Güç Elektroniği - (10) - DA-DA Dönüştürücüler - 3 - 1

Giresun Üniversitesi
Güç Elektroniği
DA-DA Dönüştürücüler – 3
(Anahtarlamalı DA Güç Kaynakları – 1)
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
Yasal Uyarı: Bu ders notu aşağıda verilen kaynaklar kullanılarak hazırlanmıştır.

1. "Güç Elektroniği: Yarıiletken Elemanlar, Devreler ve Uygulamalar", Muhammad H. Rashid, Nobel
Yayıncılık
2. "Güç Elektroniği: Çeviriciler, Uygulamalar ve Tasarım", Ned Mohan, Tore M. Undeland, William P.
Robbins, Literatür Yayıncılık
3. "Güç Elektroniği: Temel Analiz ve Sayısal Uygulamalar", Hacı Bodur, Birsen Yayınevi
Güç Elektroniği
DA Kıyıcılar – Sınıflandırılması
+ +
DA
𝑣𝑠 𝑣𝑜
DA
− −
DA-DA Dönüştürücüler/DA Kıyıcılar
Kıyıcı türü DA-DA dönüştürücüler Anahtarlamalı DA Güç Kaynakları – 2
Tek bölgeli İki bölgeli Dört bölgeli Yarım köprü Tam köprü Push-pull
Anahtarlamalı Regülatörler Anahtarlamalı DA Güç Kaynakları – 1
Düşüren Yükselten Düşüren-Yükselten Cuk Geri yönlü İleri yönlü

(Buck) (Boost) (Buck-Boost) (Flyback) (Forward)
2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 2

Güç Elektroniği
Anahtarlamalı DA Güç Kaynakları
Güç kaynakları aşağıdaki gereklilikleri karşılamalıdır. Doğrusal Güç Kaynağı

Bunlar; Transistör
▪ Ayarlanmış regüleli çıkış: Çıkış gerilimi, giriş + +
gerilimi ve çıkıştaki yükte oluşacak değişimlere LF Tr
rağmen belirli sınırlar içinde tutulmalıdır.
𝑣𝑑 𝑉𝑜
▪ İzolasyon: Çıkış, gerekli görülen durumlarda
girişten elektriksel olarak yalıtılmalıdır. 50𝐻𝑧
▪ Çoklu çıkış: Akım ve gerilim değerleri farklı olan − −
hem negatif hem de pozitif çıkış verebilecek
Baz Kontrol
kaynaklar olabilir. Devresi 𝑣𝑟
Doğrusal bir kaynaktaki transistör, ayarlanabilir bir
direnç gibi girişi ve çıkışı arasındaki gerilim farkı
𝑣𝑑 − 𝑉𝑜 olacak şekilde çalışır ve üzerinde güç kayıpları Anahtarlamalı Güç Kaynağı
oluşur. Bu durumda, doğrusal güç kaynaklarının iki ana Yalıtımlı DA-DA kıyıcı
eksikliği şu şekilde verilebilir. Bunlar;
▪ Transistör aktif bölgede çalışır, bu da önemli bir güç + +
kaybına neden olur. Bu nedenle doğrusal güç LF Tr HF Tr
kaynaklarının verimi genellikle %30 ila 60 𝑣𝑑 𝑉𝑜
seviyelerindedir.
50𝐻𝑧
▪ Düşük frekanslı (50Hz) bir transformatör gerekir.
− −
Bu transformatörler boyut ve ağırlık olarak yüksek
frekanslı transformatörlere oranla daha büyüktür.

Güç Elektroniği
Anahtarlamalı DA Güç Kaynakları
Doğrusal kaynakların bu dezavantajları yanında, Doğrusal Güç Kaynağı
avantajları ise,
Transistör
▪ Basit bir yapıya sahiptirler.
+ +
▪ Küçük güç değerleri < 25𝑊 için daha düşük
LF Tr
maliyetlidirler.
▪ EMI (Elektromanyetik Girişim) yaratmazlar. 𝑣𝑑 𝑉𝑜
Anahtarlamalı güç kaynaklarının doğrusal güç 50𝐻𝑧

