FINANSE

TEORIE FINANSOWE
Teoria liberalna
• Teoria liberalna powstała na bazie klasycznej ekonomii. Powszechnie za jej
twórcę uważa się A.Smitha (1723-1790).
• Liberaliści głosili, że podstawą gospodarki jest własność prywatna, która jest
gwarantem rozwoju przedsiębiorczości. Twierdzili, że na rynku powinna
dominować wolna konkurencja, a rolę państwa należy ograniczyć do tworzenia
warunków do działania praw rynku. W tym celu państwo powinno świadczyć
usługi jedynie w zakresie edukacji i obrony zewnętrznej, wymiaru
sprawiedliwości, ochrony własności prywatnej oraz świadczyć roboty publiczne.
• Znaczną rolę w kształtowaniu doktryny liberalnej odegrali J.B.Say i D.Ricardo.
• Według Saya „Najlepszy plan finansowy polega na tym, żeby wydawać mało, a
najlepszy ze wszystkich podatków jest podatek jak najbardziej umiarkowany”.
• Doktryna liberalna opierała się na następujących założeniach:
• - budżet państwa jest najmniejszy i trwale zrównoważony
• - system podatkowy powinien zawierać podatki pośrednie
• - podatki niskie, neutralne, niepowodujące zmian w podziale
dochodów ukształtowanych w wyniku działania praw rynku i
niehamujące aktywności gospodarczej
• - podatki nie powinny ograniczać zdolności do oszczędzania
 Przedstawiciele teorii liberalnej:

Adam Smith J.B.Say

David Ricardo
J.B.Say: „Najlepszy plan finansowy
polega na tym, żeby wydawać mało,
a najlepszy ze wszystkich podatków
jest podatek jak najbardziej
umiarkowany!!”
 Założenia doktryny liberalnej:

System podatkowy powinien zawierać podatki pośrednie

Niskie podatki, niehamujące Podatki nie powinny ograniczać zdolności do

Równowaga aktywności gospodarczej oszczędzania
budżetu
Teoria interwencyjna
• Twórcy teorii interwencyjnej to: L.von Stein, A.Wagner, P.Schaffe, J.M.Keynes.
• Teoria interwencyjna podkreślała, że rynek jest ułomny, czyli, że sam rynek nie daje
sobie rady z gospodarką. Jest ułomny, to znaczy, że zostawienie gospodarki tylko
pod działanie praw rynkowych prowadzi do kryzysu. W związku z tym, jeśli rynek jest
ułomny, to w gospodarkę trzeba interweniować. Keynes uważał, że najlepiej można
interweniować w gospodarkę poprzez wydatki publiczne. W sytuacji, gdy mamy
kryzys, gdy mamy mniejsze dochody publiczne, to twierdził, że NIE należy
ograniczać wydatków na takie dziedziny jak: edukacja, zdrowie, bezpieczeństwo
wewnętrzne, ponieważ uważał, że jeżeli byśmy tego rodzaju wydatki ograniczyli, to
w następnym cyklu produkcyjnym mniej wykształcone, chore i patologiczne
społeczeństwo będzie produkować mniej a nie więcej. W związku z tym, nie należy
dopuścić do sytuacji, aby te wydatki były ograniczane. Jeżeli nie ma dochodów na
tego typu wydatki, to według Keynesa należy pożyczać i nie ograniczać tego tupu
wydatków.
• Keynes twierdził, że bezrobotny ze swoim zasiłkiem pełni tą rolę
interwencyjną w gospodarce, bo on kreuje popyt. On dostaje te pieniądze
i idąc z nimi na rynek kreuje popyt. Wobec tego, w odróżnieniu od
liberałów, którzy uważali, że w gospodarce najważniejsze jest aby
kreować podaż (stąd ta liberalna polityka podatkowa), interwencjoniści
twierdzą, że w gospodarce najważniejsze jest kreowanie popytu. Poprzez
wydatki publiczne owo kreowanie popytu może mieć miejsce.
• W prawach podatkowych także wypowiadali się interwencjoniści
twierdząc, że kiedy gospodarka jest w kryzysie, to należy stosować
politykę umiarkowanych podatków, a kiedy gospodarka nabiera rozpędu,
to należy te podatki zwiększyć i ze zwiększonych podatków spłacić
wcześniej pożyczone pieniądze.
 Założenia interwencjonizmu:

NIE należy oszczędzać na edukacji,

zdrowiu i bezpieczeństwie wewnętrznym!
Należy korzystać z instrumentów finansowych

W gospodarkę trzeba interweniować

poprzez wydatki publiczne!!

