KÖKTÜRK SÖZLÜĞÜ

Bu sözlükte, Prof. Dr. Muharrem Ergin'in, Orhun (Göktürk) Yazısı kitabındaki okumalar temel
alınarak, bir sözlük hazırlanmıştır. Bu yapıtta incelenen yazıtlar, VIII. Yüzyılda dikilen Tonyukuk (720),
Kültigin (732) ve Bilge Kağan (735) yazıtlarıdır. Okumalarda kullanılan harfler:
Sözlükte hem eski, hem yeni sözcükler içiçe yeralmıştır. Yazıtlardaki sözcükler kırmızı renkle
ayırdedilebilir. Köktürk alfabeli yazım, olduğu haliyle aktarılmış, okumalara ve bugünkü karşılıklara
yer verilmiştir.

Bitişken bir dil olarak dilimiz eklerce çok zengindir, ancak ekler hep ayrı kitapların inceleme alanında
kalmıştır, eklere sözlüklerde pek rastlamayız. Biz, ekleri başında '-' ile sözlüğe ekledik, eski ekler
yenilerle farklılık gösterebilmektedir, bazı ekler ise değişmeden kalmaktadır. Eklerin özel inceleme
alanı olarak ayrı kitaplara terkedilmesine gönlümüz razı olmadı ve ayrı giriş maddeleri olarak sözlükte
yer aldı.

Köktürk yazıtlarının bir sözlük çalışması da, Hatice Şirin User'in Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı
Yazıtları kitabıdır, bu kitap sözcük kategorileri şeklinde bir incelemedir, ve kapsama alanı,
bengütaşlarca ve farklı araştırmacıların, farklı okuma yorumlarına yer vermekle çok zengindir.

Bu çalışma bir başlangıç sayılmakla, sözlük formatında hazırlanmakla ve pdf formatında internette
paylaşılmakla, başka araştırmacılara hem bir kaynak hem de bir başlangıç olmak amacıyla
hazırlanmıştır. Gönül ister ki sözlük formatıyla, Sayın User'in çalışması ve başka yazıtlardaki sözlerle
zenginleşsin, daha sonra, Uygur ve Arap harfli Kutadgu Bilig ve Divan-ı Lügat-it Türk'ler bunlara
eklensin, daha sonra TDK'nın Tarama Sözlüklüğü, Derleme Sözlüğü, terim sözlükleri, diğer Türk
Lehçelerine ait sözlükler, kullanılan tüm alfabelerde içiçe yazılmakla geniş bir sözlük olsun.

http://recaialkan.blogcu.com/
recai_alkan@hotmail.com
- (emir) -gil lg -gil lgdis eşidgil işit
-biz -iz zb -biz zbıcCK kaltaçı biz kalacağız
-ce -ce ac -ca acz azca azca, az miktarda
-ce -de yan nY aD -da yan nYFK Kanda yan Hanca, Han
tarafından
-çi -ci ic -çı icTğis sığıtçı ağlayıcı
-çi -ici ic -çi icügti itgüçi yapıcı
-de -de aD -da aDı ıda Ormanda
-de -den aD, aF -da aFDoB budunda halkından
-de -ke ak -ke akdü ödke zamanda
-de -re ar -re arci içre İçte
-de -te aT -ta aTLoY yolta yolda
-de yan -ce, tarafından nY aD -da yan nYFK Kanda yan Hanca, Han
tarafından
-deçi -ecek ıcD, ıcC -daçı ıcCoB boldaçı olacak
-deçi erti -ebilecekti İ tr ıcD -daçı erti İ tr ıcDo ıTTR artatı udaçı erti bozabilecekti
-deçi sen -eceksin ns ıcD -daçı sen ns ıcDLoB boldaçı sen olacaksın
-deki -deki ıKD -dakı ıKDqLB balıkdakı şehirdeki
-deki -reki ar -reki arGü Öngreki Öndeki
-deki -teki ikt -teki iktlGüQ Köngülteki Gönüldeki
-deki -yeki iKY -yakı iKYRox kurıyakı batıdaki
-deki gibi -dekiçe acikd -dekiçe acikdgrit tirigdekiçe hayattaki gibi
-dekiçe -deki gibi acikd -dekiçe acikdgrit tirigdekiçe hayattaki gibi
-den -de aD, aF -da aFDoB budunda halkından
-den -din ND -dın NDRox Kurıdın Batıdan
-den -inte atn -inte atnzib Bizinte Bizden
-di -ti IT, ıC -tı ıCRD adrıltı ayrıldı
-diğ -din ğıD, ğıF -dığ ğıFKL alkındığ mahvoldun
-diği -dik xD -duk xDKLRY yarlıkaduk bahşettiği
-diği -diki ıxD -dukı ıxDıRoY yorıdukı yürüdüğü
-diği -dikin nixD -dukın nixDKLRY yarlıkadukın buyurduğu
-diğim -tik Qt -tük Qtrügt tegürtük ulaştırdığım
-diğim -tikim mxT, mxF -tukum mxFğzK kazğantukum kazandığım
-diğimde -tikime amxT -tukuma amxTRLo olurtukuma oturduğumda
-diğimiz -dik xD -duk zmDĞY yanyduk dağıttığımız
-diğin -dik xD -duk xDRB barduk gittiğin
-diğin (için) -ğingin NGğ -ğıngın NGğF andağıngın öyle olduğun
-diğinde -dikde aDxD -dukda aDxDco uçdukda uçtuğunda
-diğinde -tikinde aFıxT -tukında aFıxTRLo olurtukında oturduğunda
-diğini -tikgeri ürgQt -tükgerü ürgQtrib birtükgerü verdiğini
-diğiz -diniz zğD -dığız zğDRB bardığız gittiniz
-dik -diği xD -duk xDKLRY yarlıkaduk bahşettiği
-dik -diğimiz xD -duk zmDĞY yanyduk dağıttığımız
-dik -diğin xD -duk xDRB barduk gittiğin
-dik -dimiz zmD -dimiz zmdtl iltdimiz gönderdim
-dik -timiz zmT -tumuz zmTRLo olurtumuz oturduk
-dikde -diğinde aDxD -dukda aDxDco uçdukda uçtuğunda
-dikde -dikten ADxD, aDxF -dukda aDxFox kondukda konduktan
-diki -diği ıxD -dukı ıxDıRoY yorıdukı yürüdüğü

Sayfa 4
-dikin -diği nixD -dukın nixDKLRY yarlıkadukın buyurduğu
-dikten -dikde ADxD, aDxF -dukda aDxFox kondukda konduktan
-dim -dim md -dim mditib bitidim yazdım
-dim -tim mt -tüm mtkü öktüm öktüm
-dimiz -dik zmD -dimiz zmdtl iltdimiz gönderdim
-din -den ND -dın NDRox Kurıdın Batıdan
-din -diğ ğıD, ğıF -dığ ğıFKL alkındığ mahvoldun
-din -ding Gd -ding Gdkci içikding teslim oldun
-din -tiğ ğT, ğF -tığ ğFKL alkıntığ mahvoldun
-ding -din Gd -ding Gdkci içikding teslim oldun
-diniz -diğiz zğD -dığız zğDRB bardığız gittiniz
-diniz -teci ertigiz zgtr ıcC -tacı ertigiz zgtr ıcCK ertigiz idiniz
-dinte -lilerden aFD -dınta aFDRoK kurıdınta batılılardan
-dir -erir rür -erür rür anda erür ordadır
-dir ol LO -
-dirdik -dirtimiz Zmrıd, -dürtümüz zmtrFküy yükündürtümüz baş eğdirdik
zmtrF
-dirdim -tirtim mTRoT -turtum mTRoTRo urturtum vurdurdum
-direyim -ireyin nyr -üreyin nyrlü ölüreyin öldüreyim
-dirmedim -tirmedim mdmrüt -türmedim mdmrütlk yeltürmedim koşturmadım
-dirmiş -dirmiş smRD, smRF -durmış smRFox kondurmış kondurmuş
-dirmiş -dirmiş smRD, smRF -durmış smRFox kondurmış kondurmuş
-dirmiş -irmiş smrü -ürmiş smrülü ölürmiş öldürmüş
-dirmiş -itmiş smt -ütmiş smtlü ölütmiş öldürmüştür
-dirtimiz -dirdik ZmDRD, -durtumuz zmDRFx kondurtumuz kondurduk
zmDRF
-e -ip a -a azo Oza İlerleyip
-e -meğe a -a aKıxY ayukıka gözlemek üzere
-e -ip a -a aco uça uçup
-e -erek a -e arg eğire çevirerek
-e -ip a -e ack keçe geçip
-e -e a -a aGB banga bana
-e -er R -ar RG angar Ona
-e -ğeri oRğ -ğaru oRğNğK kağanğaru kağana
-e -i ı -ı ıN Anı Ona
-e -ke ak -ke aknsr Ersinke Ersine
-e -re aR -ra aRDS şadra şadına
-e -ye aY -ya aYRoK Kurıya Batıda
-e -yin ny -yin nyt tiyin diye
-e birti -iverdi itrba -a birti itrbaSB basa birti çöküverdi
-e karşı -geri ORğ, oRG -garu oRG angaru Ona karşı
-e karşı -inge aG -inge aGnib bizinge bize karşı
-ebilecek -i udaçı ıcD -i udaçı ıcDo ıTTR Artatı udaçı bozabilecek
-ebilin -i biling Glib ü -ü biling Glib ürük körü bakarak
-eceğim -sikim mKS -sıkım mKSRLo olursıkım oturacağım
-eceğimiz -teçimiz zmct -teçimiz zmctlk kelteçimiz geleceğimiz
-eceğini -sikingin nGks -sikingin nGkslü ölsikingin öleceğini
-eceğiz -teçi biz IcT, ıcC -taçı biz ıcCK kaltaçı biz kalacağız

Sayfa 5
-ecek -deçi ıcD, ıcC -daçı ıcCoB boldaçı olacak
-ecek -sik KS -sık KSTOT tutsık tutacak
-ecek gibi -teçiçe acict -teçiçe acictlü ölteçiçe ölecek gibi
-ecekmiş -teçi ermiş smrict -teçi ermiş smrictr erteçi ermiş olacakmış?
-eceksin -deçi sen ns ıcD -daçı sen ns ıcDLoB boldaçı sen olacaksın
-eceksin -sikig gks -sikig gkslü ölsikig öleceksin!
-eceksiniz -teçi siz zis ıcC, zis -taçı sız zis ıcCGY yangıldaçı sız yanılacaksınız
ıcD
-ecekti -teçi erti itrict -teçi erti itrictr erteçi erti olacaktı
-egi -i üg -egü ügc üçegü üçü
-egin -imiz nüg -egün nügcü üçegün Her üçümüz
-el -et D -at DGoB Bungad Bunal
-eli -ğeli ıLğ -ğalı ıLğRLo olurğalı oturalı
-elim -elim ml -elim mlgt Tegelim saldıralım
-en -igme amg -igme amgtib bitigme yazan
-eni -mişi ism -mişi ismlk Kelmişi Geleni
-enler -igi ig -ügi iglü ölügi ölenler
-er -e R -ar RG angar Ona
-er gibi -erce acr -erce acrt öterce gürler gibi
-er idi -erdi idi R -ar idi idi RSO usar idi tasarlardı
-erbiz -iyoruz zibr -erbiz zibrzt tezerbiz kaçıyoruz
-erce -er gibi acr -erce acrt öterce gürler gibi
-erdi -er idi idi R -ar idi idi RSO usar idi tasarlardı
-erek -e a -e arg eğire çevirerek
-erek -ereng Gr -ereng Grtgm emgetmeng zahmet
çektirmeyin
-erek -i ı -ı ıL alı alarak
-erek -ipen Np -upan NpRLo Olurupan Oturarak
-erek -pen np -pen nplüs sülepen asker göndererek
-erek -yi oY -yu oYLpo oplayu atılarak
-ereng -erek Gr -ereng Grtgm emgetmeng zahmet
çektirmeyin
-erir -dir rür -erür rür anda erür ordadır
-ertim -dim rirü -ertim rirülk kelürir ertim getirirdim
-et -el D -at DGoB Bungad Bunal
-etim -ledim mt -etim mtzdb bedizetim resimledim
-eyim -eyin niY -ayın niYY ayayın söyleyeyim
-eyin -eyim ny -eyin nydgi igideyin besleyeyim
-g -in g -g gügd edgüg hayrın
-g -i g -g gürüt törüg töreyi
-geli -imli ilg -geli ilglü ölgeli ölmek için
-geri -e karşı ORğ, oRG -garu oRG angaru Ona karşı
-gi -li ığ -gı ığcğBT Tabğaçgı Çinli
-gil - (emir) lg -gil lgdis eşidgil işit
-gin -i ng, nG -gin nGürüt törüngin töreni
-gu ? -mı ? oğ -gu oğ gu mı
-gü ? -mi ? üg -gü üg gü mı
-ğ -i ğ -ğ ğoğRK karğuğ nöbet (yerini)
-ğeli -eli ıLğ -ğalı ıLğRLo olurğalı oturalı