kaynaklarına göre üstünlükleri, − −
▪ Anahtarlama elemanları anahtar olarak, ya tam Baz Kontrol
kapalı ya da tam açık olarak çalışır. Anahtar aktif Devresi 𝑣𝑟
bölgede çalışmadığı için güç kaybında önemli bir
azalma kaydedilir. Bunun sonucu olarak, %70-90
seviyelerinde yüksek verim alınabilir. Anahtarlamalı Güç Kaynağı
▪ Yüksek frekanslı bir transformatör kullanıldığından Yalıtımlı DA-DA kıyıcı
boyutları ve ağırlıkları düşük transformatörlere
kıyasla küçüktür. + +
Anahtarlamalı kaynakların bu avantajları yanında, Trafo HF Tr
dezavantajları ise, 𝑣𝑑 𝑉𝑜
▪ Karmaşık bir yapıya sahiptirler.
50𝐻𝑧
▪ Yüksek frekanslı anahtarlamalar nedeniyle oluşan − −
EMI’i önlemek için düzgün ölçümler yapılması
gereklidir.

Güç Elektroniği
Flyback Dönüştürücü
coupled inductor
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷 𝑖𝑑 𝑖𝑜 𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷 𝑖𝑑 𝑖𝑜
+ + + +
+ −
𝑖𝑐 𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑖𝑐
+ +
𝑣1 𝑣2 𝑣𝑐 Yük 𝑣𝑜 𝐿𝑚 𝑣1 𝑣2 𝑣𝑐 Yük 𝑣𝑜
− −
𝑣𝑠 − + 𝑣𝑠 − +
− −
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1 𝑄
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− −
Genel Özellikler:
▪ Düşüren-yükselten (buck-boost) regülatörünün izoleli bir türü olan flyback dönüştürücüde,
endüktans yerine transformatör kullanılır. Primer ve sekonder sargıları ters polariteli olan bu
transformatör, normal bir transformatör gibi çalışmaz ve manyetik kuplajlı endüktans olarak
bilinir. Kuplajlı endüktans, devrede hem izolasyonu sağlarken hem de endüktans görevi görür.
▪ Eşdeğer mıknatıslama endüktansı içeren ideal transformatör modeline sahip temel bir flyback
dönüştürücüde, anahtar iletimde iken enerji primer tarafındaki mıknatıslama endüktansında
depolanır. Bu nedenle, giriş ve çıkıştaki ana akım mıknatıslama akımıdır ve tek yönlüdür.
▪ Flyback dönüştürücü, en basit, en az elemanlı, en ucuz ve en pratik izoleli dönüştürücü olarak
bilinir. Ancak, transformatör kullanımındaki aşırı sınırlamalar nedeniyle tipik olarak < 100 𝑊
uygulamalar için kullanılabilir.