Kryzys – umiarkowane podatki;

Jeśli nie ma dochodów na potrzebne wydatki Rozwój gospodarczy –
Należy kreować popyt
– należy pożyczać! zwiększone podatki
 Przedstawiciele teorii interwencyjnej:

P. Schaffe

Lorenz von Stein J.M. Keynes Adolf Wagner

Wykres – różnice miedzy liberalizmem a
interwencjonizmem
• Liberałowie uważają, że jeśli stan równowagi zostaje zaburzony obniżeniem się
popytu, to cena równowagi kształtuje się w punkcie X1.
• Natomiast interwencjoniści mówią: Jeżeli następuje obniżenie popytu, to
potencjał, jego wykorzystanie przesuwa się z Y0 do Y1 – czyli się zmniejszy, a
ceny niewiele mają tutaj do powiedzenia. Tylko w warunkach obniżonego
popytu następuje dostosowanie podaży, a owo dostosowanie podaży następuje
wtedy, kiedy wykorzystanie potencjału gospodarczego przesunie się do punktu
Y1.
• Według interwencjonistów cały ten obszar pomiędzy Y0 a Y1 jest obszarem
kryzysu, upadłych przedsiębiorstw, bezrobocia, niezrealizowanych inwestycji.
Dlatego ważne według nich jest to, aby nie dopuścić do przesuwania się
potencjału gospodarczego państwa, jego wykorzystania z Y0 do Y1. A można to
robić poprzez podtrzymywanie popytu.
 Różnice między teorią liberalną a
interwencyjną:
• Teoria liberalna:
• - podstawą gospodarki jest własność prywatna i wolna konkurencja. Rola państwa i instrumenty finansowe
powinny być ograniczone do minimum.
• - państwa działa w dziedzinach: organizacja robót publicznych, ochrona własności, wymiar sprawiedliwości
• - podatki niskie, neutralne, niepowodujące zmian w podziale dochodów ukształtowanych w wyniku
działania praw rynku i niehamujące aktywności gospodarczej

•
VS
• Teoria interwencyjna:
• - gospodarka nie może funkcjonować, opierając się tylko na prawach rynku i wolnej konkurencji
• - w warunkach deficytu budżetowego nie należy ograniczać wydatków publicznych. Gospodarka, aby nie
popadła w stan kryzysu, musi być wspierana instrumentami finansowymi takimi jak: wydatki publiczne,
podatki, pożyczki, opłaty
• - wraz ze wzrostem wydatków publicznych i wzrostem roli państwa w gospodarce wzrastają podatki
Interwencjonizm – prawo Wagnera
• Prawo Wagnera: W miarę rozwoju społeczno-gospodarczego, potrzeby
zbiorowe rosną szybciej niż indywidualne. Obserwuje się, że władza
publiczna zgłasza coraz większy popyt na publiczne środki pieniężne.