Sayfa 6
-ğeli -mesi ilğ -ğalı ilğLpot tupulğalı delinmesi
-ğeri -e oRğ -ğaru oRğNğK kağanğaru kağana
-ği -li ığ -ğı ığcğBT Tabğaçğı Çinli
-ğilik -mesi xLoğ -ğuluk xLoğLpoT tupulğuluk delinmesi
-ğingin -diğin (için) NGğ -ğıngın NGğF Andağıngın Öyle olduğun
-i -e ı -ı ıN Anı Ona
-i -i i -i inib bini beni
-i -ip o -u oTY yatu yatıp
-i -erek ü -ü ülü ölü öle
-i -ip ü -ü ürib ebirü dolanıp
-i -egi üg -egü ügc üçegü üçü
-i -g g -g gürüt törüg töreyi
-i -gin ng, nG -gin nGürüt törüngin töreni
-i -ğ ğ -ğ ğoğRK karğuğ nöbet (yerini)
-i -ig g -ig gzdb bedizig resimi
-i -in ng -in nglib biligin bilgiyi
-i -ni in -ni inzb bizni bizi
-i biling -ebilin Glib ü -ü biling Glib ürük körü bakarak
-i birti -iverdi itrib ü -ü birti itrib üds eşidü birti işitiverdi
-i birtim -iverdim mtribi -i birtim mtribiti iti birtim düzenleyiverdim
-i udaçı -ebilecek ıcD -i udaçı ıcDo ıTTR Artatı udaçı bozabilecek
-ici -çi ic -çi icügti itgüçi yapıcı
-icik -kinye aĞK -kınya aĞKz Azkınya Azıcık
-ig -ine g -ig gry yirig yerine
-ig -ilir gi -ig gr erig erişilir
-ig -i ğ -ug ğNDoB budunug ulusunu
-igi -enler ig -ügi iglü ölügi ölenler
-igme -en amg -ügme amgrük körügme itaat eden
-iğ -ini ğ -ığ ğTa atığ adını
-iğ -in ğ -uğ ğGoB bunguğ sıkıntın
-iğme -en amğ -ığma amğTRY yaratığma yapan
-ildi -ildi iC -ıldı ıCRD adrıldı ayrıldı
-ilelim -inelim mLN -ınalım mLNSB basınalım basılalım
-ilir -ilir rül -ülür rülkü ökülür toparlanır
-ilir -ig gi -ig gr erig erişilir
-im -im m -ım mNğK kağanım kağanım
-im -li m -um mTox kutum devletli
-im -im m -üm mzük közüm gözüm
-im -ing G -ing Gnb Bening Benim
-im -men nm -men nmrit derim
-imde -imde aDm -ımda aDmBS sabımda sözümde
-imde -ime am -ıma amşY yaşıma yaşımda
-imde -imke aKm -ımka aKmşY yaşımka yaşımda
-ime -imde am -ıma amşY yaşıma yaşımda
-ime -ime am -ıma amNğK kağanıma kağanıma
-imi -imin Nm -ımın NmBS sabımın sözümü
-imin -imi Nm -ımın NmBS sabımın sözümü
-imin -imle nm -ımın nmNğK Kağanımın Kağanımla

Sayfa 7
-imin -imin nm -ümün nmzü Özümin Kendimin
-imiz -imizin zm -ımız zmGK Kangımız Babamızın
-imiz -imiz zm -imiz zmli ilimiz ilimiz
-imiz -egin nüg -egün nügcü üçegün Her üçümüz
-imizin -imiz zm -ımız zmGK Kangımız Babamızın
-imke -imde aKm -ımka aKmşY yaşımka yaşımda
-imle -imin nm -ımın nmNğK Kağanımın Kağanımla
-imli -geli ilg -geli ilglü ölgeli ölmek için
-in -le n -ün ngGüs süngügün mızrakla
-in -n N -ın NğDY yadağın yayan
-in -in N -ın NzY yazın ilkbaharda
-in -i ni -ın niRğD adğırın aygırını
-in -ine ni -in nici İçin İçine
-in -le n -in nr erin erle
-in -ini Nı -ın Nışığ ağışın hazinesini
-in -ine ni -un niNDoB budunun halkına
-in -g g -g gügd edgüg hayrın
-in -iğ ğ -uğ ğGoB bunguğ sıkıntın
-in -ing G -ıng GRB barıng gidin
-in -ing G -ıng GNK Kanıng Kanın
-in -ing G -ing Gngit Tigining Tiginin
-ince -ingçe acG -üngçe acGlGük Könglüngçe Gönlünce
-inci -inç Ç -inç Çsib bişinç beşinci
-inci -nti it, iF -nti iFk ikinti ikinci
-inç -inci Ç -unç ÇNo onunç onuncu
-inde -inde aFı -ında aFışB başında başında
-inde -inge aG -inge aGli ilinge ilinde
-indeki -ki ik -ki ikrci içreki içindeki
-inden -ingde aDG -ıngda aDGNğK kağanıngda kağanından
-indiğinde -indikde aDxT, aDxF -ındukda aDxFLıK kılındukda kılındıkta
-indikde -indiğinde aDxT, aDxF -ındukda aDxFLıK kılındukda kılındıkta
-indim -indim mT, mF -ındım mFliq kılındım kılındım
-ine -ig g -ig gry yirig yerine
-ine -in ni -ın nizğY yağızın yağızına
-ine -inge aGi -inge aGiriy yiringe ülkesine
-inelim -ilelim mLN -ınalım mLNSB basınalım basılalım
-inerek -ini oN -unu oNToT tutunu tutunarak
-ing -in G -ıng GRB barıng gidin
-ing -in G -ıng GNK Kanıng Kanın
-ing -nin G -ung GNDoB budunung ulusunun
-ing -lik G -ıng GKLBY yablakıng kötülük
-ingçe -ince acG -üngçe acGlGük Könglüngçe Gönlünce
-ingde -inden aDG -ıngda aDGNğK kağanıngda kağanından
-inge -ine aGi -ınga aGiqsTB batsıkınga batısına
-inge -e karşı aG -inge aGnib bizinge bize karşı
-inge -inde aG -inge aGli ilinge ilinde
-inge -ine aGi -inge aGiriy yiringe ülkesine
-ingin -inin nG -ıngın nGNK kanıngın hanını

Sayfa 8
-ingin -ini nG -ingin nGl ilingin ilini
-ingizde -nizden aDzG -ıngızda aDzGNğo oğlanıngızda oğlunuzdan
-ini -inerek oN -unu oNToT tutunu tutunarak
-ini -iğ ğ -ığ ğTa atığ adını
-ini -in ni -in nizdb bedizin resimini
-ini -ingin nG -ingin nGl ilingin ilini
-ini -isin nisi -isin nisitgs işgitisin kumaşını
-ini -sin nis -sin nisüs Süsin Askerini
-inim -lerim mnü -ünüm mnüGlk kelinğünüm gelinlerim
-inin -ingin nG -ıngın nGNK kanıngın hanını
-inin -ining G -ınıng GNğK kağanıng kağanının
-ining -inin G -ınıng GNğK kağanıng kağanının
-inmedik -inmemiş xDmN -ınmaduk xDmNLıK kılınmaduk kılınmamış
-inmemiş -inmedik xDmN -ınmaduk xDmNLıK kılınmaduk kılınmamış
-inmeser -mese rsmn -inmeser rsmnlt telinmeser delinmese
-inmezmiş -mez ermiş smr zm -mez ermiş smr zmlib bilmez ermiş bilinmezmiş
-inmezsen -mez sen nszm -mez sen nszmü Ömez sen düşünmezsin
-inmiş -inmiş smN -ınmış smNLıK kılınmış kılınmış
-inte -de atni -inte atniry yirinte yerinde
-inte -den atn -inte atnzib Bizinte Bizden
-ip -ip p -up pDox kodup bırakıp
-ip -ip p -up pRoTR arturup aldanıp
-ip -e a -a azo Oza İlerleyip
-ip -i o -u oTY yatu yatıp
-ip -ipen np -ipen nplk kelipen gelip
-ip -p p -p pRğ ağrıp hastalanıp
-ipen -ip np -ipen nplk kelipen gelip
-ipen -erek Np -upan NpRLo Olurupan Oturarak
-ir -ir r -ir rlib bilir bilir
-ir -ir R -ur RLG angılur anlar
-ir -iyor Ro -ur RoRoğşoB boşğurur öğretiyor
-ir -ir rü -ür rürib birür verir
-ir ermiş -irmiş Şmr ri -ır ermiş Şmr riToğY yağutır ermiş yaklaştırırmış
-irbiz -iyoruz zibRo -urbiz zibRoxRox korkurbiz korkuyoruz
-irdi -ti itrü -ti itrülk kelürti getirdi
-irdim -ertim rirü -ertim rirülk kelürir ertim getirirdim
-irdim -irtim mtrü -ürtüm mtrülk kelürtüm getirdim
-ireyin -direyim nyr -üreyin nyrlü ölüreyin öldüreyim
-irmen -iyorum nmRo -urmen nmRoNKS sakınurmen düşünüyorum
-irmiş -dirmiş smrü -ürmiş smrülü ölürmiş öldürmüş
-irmiş -ir ermiş Şmr ri -ır ermiş Şmr riToğY yağutır ermiş yaklaştırırmış
-irtim -irdim mtrü -ürtüm mtrülk kelürtüm getirdim
-isin -ini nisi -isin nisitgs işgitisin kumaşını
-itme -tirtme amT -ıtma amTSB basıtma baskın yaptırtma
-itmiş -dirmiş smt -ütmiş smtlü ölütmiş öldürmüştür
-iverdi -e birti itrib a -e birti itrib akit tike birti dikiverdi
-iverdi -i birti itrib ü -ü birti itrib üds eşidü birti işitiverdi
-iverdim -i birtim mtribı -ı birtim mtribıL alı birtim alıverdim

