CW.

Ogolnie Badania mikroskopowe patrzysz zglady strawione odczynnikami albo nie, zaczyna się od
małych powiekszen 50-100, powiększenia sa w normach, jeżeli przeprowadzasz mikroanalizę składu
chem. lub potrzeby dużych powiekszen używasz skaningowego mikroskopu elektronowego.
W mikroskopie metalograifcznym patrzysz na swiatlo odbite od probki, robi się to w jasnym i
ciemnym polu widzenia ale także pod swiatlem spolaryzowanym, spolaryzowane glownie do wtracen,

obraz w polu ciemnym=negatyw tego w jasnym, pod swiatlem spolaryzowanym rozne wtracenia
zmieniają polaryzacje swiatla i dzięki temu można odroznic typy wtracen.
Badania met. na zgładach metalograficznym maja na celu:
1. Obserwacje okiem nieuzbrojonym niewidocznych wad i nieciaglosci materialu(mikropekniecia,jamy
skurczowe)
2. Rodzaj ilość i rozmieszczenie wtracen
3. Efekty korozji międzykrystalicznej selektywnej i wzerowej
4. Pierwiastki wystepujace w metalach i stopach w postaci wolnego składnika struktury
5.rodzaj i rozmieszczenie grafitu w zeliwie
6. Porowatość i występowanie wegla niezwiązanego w weglikach spiekanych

Wtracenia niemetaliczne dzielimy na dwie grupy

Endogeniczne:

>dostają się do metalu przy zastyganiu odlewu, to material z którym się stykal podczas krzepnięcia
który dostal się w sposób mechaniczny.

Egzogeniczne:

 To produkty po reakcji odtleniacza z tlenem rozpuszczonym w ciekłym metalu (wtr.

Pierwotne), oraz wydzielenia powstajaca po zakończeniu odtleniania podczas zastygania.
zwykle duże, nieregularny kształt, zlozony skład chem. , sporadycznie wystepuja

Wtracenia pierwotne i wtorne nie sa wyraźnie rozne bo pierwotne które długo wyplywaja na
powierzchnie mogą być początkiem dla wydzielen wtórnych, które mogą zmienić strukturę i skład
pierwotnych.

Kształt wtracen = proces technologiczny, rozmieszczenie może być równomierne albo tworzyć
skupiska, pasma.
W stanie odlanym maja kształt globularny(kulisty, sferyczny)(krzemiany, siarczki, tlenki) lub
wieloboku(azotki).
Te które maja nizsza temperaturę topnienia od stali odksztalcaja się w kierunku przeróbki
plastycznej (siarczki, krzemiany), a te która maja wyzsza nie sa plastyczne i się kursza i ukladaja się
w osnowie metalu(poprzerywane pasemka)(tlenki, azotki)  to dla jednofazowych, gdy jest
wtracenie dwufazowe faza zewnetrzna jest zwykle bardziej plastyczna wiec faza zewnetrzna się
rozciąga w strone przeróbki i robi taka otoczke dla nie plastycznego rdzenia
Jest takie cos jak odksztalcalnosc v – stosunek odksztalcen rzecz. wtracenia do odkszt. rzecz. stali,
jeżeli 0 to się nie odksztalcaja wtracenia jeżeli 1 to się odksztalcaja, jeżeli >1 to T przeróbki > T
topnienia wtracenia

