Rachunkowość społeczna

Historia rachunkowości społecznej

• 1665: Wielka Brytania – oszacowanie dochodów , wydatków, liczby
ludności, powierzchni i zasobów Anglii i Walii z punktu widzenia
zdolności kraju do prowadzenia wojny i finansowania jej z podatków
• 1781: Francja- początek sprawozdawczości finansowo-ekonomicznej
dla króla
• Cel rachunków społecznych: jakie się ma do dyspozycji środki, ile
można wydać obecnie, a ile zostawić na pozyskiwanie kolejnych
zasobow
1776: Adam Smith Badania nad naturą i
przyczynami bogactwa narodów
• Rozróznienie pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej
• Dochód narodowy bierze pod uwagę tylko produkcję fizyczną- rolnictwo i
przemysł
• Usługi przynoszą gospodarce straty- niczego nie wytwarzają
• Pieniądze wydawane na wojnę lub spłatę odsetek od rządowych długów
nie są wydawane produktywnie
• Bogactwo narodu to zasoby materialne kraju minus dług publiczny
• Idea odróżnienia działalności produkcyjnej od nieprodukcyjnej
zdominowała ekonomię do końca XIX wieku. Stało się też podstawą
rachunkowości w komunizmie
• Szkoła neoklasyczna: Alfred Marshall- Zasady ekonomiki: ”Bogactwo składa się z
bogactwa materialnego i osobistego czyli niematerialnego”
• Simon Kuznetz- przygotowywał raport o stanie gospodarki USA na zlecenie rządu FD
Roosevelta w czasie wielkiego kryzysu. Za wkład w metody statystyk narodowych
otrzymał nagrodę Nobla
• 1934: wykazał, że amerykański dochód narodowy zmniejszył się w latach 1929-32 o 50%
• Wpływ statystyk na politykę gospodarczą USA: W oparciu o raport prowadzona była polityka
New Dealu
• Kładł nacisk na dobrobyt a nie wzrost
• II wojna światowa: USA: zlecenie modyfikacji statystyk narodowych by wliczać do nich
wydatki rządu na zbrojenia. Kuznetz uważał, że to błąd, bo tego typu wydatki nie
pokazują faktycznego poziomu życia ludzi
• 1942: publikacja pierwszego PNB dla USA
• Lata 30. XX w. Holandia, Niemcy, ZSRR rozwijali statystyki narodowe
• 1940: pierwsze próby oszacowania przeliczników PPP
• 1946: powołanie Komitetu Ekspertów Statystycznych w celu
przygotowania dla ONZ międzynarodowych standardów pomiarów
statystycznych w ramach wzorca tzw. Systemu Rachunków Narodowych
(SNA). Cel: uzyskanie wiedzy dla programu odbudowy Europy po wojnie
(plan Marshalla)
• 1958: Pierwsze wytyczne ONZ dla SNA- 50 stron
• 2008: wytyczne SNA 722 strony
• Keynes: wykorzystywał statystyki do opisania zależności między
rozmiarem gospodarki a narzędziami, będącymi do dyspozycji rządu.
• Model keynesowski: cel- rozwój PKB, prowadzenie powojennej polityki
gospodarczej w Europie
Podstawowe mierniki gospodarcze
 Co biorą pod uwagę mierniki?
• Dotyczą określonego czasu- 1 rok
• Pieniądz jako jednostka miary
• Uwzględniają tylko aspekt materialny życia człowieka
• Uwzględniają tylko dobra finalne
• Liczą produkcję towarową
• Liczą tylko dobra nowo wytworzone
• Liczą dobra sprzedane oraz zapasy poczynione w danym
okresie
 Wady mierników
• Mierniki na 1 mieszkańca a rozkład dochodów w społeczeństwie
• Nie ukazują zmian jakościowych, a jedynie ilościowe
• Uwzględniają tylko aspekty materialne życia człowieka
• Nie ukazują struktury podziału
• Nie mierzą poziomu szczęścia czy satysfakcji
• Abstrahują od ujemnych skutków aktywności ekonomicznej
• Nie ukazują siły nabywczej społeczeństwa ➤ miernik PPP
• Nie uwzględniają produkcji na własny użytek
• Nie wartościują poszczególnych grup (broń- żywność)
 Wady c.d.