Sayfa 9
-iyor -ir Ro -ur RoRoğşoB boşğurur öğretiyor
-iyorum -irmen nmRo -urmen nmRoNKS sakınurmen düşünüyorum
-iyoruz -erbiz zibr -erbiz zibrzt tezerbiz kaçıyoruz
-iz -biz zb -biz zbıcCK kalacağız
-ke -de ak -ke akdü ödke zamanda
-ke -e ak -ke aknsr Ersinke Ersine
-ki -indeki ik -ki ikrci içreki içindeki
-kinye -icik aĞK -kınya aĞKz Azkınya Azıcık
-le -in n -ün ngGüs süngügün mızrakla
-ledi -ledi ıDL -ladı ıDLcLıq kılıçladı kılıçladı
-ledik -ledik xDL -laduk xDLNğK kağanladuk kağan yaptığı
-ledim -etim mt -etim mtzdb bedizetim resimledim
-lendi -lendi ıFL -landı ıFLNK kanlandı hanlandı
-ler -ler rl -ler rlgb begler beyler
-leri -leri irl -leri irlgb begleri beyleri
-lerim -lerim mRL -larım mRLYÇox kunçuylarım prenseslerim
-lerin -lerini nrl -lerin nrlgb beglerin beylerini
-lerini -lerin nrl -lerin nrlgb beglerin beylerini
-li -li il -li ilgb begli bey
-li -gi ığ -gı ığcğBT Tabğaçgı Çinli
-li -ği ığ -ğı ığcğBT Tabğaçğı Çinli
-li -im m -um mTox kutum devletli
-li -lig gl -lüg glgGüs Süngüglüg Mızraklı
-lig -lik gl -lig glGb bengilig bengi(lik), kutsal
-liğ -li ğL -lığ ğLşB başlığ başlı
-liğiğ -liye ğğL -lığığ ğğLşB başlığığ başlıya
-liğiğ -liyi ğğL -lığığ ğğLNğK kağanlığığ kağanlıyı
-lik -lik kl -lik klgb beglik beylik
-lik -ing G -ıng GKLBY yablakıng kötülük
-lik -lig gl -lig glGb bengilig kutsal
-lik -lik kl -lik klgb beglik beylik
-lilerden -dinte aFD -dınta aFDRoK kurıdınta batılılardan
-lim -lim ml -lim mllüs sülelim ordu gönderelim
-liye -liğiğ ğğL -lığığ ğğLşB başlığığ başlıya
-liyi -liğiğ ğğL -lığığ ğğLNğK kağanlığığ kağanlıyı
-m -m m -m mim eçim Amcam
-meçi -meyecek ıcm -maçı ıcmRY yaramaçı işe yaramayacak
-meden -metin niTm -matın niTmL almatın almadan
-medi -medi idm -medi idmrib birmedi vermedi
-medi -meti ıTm -matı ıTmNKS sakınmatı düşünmeden
-mediği -medikin niQdm -medükin niQdmlib Bilmedükin Bilmediği
-mediğin -medik Qdm -medük Qdmlib Bilmedük Bilmediğin
-medik -mediğin Qdm -medük Qdmlib Bilmedük Bilmediğin
-medik -meyen Qdm -medük Qdmds eşidmedük işitilmeyen
-medik -medimiz zmDM -madımız zmDMKRox korkmadımız korkmadık
-medikigin -memenden ngQdm -medükügün ngQdmlib bilmedükügün bilmemenden
-medikin -mediği niQdm -medükin niQdmlib Bilmedükin Bilmediği
-medim -medim mDm -madım mDmLIK kılmadım kılmadım

Sayfa 10
-medimiz -medik zmDM -madımız zmDMKRox korkmadımız korkmadık
-meğe -e a -a aKıxY ayukıka gözlemek üzere
-memenden -medikigin ngQdm -medükügün ngQdmlib bilmedükügün bilmemenden
-men -im nm -men nmrit derim, diyeyim
-meng -meyin Gm -mang GmaNo unamang onamayın
-mese -inmeser rsmn -inmeser rsmnlt telinmeser delinmese
-meser -mezsek RSm -masar RSmSB basmasar basmasa
-meser -mezsen RSm -masar RSmLRD adrılmasar ayrılmazsan
-mesi -ğeli ilğ -ğalı ilğLpot tupulğalı delinmesi
-mesi -ğilik xLoğ -ğuluk xLoğLpoT tupulğuluk delinmesi
-mesin -mezin Nozm -mazun NozmLoB bolmazun olmasın
-meti -medi ıTm -matı ıTmNKS sakınmatı düşünmeden
-metin -meden niTm -matın niTmL almatın almadan
-meyecek -meçi ıcm -maçı ıcmRY yaramaçı işe yaramayacak
-meyen -medik Qdm -medük Qdmds eşidmedük işitilmeyen
-meyin -meyip nym -mayın nymLoB bulmayın bulmayıp
-meyin -meng Gm -mang GmaNo unamang onamayın
-meyip -meyin nym -mayın nymLoB bulmayın bulmayıp
-mez -mez zm -maz zmDıq kıdmaz barındırmaz
-mez ermiş -inmezmiş smr zm -mez ermiş smr zmlib bilmez ermiş bilinmezmiş
-mez sen -inmezsen nszm -mez sen nszmü Ömez sen düşünmezsin
-mezin -mesin Nozm -mazun NozmLoB bolmazun olmasın
-mezsen -meser RSm -masar RSmLRD adrılmasar ayrılmazsan
-mı ? -gü ? üg -gü üg gü mı
-mi ? -gu ? oğ -gu oğ gu mı
-miş -miş smaL -mış smaLğoY yoğlamış yas tutmuş
-miş erti -mişdi itr sm -miş erti itr smzt tezmiş erti kaçmıştı
-miş idi -mişliği idi sm -miş idi idi smgt tegmiş idi ulaştığı
-mişdi -miş erti itr sm -miş erti itr smzt tezmiş erti kaçmıştı
-mişi -eni ism -mişi ismlk Kelmişi Geleni
-mişliği -miş idi idi sm -miş idi idi smgt tegmiş idi ulaştığı
-miz -miz zm -miz zmc eçimiz amcamızın
-n -si n -n niğ ağın ipek kumaşı
-n -in N -ın NğDY yadağın yayan
-n -ng G -ng GLğo oğlung erkek evladın
-nç -inci Ç -nç Çtiy yitinç yedinci
-nde -nin aD, aF -nda aFıLğo oğlında oğlunun
-ng -n G -ng GLğo oğlung erkek evladın
-ni -ni ıN -nı ıNoB bum bunu
-ni -yi ıN -nı ıNox Kunı Ku'yu
-ni -i in -ni inzb bizni bizi
-nin -ing G -ung GNDoB budunung ulusunun
-nin -nde aD, aF -nda aFıLğo oğlında oğlunun
-nizden -ingizde aDzG -ıngızda aDzGNğo oğlanıngızda oğlunuzdan
-nti -inci ıt, iF -nti iFk ikinti ikinci
-olduğu -sin nis -sın nisicKMR armakçısın aldatıcı
-p -ip p -p pRğ ağrıp hastalanıp
-pen -erek np -pen nplüs sülepen asker göndererek

Sayfa 11
-r -r r -r rit tir der
-r men -rim nm r -r men nm rit tir men derim
-re -e aR -ra aRDS şadra şadına
-re -de ar -re arci İçre İçte
-rek -i o -u oRFY yanduru geri çevirerek
-reki -deki ar -reki arGü Öngreki Öndeki
-rim -r men nm r -r men nm rit tir men derim
-rsen -ser RS -sar RSı ısar gönderirsen
-se -ser RS -sar RSLoB bolsar olsa
-sek -ser RS -sar RSıRoY yorısar yürürsek
-sek -ser inç Ço RS -sar unç Ço RSıRoY yorısar unç yürüyebiliriz,
yürüsek mümkün
-sen -ser RS -sar RSRLo olursar oturursan
-ser -rsen RS -sar RSı ısar gönderirsen
-ser -se RS -sar RSLoB bolsar olsa
-ser -sek RS -sar RSıRoY yorısar yürürsek
-ser -sen RS -sar RSca Açsar Acıksan
-ser inç -sek Ço RS -sar unç Ço RSıRoY yorısar unç yürüyebiliriz,
yürüsek mümkün
-si -si ıs -sı ısığ ağısı ipek kumaşı
-si -n n -n niğ ağın ipek kumaşı
-si -sin nis -sin nisic eçisin büyük kardeşi
-sik -ecek KS -sık KSTOT tutsık tutacak
-sikig -eceksin gks -sikig gkslü ölsikig öleceksin!
-sikim -eceğim mKS -sıkım mKSRLo olursıkım oturacağım
-sikingin -eceğini nGks -sikingin nGkslü ölsikingin öleceğini
-sin -olduğu nis -sın nisicKMR armakçısın aldatıcı
-sin -ini nis -sin nisüs Süsin Askerini
-sin -si nis -sin nisic eçisin büyük kardeşi
-sin -sini nis -sin nisic eçisin büyük kardeşini
-sin -zu oz -zu ozkLRY Tanrı yarlıkazu Tanrı korusun
-since -sinçe aÇis -sinçe aÇisürüt törüsinçe töresince
-sinçe -since aÇis -sinçe aÇisürüt törüsinçe töresince
-sinde -sinde aFis -sinde aFispüt töpüsinde tepesinde
-sine -singe aGis -sınga aGisığ ağısınga ipek kumaşına
-sine doğru -singeri oRGis -sıngaru oRGisoTRo ortusıngaru ortasına
-singe -sine aGis -sınga aGisığ ağısınga ipek kumaşına
-singeri -sine doğru oRGis -sıngaru oRGisoTRo ortusıngaru ortasına
-sini -sin nis -sin nisic eçisin büyük kardeşini
-siremiş -sizleşmiş smRS -sıramış smRSNğK kağansıramış kağansızlaşmış
-siretdimiz -sizleştirdik zmdtrs -siretdimiz zmdtrsl ilsiretdimiz ilsizleştirdik
-siretmiş -sizletmiş smtrs -siretmiş smtrsl ilsiretmiş ilsizletmiş
-siz -siz zs -siz zsglib Biligsiz Bilgisiz
-siz olarak -sizin nzs -sizin nzsgck keçigsizin geçit olmaksızın
-sizin -siz olarak nzs -sizin nzsgck keçigsizin geçit olmaksızın
-sizleşmiş -siremiş smRS -sıramış smRSNğK kağansıramış kağansızlaşmış
-sizleştirdik -siretdimiz zmdtrs -siretdimiz zmdtrsl ilsiretdimiz ilsizleştirdik
-sizletmiş -siretmiş smtrs -siretmiş smtrsl ilsiretmiş ilsizletmiş
-tdim -ttim mDT -tdım mDTıxT tokıtdım yontturdum

Sayfa 12
-te -de aT -ta aTLoY yolta yolda
-teci ertigiz -diniz zgtr ıcC -tacı ertigiz zgtr ıcCK ertigiz idiniz
-teçi biz -eceğiz IcT, ıcC -taçı biz ıcCK kaltaçı biz kalacağız
-teçi ermiş -ecekmiş smrict -teçi ermiş smrictr erteçi ermiş olacakmış?
-teçi erti -ecekti itrict -teçi erti itrictr erteçi erti olacaktı
-teçi sen -eceksin nsıcT -taçı sen nsıcTRLo olurtaçı oturacak
-teçi siz -eceksiniz zis ıcC, zis -taçı sız zis ıcCGY yangıldaçı sız yanılacaksınız
ıcD
-teçiçe -ecek gibi acict -teçiçe acictlü ölteçiçe ölecek gibi
-teçimiz -eceğimiz zmct -teçimiz zmctlk kelteçimiz geleceğimiz
-teçisen -eceksin nsict -teçisen nsictlü ölteçisen öleceksin!
-teki -deki ikt -teki iktlGüQ Köngülteki Gönüldeki
-teyim -teyin niYT -tayın niYTLğoY yoğlatayın yas töreni
yaptırayım
-teyin -teyim niYT -tayın niYTLğoY yoğlatayın yas töreni
yaptırayım
-ti -di ıT -tı ıTı ıtı bıraktı
-ti -(çok) it -ti itügd edgüti çok iyi (pekiştirme)