• Czy prawo Wagnera działa w Polsce? – Zdecydowanie tak. Dowodem

jest wzrost wydatków z budżetu państwa na przestrzeni ostatnich lat:
• 1990 r. – 27 mld zł
• 2003-2005 r. – 150 mld zł
• 2018-2020 r. – 400 mld zł
• Dwa czynniki gospodarcze (sprawcze), które powodują, że prawo Wagnera
działa:
• - kraj jak Polska – skok cywilizacyjny, integracja z Unią Europejską, budowa
infrastruktury
• - wzrost gospodarczy, który powoduje wzrost dochodów publicznych, z
których to finansuje się działalność sektora publicznego. Wzrost
gospodarczy sprawia, że istnieją warunki do wzrostu płac osób
zatrudnionych w sektorze publicznym (3,7 mld osób w Polsce). Te osoby,
otrzymując wyższe wynagrodzenie, sprawiają, że koszty świadczenia usług
publicznych (zdrowie, edukacja, bezpieczeństwo) rosną. A jeżeli koszty
usług publicznych rosną, to jest to przyczyna wzrostu zapotrzebowania na
pieniądze publiczne.
• Pytanie:
• W jaki sposób operacje związane ze stopą procentową wpływają na:
• - politykę monetarną
• - zjawiska w gospodarce

• Odpowiedź:
• Wzrost stopy procentowej wpływa na wzrost korzyści z
oszczędzania, rewaluację pieniądza krajowego względem innych
walut, wzrost popytu.
• Obniżanie stopy procentowej powoduje odwrotny efekt.
Schemat rewaluacji waluty
• 100 Euro – 100 PLN
• 1 Euro – 1 PLN

• Kiedy odpływa z obiegu pewna część złotówek, ta relacja kształtuje

się nieco inaczej:
• 1 Euro < 1 PLN (w stosunku do relacji poprzedniej). Świadczy to o
rewaluacji złotówek.
• W Polsce stopa procentowa kierowana jest przez
Narodowy Bank Polski

• W strefie euro oddziaływaniem na politykę monetarną i

gospodarczą kieruje Europejski Bank Centralny
•MONETARYZM
Monetaryzm
• Twórcą monetaryzmu jest Milton Friedman – Amerykanin
pochodzenia żydowskiego, ekonomista, pierwszy laureat nagrody
Nobla w dziedzinie ekonomii (1968r.)

• Co głoszą monetaryści?
• Działania gospodarki powinny się opierać o prawa rynku. Monetaryści
powielają wszystko to, co w teorii liberalnej. Niemniej jednak
uważają, że w gospodarce można oddziaływać za sprawą
instrumentów polityki monetarnej. Do takich instrumentów zalicza
się stopę procentową i operacje otwartego rynku – inaczej mówiąc,
zarządzanie rezerwami walutowymi.
Milton Friedman, bardzo wesoły człowiek
• Wzrost stopy procentowej powoduje:
• - wzrost korzyści z oszczędzania
• - wzrost oszczędności
• - wzrost kosztów kredytów
• - zmniejszenie inwestycji
• - zmniejszenie inflacji
• - pogorszenie warunków eksportu
• - rewaluację pieniądza krajowego
• - wzrost popytu na walutę krajową

• W ostateczności zabieg podwyższania stopy procentowej prowadzi do rewaluacji

pieniądza krajowego.
Dlaczego dochodzi do umocnienia pieniądza
krajowego na skutek podniesienia stopy procentowej?
• Jeżeli w obiegu jest 100 Euro i 100 zł, to relacja między walutami kształtuje się
: 1 Euro = 1 zł. Jeśli dojdzie do wzrostu stopy procentowej i wystąpią niektóre
ze skutków - wzrost korzyści z oszczędzania, wzrost oszczędności, wzrost
popytu – to pewna część złotówek z obiegu powędruje na depozyty bankowe.
Powiedzmy, że w obiegu zostaje 50 zł i w dalszym ciągu 100 Euro. Wówczas,
w tym nowym układzie 1 Euro = 0,5 złotówki. W gospodarce rynkowej
wszystko dąży do wyrównania, do równowagi. Czyli 1 Euro jest w cenie 0,5
złotówki. Relacja 1:1 przechodzi w 1:0,5, jest to proces rewaluacji złotówki.

• W odwrotnej sytuacji, gdybyśmy spróbowali obniżyć stopę procentową, to

wszystkie te zjawiska ułożyłyby się w odwrotnym kierunku. W efekcie
mielibyśmy dewaluację złotówki.
Rezerwy walutowe
• Rezerwy walutowe to zapas obcych walut przetrzymywanych przez Bank
Centralny.
• Podobne efekty (z rewaluacją waluty) osiąga się zarządzając (gospodarując)
rezerwami walutowymi.