Güç Elektroniği
𝑇
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷 𝑖𝑑 𝑖𝑜 CCM 𝑡1 𝑡2
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
𝑖𝑐 DCM 0 𝑘𝑇 𝑇
+
𝐿𝑚 𝑣1 𝑣2 𝑣𝑐 𝑣𝑜 𝑣𝐿𝑚
Yük
− 0
𝑣𝑠 − +
−
𝑖𝑚
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
𝑖𝑑
Mod ①–②
0
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷 𝑖𝑑 𝑖𝑜 𝑖𝑐
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 −
𝑖𝑐 0
+
𝐿𝑚 𝑣1 𝑣2 𝑣𝑐 Yük 𝑣𝑜
− 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
𝑣𝑠 − +
−
0
𝑄 𝑖𝑜
0
−
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑖𝑚 𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1 𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
𝑖𝑑 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥
𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛
Kararlı Durumda:
0
▪ Kuplajlı endüktans akımı periyodiktir. ∆𝐼𝑐
𝑖𝑐
𝑖𝑚 𝑡 + 𝑇 = 𝑖𝑚 𝑡 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 − 𝐼𝑜
▪ Ortalama kuplajlı endüktans gerilimi sıfırdır. 0
−𝐼𝑜
𝑇
1 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝐿𝑚 = න 𝑣𝐿𝑚 𝑡 𝑑𝑡 = 0 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
𝑇
0 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
0
Bu şu anlama gelir; kuplajlı endüktansın aldığı ve 𝐼𝑜
verdiği enerji miktarları eşittir. Yani, kuplajlı 𝑖𝑜
endüktans geriliminin pozitif ve negatif alanları 0
eşittir, akımındaki artma ve azalma miktarları eşittir. ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Kararlı Durumda:
0
▪ Ortalama kondansatör akımı sıfırdır. ∆𝐼𝑐
𝑖𝑐
𝑇 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
1 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 − 𝐼𝑜
𝑖𝑐 = න 𝑖𝑐 𝑡 𝑑𝑡 = 0 0
𝑇 −𝐼𝑜
0
𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
Bu şu anlama gelir; kondansatörün aldığı ve verdiği 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐
enerji miktarları eşittir. Yani, kondansatör akımının 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
pozitif ve negatif alanları eşittir, kondansatör 0
𝐼𝑜
geriliminin artma ve azalma miktarları eşittir. 𝑖𝑜
▪ Devrenin kayıpsız olduğu varsayılır. 0
𝑃𝑠 = 𝑃𝑜 (ideal) , 𝑃𝑠 = 𝑃𝑜 + 𝑃𝑙𝑜𝑠𝑠 (nonideal) ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Kararlı Durumda:
0
▪ Çıkış gerilimi, kondansatör üzerindeki gerilimdir. Bu ∆𝐼𝑐
𝑖𝑐
durumda, 𝑉𝑜 = 𝑉𝑐 olur. 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
▪ Yükteki dalgalanma akımı ∆𝐼𝑜 ihmal edilecek ölçüde 0
ise yük akımı sabit kabul edilir. Yük akımının sabit −𝐼𝑜
kalması kondansatör akımı ile sağlanır. Yani, yük 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

akımına göre kuplajlı endüktans akımının eksik ya da 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
fazla olması durumlarında, kondansatör şarj ya da 0
deşarj olarak sürekliliği sağlar. 𝑖𝑜
𝐼𝑜
▪ Kuplajlı endüktans akımı, giriş akımı ile yük akımının 0

toplamıdır. Bu durumda, 𝐼𝑠 + 𝐼𝑜 Τ𝑎 = 𝐼𝑚 olur.
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Mod ①
0
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷 𝑖𝑑 𝑖𝑜 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐
+ + 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 − 𝐼𝑜
+ 𝑖𝑐 0
−𝐼𝑜
− 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑠 − +
− 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
0
𝑁2 𝐼𝑜
𝑄 𝑖2 = 0 ⟹ 𝑖1 = 𝑖 = 0 ⟹ 𝑖𝑚 = 𝑖𝑠 𝑖𝑜
𝑁1 2
𝑣𝐿𝑚 = 𝑣1 = 𝑣𝑠 0
−
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Mod ②
0
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷 𝑖𝑑 𝑖𝑜 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐
+ − 𝑖 + 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
𝑖𝑚 1 𝑖2 + 𝑖𝑐
0
+ −𝐼𝑜
− 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑠 + − − 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
0
𝑁1 𝐼𝑜
𝑄 𝑖1 = −𝑖𝑚 ⟹ 𝑖2 = 𝑖 ⟹ 𝑖𝑑 = −𝑖2 𝑖𝑜
𝑁2 1
𝑁1 0
− 𝑣2 = 𝑣𝑐 ⟹ 𝑣𝐿𝑚 = −𝑣1 = − 𝑣2
𝑁2 ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Kuplajlı endüktansın gerilimi,
0
𝑑𝑖𝑚 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐
𝑉𝑠 = 𝐿𝑚 , 0 < 𝑡 < 𝑘𝑇 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
𝑑𝑡 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 − 𝐼𝑜
𝑑𝑖𝑚 0
−𝑎𝑉𝑜 = 𝐿𝑚 , 𝑘𝑇 < 𝑡 < 𝑇 −𝐼𝑜
𝑑𝑡
∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
Endüktans akımın artma ve azalma miktarlarından, 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 − 𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 ∆𝐼𝑚,𝑜𝑛 0
𝑉𝑠 = 𝐿𝑚 = 𝐿𝑚 , 0 < 𝑡 < 𝑘𝑇
𝑡1 𝑘𝑇 𝑖𝑜
𝐼𝑜
𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 ∆𝐼𝑚,𝑜𝑓𝑓 0