-ti -irdi itrü -ti itrülk kelürti getirdi

-tiğ -din ğT, ğF -tığ ğFKL alkıntığ mahvoldun
-tik -diği Qt -tük Qtrib birtük verdiği
-tik -diğim Qt -tük Qtrügt tegürtük ulaştırdığım
-tikgeri -diğini ürgQt -tükgerü ürgQtrib birtükgerü verdiğini
-tikim -diğim mxT, mxF -tukum mxFğzK kazğantukum kazandığım
-tikime -diğimde amxT -tukuma amxTRLo Olurtukuma Oturduğumda
-tikin -diği nixt, nixF -tukın nixFğzK Kazğantukın Kazandığı
-tikinde -diğinde aFıxT -tukında aFıxTRLo olurtukında oturduğunda
-tim -dim mt -tüm mtkü öktüm düşündüm
-timiz -dik ZmT -tımız ZmTL altımız aldık
-tirmedim -dirmedim mdmrüt -türmedim mdmrütlk yeltürmedim koşturmadım
-tirtim -dirdim mTRoT -turtum mTRoTRo urturtum vurdurdum
-tirtme -itme amT -ıtma amTSB basıtma baskın yaptırtma
-tmeng -tmeyin GMT -tmang GMTğLoT tolğatmang incitmeyin!
-tmeyin -tmeng GMT -tmang GMTğLoT tolğatmang incitmeyin!
-ttim -tdim mDT -tdım mDTıxT tokıtdım yontturdum
-ye -e aY -ya aYRoK Kurıya Batıda
-yeki -deki iKY -yakı iKYRox kurıyakı batıdaki
-yerek -yi üy -yü üyiy yiyü yiyerek
-yi -erek oY -yu oYLpo oplayu atılarak
-yi -yerek üy -yü üyiy yiyü yiyerek
-yi -ni ıN -nı ıNox Kunı Ku'yu
-yin -e ny -yin nyt tiyin diye
-yir -ir rüy -yür rüyü öyür düşünür
-yir ertig -yordun Gtr RoY -yur ertig Gtr RoYRoY ertig idin
-yordun -yir ertig Gtr RoY -yur ertig Gtr RoYRoY ertig idin
-zu -sin oz -zu ozkLRY Tanrı yarlukasın Tanrı korusun

(diz) çöktür ! sökür ! küs sökürmiş (diz) çöktürmüş

abla eke k eke

Sayfa 13
acaba ne? An ne?
aç aç, yoksul xY yok
aç ! aç ! ca Açsar Acıksan
aç ! aç ! ca açdımız açtık
açlık açsık Ksca
açsık açlık Ksca
ad at T
adak ayak KD
adamakıllı katığdı ıDğTK müthiş
adğır aygır RğD
adınçığ bambaşka ğıÇD
adrıl ! ayrıl ! LıRD adrıldı ayrıldı
ağaç ığaç cği
ağaç ık KI
ağı hazine, mal, ipek ığ
kumaş

ağır ağır Rığ

ağır ağır Rığ
ağıt ! püskürt ! Tğ
ağlayıcı sığıtçı ıcTğis
ağrı ! hastalan ! ıRğ ağrıp hastalanıp
ağtur ! çıkart ! RoTğ
ak ak K
akıl bilig glib
akıl aklıa ver ! ögleş ! slgü ögleşip akıl aklıa verip
akraba bişük Qsib
al ! al ! L alı alarak
al ! yen ! L altımız yendik
aldan ! artur ! RoTR arturup aldanıp
aldat ! ar ! R arıp aldatıp
aldatıcı armakçı ıcKmR
alk ! bitir ! KL alkdımız bitirdik
alkın ! mahvol ! NıKL alkındığ mahvoldun
alp alp, cesur, pL
kahraman. Zor

alpağu yiğit oğpL alpağu yiğit

alt aşağı TL altın aşağı
Altı Altı iTL Altı Altı
Altı Altı iTL
altın altun NoTL
altta asra aRS
altun altın NoTL
amca eçi ic
Amğa Amga iğm Amğa Korgan Amğa Kalesi
amtı şimdi, şimdiki iTm
an o G angar Ona
ana ög gü
anca böyle, öyle, aÇ
öylece, şöyle

Sayfa 14
anda o zaman aF
anda o, ondan aF
anda orada, oradan aF
ang en G
angıl ! anla ! LG angılur şaşırır
Anı Anı iN Anı Subka Anı Suyuna
anıt bitig gtib
anla ! angıl ! LG angılur şaşırır
anlaş ! tüzül ! lzüt tüzültüm anlaştım
antag şöyle, öyle gF
any ! kork ! Ğ anyıp korkup
anyıg kötü ğĞ
Apa Apa ap Apa Tarkan
Apar Avar Rp Apar Budun
ar ! aldat ! R arıp aldatıp
ara arasında aR
ara ! tile ! alt tiledim aradım
arasında ara aR ara arasında
arığ arı, temiz ğR
arıl ! yok edil ! LR arıltığ yok edildin
arka arka aKRa
arkasından ulayu oYLo ulayu arkasından
arkış kervan şKR arkış kervan
arkuy siper YoKR
armakçı aldatıcı ıcKmR
artat ! boz ! TTR artatı udaçı erti bozabilecekti
artuk fazla, fazla xTR
olarak

artukı ve ıxTR
artur ! aldan ! RoTR arturup aldanıp
arz et ! ötün ! ntü ötünüp arz edip
asker er r
asker sü üs
asker gönder ! süle ! alüs sülep asker gönderip
asra altta aRS asra altta
aş aş ş aşsız aşsız
aşağı alt TL altın aşağı
aşanğalı yemek için ıLğNS
aşır ! ertür ! rütr ertürtüm aşırdım
aşur ! kovala ! RoŞ aşuru kovalayarak
at ad T
at at T
at sürüsü yılkı ıKLiy
ata eçü üc eçümüz atalarımız
atalarım eçüm apam MAPMÜc
ateş ot TO
ateş gibi örtçe actrü
atıl ! opla ! aLpo oplayu atılarak

Sayfa 15
ati yeğen iT
atlı atlığ ğLT
atlığ atlı ğLT
atlığ sü süvari üs ğLT
attan indir ! tüşür ! rüsüt tüşürtümüz attan indirdik
Avar Apar Rp Apar Budun
ay ay Y
ay ! de, söyle ! Y aydı dedi
ay ! yönet ! Y ayığma yöneten
ayak adak KD
aygır adğır RğD
ayğuçı danışman ıcoğY
aynı ol ok x Lo ol ok tün aynı gece
ayrıl ! adrıl ! LıRD adrıldı ayrıldı
ayt ! de, denil ! TY aytığma denilen
ayt ! söyle, söylen ! TY aytıp söyleyip
ayukık ! gözle, nezaret KıxY ayukıka gözlemek, nezaret
et ! etmek üzere
Az Az z Çölgi Az Budun Çöllü Az Budunu
azca azca acz
azıcık azkınya aĞKz
azkınya azıcık aĞKz
Azman Azman NmZ Azman akğ Azman ak (at)
azu yoksa oz
ba ! bağla ! aB bayur bağlıyor
baba kang GK
Bağa Bağa ağB Bağa Tarkan
bağımlı baz, körür zB, rrüX tabi
bağışla ! yarlıka ! KLRY yarlıkaduk bağışladığı
bağla ! ba ! aB bayur bağlıyor
bak ! kör ! rük körü bakarak
balbal balbal LBLB
balık çamur qiLB
balık kent qLB
bambaşka adınçığ ğıÇD
bar var, olan, olduğu RB
bar ! git, var ! RB barığma giden, varan
barım mal, varlık mRB barımın malını
barındır ! kıd ! Dıq kıdmaz barındırmaz
bark türbe KRB
Bars Bars SRB Bars Beg Bars Bey
bas ! bas, çök ! SB basmasar basmasa, çökmese

basın ! kendini hor gör ! NSB Ne basınalım? Niye kendimizi hor

görelim?
basıt ! basıl ! TSB basıtma basılma
baş baş SB
baş eğ ! yükün ! nXy yükünti baş eğdi

Sayfa 16
başad başkanlık, DşB başadu başkanlığında,
kumanda kumandasında
başıbozukluk küregün Gügrük disiplinsizlik
başkanlık başad DşB başadu başkanlığında
başlayu başta, ilkin, önce oYLşB başlayu başta
başlı başlığ ğLşB egemen
başlığ başlı ğLşB egemen
başta başlayu oYLşB
batı batsık aGiqsTB
batı kurı ıRox kurığaru batıda, batıya
batılı kurıdın NDRoK kurıdınta batılılardan
batsık batı aGiqsTB batsıkınga batısına
bay zengin YB
Bayırku Bayırku oxRYB Bayırku Yir Bayurku Yeri
Baz Baz zB Baz Kağan
baz tabi zB
bediz resim zdb
bedizçi resimci iczdb
bedize ! resimle ! azdb bedizetim resimledim
beg bey gb
beglik beylik klgb
ben ben, men nb, nm
bengilig kutsal glGb
bengü ebedi, ebediyen ügGb
Berçik İranlı kcrb
besle ! igid ! dgi igidmiş beslemiş
beş biş şib
bey beg gb
beyaz ürüng Grü
beylik beglik klgb
bıç ! kes ! ciB bıçdı kesti
bırak ! ı! ı ıtı bıraktı
bırak ! kod ! Dox kodup bırakıp
biçin maymun nicib
bil ! bil ! lib biling bilin
Bilge Bilge aglib Bilge Kağan
bilge bilge, bilgeli, aglib bilgesin bilge olduğu
bilici

bilgi bilig glib

bilgili bilge aglib
bilgisiz biligsiz zisglib
bilici bilge aglib
bilig bilgi, akıl glib
biligsiz bilgisiz zisglib
bin bing Gib (sayı)
bin ! bin ! nb bintüre bindirip
bing bin, binlik Gib (sayı)
bir bir rib

Sayfa 17
bir ! ver ! rib birmiş vermiş
bir kırk otuzbir KRıKrib otuzbir veya birkırk

biri güney irb biridin güneyden

biriki bütün ikrib
birle ile alrib birle ile
birleş ! kabış ! SBK kabışsar birleşirse
biş beş şib
biş otuz yirmibeş zToşib yigirmibeş veya
bişotuz
bişük akraba Qsib bişükinge akrabasına
biti ! yaz ! tib bitigme yazan
bitig anıt gtib
bitig yazı gtib
bitir ! alk ! KL alkdımız bitirdik
biz biz zib biz biz
Bizans Purum mRop Rum, Roma
bod boy DoB
boğa buka axoB
boğazla ! boğuzla ! aLzğoB boğuzlandı boğazlandı
boğuz boğaz ZğoB
boğuzla ! boğazla ! aLzğoB boğuzlandı boğazlandı
bol ! et ! LOB bolmış etmiş
bol ! ol ! LOB boldaçı olacak
Bolçu Bolçu KOcLOB yer adı
boşğur ! öğret, yetiştir ! ROğşoB boşğurur Öğretmiş,
yetiştirmiş
boy bod DoB
boy oğuş şğo
boz ! boz ! zoB bozdum bozdum
boz ! artat ! TTR artatı udaçı erti bozabilecekti
Bögü Bögü güb Bögü Kağan
Bökli Bükli ilküb Bükli Kağan, Bükli
Çöl
bölün vezir nlüb
böri kurt irüb
böyle anca aÇ böylece
böylece anca aÇ
böylesi büntegi igtnüb
bu bu oB
Bu kadar Bunca AÇOB
budun ulus, kavim, halk NDOB
Buhara Bukarak KRKoB
buka boğa axoB
Bukağ Bukağ ğKoB Bukağ Tutuk
Bukarak Buhara KRKoB
bul ! bul ! LOB bultum buldum
bulan ! bulğak ! KğLoB bulğakın bulandığı
bulğak ! bulan ! KğLoB bulğakın bulandığı

