właściwościach w

Anizotropia właściwości to wykazywanie

pomiędzy budującym,
na rodzaj je
Ăwsztaty mozna podzielić ze względu
zręby (rdzenie) atomowe, czyli atomy
Pedkmś/substancje krystaliczną budują
• metaliczne, w których sieć
hys:taĐy pozbawłone elektronów walencyjnych, tworzą atomy, między którymi WYStQPUlîl
• kowalencyjne. w których Steć krystaliczna
ł, kationy i aniony.
2" fulere», tworzą regularnłe ułożone
łament, grafit, o jonowe, w których sieć krystaliczną
Na, S, Cu lub atomy, między którym
krystaliczną tworzącząsteczki
• molekularne, w których Sieć energii, dlatego substancje te i
międzycząsteczkowe o zróżnicowanej
oddziaływania
się zróżnicowanymi wfaściwoścłaml. oddziaływania międzycząsteczkowe
którym występują
Przykładem związku chemicznego, w
31).
węgla(lV) w fazłe stałej. tzw suchy lód (rys.

Suchy lód ma zdolność Modele

poniewaz atomo
do sublimacji,
między cząsteczkami CO?
występują m.in. bardzo węgła
słabe Sity van der Waalsa.

niepolarnymi cząsteczkami CO? są przykładem

Rys. 31. Sity van der Waalsa występujące między
elektrostatycznych.
sieć krystaliczną kryształy mogą róznićsię
W zaleznoścł od rodzaju oddziaływań stabilizujących
właściwościam fizycznymi (tabela 22).
jonowych, kowalencyjnych, metal,cznfr
Tabela 22. Porównanie WÎaŚcłwoŚCl fizycznych kryształów
molekularnych

Kryształy kowalencyjne Kryształy jonowe Kryształy

Kryształy metaliczne
Przykłady molekularre

kryształ"jononych: • mają różną • mają dużą • mają dużą • mają matą

wytrzymô
Noc', Mgo, NOOH,KF wytrzymałość, mogą wytrzymałość wytrzymałość łość
mechaniczną • mają dużą twardość • Są miękkie
być miękkie (metale
Przykładykryształ" 1. grupy układu • mają dużą twardość • mają wysokie • mają niskie
kona lencgjnych: temperatury topnienia tempeą
okresowego) lub • mają wysokie ry topnienia
diament, grafit, temperatury topnienia • stopione przewodzą • są izolatorami
bardzo twarde
fuleren,S • w stanie czystym na prąd elektryczny • sublimują,
(metale 6. grupy) jeśli
Przykłady
kryształ" • mają rózne temperatury ogół nie przewodzą • w stałym stanie oddziaływania
metalicznych: topnienia prądu elektrycznego skupienia nie międzycząsteczk0'ôe*
No, Zn, Al, Cu, Au • są zazwyczaj ciągliwe • są nierozpuszczalne przewodzą prądu bardzo słabe
i kowalne w wodzie elektrycznego i • rozpuszczają stę
Przykłady krysztołón • przewodzą prąd • niektóre z nich • zazwyczaj są w rozpuszczalnikach
molekularnych: elektryczny rozpuszczają się rozpuszczalne w polarnych lub
• są nieprzezroczyste w rozpuszczalnikach • ulegają dysocjacji niepolarnych
Ar (s) i mają organicznych elektrolitycznej
charakterystyczny • ich roztwory wodne
połysk przewodzą prąd
elektryczny

Stabilność sieci krystalicznej mozna określić na podstawie wartości energii wiązania, czyli młn:maire
energii potrzebnej do rozdzielenia kryształu na swobodne atomy. Wattość włązanławyraza
FOCI. MgO,
NaOH.
w atcrn lub w —
mol
 Oddziaływania dipol—dipol

oddziaływania dipol-dipol to
oddzlôfywanja
sasładujących ze soba czacteczok trwałymi ładunkami cthstkowyr-nł
polarnych
oddziaływanła te występują między Dipolo •ioktryctno.
trwałymi dipolami, którymi patrz 44.
zwykłe cząsteczki z włązanłan-u
Oddz,afywanła dipoŔjipol między
cząsteczkami danej
I wrzenia: im silniejsze oddziaływanie substancji wpływan na jej temperatury topnłenła
dipol-cjłpol, tym wyższe
temperatury topnienia i wrzenła substancji.