−𝑎𝑉𝑜 = 𝐿𝑚 = 𝐿𝑚 , 𝑘𝑇 < 𝑡 < 𝑇
𝑡2 𝑇 1−𝑘
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
∆𝐼𝑚,𝑜𝑛 + ∆𝐼𝑚,𝑜𝑓𝑓 = 0 olduğuna göre,
0
𝑉𝑠 𝑎𝑉𝑜 ∆𝐼𝑐
∆𝐼𝑚,𝑜𝑛 = 𝑘𝑇 , ∆𝐼𝑚,𝑜𝑓𝑓 = −𝑇 1 − 𝑘 𝑖𝑐
𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
𝐿𝑚 𝐿𝑚
𝑉𝑠 𝑎𝑉𝑜 0
𝑘𝑇 −𝑇 1−𝑘 =0 −𝐼𝑜
𝐿𝑚 𝐿𝑚 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐
𝑘 𝑉𝑠 𝑘 𝑁2 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
𝑉𝑜 = = 𝑉 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
1 − 𝑘 𝑎 1 − 𝑘 𝑁1 𝑠 0
𝐼𝑜
elde edilir. Devrenin kayıpsız olduğunu varsayarsak, 𝑖𝑜
𝑘 𝑁2 0
𝐼𝑠 = 𝐼
1 − 𝑘 𝑁1 𝑜 ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Kuplajlı endüktans akımındaki dalgalanma miktarı,
0
1 ∆𝐼𝑐
∆𝐼𝑚,𝑜𝑛 = ∆𝐼𝑚,𝑜𝑓𝑓 = ∆𝐼𝑚 ∨ 𝑇 = = 𝑡1 + 𝑡2 𝑖𝑐
𝑓 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
∆𝐼𝑚 𝐿𝑚 ∆𝐼𝑚 𝐿𝑚 0
𝑡1 = , 𝑡2 = −𝐼𝑜
𝑉𝑠 𝑎𝑉𝑜 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐
1 ∆𝐼𝑚 𝐿𝑚 ∆𝐼𝑚 𝐿𝑚 ∆𝐼𝑚 𝐿𝑚 𝑉𝑠 + 𝑎𝑉𝑜 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
𝑇= = + = 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
𝑓 𝑉𝑠 𝑎𝑉𝑜 𝑎𝑉𝑠 𝑉𝑜 0
𝑉𝑠 𝑎𝑉𝑜 𝐼𝑜
𝑖𝑜
∆𝐼𝑚 = 𝑘 = 1−𝑘
𝑓𝐿𝑚 𝑓𝐿𝑚 0
şeklindedir. ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Ortalama kuplajlı endüktans akımı,
0
𝐼𝑜 𝑘 𝐼𝑜 𝐼𝑜 𝐼𝑜
𝐼𝑚 = 𝐼𝑠 + = + = 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐
𝑎 1−𝑘 𝑎 𝑎 1−𝑘 𝑎 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
𝑉𝑜 𝑘𝑉𝑠 0
𝐼𝑚 = = 2 −𝐼𝑜
𝑎 1 − 𝑘 𝑅 𝑎 1 − 𝑘 2𝑅
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
olur. Buna göre, 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
∆𝐼𝑚 𝑘𝑉𝑠 𝑉𝑠 0
𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 = 𝐼𝑚 + = 2 + 𝑘
2 𝑎 1 − 𝑘 2𝑅 2𝑓𝐿𝑚 𝑖𝑜
𝐼𝑜
∆𝐼𝑚 𝑘𝑉𝑠 𝑉𝑠 0
𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 = 𝐼𝑚 − = 2 − 𝑘
2 𝑎 1 − 𝑘 2𝑅 2𝑓𝐿𝑚
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Kararlı durumda kondansatör geriliminin artma ve
0
azalma miktarları eşit olduğundan, sadece 0 < 𝑡 < 𝑡1
𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐
aralığından gidilerek, 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
1 1 0
𝑣𝑐 = න 𝑖𝑐 𝑑𝑡 ⟹ ∆𝑉𝑐 = 𝐴𝐼𝑐𝑛 −𝐼𝑜
𝐶 𝐶 𝐴𝐼𝑐𝑛 ∝ ∆𝑉𝑐
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
1 1 𝑉𝑜 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
∆𝑉𝑐 = 𝐼𝑜 𝑘𝑇 = 𝑘𝑇 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
𝐶 𝐶𝑅 0
𝑉𝑜 ∆𝑉𝑜 𝑘 𝑖𝑜
𝐼𝑜
∆𝑉𝑜 = 𝑘 ⟹ =
𝑓𝑅𝐶 𝑉𝑜 𝑓𝑅𝐶 0
şeklinde bulunur. ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
2𝐼𝑚
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Kuplajlı endüktans akımının sürekli olması için:
0
Ortalama kuplajlı endüktans akımı 𝐼𝑚 ise dalgalanma 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐
akımının kritik değeri ∆𝐼𝑚 = 2𝐼𝑚 olur. Buna göre, 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
daha önce elde edilen tanımlardan, 0
−𝐼𝑜
𝑉𝑠 2𝑘𝑉𝑠
𝑘 = 2𝐼𝑚 = 2 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑓𝐿𝑚 𝑎 1 − 𝑘 2𝑅 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
yazılır. Buradan kritik 𝐿𝑚 endüktans değeri, 0