Sayfa 18
bulğanç karışıklık ÇğLoB bulğanç karışıklık
bulıt bulut TıLOB
bulung yön GLOB bulung yön
buluş ! kabış ! sBK kabışalım buluşalım
bulut bulıt TıLOB
Bumın Bumın NMOB Bumın Kağan
bunal ! bungad ! DGOB bungadıp bunalıp
bunca bunca, bu kadar AÇOB
bunda burda AFOB
bung bun, dert, keder, GOB bungsuz dertsiz
sıkıntı, zahmet

bungad ! bunal ! DGOB bungadıp bunalıp

burada bunda AFOB
buyruk buyruk xRYOB
buyur ! yarlıka ! KLRY yarlıkaduk buyurduğu
büntegi böylesi igtnüb
bütün biriki, kop ikrib
büyük uluğ ğLo
büyük kardeş eçi ic
büyüt ! ulğar ! RğLo ulğartdım büyüttüm
cariye küng Gük
cariye ol ! künged ! dGük küngedmiş cariye olmuş
cesur alp pL
ceza kıyınığ ğnYıq
çabış yardımcı sBc
çadır kerekü ükrk
çadırlı kerekülüg glükrk
çamur balık qiLB
Çanğ Çanğ Gc Çanğ Sengün
çaşıt körüg grük casus
çekiştir ! yongşur ! RoşGoY yongşurtukın çekiştirdiği,
birbirine düşürdüğü

çevir ! egir ! rg egirip çevirip

çevre tegre argt tegre çevrede
çıgany yoksul Ğğic
çıkan yeğeni NKİ c
çıkar ! taşıkdı ! qST taşıkdı çıkardı
çıkart ! ağtur ! RoTğ ağturdum çıkarttım,
yükselttim
çından sandal NFİ c çından ığac sandal ağacı
çıplak yalıng GLY
çiğne ! yoğur ! RğoY yoğuru çiğneyi
Çin (doğu) Tabğaç cğBT Wu bölgesi Tabgaçlar
(Topalar), Doğu
Çin
Çin (orta) Kıtany ĞTıq Ch'u bölgesi Kıtay, Orta Çin
çocuk tayğun GoğYT evlat
Çoğay Çoğay Yğoc Çoğay Yış Çoğay Ormanı

Sayfa 19
çok öküş süQ, şüQ
çok iyi edgüti itügd
Çor Çor Roc Tarduş İnançu Çor,
Tarduş Kül Çor

Çorak Çorak KROc yer adı

çök ! bas ! SB basa birti çöküverdi
Çöl Çöl lüc Çölgi Çöllü
Çuş Çuş şoc yer adı
dağ tağ ğT
dağa çık ! tağık ! qğT tağıkmış dağa çıkmış
dağıt ! yany ! ĞY yanyduk dağıttığımız
daha takı AKT taka
damgalı tögünlüg glngüt
danışman ayğuçı ıcoğY
davul köbürge agrbük
de ! ay, ti ! Y, it aydı, tidi dedi
değerli ığar Rğı
değil yok xY
delin ! telin ! nlt telinmeser delinmese
delin ! tupul ! xLoğLpoT tupulğalı delinmesi
demir temir rmt
denil ! ayt ! TY aytığma denilen
deniz taluy YoLT
dert bung GOB bungsuz dertsiz
deve tebi ibt tebi deve
devlet kut TOx
dışarı taşra aRşT
dışına taşın nişT
dışta taşra aRşT
dik ! tik ! kit tike birti dikiverdi
dinle ! tıngla ! aLGit tıngla dinle
direngen tizlig glzit dizli
diz tiz zit
doğru tapa aPT
doğru tüz züt
doğu toğsık kSğoT
doğuda ilgerü, öngdin, ürgli, ndGü,
öngre
arGü
doğuya ilgerü ürgli
Dokuz Oğuz Tokuz Oğuz Zğo zoxT Tokuz Oğuz Budun
dolan ! ebir ! rib ebirü dolanıp
dolayı üçün nücü için
domuz (yıl) lağzın nizğL
doy ! tod ! DoT todsar doysan
döktür ! töküt ! tXt töküti döktürerek
dön ! yan ! NaY yandımız döndük
döndür ! yandur ! RoFY yandurtumuz döndürdük
dört tört trüt tört dört

Sayfa 20
dört nala yelü üly yelü kör dört nala
koşturuver
duvar tam maT
duy ! tuy ! YoT tuymadı duymadı
düş ! tüş ! süt tüşdi düştü
düşkün yabız zBY
düşman yağı ığY
düşün ! ö, sakın ! ü, NKS ömez düşünmez
düşün ! sakın ! NKS sakındım düşündüm
düşün ! us ! So usar idi tasarlardı
düzen it ti
düzenle ! it ! ti itmiş düzenlemiş
düzenle ! ur ! Ro urğıl düzenle, tertip et
düzenle ! yarat ! TRY yaratıp düzenleyip
ebedi bengü ügGb ebediyen
ebir ! dolan ! rib ebirü dolanıp
eçi amca ic
eçi büyük kardeş ic
eçü ata üc eçümüz atalarımız
eçüm apam ecdat MAPMÜc eçüm apam atalarımız
edepli ubutı ıTBo
edgü iyi, iyilik, hayr ügd
edgüti çok iyi, iyice itügd
Ediz Ediz zd Ediz Budun
egir ! çevir ! rg egirip çevirip
eğri eğri irg
Ek Ek k Ek Tağ Ek Dağı
eke abla k
eksiksiz kalısız zsLK
elden çıkar ! ıçğını ıd ! DI Onğc ıçğınu ıdmış elden çıkarmış
elig elli gl
elli elig gl
eltin ! vaz geç ! ntl
emgek eziyet kgm
emget ! zahmet çektir ! tgm emgetereng zahmet çektirmeyin

en ang G
engel tuğ ğoT
engel olarak tıda aDit
Enik Enik Gn Enik Sengün
er er, asker r
er ! er, eriş ! r erig erişilir
er ! i! r erser idi
er ! ise ! r erser ise
er ! er ! r erig erişilir
eren yiğit nr
erinç her halde, tabii, Çr
olmalı, olacak

eriş ! ir ! ri, r irtimiz eriştik

Sayfa 21
erkek (oğul) urı ıRo urı oğlın erkek oğlun
erkli güçlü, kudretli ilkr
ermiş barmış özgür ve SmRB smr
bağımsız

Ersin Ersin nsr Ersinke Ersine ke

Ersin Ersin nsr Ersinke Ersine ke
ert ! geç ! tr erttimiz geçtik timiz
erti ! vardı ! r erti vardı
ertingü olağanüstü üGtr
ertür ! yaptır ! r ertürtüm yaptırdım türtüm
ertür ! aşır ! rütr ertürtüm aşırdım tüm
ertür ! yaptır ! rütr ertürtüm yaptırdım tüm
erür barur özgür ve RORB rür erür barur özgür ve bağımsız
bağımsız

Esimig Esimig gms Tongra Esimig Esimi

eşid ! işit ! dis
et ! bol ! LOB bolmış olmuş
Ezginti Ezginti itngz Ezginti Kadız yer adı
eziyet emgek kgm
fazla artuk, kergeksiz xTR, zskgrk artukı fazla olarak
gece tün nüt
geç ! ert ! tr erttimiz geçtik
geç ! keç ! ck keçe geçerek
geçit keçig gck
gel ! kel ! lk kelti geldi
gelin kelin glk
general sengün nüGs
geri yana aNY
geri çevir ! yandur ! RoFY yanduru geri çevirerek
geri dön ! yany ! NaY, ĞY yanydımız geri döndük
geri kalan kalmış ŞMLK kalmışı geri kalanınla
getir ! kelür ! rülk kelürti getirdi
geyik kiyik, sığun kyk, Noğis
gibi teg gt
git ! bar ! RB barığma giden
giysili tonluğ ğLNoT
giysisiz tonsuz zSNOT çıplak
gizli haber içre sab Bsarç
Gök Kök küQ
Gök Tengri irGt Tanrı
göl köl lük
gönder ! ı, ıd, ilt !, uduz ı, DI, tl, zDo ıtı gönderdi uduztum gönderdim

gönlünce könglüngçe acGlGük

gönül köngül lGük
göz köz zük
gözet ! küzed ! dzüQ küzedü gözeterek
gözle ! ayukık ! KıxY ayukıka gözlemek üzere
güç küç cük
Sayfa 22
güç küç cüQ
güçlü erkli ilkr
güçlü küçlüg glcük
gümüş kümüş şmük
gün kün nük
gündüz kün, küntüz nüX, zFük
güney biri irb
gürle ! öt ! t öterce gürler gibi
haber gönder ! sayu it ! Tı OYS sayu itimiz haber gönderdik
haberci tılığ ğLıT
halk budun, il NDOB, l
halk kitlesi kara kamağ NdoB ğmK aRK kara kamağ budun halk kitlesi
budun

han kan NK
hangi bir neng Gn
hanım isi si
hanımlık isilik klis
hani ? kanı ? ıNK
hanla ! ! aLNK
hastalan ! ağrı ! ıRğ ağrıp hastalanıp
hatun katun NOTK
hayat tirig grit tirigdekiçe hayattaki gibi
hayr edgü ügd
hazine ağı ığ
hep kop, kök, ok, ök pox, XX, x, X
hepsi kamağı ığmK
her ne neng neng Gn Gn
her yere yir sayu OYS riy
herhalde erinç Çr
hiç neng Gn
hile kür rüX
hilekâr teblig glbt
hoşlan ! ögir ! g ögirip hoşlanıp
ı orman ı Ida Ormanda
ı! bırak, gönder, ı ıtı bıraktı, gönderdi,
terk et ! terk etti
ıçğını ıd ! elden çıkar ! DI Onğc ıçğınu ıdmış elden çıkarmış
ıd ! ver, gönder, DI ıdmış vermiş, göndermiş,
haber gönder ! haber göndermiş

ıduk kutsal xDI kendi haline

bırakılmış,
dokunulmayan
ığaç ağaç cği
ığar değerli Rğı
ık ağaç KI
ırak uzak KRI
ıt köpek TI
i er idi, r erser ise
iç iç ci iç iç

