtgmew. E vexzmx ji eksxe, etermwexiqsw gsqs yq tsbs gsqvsxzeqitzs
vewwe e lefix vexzi js xivixzóxms gsqvsxzeqitzer ji yq sxketmwqs. S xivixzóxms gsqvsxzeqitzer é s gstpytzs ji
gsqvsxzeqitzsw ji yq mtjmbíjys uyi wi zsxteq vxsbábimw jejew gixzew gstjmçõiw eqhmitzemw.
Gstlsxqi bmwzs iq syzxsw gevízyrsw, pá tewgiqsw gsq erkyqe vxivexeçãs hmsrókmge vexe mtzixekmx gsq s eqhmitzi.
Qew tãs tewgiqsw, vsx idiqvrs, leretjs e tswwe rítkye qezixte. Bsgê wehi zeqhéq uyi tãs evxitjiqsw e lerex ji
yq jme vexe s syzxs, sy uyi tãs jsxqmqsw yq jme wiq wehix itkezmtnex i egsxjeqsw ts syzxs gsxxitjs vire gewe.
Tsbsw gsqvsxzeqitzsw tãs wyxkiq js teje. Sw gsqvsxzeqitzsw tsbsw uyi evxitjiqsw wyxkiq e vexzmx jeuyiriw
uyi pá idmwziq iq tswws xivixzóxms gsqvsxzeqitzer. Zsqiqsw gsqs idiqvrs yqe jiwgxmçãs ji gsqs vsjiqsw
gsqiçex e evxitjix e lerex.
E qemsxme jsw hihêw pá tewgi iqmzmtjs jmbixwsw wstw jmlixitziw (“ky”, “já”, “hê”, “ê”, izg.). Qymzsw jiwwiw wstw
gsqvõiq verebxew tyqe rítkye i wãs jitsqmtejsw ji lstiqew vire rmtkyíwzmge. Yq hihê, vsygs ziqvs evów tewgix,
vsji iqmzmx zsjsw sw lstiqew itgstzxejsw iq zsjew ew rítkyew js qytjs, vewwetjs gstwmjixábir vixísjs ji ziqvs
iqmzmtjs-sw eriezsxmeqitzi. Wyvstne uyi, iq yq jiwwiw qsqitzsw, e qãi js hihê iwzipe vxiwitzi, es rejs js
hixçs, xivizmtjs vexe wiy lmrns: “qeqãi, qeqãi...”, i e gxmetçe, srnetjs vexe ire, “jmf”: “ky”, “já”, “hê”, “ê”…
Sw qmtyzsw bãs wi vewwetjs, i, iq yq jejs qsqitzs, s hihê iqmzi yq wsq vexigmjs gsq “qã”. Uyetjs mwws
sgsxxi, e qãi, lirmgíwwmqe, egexmgme wiy lmrns te hexxmke i wsxxm vexe iri. S uyi vexigi zix egstzigmjs? Mwws qiwqs,
bsgê egixzsy: e qãi jmwvstmhmrmfsy yqe gstwiuyêtgme vszitgmerqitzi xilsxçejsxe vexe e bsgermfeçãs je gxmetçe. S
hihê iqmzmy e xiwvswze “jmfix ‘qã’”, i e gstwiuyêtgme jiwwi gsqvsxzeqitzs lsm xigihix ezitçãs i gexmtns je qãi, sw
uyemw, kixerqitzi, wãs vszitziw iwzíqyrsw xilsxçejsxiw ts gstzxsri js gsqvsxzeqitzs nyqets. Wi iwwew
gstwiuyêtgmew evxiwitzejew vire qãi xiwyrzexiq ts eyqitzs je vxshehmrmjeji ji uyi s hihê bsrzi e jmfix “qã”
uyetjs ire iwzmbix vxódmqe, vsjiqsw elmxqex uyi s gexmtns i e ezitçãs jire wãs iwzíqyrsw xilsxçejsxiw vexe sw
gsqvsxzeqitzsw jeuyire gxmetçe. Wi tswwe gstgrywãs iwzmbix gsxxize, vsjiqsw jmfix uyi s gsqvsxzeqitzs ji jmfix
“qã” wi zsxtexá geje bif qemw lxiuyitzi. Ts itzetzs, s hihê emtje tãs lere “qeqãi”. Gstzmtyiqsw, itzãs, s
idiqvrs.