𝑎2 1 − 𝑘 2𝑅 𝑖𝑜
𝐼𝑜
𝐿𝑐 = 𝐿𝑚 =
2𝑓 0

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Kondansatör geriliminin sürekli olması için:
0
Ortalama kondansatör gerilimi 𝑉𝑐 ise kondansatör 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐
dalgalanma geriliminin kritik değeri ∆𝑉𝑐 = 2𝑉𝑐 olur. 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
Buna göre, daha önce elde edilen tanımlardan, 0
−𝐼𝑜
𝑉𝑜 2𝑉𝑐
𝑘 = 2𝑉𝑐 = 2𝑉𝑜 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑓𝑅𝐶 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
yazılır. Buradan kritik kondansatör değeri, 0

𝑘 𝑖𝑜
𝐼𝑜
𝐶𝑐 = 𝐶 =
2𝑓𝑅 0

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Anahtar gerilimi, 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛
0
−𝑣𝑠 + 𝑣1 + 𝑣𝑄 = 0
𝑁1 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
𝑣𝑄 = 𝑣𝑠 − 𝑣1 = 𝑣𝑠 − 𝑣2 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 − 𝐼𝑜
𝑁2 0
−𝐼𝑜
𝑁1 𝑁1 𝑘 𝑁2
𝑣𝑄 = 𝑣𝑠 − −𝑣𝑜 = 𝑣𝑠 + 𝑣 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑁2 𝑁2 1 − 𝑘 𝑁1 𝑠 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
𝑣𝑠 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
𝑣𝑄 = 0
1−𝑘 𝐼𝑜
Buna göre, 𝑖𝑜
𝑣𝑠 0
𝑣𝑄,𝑟𝑎𝑡𝑒𝑑 >
1−𝑘 ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− 𝐼𝑚
− 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Diyot gerilimi, 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛
0
𝑣2 + 𝑣𝑑 + 𝑣𝑜 = 0
𝑁2 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
𝑣𝑑 = −𝑣2 − 𝑣𝑜 = − 𝑣1 − 𝑣𝑜 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 − 𝐼𝑜
𝑁1 0
Buna göre, −𝐼𝑜
𝑁2 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑑,𝑟𝑎𝑡𝑒𝑑 > 𝑣 + 𝑣𝑜 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
𝑁1 1 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
Anahtar ve diyot için elde edilen bu gerilim değerleri, 0

𝐼𝑜
elemanların tıkama durumunda üzerinde bloke edeceği 𝑖𝑜
gerilimlerdir. Tasarım aşamasında devre elemanları bu 0
gerilim değerlerinden büyük seçilmelidir. ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− − 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1 𝐼𝑚
𝑄 𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Sürekli çalışma modunda, anahtar sekonder taraftaki

akım sıfıra inmeden tekrar iletime sokulur. Aksi halde 0
kesikli çalışma modu oluşur. 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
Sürekli çalışma modu, aynı 𝐼𝑀,𝑚𝑎𝑥 değeri için daha 0