Ze względu na skład chemiczny dzielimy na

 TLENKI:
Prawie caly tlen w stali to wtracenia o roznym składzie chem. rzadko proste tlenki, zwykle
zlozone lub mieszaniny, np. FeO, MnO, SiO2., skład i ilość zależy od ilości jakości odtleniaczy,
zawartości tlenu T odtleniania, warunki wytopu, sa kruche, pod działaniem sil rozkruszaja się,
postac lancuszkowych pasm 1-kilkanascie um, na szlifie ciemne plamy, na wytrawionym
wokół nich jest jakies odweglenie, dwa rodzaje: tlenki ulozone punktowo(globularne,
równomiernie lub punktowo) tlenki ulozone lancuszkowo(pojedyncze lancuszki lub pasmowe
zgrupowania)
 SIARCZKI:
Sa zwykle roz. stałymi mangagnu i zelaza, wystepuja odrębnie lub powloke na niektórych wtr.
tlenkowych, sa plastyczne, odksztalcaja się przy przeróbce pl. na gorąco, wydluzony kształt,
ulozenie w postaci pojedynczych wtracen lub pasmowych zgrupowan, niebieskawe ziarna
siarczkow maja kształt wieloboków, w ciemnym polu widzenia sa nieprzezroczyste, T
krzepnięcia siarczkow zelaza jest > od T krzepnięcia stali, dlatego sa rozmieszczone przy
granicach ziaren przez co przy przeróbce na gorąco powstają pekniecia, naderwania(kruchość
na gorąco), oddziaływanie pojedycznych odosobnionych wtracen FeS jest mniej szkodliwe,
zmniejszenie szkodliwego działania = dajesz mangan przez to ze krzepnie szybciej od stalim
tworzy związki z niklem, kobaltem, chromem, molibedem w stalach stopowych.
 KRZEMIANY:
Krzemionka (SiO2) + tlenki = zlozone krzemiany(bezpostaciowe),ciemniejsze zabariwenie w
jasnym polu w ciemnym przezroczyste, trzy rodzaje:
- nieodkształcone(nieodkształcone postac, globularny kształt ziaren, rozmieszczenie
pojedyncze lub zgrupowane)
- kruche (rozkruszona postac ziaren przez przerobke o mniej lub bardziej ciaglym ich
kierunkowym ulozeniu)
- plastyczne(odkształcone niepokruszone ziarna w kierunku przeobki)

 AZOTKI:
Wtracenia o cechach metalicznych, zalicza się do niemetalicznych, związki tytanu i aluminium,
A. tytanu(TiN) – regularny kształt, żółto-rozowe ziarna, pasmowe, mniej bardziej
równomierne.
A. aluminium(AlN) – regularny kształt, ciemna barwa ziaren, to samo rozmieszczenie, hamuja
rozrost ziaren.
 WPŁYW WTRACEN:
 Pogarszają w. mechaniczne stali(wyt. Zmeczeniowa glownie), zależy od kształtu wymiarow i
rownomiernosci wtracen
 Globularne + równomierne = slaby wpływ
 Pasmowe rozlozenie w większości = chujnia
 Gdy Tkrzep. Wtracen > T krzep stali to zanieczyszczenia trafiają na granice ziaren i oslabia to
spoistość materialu w dużej T.
 Inicjuja pekniecia, szybsze tepienie narzedzi
 Wtracenia + sily zew. = zaburzenia w rozkładzie napr. + lokalne spiętrzenia naprezen +
nieciaglosci
 Im wieksza v wtracen tym mniej nieciaglosci
 Dobre lol: równomierne w stali zarowytrzymalej = lepsze w. mechaniczne
równomierne wtracenia siarczkowych w stalach automatowych = lepsza skrawalnosc stali

Rozmieszczenie + wielkość + ilość wtracen = wpływ na właściwości, stopien zanieczyszczenia stali

metoda mikroskopowa jest w jakiejś normie i polega na obserwacji pod 100X powiększeniem
zgladunietrawionego żeby ogarnąć jaki jest. Sa do tego tablice i oznaczenia:
TL – tlenki lancuszkowo
TP – tlenki punktowo
KK – krzemiany kruche
KP – plastyczne
KN – nieodkształcone
S – siarczki
AT – azotki tytanu
AA. – a. aluminium

Zanieczyszczenie stali skala 1-5, ogolnie jest 85 wzorcow. do oceny daje się probki z najbardziej
zanieczyszczonych miejsc

Wady technologiczne:

 Pekniecia i Jamy skurczowe (widoczne jako nieregularne ciemne plamy, łatwe do odróżnienia
od wtracen metalicznych przez to ze przy zmianie wysokości stolika mikroskopu zmieniają
swój kształt i polozenie, pozostalosci jam skurczowych w gotowych wyrobach = zmniejszenie
wytrzymalosci i plastyczności)
 Drobne pęcherze gazowe
 Zawalcowania