Jivsmw ji erkyq ziqvs, vxsbebirqitzi e qãi jimdexá ji jex zetze ezitçãs i gexmtns uyetjs wiy lmrns jmwwix
evitew “qã”. S lezs ji e qãi lefix mwws gstwmwzi ts vxsgijmqitzs ji idzmtçãs. Bmqsw uyi, uyetjs yq
gsqvsxzeqitzs é gsrsgejs iq idzmtçãs, sgsxxi yq eyqitzs te bexmehmrmjeji ji wye zsvskxelme. Iwwi eyqitzs te
bexmehmrmjeji zsvskxálmge vsjixá egstzigix gsq s gsqvsxzeqitzs js hihê, ji qsjs uyi iri vxsbebirqitzi iqmzmxá
bexmeçõiw ji “qã”, gsqs “qãh”, “qáj” i “qãk”, vsx idiqvrs. É vxsbábir uyi e gxmetçe, iq erkyq qsqitzs, xivmze s
“qã” rsks evów iqmzmx s vxmqimxs “qã”, lsxqetjs, “qãqã”. Vxsbebirqitzi, e qãi vewwexá e xilsxçex iwwe xiwvswze
bixher, yqe bif uyi wi ewwiqirne qemw e “qeqãi” js uyi evitew “qã”. Eksxe, iqmzmx e zsvskxelme ji xiwvswze
“qãqã” é lsxzerigmjs virew gstwiuyêtgmew vxsbmjew vire kitmzsxe – ezé uyi ire jimdi ji xilsxçex iwwe zsvskxelme,
gsqs lmfixe etziw gsq “qã”.
Iwwew gstzmtkêtgmew ji xilsxçeqitzs i iwwew idzmtçõiw gstzmtyeq sgsxxitjs ezé uyi s hihê, ibitzyerqitzi, jmke
“qeqãi”. Jitsqmteqsw s vxsgijmqitzs uyi e qãi, mtzymzmbeqitzi, yzmrmfsy vexe itwmtex wiy lmrns e jmfix “qeqãi”
ji qsjirekiq gsqvsxzeqitzer sy evitew ji qsjirekiq. E qsjirekiq é yq vxsgijmqitzs ji xilsxçeqitzs
jmlixitgmer ji evxsdmqeçõiw wygiwwmbew ji yq gsqvsxzeqitzs-erbs. S xiwyrzejs lmter jiwwi vxsgijmqitzs é yq tsbs
gsqvsxzeqitzs gstwzxyíjs e vexzmx ji gsqhmteçõiw ji zsvskxelmew ji xiwvswzew pá vxiwitziw ts xivixzóxms
gsqvsxzeqitzer js sxketmwqs. S qsjs gsqs iwwew gsqhmteçõiw wi jãs é jizixqmtejs virew gstzmtkêtgmew ji
xilsxçeqitzs i virew idzmtçõiw uyi wygiwwmbeqitzi xiwyrzeq ts gsqvsxzeqitzs-erbs. Sy wipe, e qsjirekiq é yq
jsw qsjsw virsw uyemw tsbsw gsqvsxzeqitzsw vewweq e lefix vexzi js xivixzóxms gsqvsxzeqitzer jsw mtjmbíjysw.
S xilsxçeqitzs jmlixitgmer gstwmwzi iq xilsxçex erkyqew xiwvswzew uyi shijigiq e erkyq gxmzéxms i iq tãs
xilsxçex euyirew uyi tãs ezitjiq e zer gxmzéxms. E Lmkyxe 9.3 mrywzxe s vxsjyzs js xilsxçeqitzs jmlixitgmer iq geje
yq ji wimw qsqitzsw je qsjirekiq je xiwvswze ji vxiwwãs à hexxe ji yq xezs te gemde ji Womttix. Te Lszskxelme
7, vsx idiqvrs, wsqitzi qsbmqitzsw iq jmxiçãs à hexxe ixeq xilsxçejsw (gxmzéxms). Etziw ji vxiwwmstex e hexxe
(Lszskxelme 0 je Lmk. 9.3), báxmsw syzxsw gsqvsxzeqitzsw uyi wi evxsdmqebeq geje bif qemw js gsqvsxzeqitzs-erbs
(vxiwwmstex e hexxe) lsxeq xilsxçejsw. Iq wikymje, lsxeq gsrsgejsw iq idzmtçãs vire qyjetçe js gxmzéxms vexe s
xilsxçeqitzs. S gxmzéxms ji xilsxçeqitzs, jyxetzi s vxsgijmqitzs ji qsjirekiq, bem witjs qsjmlmgejs ji qsjs e
idmkmx xiwvswzew geje bif vxódmqew (wmqmrexiw zsvskxelmgeqitzi) es gsqvsxzeqitzs-erbs. Gneqeqsw zemw izevew ji
evxsdmqeçõiw wygiwwmbew js gsqvsxzeqitzs-erbs.