Sayfa 23
içik ! tâbi ol, teslim ol ! kç içikmiş tâbi olmuş, teslim
olmuş
için üçün nücü
içindeki içreki ikrci
içre sab gizli haber Bsarç
içreki içindeki ikrci
idi idi idi
idi sahip, iye di idisiz sahipsiz
igid yalan dgi igid yalan
igid ! besle, yedir ! dgi igidmiş beslemiş
ihanet et ! yazın ! NzY yazındı ihanet etti
ihtiyar karı ıRK
ikegü bol ikiye ayrıl LoB igki ikegü boltukında ikiye ayrıldığında
iki İki ik
ikin ikisinin nik
ikinci ikinti iFk ikinci, ikinci olarak
ikinti ikinci iFk ikinci, ikinci olarak
ikisinin ikin nik
ikiye ayrıl ikegü bol LoB igki ikegü boltukında ikiye ayrıldığında
il il, halk l
il yap ! ille ! alli illedük il yaptığı
İlbilge İlbilge aglibli İlbilge Katun
ile birle alrib
ilerle ! oz ! zo oza ilerleyip
ilet ! it ! TI itim ilettim
ilgerü doğuda, doğuya ürgli
ilk ilk, önce kli
ilkbahar yaz zY
ilki ilk ikli ilki ilki
ilkin başlayu oYLşB başlayu ilkin
ille ! il yap ! alli illedük il yaptığı
illig İlli glli
ilsir ! ilsizleş, rsli ilsiremiş ilsizleşmiş,
yurtsuzlaş ! yurtsuzlaşmış
ilsiret ! ilsizlet ! trsli ilsiretmiş ilsizletmiş
ilt ! gönder ! tl iltdi gönderdi, sevk etti
ilteber vali rbtl
İltiriş İltiriş srtli İltiriş Kağan
in ! in ! ni intimiz indik
İnançu İnançu oÇni İnançu Çor, İnançu
Apa Yargan Tarkan

ince yinçge agÇy

inci yinçü üÇy
incit ! tolğat ! TğLoT tolğatmang incitmeyin!
İnel İnel lni İnel Kağan
İngek İngek gni İngek Köl İngek Gölü
İngek İngek gni İngek Köl İngek Gölü
ini küçük ni

Sayfa 24
insan kişi isik
ipek işgit, kutay tgs, YTOx
ipek kumaş ağı ığ
ipekli kinlig glnik
ir ! eriş ! ri, r irtimiz eriştik
İranlı Berçik kcrb
İrkin İrkin nKRı Sebük Kül İrkin
İrtiş İrtiş str İrtiş Ögüz İrtiş Nehri
ise er r erser ise
isi hanım si
isilik hanımlık klis
İstemi İstemi imtsi İstemi Kağan
iş iş si
işgit ipek, ipek kumaş tgs
işit ! eşid ! dis
it düzen ti itini düzenini
it ! düzenle ! ti itmiş düzenlemiş
it ! ilet ! TI itim ilettim
itaat eden körügme amgrük
itaat et ! kör ! rük körmiş itaat etmiş
itgüçi yapıcı icügti
iyi edgü ügd
iyice edgüti itügd
iyilik edgü ügd
İzgil İzgil lgzi İzgil Budun
kabış ! birleş, buluş ! SBK kabışsar birleşirse kabışalım buluşalım
kabile oğuş şğo
kaç ! tez ! zt tezerbiz kaçıyoruz
kadar tegi igt tegi kadar
kadın kuduz zDOx kuduz kadın
Kadırkan Kadırkan NKRDK Kadırkan Yış Kadırkan Ormanı
Kadız Kadızda ZDK yer adı
kağan kağan NğK
kahraman alp pL
kal ! kal ! LK kaltaçı biz kalacağız
kaldır ! kötür ! rütük kötürmiş kaldırmış
kale korğan NğRoK
kalın yoğun NğoY
kalısız eksiksiz zsLK
kalmış geri kalan ŞMLK kalmışı geri kalanınla
kamağı hepsi, tamamı, ığmK
topu, toplamı

kamşağ bol ! sarsıl ! ğşmK kamşağ boltukında sarsıldığında

kamşat ! titret ! TşmK kamşatdı titretti
kan han NK
kan kan NK
kandın nereden NFK
kang baba GK

Sayfa 25
kanı ? hani ? ıNK
kapan ! tu ! oT tumış kapanmış
Kapğan Kapğan NğpK Kapğan Kağan Kapgan
kapı kapığ ğpK Kapığka Kapıya
kapığ kapı ğpK Kapığka Kapıya
kar kar RK
kara kara aRK
kara kamağ halk ğmK aRK
kara kamağ halk kitlesi NdoB ğmK aRK
budun
kardeş yeğeni yigün nügy
karğu nöbet oğRK nöbet (işi), nöbet
yeri
karı ihtiyar ıRK
karışıklık bulğanç ÇğLoB
Karluk Karluk xLRK Karluk Budun
kaş kaş ŞK
katar tirkiş şkrit kafile
katığdı adamakıllı, ıDğTK
müthiş

katıl ! yağıl ! LğY

katun hatun NOTK
kavim budun NDOB
kaybet ! yitürü ıdmış ! Dı ürtiy yitürü ıdmış kaybedivermiş
kazan ! kazğan ! NğZK kazğanduk kazandığı
kazğan ! kazan ! NğZK kazğanduk kazandığı
keç ! geç ! ck keçe geçerek
keçig geçit gck
keçin geçit nck
keder bung GOB bun
kel ! gel ! lk kelti geldi
kelin gelin glk
kelür ! getir ! rülk kelürti getirdi
kemik süngük QGüs
kenar kırğağ ğğRıq
kendi kentü, öz ütnk, zü
kendim ök X Özüm ök kendim
(pekiştirme), bizzat

kendim özüm mzü

kendin özüng Gzü
kendini hor gör ! basın ! NSB basınalım basılalım
kendisi özi izü
Kengü Kengü üGk Kengü Tarman yer adı
kent balık qLB
kentü kendi, kendin ütnk, üFk
kerekü çadır ükrk
kerekülüg çadırlı glükrk
kergek ölüm kgrk

Sayfa 26
kergeksiz fazla zskgrk
kervan arkış şKR
kes ! bıç ! ciB bıçdı kesti
keşif kolu yelme amly
kez yolı ıLoY
kıd ! barındır ! Dıq kıdmaz
kıl ! et ! LıK kıldım kıldım, ettim
kılavuz yirçi icry
kılıçla ! kılıçla ! aLcLıq kılıçladı kılıçladı
kır ! sı, üz ! is, zü sımadı kırmadı üzgeli ucuz kırması kolay
Kırgız Kırkız zKRıq Kırkız Bodun
kırğağ kenar ğğRıq
kırk kırk KRıq
Kırkız Kırgız zKRıq Kırkız Bodun
kısım ülüg glü
kısmet ülüg glü
kış kış şıq kışın kışın
kışla ! kışla ! aLşıK kışlap kışlayıp
kıt ! savunma önlemi TıK kıttımız savunma önlemi
al ! aldık
Kıtany Kıtay ĞTıq Ch'u bölgesi Kıtay, Orta Çin
kıyınığ ceza ğnYıq
kız kız zıq
kız ! kız ! zıq kızıp kızıp
kızıl kızıl Lzıq
kızkardeş singil lGis
kiçig teg ! ulaşmaya az gt gcık kiçig tegmedim ulaşmama az kaldı
kal !

kigürtüg ! sok ! gtrügık kigürtüg soktun

kim kim mk
kindar üz zü
kinlig ipekli glnik
kisre sonra arsik
kişi kişi, insan isik
kişin samur nisik
kitle budun NDOB ulus, halk
kiyik geyik kyk
kocal ! uluğ bol ! LoB ğLo uluğ boldum kocaldım
kod ! bırak ! Dox kodup bırakıp
koku yıpar Rpy
Kokuluk Kokuluk KLKox yer adı
kolay ucuz zco
kon ! kon ! Nox konayın konayım
kondur ! kondur ! RFox kondurtumuz kondurduk
konuş ! sözleş ! şlzüs sözleşdimiz konuştuk
kony koyun Ğox
kop bütün, hep, pox
tamamıyla

korğan kale NğRoK

Sayfa 27
kork ! kork ! KRox korkmadımız korkmadık
kork ! any, kork ! Ğ anyıp korkup
koru ! yarlıka ! KLRY Tengri yarlıkazu Tanrı korusun
koş ! yügür ! rgüy yügürti koştu
kovala ! aşur ! Roş aşuru kovalayarak
kovalayıp dağıt ! yany ! YY, ĞY yanydımız kovalayıp dağıttık
koyun kony Ğox
köbürge davul agrbük
Kögmen Kögmen nmgüX Kögmen Yış Kögmen Ormanı
kök gök, kök, mavi küQ Kök Gök
kök hep XX kök hep
kökünü kurut ! uruğsırat ! TRSğRo uruğsıratayın kökünü kurutayım uruğsızlaştırayı
m
köl göl lük
kölük yük hayvanı klX
könglüngçe gönlünce acGlGük
köngül gönül lGük
köpek ıt TI
kör ! bak, itaat et ! rük körü bakarak körmiş itaat etmiş
körüg çaşıt grük casus
körügme itaat eden amgrük
körür bağımlı, tabi rrüX
kötü anyıg, yablak ğĞ, KLBY
kötülük yablakıng KLBY
kötür ! kaldır ! rütük kötürmiş kaldırmış
kötür ! yükselt ! rtük kötürügme yükselten
köz göz zük
kubran ! toplan ! NRBox kubranıp toplanıp
kubrat ! toplat, yığ ! TRBox kubratdım toplattım, yığdım
kudretli erklig glkr
kuduz kadın zDOx
Kuğ Kuğ ğoK Kuğ Sengün
kul kul LOK
kul ol ! kulad ! DLOK kuladmış kul olmuş
kulad ! kul ol ! DLOK kuladmış kul olmuş
kulak kulkak KKLOx
kulkak kulak KKLOx
Kum Kum mOK Kara Kum
kumanda başad DşB başadu kumandasında
kumandan yağıçı ıcığY
kumaş işgit tgs
kunçuy prenses YÇOx
kurı batı, batıda ıRox
kurıdın batılı NDRoK kurıdınta batılılardan
Kurıkan Kurııkan NKıRox Üç Kurıkan Budun
kurt böri irüb
Kuşalguk Kuşalğuk KğLşoK yer adı
kut devlet TOx kutum devletim

Sayfa 28
kutay ipek YTOx
kutsal ıduk, bengilig xDI, glGb
kuzey yırı ıRiy yırığaru kuzeye
kuzey yamacı kuzın zoK
kuzın kuzey yamaçları zoK
kü san, ses üQ
küç güç cük
küçlüg güçlü glcük
küçük ini ni
Kül Kül lük Kül Tigin
külüg ünlü glük
kümüş gümüş şmük
kün gün, gündüz nük
küng cariye Gük
künged ! cariye ol ! dGük küngedmiş cariye olmuş
küntüz gündüz zFük
kür hile rüX
küregün başıbozukluk Gügrük disiplinsizlik
kürlüg sahtekâr glrük
küzed ! gözet ! dzüQ küzedü gözeterek
lağzın domuz (yılı) nizğL
Likeng Likeng Gkil Çin Kağan İsiyi
Likeng
Lisün Lisün nüsil Lisün Tay Sengün
lütfet ! yarlıka ! KLRY yarlıkadı lütfetti
mahvol ! alkın ! NıKL alkındığ mahvoldun
Makaraç Makaraç cRKm Makaraç Tamğaçı
mal ağı, barım ığ, mRB
manga bana aGm
maruzat ötünç Çtü
mavi kök kük
maymun biçin nicib
men ben nm
mening benim Gnm
merkez ordu oDRo
mevcut bar RB
mızrak süngü gGüs
mızrakla ! sanç ! ÇS sançdı mızrakladı
mühür tamğa ağmT
mühürdar tamğaçı ıcğmT
müthiş katığdı idğTK adamakıllı
ne ne An
ne? acaba? An
nehir ögüz zgü
neke niye akn
neng hangi bir, hiç Gn
neng neng her ne Gn Gn
nereden kandın NFK

