Prof. dr hab. inż.

Jerzy Jeznach
Katedra Kształtowania Środowiska
Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska SGGW

INFRASTRUKTURA
TECHNICZNA

Wykład 5 – Systemy odwadniające

 Plan wykładu
1. Funkcje i cele odwodnień.
2. Elementy systemów odwadniających.
3. Drenowanie.
4. Odwodnienie budynków.
5. Odwodnienie terenów sportowych i
rekreacyjnych.
6. Wnioski.
Cel systemów odwadniających

Celem systemów odwadniających jest uregulowanie

stosunków powietrzno – wodnych gleb,

czyli zmniejszenie zawartości wody i zarazem

zwiększenie zawartości powietrza.
 Cel i zadania odwodnień
1. Umożliwienie odpływu wód powierzchniowych,
występujących wiosną po roztopach oraz po
długotrwałych lub intensywnych deszczach.
2. Obniżenie poziomu wód gruntowych, zgodnie z
potrzebami (np. normami odwodnienia).
3. Uruchomienie przepływu (ruchu) wody i
powietrza w glebie. Przyspiesza procesy
biologiczne w glebie i poprawia właściwości
fizyko – wodne gleb, infiltrację i retencyjność
wody łatwo dostępnej dla roślin.
4. Zwiększenie nośności gruntu, co jest niezbędne
dla ruchu pojazdów i prac agrotechnicznych.
 Optymalne warunki zalegania wód
gruntowych w okresie wegetacji

• ogrody i sady 1,00 – 1,75 m

• pola orne, zboża, okopowe 0,75 – 1,25 m
• łąki 0,50 – 0,75 m.
 Beczka do odwadniania gruntu –
Gdańsk, Wyspa Spichrzów

Wg archeologów beczki układana na głębokości około 2 m

pod powierzchnią terenu i wybierano z nich nadmiar wody.
Po osuszeniu terenu zasypywano odpadami.
Drenaż skarpy –lata trzydzieste
XX w. Polska
Elementy sieci odwadniającej

• odbiornik,
• rów główny,
• rowy zbiorcze,
• rowy odwadniające (szczegółowe),
• zbieracze,
• sączki,
• budowle.
 Systemy melioracyjne
P rz e g o n y
D z ia ł d re n a rs ki
cz D re n o w a n ie
ra
ie
zb

Bruzdy

zagonowe
Uprawy
D re n o w a n ie n ie s y s te m a ty c z n e
s ys te m a ty c z n e

D z ia ł
d re n a rs k i

sączki
n a rs ki
R ó w d re
R
ka
ó
rs
w
na
d
d re
re
n
a ka ki
rs
ki z ie n n a r s
ud e
St ot dr
l
Wy

D re n y
P rz e p u s t o d w a d n ia ją c o -
z z a s ta w ką
n a w a d n ia ją c e
R ów op

Doprowadza lnik
a s ko wy
Z a s ta w k a
P rz e p u s t

nawadniające
S y s te m a ty c z n y
u kła d ro w ó w odwadniająco-
Rowy
y

Jaz
n
w
łó
g
w
ó
R

R ó w z b io rc z y
Odbiornik
Infrastruktura hydrotechniczna – rzeka
Drenowanie
Drenowanie jest to odwadnianie gruntów za pomocą
krytych kanalików, najczęściej rurek.
Ojczyzną tej techniki jest ANGLIA.
Rolę kanalików mogą spełniać:
– wydrążone w glebie, za pomocą specjalnych maszyn, kanaliki
krecie,
– rurki ułożone w glebie systemem rowkowym lub bezrowkowym.
Rurociągi drenarskie wykonuje się ze spadkiem,
dzięki czemu odciekająca do nich woda zostaje
odprowadzona grawitacyjnie do odbiornika.
Drenowanie jest najbardziej znanym i
rozpowszechnionym zabiegiem melioracyjnym.
Elementy systemu drenarskiego

 rów odwadniający,
 zbieracze,
 sączki,
 budowle (wyloty, studzienki drenarskie).
Dział drenarski
Rodzaj drenowań
Projekt drenowania gruntów-plan urządzeń
 Drenaż systematyczny

Przekrój

Widok z góry
1 - warstwa wodonośna, 2 - warstwa słabo przepuszczalna,
3 - obszar chroniony, 4 - sączki, 5 - zbieracz, 6 - studzienki kontrolne
Zdjęcie satelitarne – system drenarski
Wymokliska
Dreny – rurki
Katalog elementów drenażu
Parametry techniczne systemu
drenarskiego
Głębokość drenowania
0,8 – 0,9 m.

Rozstawa drenów
10 – 40 m.