• W ich liczeniu bierze się pod uwagę także buble
• Kwestia zapasów
• Co z pracą kobiet? Gospodyniami domowymi?
• Szara strefa
• Co z kosztami środowiskowymi?
• Co z czasem wolnym jako wartością?
Produkt Krajowy Brutto
• Jeden z wielkich wynalazków XX wieku, okresu II wś
• Wymyślony na potrzeby XX-wiecznej gospodarki opartej na masowej
produkcji dóbr fizycznych
• PKB zlicza produkcję. Nie miał być środkiem pomiaru poziomu życia
• Lata 70. XX wieku- stagflacja- rozwój koncepcji realnego PKB
Niewłaściwe metody pomiaru
Przykład usług finansowych
• Niewłaściwy sposób umieszczania finansów banków w statystykach
• 1993: Nowa wersja rachunków społecznych zaproponowana przez
ONZ- dotycząca pomiaru wartości usług pośrednictwa finansowego
• Efekt niewłaściwej rachunkowości: zawyżanie produktu bankowości
komercyjnej o 20-40%/rocznie w latach 1997-2007
• Czy finanse powinno się uwzględniać w PKB?
Wyzwania nowych czasów
• Problem z szacowaniem PKB współczesnych gospodarek opartych na dobrach
niematerialnych i innowacjach oraz na usługach cyfrowych
• Usługi są znacznie trudniejsze do wymierzenia
• Od Lat 80. cały wzrost wartości dodanej dokonał się w usługach
• Ponieważ jest rozbieżność co do źródeł danych ma miejsce duzy margines niezgodności
i niedoszacowań/przeszacowań
• Nie ujmuje w pełni poszerzania oferty produktowej
• Nie ujmuje towarów i usług zapobiegających szkodom
• Jak wliczać globalne łańcuchy zaopatrzenia?
• Co z wartościami niematerialnymi towarów i usług? (aplikacje, muzyka w sieci, Netflix)
• Rozmycie granicy między pracą dla zysku a nieodpłatną (wolontariat)
Problemy z wiarygodnością statystyk
Rachunkowość społeczna w Grecji
• Statystyki narodowe podawane przez Grecję były przekłamywane
• Greckie Ministerstwo Finansów narzucało urzędowi statystycznemu
wartości deficytu i PKB, by nie przeszkadzały w braniu kredytów
• 2006: podniesienie wyniku PKB Grecji o 25% w efekcie wliczenia do
PKB szarej strefy. W wyniku tego zabiegu wzrosła zdolność Grecji do
obsługi swoich zobowiązań, umożliwiając kolejne kredyty
Przykłady kreatywnej rachunkowości (1)
• Państwa rozwijające się: stosowanie starych wag (roku bazowego).
Stosowane wagi nie odzwierciedlają zmian w sektorze technologii,
wpływu globalizacji i rozkwitu telefonii komórkowej.
• Cel: chęć utrzymania się w grupie państw o niskim dochodzie
• Ghana- (do 2010 wagi z 1993), Kenia (wagi z 1968)
• Aktualizując wagi wzrost Afryki w ostatnich 20. latach byłby 3krotnie szybszy
• Chiny: władze nie chcą , by kraj był uważany za zbyt bogaty
• Gospodarki rozwinięte: wagi zmieniane corocznie
Przykłady kreatywnej rachunkowości (2)
• Mierniki biorą pod uwagę tylko ceny, abstrahują od wzrostu jakości dóbr. Efekt:
zaniżenie realnego PKB
• Wartość dochodu nie bierze pod uwagę dochodu otrzymywanego w postaci opcji na
akcje
• Nie da się rozróżnić między finalnym a pośrednim produktem w usługach publicznych
• Do 2008 wydatki na badania i rozwój wliczane do towarów pośrednich, nie były brane
pod uwagę przy wyliczeniach ostatecznych rozmiarów produkcji. Obecnie są liczone
jako inwestycje.