Sayfa 29
niye neke akn
nöbet karğu oğRK nöbet (işi), nöbet nöbet (yerini)
yeri
o ol, an LO, G
o zaman anda aF
ocak ocuk xco
ocuk ocak xco
oğlan oğul NLğo
oğlı oğlu iLğo
oğlu oğlı iLğo
oğul oğlan NLğo
oğur kalat ! sırtlat ! TLKRğo oğurkalatdım sırtlattım, sırt
aşırttım
oğuş boy, soy, kabile şğo
Oğuz Oğuz zğo Oğuz Budun
ok hep x
oksuz örgütsüz zSKo
ol o, şu LO
ol ok aynı x Lo ol ok tün aynı gece
olağanüstü ertingü üGtr
olan bar RB
olduğu tiyin nyt diye
olduğu için üçün nücü olduğu için
olur ! otur ! RoLo olurtum oturdum
on on No on on
On Ok On Ok xNo On Ok Budun
ona ! una ! aNo unamang onamayın, kabul
etmeyin
onbin tümen nmüt
ondan anda aF
onı onu iN onı
onu onı iN
opla ! atıl ! aLpo oplayu atılarak
orada anda aF
oradan anda aF
ordu merkez, sü oDRo, üs
Orman I, yış ı, şiy
orta ortu oTRo
ortu orta oTRo
oruk yol xoRo
ot ateş TO
otur ! olur ! RoLo olurtumuz oturduk
otuz otuz ZTo
otuzbir bir kırk KRıKrib otuzbir veya birkırk

ova yazı ızY

oz ! İlerle ! zo oza ilerleyip
ö! düşün ! ü ömez düşünmez
öd zaman dü bödke bu zamanda

Sayfa 30
ödüşke zamanda akşdü ödüşke zamanda
ög ana gü
ög ! öv ! gü ögdi övdü
ögir ! hoşlan ! g ögirip hoşlanıp
ögleş ! akıl aklıa ver ! slgü ögleşip akıl aklıa verip
ögsüz öksüz zsgü
ögüz nehir zgü
öğret ! boşğur ! ROğşoB boşğurur öğretiyor
ök hep, bizzat X Özüm ök kendim
(pekiştirme)
öksüz ögsüz zsgü
ökül ! toparlan ! lkü ökülür toparlanır
Ökün ! ! pişman ol ! nükü düşün
öküş çok süQ, şüQ
öl ! öl ! lü ölti öldü
ölüm kergek kgrk vefat
önce başlayu, ilk, oYLşB, kli,
öngre
arGü
öngdin doğuda ndGü
öngre doğuda arGü
öngre önde arGü
örgütsüz oksuz zSKo
örtçe ateş gibi actrü
öt ! gürle ! t öterce gürler gibi
ötrü sonra ürtü ötrü sonra
Ötüken Otüken nQtü (Ötekün diye de
okunabilir)
ötün ! arz et ! ntü ötünüp arz edip
ötünç maruzat Çtü
öv ! ög ! gü ögdi övdü
öyle anca, antağ aÇ, ğF
öylece anca aÇ
öz öz,kendi zü
özgür ve ermiş barmış SmRB smr
bağımsız
özgür ve erür barur RORB rür
bağımsız
özi kendisi izü
özlük atı özlük atı iT klzü binek atı
özüm kendim mzü
özüng kendin Gzü
perişan yablak KLBY
pişman ol ! ökün ! nükü düşün
piyade yadağ sü Üs ğDY
prens tigin ngit
prenses kunçuy YÇOx
Purum Bizans mRop Rum, Roma
püskürt ! ağıt ! Tğ ağıtıp püskürtüp
resim bediz zdb
resimci bedizçi iczdb
Sayfa 31
resimle ! bedize ! azdb
sab söz BS
sad şadı DS Dş xxx
sahip idi di idisiz sahipsiz
sahtekâr kürlüg glrük
sakın ! düşün ! NKS sakındım düşündüm
saldır ! teg ! gt teg ben saldırayım
saldırı tegiş sigt
samur kişin nisik
san kü üQ
sana sanga aGs
sanat uz zo uzuğ sanatı
sanç ! mızrakla ! ÇS sançdı mızrakladı
sandal çından NFİ c çından ığac sandal ağacı
sanga sana aGs
sansız sayısız zSNS
sarı sarığ ğRS
sarığ sarı ğRS
sarsıl ! kamşağ bol ! ğşmK kamşağ boltukında sarsıldığında
savaş ! süngüş ! sGüs süngüştümüz savaştık
savunma önlemi kıt ! TıK kıttımız savunma önlemi
al ! aldık
sayısız sansız zSNS
sayu it ! haber gönder ! Tı OYS sayu itimiz haber gönderdik
sebin ! sevin ! nbs sebinip sevinip
sekiz sekiz zks
semiz semiz zms
sen sen ns
sengün general nüGs
seni sini inis
servet barım mRB barımın servetini
ses kü üQ
sevin ! sebin ! nbs sebinip sevinip
sı ! kır, zaptet ! is sımadı kırmadı sıdı zaptetti
sığıtçı ağlayıcı ıcTğis
sığun geyik Noğis
sıkıntı bung GOB bun
sıkıntılı tarkınç ÇKRT tarkınç ol sıkıntıdadır
sıngarça yarısı kadar acRGis
sırtlat ! oğur kalat ! TLKRğo oğurkalatdım sırtlattım, sırt
aşırttım
silah yarak KRY yaraklığ silahlı
sincap teyeng Gyt
singil kızkardeş lGis
sini seni inis
siper arkuy YoKR
Sir Sir ris Türk Sir Budun
siz siz zis

Sayfa 32
Soğd Soğd DğoS Soğd Budun,
Soğdak Budun
sok ! kigür ! gtrügık kigürtüg soktun
sonra kisre, ötrü arsik, ürtü
soy oğuş şğo
sök ! sök ! Xs
sökür ! (diz) çöktür ! küs sökürmiş (diz) çöktürmüş
söyle ay, ayt Y, TY ay söyle aytıp söyleyip
söz sab BS
sözleş ! konuş ! şlzüs sözleşdimiz konuştuk
su sub BoS
sub su BoS
Suk Suk xS Suk başlığ Soğdak
Budun
sü asker, ordu üs
süçig tatlı gicüs
süle ! asker gönder ! alüs sülep asker gönderip
süngü mızrak gGüs
süngük kemik QGüs
süngüş ! savaş ! sGüs süngüştük savaştık
sür ! sür ! rüs süre sürüp
süvari atlığ sü üs ğLT
şad şad Dş
şadpıt şadpıt TıpDş şadpıt beğler
Şalçı Şalçı ıcLş Alp Şalçı
Şantung Şantug GoFS Şantung Balık Şantug Kenti
şaşır ! yangıl ! LGY yangılıp şaşırıp
şimdi amtı iTm
şimdiki amtı iTm
şöyle anca, antag aÇ, gF
şu ol LO
Tabğaç Çin cğBT Wu bölgesi Tabgaçlar
(Topalar), Doğu
Çin
tabışğan tavşan NğSBT
tâbi ol ! içik ! kç içikmiş tâbi olmuş
tabii erinç Çr herhalde, olacak
tağ dağ ğT
tağık ! dağa çık ! qğT tağıkmış dağa çıkmış
takı daha AKT taka
taluy deniz YoLT
tam duvar maT
Tamağ Tamağ ğmT Tamağ Iduk Baş Tamağ Iduk Tepe
tamamı kamağı ığmK
tamamıyla kop, tüketi px, itküt kopun tamamiyle tüketi tamamiyle
Taman Taman NmT Taman Tarkan
tamğa damga ağmT tamğaçı damgacı, mühürdar

tamğaçı mühürdar ıcğmT tamğaçı mühürdar

tan tang GT şafak

Sayfa 33
tan ağar tang öntürü rtnü GT tang öntürü tan ağarırken
tan ağar ! tang öntür ! rtnü GT tang öntürü tan ağarırken
tang tan GT şafak
tang öntür ! tan ağar ! rtnü GT tang öntürü tan ağarırken
Tangut Tangut ToGT Tangut Budun
Tanrı Tengri irGt
tapa doğru aPT
tarafından yan nY -ce
Tarban Tarban NBRT Kengü Tarban yer adı
Tarduş Tarduş şoDRT Tarduş Budun
tarkan tarkan NKRT
tarkat tarkat TKRT tarkat buyruk
beyleri
tarkınç sıkıntıda ÇKRT tarkınç ol sıkıntıdadır
Tarman Tarman NmRT Kenğü Tarman yer adı
taş taş şT
taşın dışına nişT
taşra taşra, dışarı, aRşT
dışta

tat yabancı TT
Tatabı Tatabı ıBTT Tatabı Budun
Tatar Tatar RTT Tatar Budun
tatlı süçig gicüs
tavşan tabışğan NğSBT
tayğun çocuk, evlat GoğYT
tebi deve ibt
tebliğ hilekâr glbt
teg gibi gt
teg ! saldır ! gt teg ben saldırayım
tegi kadar igt tegi kadar
tegiş saldırı sigt hücum
tegre çevrede argt
tegür ! ulaştır ! rügt tegürtük ulaştırdığım
telin ! delin ! nlt telinmeser delinmese
temir demir rmt
temiz arığ ğR
Tengri Tanrı, Gök irGt
tepe töpü üpüt
ter ter rt
terk et ! ı! ı
Termil Termil lmrt Ak Termil yer adı
teslim ol ! içik ! kci içikdi teslim oldu
teyeng sincap Gyt
tez ! kaç ! zt tezerbiz kaçıyoruz
tıda engel olarak aDit
tılığ haberci ğLıT
tıngla ! dinle ! aLGit
ti ! de ! it tidi dedi

Sayfa 34
Tibet Tüpüt tüpüt
tigin prens ngit
tik ! dik ! kit tike birti dikiverdi
tile ! ara ! alt tiledim aradım
Tinsi Tinsi isnit Tinsi oğlu kişi adı
tir ! topla ! rit tirmiş toplamış
tirig hayat, yaşam, grit tirigdekiçe hayattaki gibi
yaşayanlar

tiril ! toplan ! lrit tirilelim toplanalım

tirkiş katar şkrit kafile
titret ! kamşat ! TşmK kamşatdı titretti
tiyin olduğu, diye nyt
tiz diz zit
tizlig direngen glzit
tod ! doy ! DoT todsar doysan
Toğla Toğla aLğoT yer adı
toğsık doğu kSğoT
Toğu Toğu oğoT Toğu Balık Toğu Kenti
tok tok xT
tokı ! vur, yont ! ıKoT tokıdı vurdu
tokıt ! yonttur ! tıxT tokıtdım yontturdum
tokluk tokurkak, tosık KKRxT, KSoT
tokta ! yere dikil ! aTKoT toktamış yere dikilmiş
tokurkak tok, tokluk KKRxT
Tokuz Oğuz Dokuz Oğuz Zğo zoxT Tokuz Oğuz Budun
tolğat ! incit ! TğLoT tolğatmang incitmeyin!
Tonga Tonga aGoT Tonga Tigin
Tongra Tongra aRGoT Tongra Esimig kişi adı
tonluğ giysili ğLNoT
tonsuz giysisiz zSNOT
Tonyukuk Tonyukuk xxYNoT Bilge Tonyukuk
toparlan ! ökül ! lkü ökülür toparlanır
topla ! tir ! rit tirmiş toplamış
toplamı kamağı ığmK topu, toplam olarak

toplan ! kubran, tiril ! NRBox, lrit kubranıp toplanıp tirilelim toplanalım

toplat ! kubrat ! TRBox kubratdım toplattım
toru ! zayıfla ! oRoT toru zayıflayarak
toruk zayıf xRoT
tosık tokluk KSoT
Tögültün Tögültün ntlgüt Tögültün Yazı Tögültün Ovası
tögünlüg damgalı glngüt
töküt ! döktür ! tXt töküti döktürerek
Tölis Töles silüt Tölis Budun
Töngker Töngker rkGOt Töngker Tağ Töngker Dağı
töpü tepe üpüt
töre törü ürüt
tören törün nürüt