Średnica sączków
5 cm.
Drenowanie gruntów ornych –
kopanie rowków
Drenowanie gruntów ornych –
kopanie rowków
Drenowanie gruntów ornych –
kopanie rowków
Drenowanie gruntów ornych – maszynowe
zasypywanie zasypki żwirowej
Drenowanie gruntów ornych – maszynowe
zasypywanie zasypki żwirowej
Drenowanie gruntów ornych –
maszyna do drenowania bezrowkowego
Drenowanie gruntów ornych
 Zabezpieczenia rurociągów
drenarskich

• Przed:
• Zamuleniem,
• Zarastaniem przez korzenie,
• Zatykaniem związkami żelaza,
• Zniekształceniem rurociągów.
 Zamulenie rurociągów drenarskich

• Drobne cząstki gleby dostają się do rurociągów

poprzez szczeliny lub otwory perforacyjne.
• Bardzo szybkie zamulenie – W utworach
pyłowych, zawierających ponad 40 % cząstek o
średnicy od 0,02 do 0,1 mm.
• Szybkie zamulenie – Gleby zawierające znaczne
ilości pyłu grubego (0,1 – 0,05 mm), gdyż łatwo
przechodzą w stan płynny (kurzawka),
• Nieco mniejsze tempo zamulenia – gleby pylaste,
zawierające 25 – 40 % części pyłowych.
 Ocena skłonności gleb
mineralnych do zamulania drenów
Wskaźnik Skłonność do
różnoziarnistości zamulania
U = d60 : d 10
> 15 nie występuje
15 – 10 mała
10 – 5 średnia
<5 duża
 Zabezpieczenia rurociągów
drenarskich przed zamuleniem

• Odpowiednia jakość wykonania.

• Stosowanie materiałów filtracyjnych.
– Gleba próchniczna,
– Materiały sypkie: żwir, piasek
– Pochodzenia roślinnego torf, słoma, ściółka leśna trociny, nawóz
organiczny,
– Sztuczne: włókno szklane; Folie winidurowe, keramzyt, włókniny.
 Schemat zabezpieczenia drenów

a – bez zabezpieczenia, b – filtr wokół drenu,

c – z niską zasypką filtracyjną, d – z wysoką zasypka filtracyjną
Zamulone dreny
 Płyta boiska sportowego –
zabezpieczenie drenów po kilkudziesięciu latach
eksploatacji
 Infrastruktura melioracyjna
– drenowanie płyty boiska sportowego
Zabezpieczenie przed zarastaniem korzeniami
drzew – Drenowanie sadów

System Rerolle`a

System podwójnych rurociągów

 Zabezpieczenia rurociągów
drenarskich przed zatykaniem
związkami żelaza
• Stosowanie materiałów filtracyjnych.
– Otulina z włókiem kokosowych,
– Gleba próchniczna,
– Materiały sypkie: żwir, piasek
– Pochodzenia roślinnego torf, słoma (głównie
rzepakowa lub żytnia), ściółka leśna trociny, nawóz
organiczny,
– Sztuczne: włókniny specjalne.
 Zabezpieczenia rurociągów
drenarskich przed zniekształceniem
rurociągów.

• Stosowanie materiałów filtracyjnych.

– Materiały sypkie: żwir, piasek
– Układanie na łatach,
– Dreny faszynowe lub z tworzyw sztucznych.
Budowle drenarskie
 Budowle

• Wyloty.
• Studzienki drenarskie:
– Zbiorcze,
– Kontrolne,
– Redukcyjne.
Wylot drenarski
Studzienka drenarska
kontrolna
Studzienka drenarska kontrolna
kryta
Studzienka drenarska redukcyjna
Studzienki piętrzące
Bystrotok
 Przekrój poprzeczny płyty boiska z
systemem drenarskim

3 cm darń

warstwa wierzchnia 40% (0,25 – 1.00 mm),

60 % gr. rodzimy
12 cm

warstwa drenująca żwir drobny (1-5 mm )

15 cm lub piasek gruby (0,5-1,0mm)

drobny żwir (1-5 mm)

50 cm grunt rodzimy grunt

rodzimy
dreny d = 8 cm

L=5m
Przekrój poprzeczny padoku
na terenie stadniny koni
Przekrój poprzeczny odwadniania alejki w
parku
 Korzyści wynikające z wpływu
drenowania na bilans wodny gleb
• Ułatwienie i przyspieszenie odpływu nadmiaru wód gruntowych.
• Poprawa przewietrzania gleby.
• Wydłużenie o około 2 tygodni okresu wegetacji (w warunkach
klimatu polskiego).
• Możliwość stosowania racjonalnego płodozmianu, niezależnie od
występowania lat mokrych i suchych.
• Zmniejszenie erozji wodnej gleb.
• Zwiększenie przepuszczalności oraz poprawa właściwości
strukturalnych gleb.
• Zwiększenie zdolności retencjonowania wody w glebie, możliwej do
wykorzystania w okresach posusznych oraz zwiększenie ilości wody
dostępnej dla roślin w okresach bezopadowych, poprzez głębsze
korzenienie się roślin.
• Płytsze zamarzanie gleby powoduje szybsze jej rozmarzanie na
wiosnę.
• Rekultywacja znacznych powierzchni gleb aktualnie odłogowanych.
Zbiorniki zasilane wodą z
systemów drenarskich
Wody drenarskie, w zależności od rodzaju gleby,
rodzaju i wielkości dawek stosowanego
nawożenia organicznego i mineralnego, są w
różnym stopniu zanieczyszczone związkami
biogennymi (głównie azotanami), zawierają
natomiast bardzo mało innych związków
chemicznych i zawiesin. Są więc dość czyste i
mogą być wykorzystywane do nawodnień lub
innych celów np. zasilanie stawów rybnych,
zbiorników przeciwpożarowych, tworzenia
ekosytemów bagiennych.
Ze względu na zawartość związków biogennych
może wystąpić potrzeba oczyszczanie wód
drenarskich.
Schemat biofiltru zlokalizowanego w
pobliżu odbiornika wód drenarskich
 Schemat biofiltru wód drenarskich
zlokalizowanego w rozszerzeniu cieku
Dziękuję Państwu
za uwagę.