siły Londona
Sity Londona. nazywane też
między nietrwałymi dipolami oddziaływaniami dyspersyjnymi, to oddzjatywanja przyciągałące
elektrycznymi powstającymi w
elektronowych atomów lub cząsteczek. wyniku chwilowych deformacji chmur

Chmury elektronowe cząsteczek

ulegają chwilowym, przypadkowym
nietrwałe (chwłlowe) dipole, które powodują deformacjom. Powstają wtedy
cząsteczek, w wyniku czego pojawia się zniekształcanie chmur elektronowych sąsiednich
przyciąganie
oddziaływań jest dostateczne zbliżenłe sie (rys. 30). Jedynym warunkiem vąstąpłenła tych
atomów lub cząsteczek do siebie.

cząsteczka
chmura
elektronowa
Rys. 30. Oddziaływania między cząsteczkami
niepolarnymi:O brak oddziaływań, gdy cząsteczki są od siebie
oddalone, O sity Londona. gdy cząsteczki zblizą się do siebie,

Sity Londona to najsłabsze, lecz

najczęściej wysîępujące w środowi- V.)środonîsku
sku przyrodniczym oddziaływania jod
przyrodniczym
międzycząsteczkowe. Występują i brom nystępują
one między wszystkimi cząsteczkami G.)postaci cząsteczek
(także niepolarnymi). Mają decydują- brom jest dnuotomoŔ)tych.
cy wpływ na właściwości fizyczne cieczą
wielu substancji, np. są odpowie-
dzialne w pewnym stopniu za stan
skupienia substancji (fot. 2).
Fot. 2. Stany skupienia jodu i bromu w temperaturze pokojowej.

Rodzaje kryształów
Substancje stałe można podzielić ze względu na ich strukturę wewnętrzną na:
krystaliczne, zwane kryształami, które charakteryzują się uporządkowaniem przestrzennym tworzą-
cych je drobin,
• amorficzne (bezpostaciowe), które nie są tak uporządkowane.
W strukturze kryształu drobiny tworzą trójwymiarową sieć krystaliczną charakterystyczną dla danego
materiału. Uporządkowanie drobin w sieci krystalicznej powoduje anizotropię właściwości fizycznych.
 10.Oddziaływania międzycząsteczkowe
Powtórz pojęcia
Wiązanie wodorowe
Kod:
atomem wodoru ZWIąZanyrn
Wiązanie wodorowe to oddziaływaniewystępujące między
app.nowaterazmatura.pl
atomem silnłe elektroujemnego pierwiastka chemicznego (np. O, N, F) a atomem pierwiastką
Fiszki.'Oddziaływania parę elektronową.
międzycząsteczkowo chemicznego o dużej elektroujemności, który ma wolną

związkach jak H20,

Międzycząsteczkowe wiązania wodorowemogą występowaćw takich
HCOOH, HF (rys. 27).
b) c)

H3C H
d)

H3C—Ôl

wiązanie wodorowe
Rys. 27. Wiązania wodorowe występujące między cząstecz ami: a) wody, b) metanolu, c) flUOrowodoru,
d) kwasu metanowego.

Lôzoryi nazng Związki chemiczne, których cząsteczki są 150

związki
nybronych zniązkđh) zdolne do tworzenia międzycząsteczkowych 100 H20. chemiczne
chemicznych: wiązań wodorowych,mają wyższe wodoru
temperatury topnienia i wrzenia (rys. 28) z pierwiastkam
SiH4silan (nodorek H2Țe z grup:
krzemu) oraz lepiej rozpuszczają się w wodzie
niż związki chemiczne, których cząsteczki -50
H2Seselon SnHă•
takich wiązań nie tworzą. 2-100 SiH4
GeH4
(selenonodór)
-150 (34H 0 17.
GeH4germanonodór -200
SnH4cynonodór
H2Tetellan numer okresu
(telluronodór) Rys. 28. Temperatury wrzenia związków chemicznych
wodoru z wybranymi pierwiastkami blÓkup.

Wiązania wodorowe mogą być również wewnątrzcząsteczkowe. Występują wówczas międzygrupami

funkcyjnymi należącymi do jednej cząsteczki.
Wewnątrzcząsteczkowe wiązania wodorowe odgrywają bardzo ważną rolę w związkach o znaczeniu
biologicznym, m.in. są odpowiedzialne za strukturę białek (rys. 29) i kwasów nukleinowych.
wiązania wodorowe

11

Rys. 29. Model struktury drugorzędowej białka —struktury P (harmonijka P,

struktura pofałdowanej kartki),