Skladniki stopu jako składniki struktury

To sa takie które się nie rozpuszczają w osnowie metalu i wystepuja jako wtracenia o kolorze
charakterystycznym dla tego pierwiastka

Grafik w zeliwie i surówce patrzy się to na zgładach nietrawionych w zaleznosci od kształtu

wielkości i rozmieszczenia sa na to wzorce

Korozja metali i stopów = niszczenie metali wskutek reakcji chem. lub elektro chem. metalu ze
środowiskiem korozyjnym. Ocenia się je od oceny zmian masy wymiarow i glebokosc zmian
korozyjnych

Porowatosc w materiałach spiekanych

Spiekanie proszkow = zlaczenie pod wplywen sprasowania i ogrzewania ziaren w jakiś inny
material o określonym kształcie i wlasciwosciach = spiekany weglik metali

Wegliki spiekane = wegliki metali wysokotopliwych(wolfram, tytan, tantal, niob, chrom,

molibden), od 65% do 95% + metal wiazacy(kobalt)
Same w sobie wykazują porowatość która mocno oslabia właściwości mechaniczne, określa się ja
na podstawie odpowiednich wzorcow np. A02, A04,B06 (jest więcej)
CW 6.

Metale czyste = ciała polikrys.(duza liczba ziaren), ziarna rozdzielone granicami ziaren, niezbyt
dobre wł. Mechaniczne i technologiczne, tworzenie stopow = poprawa właściwości
mechanicznych (wytrzmalosc na rozciąganie, twardość , spawalnosc , skrawalnosc)

Badania mikroskopowe pozwalają na ujawnienie granic dopiero po wytrawieniu szlifu, Kształt i

wielkość ziaren = typ sieci kryst. Warunki krystalizacji, odkształcenie plas.

W wyniku krystalizacji równowagowej lub wyzarzania rekrystalizującego metale z A1 = ziarna o

granicach prostoliniowych, ziarna = szescioboki foremne(poliedry), często widoczne pasma
poślizgu albo ziarna blizniacze z A2 = krzywoliniowe granice

STOPY = sub w wyniku topienia zlozona z co najmniej dwóch pierwiastkow 1 metal

Faza = jednorodna czesc układu oddzielona od reszty powierzchnia graniczna, poza która
nastepuje zmiana właściwości przez inna budowę atomowa(typ sieci, rozmieszczenie atomow)

Powierzchnia graniczna = granica miedzyfazowa może być:

 Koherentna (całkowite dopasowanie sieci obu faz)

  Połkoherentna (częściowe dopasowanie z odkształceniem plas. Lub sprężystym,)
 Niekoherentna(brak dopasowania, najczęściej)

Wieksze dopasowanie = mniejsza energia granicy międzyfazowej

Kształt wydzielen drugiej fazy = plytki, kulki, soczewki, ciagle otoczki

Budowa stopu zależy od sil oddziaływania miedzy atomami pierwiastkow stopu np. A i B

Roztwór stały Fa-a i Fb-b zbliżone do Fa-b

faza miedzymetaliczna Fa-b >>> Fa-a i Fb-b
mieszanina faz Fa-a i Fb-b >>> Fa-b

ROZTWORY STAŁE

Cztery grupy:

a. Sposób rozmieszczenia atomow A w B – roznowezlowe miedzywezlowe

b. Zakres występowania – graniczne ciagle
c. rodzaj rozpuszczalnika – pierwotne A(B) i wtórne AnBm(A, B)
d. uporządkowanie – uporządkowane i nieupo.