Sayfa 35
tört dört trüt
törü töre ürüt
törün tören nürüt
tu ! kapan ! oT tumış kapanmış
tuğ engel ğoT
tupul ! delin ! xLoğLpoT tupulğalı delinmesi
tut ! tut ! ToT tutsıkıngın tutacağını
tutuk vali xToT
tuy ! duy ! YoT tuymadı duymadı
Tuygun Tuygun NğYoT Tuygun İlteber
tüketi tamamiyle itküt
tümen onbin nmüt
tün gece nüt
Tüpüt Tibet tüpüt
türbe bark KRB
Türgiş Türgiş sgrüt Türgiş Budun
Türk Türk Qrüt Türk Budun
tüş ! düş ! süt tüşdi düştü
tüşür ! at in ! rüsüt tüşürtümüz attan indirdik
tüz doğru züt
tüzsüz uyumsuz zszüt
tüzül ! anlaş ! lzüt tüzültüm anlaştım
u uyku o uka uykuda
ubutı edepli ıTBo
ucuz kolay zco
uç ! uç ! co uçdı uçtu
ud ! uyu ! Do udımatı uyumadı
Udar Udar RDo Udar Sengün
udu ve oDo udu ve
uduz ! gönder ! zDo uduztum gönderdim
ulaşmaya az kal kiçig tegme gt gcık kiçig tegmedim ulaşmama az kaldı
ulaştır ! tegür ! rügt tegürtük ulaştırdığım
ulayu ve, arkasından oYLo ulayu arkasından
ulğar ! büyüt ! RğLo ulğartdım büyüttüm
uluğ büyük ğLo uluğ büyük
uluğ bol ! kocal ! LoB ğLo uluğ boldum kocaldım
ulus ülke, millet sLo
ulus budun NDOB
Umay Umay Ymo Tengri Umay
una ! ona ! aNo unamang onamayın, kabul
etmeyin
ur ! vur, düzenle, Ro urtum vurdum urğıl düzenle
tertip et !

urı oğl erkek oğlun ıRo

uruğsırat ! kökünü kurut ! TRSğRo uruğsıratayın kökünü kurutayım uruğsızlaştırayı
m
us ! tasarla ! So usar idi tasarlardı
uygun ol ! yara ! aRY yaramaçı işe yaramayacak
uyku u o uka uykuda

Sayfa 36
uyu ! ud ! Do udımatı uyumadı
uyumsuz tüzsüz zszüt
uz sanat zo
uzak ırak KRI
uzun uzun Nzo
üç üç cü
üçün için, dolayı, nücü
yüzünden

ülke ulus, yir sLo, riy

ülüg kısım, kısmet glü
ünlü külüg glük
ürüng beyaz Grü
üstte üze azü
üstünde üze azü
üz kindar zü
üz ! kır ! zü üzgeli kırılması
üze üstte, üstünde, azü
üzerinde,
yukarıda

üzerinde üze azü

üzerine üze azü
vali ilteber rbtl
vali tutuk xToT
var bar RB
var ! bar, er ! RB, r bardı vardı erti vardı
vaz geç ! eltin ! ntl eltin vaz geçtin
ve artukı, udu, ulayu ıxTR, oDo,
oYLo
ver ! bir, ıd ! rib, DI birmiş i vermiş ıdıp verip
vezir bölün nlüb
vur ! tokı ! ıKoT tokıdım vurdum
vur ! ur ! Ro urtum vurdum
yabancı tat TT
Yabğu Yabgu oğBY
yabız düşkün zBY
yablak kötü, perişan KLBY
yablak kötülük KLBY yablakıngın kötülüğün
yadağ yaya ğDY
yadağ sü piyade Üs ğDY
yağı düşman ığY
yağıçı kumandan ıcığY
yağıl ! katıl ! LğY
yağız yağız zğY
yağmacı yulığçı ıcğLoY
yağmala ! yulı ! ıLY yulıdımız yağmaladık
yağru yakın oRğY yağuru yaklaştırıp
yağuk yakın xğY yağuk yakın
yağut ! yakınlaştır ! ToğY yağutur ermiş yakınlaştırırmış
yakın yağuk xğY yağuk yakın

Sayfa 37
yakınlaş yağru oRğY yağuru yaınklaştırıp
yakınlaştır yağut ToğY yağutur ermiş yakınlaştırırmış
yalan igid dgi igid yalan
yalıng çıplak GLY
yan yön ny
yan ! dön ! NaY yandımız döndük
yan ! geri dön ! NaY yantımız geri döndük
yana geri aNY
yana yine, tekrar aNY
yandur ! döndür ! RoFY yandurtumuz döndürdük
yandur ! geri çevir ! RoFY yanduru geri çevirerek
yangıl ! yanıl, şaşır ! LGY yangıldığ yanıldın yangılıp şaşırıp
yanıl ! yangıl ! LGY yangıldığ yanıldın, hata ettin
yanıl ! yangıl ! LGY yangıltaçı yanılacak
yany ! dağıt ! ĞY yanyduk dağıttığımız
yap ! yarat ! TRY yaratığma yapan
yapıcı itgüç icügti
yaptır ! ertür, yarat ! rütr, TRY ertürtüm yaptırdım yaratıddım yaptırdım
yara ! yara ! aRY yaramaçı işe yaramayacak
yarak silah KRY yaraklığ silahlı
yarat ! yarat, yap, yaptır, TRY yaratmış yaratmış yaratıp düzenleyip
düzenle !

yardımcı çabış sBc

Yarğan Yarğan NğRY İnançu Apa Yarğan
Tarkan
yarısı kadar sıngarça acRGis
Yarış Yarış SRY Yarış Yazı Yarış Ovası
yarlıka ! koru, buyur, KLRY Tengri yarlıkazu Tanrı korusun yarlıkadı bağışladı, lütfetti
bağışla, lütfet !

yas yoğ ğoY matem

yas töreni yoğ ğoY
yas töreni yoğla ! TLğoY yoğlatayın yas töreni
yaptır ! yaptırayım
yas tut ! yoğla ! aLğoY yoğlamış yas tutmuş
yasçı yoğçu ıcğoY
yaş yaş şY
yaşa ! yaşa ! aSY yaşar yaşar
yaşam tirig grit tirigdekiçe hayattaki gibi
yaşıl yeşil LşY
yat ! yat ! TY yatu yatıp
yay yaz YY yay yaz
yaya yadağ ğDY
yaz ilkbahar zY yazın ilkbaharda
yaz yay YY
yaz ! biti ! tib bitigme yazan
yazı ova ızY
yazı bitig gtib bitig yazıyı
yazın ! ihanet et ! NzY yazındı ihanet etti
ye ! yi ! iy yiyü yiyerek

Sayfa 38
yedekle yete aty yete yedekleyerek,
yedeğe alarak
yedi yiti ity
yeğ yig giy daha iyisi
yeğen ati, çıkan iT, NKİ c
yelme keşif kolu amly
yelü dört nala üly
yelü kör ! dört nala koş(tur) rXüly yelü kör dört nala
! koşturuver
yemek için ! aşanğalı ! ıLğNS
yen ! al ! L altımız yendik
yer yir riy
yere dikil ! tokta ! aTKoT toktamış yere dikilmiş
yeşil yaşıl LşY
yete yedekle aty yete yedekleyerek,
yedeğe alarak
yetiştir ! boşğur ! ROğşoB boşğurmış yetiştirmiş
yetmiş yitmiş smty
yığ ! yığ, kubrat ! ğıY, TRBox yığıp yığıp kubratmış yığmış
yıl yıl Liy
yılkı at sürüsü ıKLiy
yımşak yumuşak Kşmiy
yıpar koku Rpy
yırı kuzey, kuzeyde ıRiy
yış orman şiy
yi ! ye ! iy yiyü yiyerek
yiçe yine, tekrar aciy
yig yeğ giy daha iyisi
yigirmi yirmi imrgy
yigün kardeş yeğeni nügy
yiğit alpağu, eren oğpL, nr
yime de, yine amy
yinçge ince agÇy
yinçü inci üÇy
yine yana, yiçe aNY, aciy tekrar
yine yana, yime aNY, amy
yine yime amy de, dahi
yir yer, ülke riy
yir sayu her yere OYS riy
yirçi kılavuz icry
yirmi yigirmi imrgy
yirmibeş biş otuz zToşib yigirmibeş veya
bişotuz
yit ! yit, kaybol ! tiy yitü yiterek, kaybolarak
yiti yedi ity
yitmiş yetmiş smty
yitürü ıd ! yitir ! Dı ürtiy yitürü ıdmış yitirivermiş
yoğ yas, yas töreni ğoY matem
yoğçı yasçı ıcğoY

Sayfa 39
yoğla ! yas tut, yas aLğoY yoğlamış yas tutmuş, yas
töreni yaptır ! töreni yaptırmıy
yoğun kalın NğoY
yoğun yoğun Nğoy
yoğur ! çiğne ! RğoY yoğuru çiğneyi
yok yok, yoksul, aç xY
yok değil, yok xY
yok edil ! arıl ! LR
yok ol ! yokad ! DKoY yokadu yok olmaya
yokad ! yok ol ! DKoY yokadu yok olmaya
yoksa azu oz
yoksul çıgany Ğğic
yol yol LoY
yol yol, oruk xoRo
yolı kez ıLoY
Yollug Yollug ğLoY Yollug Tigin
yongşur ! çekiştir ! RoşGoY yongşurtukın çekiştirdiği,
birbirine düşürdüğü

yonttur ! tokıt ! tıxT tokıtdım yontturdum

yorı ! yürü ! ıRoY yorıdukı yürüdüğü
yön bulung, yan GLOB, ny
yönet ! ay ! Y ayığma yöneten
yubul ! yuvarlan ! LBoY yubulu yuvarlanarak
yufka yuyka aKYoY
yukarı yügerü ürgüy
yukarıda üze azü
yukarıya yukaru oRxY
yukaru yukarıya oRxY
yulı ! yağmala ! ıLY yulıdımız yağmaladık
yulığçı yağmacı ıcğLoY
yumuşak yımşak Kşmiy
yurt yurt TRoy
yuvarlan ! yubul ! LBoY yubulu yuvarlanarak
yuyka yufka aKYoY
yügerü yukarı ürgüy
yügür ! koş ! rgüy yügürti koştu
yük hayvanı kölük klX
yükselt ! kötür ! rtük kötürügme yükselten
yükün ! baş eğ ! nXy yükünti baş eğdi
yürü ! yorı ! ıRoY yorıdukı yürüdüğü
yüz yüz züy
yüzünden üçün nücü
zahmet bung GOB bungsuz zahmetsizce
zahmet çektir ! emget ! tgm emgetereng zahmet çektirmeyin

zaman öd dü bödke bu zamanda

zamanda ödüşke akşdü ödüşke zamanda
zaptet ! sı ! is sıdı zaptetti, kırdı

Sayfa 40
zayıf toruk xRoT
zayıfla ! toru ! oRoT toru zayıflayarak
zengin bay YB
zor alp pL

Sayfa 41