−𝐼𝑜
yüksek güç kapasitesi sağlayabilir. Yani, aynı çıkış güç
değerleri için kesikli çalışma modundaki akımın tepe 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
değeri sürekli çalışma moduna göre çok daha 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
yüksektir. Bu nedenle, kesikli çalışma modu için, 0
𝐼𝑜
▪ Daha yüksek akım taşıyabilen anahtar kullanılır. 𝑖𝑜
▪ Anahtar kesime giderken 𝑑𝑣Τ𝑑𝑡 oranı sürekli 0
çalışma moduna göre daha yüksektir.
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
Flyback Dönüştürücü – Genel Değerlendirme
𝑇
+ +
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑄
+
Yük +𝑉𝑠
− 0
𝑣𝑠 − + 𝑁1
− − 𝑉
𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1 𝐼𝑚
𝑄 𝑎= = =
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2
− 0
Flyback dönüştürücülerde, kesikli çalışma modu

sürekli moda göre daha çok tercih edilir. Çünkü, 0
𝑎𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑜
▪ Kesikli çalışma modunda mıknatıslama endüktansı
nispeten daha küçüktür. Bu nedenle, giriş 0
gerilimindeki ve yükteki ani değişimlerin çıkışta −𝐼𝑜
yarattığı geçici değişimler nispeten düşük kalır. 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

Yani, dönüştürücünün tepki (cevap) hızı artar. 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
▪ Sürekli çalışma modu için açık çevrim transfer 0
𝐼𝑜
fonksiyonunda düzlemin sağ tarafında bir sıfır 𝑖𝑜
vardır. Bu durumda geribeslemeli denetim 0
devresinin tasarımı zorlaşır.
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
Flyback Dönüştürücü – Genel Değerlendirme
𝑖𝑠 𝐿𝜎1 𝑣𝑐𝑟
+
𝑁1 𝑁2 CCM
𝑖𝑚 + 𝑖1 𝑖2 − 𝑣𝑐
𝑅𝑠 𝐶𝑠 DCM
𝐿𝑚 𝑣1 𝑣2
0
𝑇
𝑣𝑠 𝐷𝑠 − + 𝑡1 𝑡2
𝑅𝐶𝐷 𝑄
𝑪
Snubber 0 𝑘𝑇 𝑇
𝑄 𝑣𝐿𝑚
+𝑉𝑠
𝑮 0
𝑬
− 𝑁1
− 𝑉
𝐼𝑚 𝑁2 𝑐
∆𝐼𝑚
𝑖𝑚
Flyback dönüştürücülerin kararlı çalışma durumunda, 𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥
𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛
kuplajlı endüktansa uygulanan gerilimin pozitif ve
negatif alanları eşittir. Yani, 𝐿𝑚 endüktansının aldığı ve 0
verdiği enerji eşittir. Bu durumda, bir resetlenme (𝑖𝑚 𝑖𝐶𝐸 , 𝑖𝑠 𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥
akımının sıfırlanması) sorunu oluşmaz. 𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛
Dönüştürücünün analizi yapılırken transformatörün 0

primer kaçak endüktansı ihmal edilmiştir. Fakat,
uygulamada kaçak endüktansa karşı koruma yapılması 𝑣𝐶𝐸 𝑁1
𝑉𝑠 + 𝑉
oldukça önemli ve zorunludur. 𝑁2 𝑐
Devredeki parazitik etkilere karşı anahtarı korumak 0