• Tylko nieliczne usługi i dobra są przedmiotem handlu zagranicznego. Wyliczanie PKB
wg kursu (zależnego od HZ) w państwach niskorozwiniętych o małym udziale w
wymianie międzynarodowej prowadzi do błędnych wyników- zaniżenia. Z kolei PKB
PPP zmniejsza szanse w staraniach o pomoc zagraniczną
Model wzrostu Solowa
• Powszechnie stosowany do lat 80 XX w.
• Wzrost gospodarczy zależy od wzrostu niezbędnych nakładów (ziemi,
materiałów, siły roboczej, kapitału) oraz niewytłumaczonej reszty,
którą określił jako „postęp techniczny”
Endogeniczne modele wzrostu
• Postęp technologiczny jest częścią samonapędzającego się cyklu –
szybszy wzrost gospodarczy pozwala na więcej inwestycji i innowacji
• Narzędziem wyjaśniającym różnice w tempie wzrostu różnych państw
może być analiza zmiennych mierzących poziom edukacji i innowacji
(np. liczby patentów)
Innowacyjność kluczem do rozwoju
Jak liczyć innowacje?
• Nowe technologie poddały w wątpliwość precyzję, z jaką PKB
uwzględnia innowacje
• Innowacje wpływają na produktywność gospodarki. Niestety PKB nie
wychwytywał tej cechy współczesnego kapitalizmu- znaczenia
innowacji
• PKB wymyślono przed eksplozją różnorodności
• Sposób pomiaru PKB uniemożliwia pełne zrozumienie skutków
innowacji- nie uwzględniają np. zmian jakościowych i spadku cen
• Jak wliczać do PKB komputery?
• Koniec XX wieku: Koncepcja indeksu hedonicznego cen,
uwzględniającego wpływ zmian jakości na prawdziwą cenę produktu
przy obliczaniu ogólnego indeksu cen. Indeks ten służy następnie do
przeliczania PKB z wartości nominalnych na realne. Ten typ indeksów
funkcjonuje w USA, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Japonii
• Zmiana podejścia do oprogramowania w rachunkach narodowych:
oprogramowanie jako inwestycje a nie zakup towaru pośredniego
• Efektem zmiany rozliczania oprogramowania i wprowadzenia
hedonicznych indeksów cen na przełomie wieków ogromny wzrost
realnego PKB
Human Development Index
• Amartya Sen
• Opiera się na koncepcji pomiaru możliwości, a nie dochodu
• PKB per capita nie stanowi pełnej miary dobrobytu ludności. Miernik
powinien uwzględniać przychód lub kontrolę nad surowcami, ochronę
zdrowia, emancypację kobiet, dostęp do kluczowych technologii,
elektryczności i dróg.
• HDI łączy te wskaźniki w jedną wartość
• W ostatnim półwieczu rośnie przepaść między dochodem per capita
najbiedniejszych i najbogatszych, lecz pod względem HDI przepaść
maleje
Inne metody podejścia do pomiarów
• Zamiast mierzyć konsumpcję powinniśmy mierzyć szczęście
• 2016: Dubaj, Ministerstwo Szczęścia:
• Cel: zadowoleni obywatele, skonsolidowane społeczeństwo
• Współpracuje z Oxford, czy Uniwersytet Kalifornijski
• A może w sytuacji osiągnięcia wysokiego poziomu bogactwa optować za modelem
bezwzrostowym?
• 1972: Nordhaus, Tobin: Measure of Economic Welfare MEW: PNB + wartość wypoczynku +
praca gospodarstw domowych + korzyści z inwestycji gospodarstw domowych w dobra
kapitałowe – konsekwencje ciężarów urbanizacji
• MEW dla USA po II WŚ rosło wolniej niż PNB
• 1990: Daly, Cobb: Genuine Progress Indicator: wydatki na konsumpcję + produkcja
gospodarstw domowych – budżet obronności- koszty przestępczości – koszty zniszczenia
środowiska