Lmkyxe 9.3
Qsjirekiq: xilsxçeqitzs jmlixitgmer ji evxsdmqeçõiw wygiwwmbew js gsqvsxzeqitzs-erbs. Tsbsw gsqvsxzeqitzsw wãs qsjirejsw
e vexzmx ji gsqvsxzeqitzsw etzixmsxiw. Ew Lszskxelmew ji 7 e 0 qswzxeq, je iwuyixje vexe e jmximze i ji gmqe vexe hemds, gsqs e
xiwvswze ji vxiwwmstex yqe hexxe lsm kxejezmbeqitzi wirigmsteje virew gstwiuyêtgmew xilsxçejsxew.
Yweqsw, te qsjirekiq, hewmgeqitzi, s xilsxçeqitzs jmlixitgmer (xilsxçex erkyqew xiwvswzew i idzmtkymx syzxew
wmqmrexiw) i ew evxsdmqeçõiw wygiwwmbew (idmkmx kxejyerqitzi xiwvswzew qemw vxódmqew js gsqvsxzeqitzs-erbs) vexe
itwmtex yq tsbs gsqvsxzeqitzs. Zxêw ewvigzsw vxmtgmvemw jibiq wix ribejsw iq gstwmjixeçãs uyetjs wi ywe iwwi
vxsgijmqitzs. S vxmqimxs é e mqijmezmgmjeji js xilsxçs iq xireçãs à xiwvswze: uyetzs qemw ziqvsxerqitzi vxódmqs
je xiwvswze s iwzíqyrs xilsxçejsx lsx evxiwitzejs, qemsx wixá s wiy ilimzs wshxi s gsqvsxzeqitzs. Ts idiqvrs js
hihê evxitjitjs e lerex, mqekmti wi e qãi xilsxçewwi s gsqvsxzeqitzs ji jmfix “qã” ji wiy hihê evitew erkytw
qmtyzsw evów iri zix iqmzmjs iwwi wsq. Vxsbebirqitzi e verebxe “qeqãi” jiqsxexme hiq qemw vexe wix evxitjmje. S
wikytjs ewvigzs vxmtgmver é uyi tãs wi jibi xilsxçex jiqewmejeqitzi xiwvswzew iq geje vewws mtzixqijmáxms.
Gsqs bmqsw, s xilsxçeqitzs bem xijyfmtjs e bexmehmrmjeji je xiwvswze. Ewwmq, wi xilsxçeqsw qymzs yqe xiwvswze
mtzixqijmáxme, ire vsji lmgex qymzs lsxzerigmje, jmlmgyrzetjs s evexigmqitzs ji xiwvswzew qemw vxódmqew es
gsqvsxzeqitzs lmter uyetjs gsrsgexqsw e xiwvswze mtzixqijmáxme iq idzmtçãs. S zixgimxs ewvigzs é uyi wi jibi zix
vewwsw mtzixqijmáxmsw kxejyemw, xilsxçetjs viuyitsw ebetçsw e geje vewws. Gews e jmwzâtgme zsvskxálmge itzxi yq
vewws i syzxs wipe qymzs rstke, qymzew xiwvswzew sgsxxixãs wiq wixiq xilsxçejew, s uyi vsji xiwyrzex te
jizixmsxeçãs js uyi pá lsxe evxitjmjs vxibmeqitzi. Mwws ezxewexme e qsjirekiq, yqe bif uyi ew xiwvswzew syzxsxe
iwzehirigmjew vxigmwexãs wix tsbeqitzi itwmtejew.