• Sprzedaż rezerw walutowych = rewaluacja pieniądza krajowego

• Skup rezerw walutowych = dewaluacja pieniądza krajowego

• Operacje na stopie procentowej są działaniem dłuższym w czasie,

natomiast operacje otwartego rynku (sprzedaż i skup rezerw walutowych)
są działaniem szybszym.
Jak zrewaluowany pieniądz wpływa na eksport, import i bilans handlu zagranicznego?

• Pieniądz zrewaluowany jest sprzymierzeńcem importu a

hamulcem eksportu.

• I odwrotnie: pieniądz zdewaluowany jest sprzymierzeńcem

eksportu, a hamulcem importu.
• USTAWA O FINANSACH PUBLICZNYCH
Sektor finansów publicznych tworzą:
• 1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz
sądy i trybunały
• 2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki
• 3) związki metropolitalne
• 4) jednostki budżetowe
• 5) samorządowe zakłady budżetowe
• 6) agencje wykonawcze
• 7) instytucje gospodarki budżetowej
• 8) państwowe fundusze celowe
• 9) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego (KRUS) i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
• 10) Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ)
• 11) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
• 12) uczelnie publiczne
• 13) Polska Akademia Nauk (PAN) i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
• 14) państwowe i samorządowe instytucje kultury
• 15) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania
zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci
Badawczej Łukasiewicz, banków oraz spółek prawa handlowego
ZUS i KRUS odpowiedzialne za ubezpieczenia społeczne są współfinansowane z budżetu
państwa i dlatego należą do sektora finansów publicznych.
Składki odprowadzane na rzecz ubezpieczeń społecznych mają charakter pieniądza
publicznego.
Do sektora finansów publicznych zaliczamy ZUS, KRUS i fundusze, które wchodzą w ich
skład:
- W ZUSie: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS)
- W KRUSie są 4 fundusze:
- - Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników,
- - Fundusz Emerytalno-Rentowy
- - Fundusz Administracyjny
- - Fundusz Prewencji Rehabilitacji
• Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (FUS, fundusz ZUSu) składa
się z 4 „podfunduszy”:
• - fundusz ubezpieczenia emerytalnego
• - fundusz ubezpieczenia rentowego
• - fundusz ubezpieczenia chorobowego
• - fundusz ubezpieczenia wypadkowego
• Fundusze w KRUSie:
- Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników jest
funduszem niepublicznym.
- Pozostałe fundusze – Fundusz Emerytalno-Rentowy, Fundusz
Administracyjny i Fundusz Prewencji Rehabilitacji są funduszami
publicznymi.
• niepubliczny Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego
Rolników ma osobowość prawną: zarząd oraz radę nadzorczą.
Funkcjonuje na zasadzie towarzystwa ubezpieczeniowego.
• Narodowy Fundusz Zdrowia jest publicznym funduszem celowym.
Ustawa nadaje mu pewną autonomię wynikającą z tego, że jest
instytucją ubezpieczenia zdrowotnego. Tak jak odrębnie wyróżnia
się ZUZ i KRUS jako instytucje ubezpieczeń społecznych, tak
analogicznie NFZ ma swoją odrębność jako instytucja
ubezpieczenia zdrowotnego.
W jaki sposób prowadzona jest gospodarka
finansami publicznymi:

metoda brutto i metoda netto

• Metoda brutto – istotą metody brutto jest to, że jednostka
budżetowa swoje wydatki pokrywa bezpośrednio z budżetu
państwa czy to budżetu jednostek samorządów terytorialnych.
Natomiast pobierane dochody odprowadzają na rachunek budżetu
państwa lub budżetów JST.
• Metoda netto – to metoda właściwa dla samorządowych zakładów
budżetowych, które prowadzą gospodarkę finansową w oparciu o
plan finansowy. Istotą metody netto jest to, że samorządowy zakład
budżetowy, koszty swojej działalności pokrywa z własnych
przychodów i ewentualny wynik finansowy jaki osiągnie wpłaca do
budżetu JST (chyba, że organ stanowiący go z tego zwolni). Czyli
metoda ta polega na tym, że mamy własne przychody, własne koszty,
wygospodarowujemy wynik finansowy, który możemy wpłacić do JST
lub nie. Jeżeli nie wpłacimy to nim zarządzamy, a więc przeznaczamy
go na rozwój samorządowych zakładów budżetowych. Jeśli zaś go
wpłacimy, to pieniądze idą na rozwój JST – gminy, powiatu,
województwa.
Metody netto używają:

• - samorządowe zakłady budżetowe

• - agencje wykonawcze
• - jednostki gospodarki budżetowej
• - państwowe fundusze celowe
• ……………
Metody brutto używają:
• - jednostki budżetowe
• ……………
W jaki sposób prowadzona jest gospodarka finansami
publicznymi w jednostkach budżetowych?
• Gospodarka finansami publicznymi w jednostkach budżetowych
prowadzona jest według metody brutto, czyli dochody, które
jednostka budżetowa realizuje odprowadzane są bezpośrednio na
rachunek budżetu państwa lub rachunek JST, a koszty swoich
działalności pokrywa bezpośrednio z budżetu państwa lub budżetu
JST. Podstawą jest plan finansowy.
W jaki sposób prowadzona jest gospodarka finansami
publicznymi w samorządowych zakładach
budżetowych?
• Samorządowe zakłady budżetowe prowadzą gospodarkę
finansami publicznymi według metody netto. Podstawą jest plan
finansowy. Koszty samorządowych zakładów budżetowych
pokrywane są z ich własnych przychodów. Wynik finansowy ma
obowiązek odprowadzić na rachunek budżetu JST, chyba że organ
stanowiący ich z tego zwolni. Podstawą gospodarki finansowej
samorządowego zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy
obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu JST, koszty i inne
obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i
zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z
budżetem JST.
W jaki sposób prowadzona jest gospodarka finansami
publicznymi w agencjach wykonawczych?
• Agencja wykonawcza jest państwową osoba prawną tworzoną na
podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa.
Zasady działania agencji wykonawczej określa ta odrębna ustawa.
Rada ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, wymogi,
jakie powinien spełniać statut agencji wykonawczej, w celu
zapewnienia jednolitej i przejrzystej organizacji wewnętrznej
agencji wykonawczych pod względem instytucjonalnym.
• Agencja wykonawcza prowadzi gospodarkę finansową według metody netto, na
zasadach określonych w tej ustawie. Podstawą jest roczny plan finansowy, obejmujący:
• 1) przychody z prowadzonej działalności
• 2) dotacje z budżetu państwa
• 3) zestawienie kosztów:
• - funkcjonowania agencji wykonawczej
• - realizacji zadań ustawowych
• 4) wynik finansowy
• 5) środki na wydatki majątkowe
• 6) środki przyznane innym podmiotom
• 7) stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku
• 8) stan środków pieniężnych na początek i koniec roku
• W ramach projektu planu finansowego sporządza się plan
dochodów i wydatków agencji wykonawczej ujmowanych w
terminie ich zapłaty. W planie dochodów i wydatków agencji
wykonawczej planowane wydatki nie powinny być wyższe od
planowanych dochodów. Planowane wydatki mogą przekraczać
planowane dochody za zgodą ministra sprawującego nadzór nad
agencją wykonawczą, wydaną w porozumieniu z Ministrem
Finansów.
• Agencja wykonawcza jest obowiązana corocznie wpłacać do budżetu państwa, na
rachunek bieżący dochodów państwowej jednostki budżetowej obsługującej
ministra sprawującego nadzór nad tą agencją, nadwyżkę środków finansowych
ustaloną na koniec roku, pozostającą po uregulowaniu zobowiązań podatkowych.
• Tę nadwyżkę agencja wykonawcza przekazuje niezwłocznie po uregulowaniu
zobowiązań wymagalnych z okresu sprawozdawczego, nie później jednak niż do
dnia 30 czerwca roku następującego po roku, w którym nadwyżka powstała.
• W szczególnie uzasadnionych przypadkach wynikających z konieczności
zapewnienia sprawnego i pełnego wykonywania zadań agencji wykonawczej Rada
Ministrów może, na wniosek ministra sprawującego nadzór nad agencją
wykonawczą, wyrazić zgodę, w formie uchwały, na niewpłacenie tej nadwyżki.
W jaki sposób prowadzona jest gospodarka finansami
publicznymi w instytucjach gospodarki budżetowej?
• Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną
w celu realizacji zadań publicznych, która:
• 1) odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania
• 2) pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych
przychodów