Roztwory stałe = (podstawowe i wtorne) najczęściej niuporzadkowane atomy rozpuszczone (B), w

rozpuszczalniku, siec kryst. Rozpuszczalnika,
Roznowezlowe – atomy – pozycje wezlowe
miedzywezlowe – luki miedzywezlami
graniczne – ograniczenie rozpuszalnosci
(substytucyjne)ciągłe – nieograniczona rozpuszalnosc, roznowezlowe
Umocnienie roztworowe – zwiększenie parametrow wytrzymałościowych i zmiejszenie ciagliwosci
Ciagliwosc = odporność na kruche pekanie w zlozonym stanie naprezenia

Uporzadkowane roztowry stale to miejsce pośrednie miedzy fazami miedzym. I

nieuporządkowanymi – zachowanie sieci rozp. Można przypisac wzory stechiometryczne, sily miedzy
roznymi atomami sa większe niż sily miedzy tymi samymi atomami ale nie na tyle duże żeby powstala
faza miedzymetaliczna = odwracalna(antyfazowa) przemiana dyfuzyjna(przechłodzenie)(przemiana
nieporządek  porządek,

Fazy międzymetaliczne – związki pośrednie, dominuje wiązanie metaliczne, cechy stanu metalicznego,
odmienna siec krystaliczna od sieci czystych skladnikow, wzor stechiometryczny AnBm, mogą być
rozpuszczalnikiem dla atomow tworzących ten stop jak i innych atomow, fazy międzymetaliczne i
roztwory wtorne sa twarde i kruche

Struktury jednofazowe= maja je metale czyste, stopy(jedna faza roztwor staly a druga faza
miedzymet., wytrawione maja krzywo lub prostoliniowe granice, mogą mieć granice bliźniacze,
obserwacje mikroskopowe pozwalają na ogarniecie ziaren, właściwości zaleza od wielkości ziaren,
rozdrobnienie ziarna = umocnienie granic

Struktury wielofazowe – mieszaniny faz

Przemiana eutektyczna i eutektoidalna wysteouja w nich równowagi mieszaniny faz, takie mieszaniny
mogą mieć rozna budowę oraz dyspresje(rozdrobnienie), wystepuja trzy podstawowe rozlozenia faz:

Plytkowy – wydzielenia obu faz maja kształt plytek, powstaje gdy układ preferuje krocenie drog
dyfuzji kosztem zwiększenia powierzchni granic międzyfazowych
Slupkowy lub iglasty – wydzielenia w takim kształcie
Kropelkowe – tez wydzielenia w takim kształcie, powstają gdy punkt eutektyczny ma polozenie

zdecydowanie niesymetryczne na osi stezen (*chuj wie o co chodzi 😊)

Często sa stopy u innym składzie niż eutektyczny, wtedy na tle eutektyki sa widoczne wydzielenia w
nadmiarze – faza strukturalnie wolna – krystalizuje się jako pierwsza(przed- zaektektyczna)
wydzielenia kształt dendrytów
Struktura nieeutektyczna eutektoidalna = zależy od rodzaju i udzalu obj. faz, warunków krystalizacji,
stopnia przechłodzenia, rodzaju ob. cieplnej

Struktura z wydzieleniami prawie czystych metali braz ołowiowy czysta miedz i olow, ziarna faz obok
siebie tworza konglomerat(masywna mieszanina faz),

Mieszanina faz nieczystych metali

Sposób rozmieszczenia wydzielen drugiej fazy I i II

I--- zależne od kata zwilżania, wydzielenia na granicach ziaren fazy pierwotej, kształt pojedynczych
wydzielen(trwale wydzielenia, blokują migracje ziaren pod dużym T) albo ciagla otoczka na
granicy(wpływa na kruchość i latwe pekanie ziaren w wyniku naprezen)
II ----- wydzielenia drugiej fazy sa rozrzucone w pierwszej, kształt rozmiar, rozdrobnienie = energia
granicy miedzyfaz. Np. granica koherentna(płytkowe), niekoherentna(sferoidalne)
Druga faza – blokuje rozrost ziaren = wieksza właściwości wytrzymalosciowe, gdy bardzo
rozdrobniona = umocnienie wydzieleniowe, tak drobne ze nia da się pod normalnym mikroskopem
zobaczyć,

Umocnienie wydzieleniowe – wykorzystywane w lekkich stopach lotniczych, spawalnych stalach o

większej wytrzymalosci

Badania mikro = stwierdzenie czy stop 1 fazowy czy mieszanina faz, zależy od stopnia dyspersji i
przyrządu, trudno odroznic metal czysty od roztworu stałego lub fazy miedzymetalicznej,