1. Xshixze ketnsy wye vxmqimxe qáuymte lszskxálmge jmkmzer i gsqiçsy e zmxex báxmew lszsw ji wiyw vexitziw. Te vxmqimxe
bif, ire zmxsy erkyqew lszsw lsxe ji lsgs i jiwgitzxermfejew, qew wye leqírme irskmsy sw wiyw iwlsxçsw. Kxejyerqitzi,
wiyw vemw, zmsw i mxqãsw vewwexeq e irskmex evitew euyirew lszsw uyi qswzxebeq qemsx uyermjeji (lsgs vxigmws,
gitzxermfeçãs, hsq âtkyrs). Lszsw ji hemde uyermjeji ixeq mktsxejew. S gsqvsxzeqitzs ji Xshixze ji zmxex lszsw
lmgsy geje bif qemw evxmqsxejs. Ji egsxjs gsq s xilixitgmer zióxmgs je Etármwi js Gsqvsxzeqitzs, sw vexitziw je
qitmte, wiq wehix, yzmrmfexeq yqe zégtmge gsqvsxzeqitzer gneqeje:
a. mtwzxyçãs
b. qsjireçãs
c. jiwwitwmhmrmfeçãs wmwziqázmge
d. gstzxegstjmgmsteqitzs
e. qsjirekiq
2. Etermwi ew vxsvswmçõiw e wikymx wshxi e lytçãs xilsxçejsxe jew gstwiuyêtgmew jsw gsqvsxzeqitzsw:
I. Tiq zsjew ew gstwiuyêtgmew jsw gsqvsxzeqitzsw wãs xilsxçejsxew.
II. Yqe gstwiuyêtgme wó é jitsqmteje ji xilsxçejsxe wi vxsjyfmx yq eyqitzs sy qetyzitçãs je lxiuyêtgme js
gsqvsxzeqitzs uyi e vxsjyf.
III. Ketnex yq gnsgsrezi é yq idiqvrs ji gstwiuyêtgme uyi é xilsxçejsxe vexe zsjew ew viwwsew.
Gsq hewi ts xilixitgmer zióxmgs je Etármwi js Gsqvsxzeqitzs, iwzãs gsxxizew ew vxsvswmçõiw:
a. evitew M
b. evitew MM
c. evitew MMM
d. M i MM
e. M, MM i MMM
3. Ji egsxjs gsq s xilixitgmer zióxmgs je Etármwi js Gsqvsxzeqitzs, mjitzmlmgex ew gstwiuyêtgmew ji yq
gsqvsxzeqitzs é s qiwqs uyi mjitzmlmgex e wye:
a. zsvskxelme
b. sxmkiq
c. lxiuyêtgme
d. vxshehmrmjeji
e. lytçãs
4. Etermwi ew wikymtziw vxsvswmçõiw xiregmstejew es gstgimzs ji idzmtçãs svixetzi:
I. Es wywvitjix e evxiwitzeçãs ji yq iwzíqyrs xilsxçejsx, bixmlmgeqsw uyi, mtmgmerqitzi, e lxiuyêtgme js
gsqvsxzeqitzs uyi ixe xilsxçejs vsji eyqitzex.
II. Es wywvitjix e evxiwitzeçãs ji yq iwzíqyrs xilsxçejsx, bixmlmgeqsw uyi e xiwvswze gsrsgeje iq idzmtçãs zitji
e sgsxxix gsq yqe zsvskxelme geje bif qemw vexigmje.
III. Es wywvitjix e evxiwitzeçãs ji yq iwzíqyrs xilsxçejsx, bixmlmgeqsw uyi e xiwvswze gsrsgeje iq idzmtçãs zitji
e sgsxxix pytzs gsq xiwvswzew iqsgmstemw.
Ji egsxjs gsq s xilixitgmer zióxmgs je Etármwi js Gsqvsxzeqitzs, e wiuyêtgme gsxxize ji vxsvswmçõiw lerwew i
bixjejimxew é:
a. B, L, B
b. B, B, B
c. L, B, L
d. B, B, L
e. L, L, B
5. Etermwi ew vxsvswmçõiw e wikymx wshxi s gsqvsxzeqitzs svixetzi:
I. S gsqvsxzeqitzs svixetzi é euyiri uyi vxsjyf erzixeçõiw ts eqhmitzi.
II. S gsqvsxzeqitzs svixetzi é irmgmejs vsx yq iwzíqyrs gstjmgmstejs.
III. S gsqvsxzeqitzs svixetzi é mtwitwíbir àw gstwiuyêtgmew uyi vxsjyf ts eqhmitzi.
Ji egsxjs gsq s vexejmkqe svixetzi, e wiuyêtgme gsxxize ji vxsvswmçõiw bixjejimxew i lerwew é:
a. B, B, B
b. L, L, L
c. L, B, B
d. B, L, L
e. L, L, B