• Instytucja gospodarki budżetowej może być tworzona przez:

• - ministra lub Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za zgodą Rady Ministrów,
udzieloną na jego wniosek
• - organ lub kierownika jednostki, jako organu wykonującego funkcje organu
założycielskiego
• - organ lub kierownika jednostki, o utworzeniu instytucji gospodarki budżetowej
informuje Prezesa Rady Ministrów
• We wniosku minister lub Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
określą:
• 1) organ administracji rządowej wykonujący funkcje organu
założycielskiego
• 2) przedmiot działalności podstawowej
• 3) źródła przychodów
• 4) przeznaczenie zysku
• Instytucja gospodarki budżetowej uzyskuje osobowość prawną z
chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.
• Koszty instytucji gospodarki budżetowej mogą być ponoszone
tylko w ramach uzyskanych przychodów, z uwzględnieniem
możliwości wykorzystania środków pieniężnych z poprzednich
okresów, pozostających w dyspozycji instytucji gospodarki
budżetowej.
• Nowo tworzonej instytucji gospodarki budżetowej może być
przyznana jednorazowa dotacja na pierwsze wyposażenie w środki
obrotowe.
W jaki sposób prowadzona jest gospodarka finansami
publicznymi w państwowych funduszach celowych?
• Państwowy fundusz celowy jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy.
• Przychody państwowego funduszu celowego pochodzą ze środków publicznych, a koszty są
ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.
• Państwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej.
• Państwowy fundusz celowy stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje
minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie.
• Do państwowych funduszy celowych nie zalicza się funduszy, których jedynym źródłem
przychodów, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z
budżetu państwa.
• Podstawą gospodarki finansowej państwowego funduszu celowego jest roczny plan
finansowy.
• Ze środków państwowego funduszu celowego mogą być udzielane pożyczki jednostkom
samorządu terytorialnego, jeżeli ustawa tworząca fundusz tak stanowi.
• Koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych
środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa i
Procedura budżetowa
zasady tworzenia budżetu
• Tryb prac nad ustawą przebiega w ściśle określony sposób i nazywany jest procedurą
budżetową. Procedura budżetowa to całokształt prawnie określonych zasad postępowania z
budżetem. Zasady te odnoszą się zarówno do działań, których celem jest sporządzenie
budżetu, jak i działań, które występują po upływie roku budżetowego, a których celem jest
ustalenie, w jaki sposób budżet został wykonany. Procedura budżetowa składa się z czterech
etapów, tj:
• - przygotowania projektu ustawy
• - uchwalenia ustawy budżetowej
• - wykonania ustawy budżetowej
• - kontroli wykonania ustawy budżetowej

• Proces przygotowania i uchwalania budżetu państwa jest skomplikowany i długotrwały, który

w myśl konstytucyjnej zasady podlega regulacji za pomocą ustawy o finansach publicznych.
Etapy procedury budżetowej:

• - do 15 maja Minister Finansów przyjmuje założenia makroekonomiczne (PKB, podaż, pieniądze, bezrobocie, poziom zatrudnienia, stopy
% itp.)
• - do końca maja Minister Finansów ma otrzymać od podmiotów współpracujących w projekcie budżetu ich propozycje dochodów i
wydatków budżetowych
• - na ich podstawie w ciągu 21 dni opracowuje limity wydatków poszczególnych części budżetu i przekazuje je ich dysponentom, którzy
mają obowiązek złożyć plany wydatków
• - do przedstawionych planów bez negocjacji włączane są plany wydatków naczelnych organów państwa i jego administracji
• - przedstawia projekt radzie ministrów i rząd może dokonać w nim zmian, jeżeli nie, to do 30 września projekt budżetu przyjmowany jest
w formie uchwały i przekazywany Marszałkowi Sejmu
• - Marszałek Sejmu musi zwołać sejm na PIERWSZE CZYTANIE w ciągu 7 dni
• - projekt równolegle trafia do Komisji Finansów Publicznych i komisji sejmowych (które przekazują swoje opinie do KFP)
• - Komisja Finansów Publicznych bada projekt i nadaje mu ostateczny kształt i przekazuje sejmowi
• - podczas DRUGIEGO CZYTANIA poseł sprawozdawca KFP przedstawia sprawozdanie i posłowie mogą zgłaszać poprawki do projektu
• - jeżeli są zgłaszane poprawki to przygotowana nowa wersja projektu przedstawiana jest podczas TRZECIEGO CZYTANIA
• - uchwalenie ustawy i przekazanie do Marszałka
• - projekt trafia do senatu - (maja/mija?) 20 dni (w tym czasie ustawa jest analizowana przez Komisje senackie)
• - wraca do sejmu i jest głosowany jeszcze raz – z poprawkami senatu
• - następnie trafia do Prezydenta, który go podpisuje (nie ma weta), albo wysyła do Trybunału Konstytucyjnego
• - jeżeli nie stanie się to w ciągu 4 miesięcy prezydent ma prawo rozwiązać sejm
Progi ostrożnościowe i procedury sanacyjne
• 3 progi ostrożnościowe i im towarzyszące procedury uzdrowicielskie:

• 1) I próg ostrożnościowy: w przypadku gdy wartość państwowego długu publicznego do PKB mieści się
w przedziale od 50% do 55% (np. Polska – ok.53%). Wymaga następujących procedur uzdrowicielskich:
• Na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu
państwa do dochodu budżetu państwa nie może być wyższa niż relacja tego deficytu do dochodu
budżetu w danym roku bieżącym, czyli realizowanym roku budżetowym. Innymi słowy, gdy znajdziemy
się w I progu ostrożnościowym, na kolejny rok projekt ustawy budżetowej powinien zawierać
względność identyczną państwowego długu publicznego do PKB jak z roku budżetowanego
realizowanego. Czyli chodzi tu o wielkość deficytu w ujęciu względnym, co nie oznacza, że w ujęciu
absolutnym poziom tych deficytów będzie taki sam. On może być absolutnie rzecz biorąc różnej
wielkości, ale ważne jest, aby względność tego deficytu nie została zmieniona. Na szczeblu państwa
mamy opracowany tzw. Wieloletni Plan Finansowy Państwa, który zawiera m.in. planowane wielkości
deficytu budżetowego w kolejnych 4 latach. Wobec tego można by było uszanowując wieloletnie
planowanie wspomnieć na tę okoliczność, że ów deficyt budżetu państwa wynikać będzie z tego co
zapisano w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa.
• 2) II próg ostrożnościowy: jeżeli relacja państwowego długu publicznego do PKB będzie pomiędzy 55% a 60%
to działaniami sanacyjnymi jest, aby:
• - na kolejny rok Rada Ministrów uchwaliła projekt ustawy budżetowej, w którym nie przewiduje się deficytu
budżetu państwa. Też można by odnieść się do Wieloletniego Planu Finansowego Państwa
• - nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń sfery budżetowej
• - nie przewiduje się waloryzacji emerytur i rent ponad wskaźnik inflacji
• - wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z wyjątkiem tych, które zostały
udzielone wcześniej (raty z wcześniejszych kredytów są dalej spłacane)
• - nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach sektora finansów publicznych.
• - Jeśli chodzi o budżet w JST to w II progu ostrożnościowym budżety są realizowane jako zrównoważone. Nie
dopuszcza się istnienia deficytów budżetowych.
• - Rada Ministrów dokonuje przeglądu przepisów, które decydują o poziomie dochodu budżetu państwa, w
tym chodzi o stawki podatku VAT (ustawa budżetowa nie może naruszać czy zmieniać przepisów innych
ustaw, a wyżej wymieniona ustawa narusza ustawę o VAT). Jak podwyższy się VAT, zwiększy się dochody
budżetu państwa. Podatek VAT jest podatkiem najbardziej wydajnym. Ok 45% dochodów budżetowych
pochodzi z tytułu podatku VAT (ok 140 mld zł). Wzrost stawki tylko o 2-3% już załatwia sprawę.
• 3) III próg ostrożnościowy: jeżeli relacja długu publicznego do PKB jest równa lub większa niż
60%, to:
• - najpóźniej w terminie miesiąca od ogłoszenia tej relacji, co będzie mieć miejsce po 31 maja
(bo taką relację zobowiązany jest podać Minister Finansów po zakończeniu Roku
Budżetowego), sejm przedstawia program sanacyjny, który ma na celu ograniczenie tej
relacji. Mamy odniesienie do budżetu JST, gdzie budżety w III progu ostrożnościowym także
powinny być zrównoważone.
• W programie sanacyjnym sejm i Rada Ministrów przedstawia:
• - przyczyny kształtowania się tej relacji, która przekracza 60% PKB
• - program przedsięwzięć, który ma doprowadzić do ograniczenia tej relacji
• - 3-letnią prognozę dotyczącą relacji państwowego długu publicznego do PKB, z
przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej kraju.
• Przepisów dotyczących działań uzdrowicielskich na okoliczność III progu nie stosuje się w
przypadku Stanu Wojennego, Wyjątkowego, klęski żywiołowej.
Wieloletni plan finansowy
• Wieloletni plan finansowy – narzędzie wieloletniego planowania
wprowadzone do sektora finansów publicznych, po to żeby nie
dochodziło do marnotractwa pieniądza publicznego, kiedy
dochodzi do zmiany rządu i referencji gospodarczych
poszczególnych ekip sprawujących władzę. Plan ten jest taką
matrycą, wytyczną dla konstruowania rocznego budżetu państwa.
Roczne budżety państwa są jakby pochodną tej matrycy, czyli
wieloletniego planu finansowego, który ma horyzont czasowy 4
lata. Kiedy kończy się dany rok budżetowy, wtedy wieloletni plan
finansowy państwa jest przedłużany o kolejny rok, aby zawsze był
ten horyzont 4-letni.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa
• Wieloletni Plan Finansowy Państwa (WPFP) zawiera Program
Konwergencji, opracowany zgodnie z rozporządzeniem Rady w
sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i
koordynacji polityk gospodarczych, a także określa cele wraz z
miernikami stopnia ich realizacji, w układzie obejmującym główne
funkcje państwa. Jest on sporządzany na dany rok budżetowy i trzy
kolejne lata, a także stanowi podstawę przygotowywania projektu
ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.
• Wieloletnia prognoza finansowa – jest dokumentem wieloletniego
planowania, ale na szczeblu samorządu terytorialnego. Wieloletnia prognoza
finansowa stanowi instrument wieloletniego planowania finansowego w JST.
Inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały w sprawie WPF i jej
zmiany należy wyłącznie do zarządu JST. WPF obejmuje prognozę m.in. takich
parametrów budżetowych JST, jak:
• - dochody bieżące oraz wydatki bieżące budżetu
• - dochody majątkowe oraz wydatki majątkowe budżetu
• - wynik budżetu wraz ze wskazaniem przeznaczenia nadwyżki albo sposobu
sfinansowania deficytu
• - przychody i rozchody budżetu, z uwzględnieniem długu zaciągniętego oraz
planowanego do zaciągnięcia