için şekildeki gibi 𝑅𝐶𝐷 snubber devresi kullanılmalıdır.
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
Forward Dönüştürücü
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝑖𝑜 𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷1 𝑖𝑑1 𝐿 𝑖𝐿 𝑖𝑜
+ +
𝑆1 + + 𝑆2 + +
+ 𝑖𝑑2 𝑖𝑐
+ +
𝑣𝑠 𝑖𝑚 ≪ 𝑖𝑠 𝑣1 𝑣2 𝑣𝑜 𝑅𝐿 𝑣1 𝑣2 𝐷2 𝑣𝑐 Yük 𝑣𝑜
− −
−
− − 𝑣𝑠 − − −
ideal transformatör
Buck regülatör
𝑁1 𝑣𝑠 𝑖𝑜 𝑁1 𝑄
𝑎= = =
𝑁2 𝑣𝑜 𝑖𝑠 𝑁2
−
Genel Özellikler
▪ Düşüren (buck) regülatörün izoleli bir türü olan forward dönüştürücüde, anahtarın iletim
aralığında DA kaynak bir transformatör ile izole edilerek endüktansa uygulanır. Transformatöre
göre düşüren regülatörün 𝑄 anahtarı giriş ve 𝐷 diyotu ile 𝐿 endüktansı ise çıkış tarafındadır.
▪ Bu dönüştürücüde transformatör, flyback dönüştürücüden farklı olarak tam bir ideal
transformatör gibi davranır ve sıkı kuplajlıdır. Yani, enerji mıknatıslama endüktansında depo
edilmez. Ayrıca, mıknatıslama akımı 𝑖𝑚 ana akıma göre oldukça küçüktür. Bu dönüştürücüde
transformatör sadece anahtar iletimde iken enerji aktarır ve mıknatıslama akımı tek yönlüdür.
▪ Forward dönüştürücü, normal transformatörlü ve izoleli en basit dönüştürücü olarak bilinir, ancak
transformatör kullanımından kaynaklanan sınırlamalar vardır ve tipik olarak 100 𝑊 ile 200 𝑊
arasındaki uygulamalar için kullanılabilir.

Güç Elektroniği
𝑇
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷1 𝑖𝑑1 𝐿 𝑖𝐿 𝑖𝑜 CCM 𝑡1 𝑡2
+ +
+ + 𝑄
𝑖𝑑2 𝑖𝑐 DCM 0 𝑘𝑇 𝑇
+ 𝑣𝐿
𝑣1 𝑣2 𝐷2 𝑣𝑐 Yük 𝑣𝑜
−
0
𝑣𝑠 − − − 𝑖𝑠
𝑄
0
𝑖𝑑2
−
0
𝑖𝐿
Mod ①–②
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷1 𝑖𝑑1 𝐿 𝑖𝐿 𝑖𝑜 0
+ +
+ + 𝑖𝑐
𝑖𝑑2 𝑖𝑐 0
+
− 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
𝑣𝑠 − − −
0
𝑄 𝑖𝑜
0
−
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑣1 𝑣2 𝐷2 𝑣𝑐 Yük 𝑣𝑜 𝑉 − 𝑉𝑐
𝑁1 𝑠
−
0
𝑣𝑠 − − −𝑉𝑐
− 𝑖𝑠 𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
𝑄
0
𝑖𝑑2 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
− 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
0
∆𝐼𝐿 𝐼𝐿 = 𝐼𝑜
Kararlı Durumda: 𝑖𝐿 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
▪ Endüktans akımı periyodiktir. 0
𝑖𝐿 𝑡 + 𝑇 = 𝑖𝐿 𝑡 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
▪ Ortalama endüktans gerilimi sıfırdır. 0
𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
𝑇
1 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝐿 = න 𝑣𝐿 𝑡 𝑑𝑡 = 0 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
𝑇 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
0
0
Bu şu anlama gelir; endüktansın aldığı ve verdiği 𝐼𝑜
enerji miktarları eşittir. Yani, endüktans geriliminin 𝑖𝑜
pozitif ve negatif alanları eşittir, endüktans 0
akımındaki artma ve azalma miktarları eşittir. ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄
0
0
▪ Ortalama kondansatör akımı sıfırdır. 0
𝑇
1 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
𝑖𝑐 = න 𝑖𝑐 𝑡 𝑑𝑡 = 0 0
𝑇 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
0
Bu şu anlama gelir; kondansatörün aldığı ve verdiği 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
enerji miktarları eşittir. Yani, kondansatör akımının 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
pozitif ve negatif alanları eşittir, kondansatör 0

geriliminin artma ve azalma miktarları eşittir. 𝑖𝑜
𝐼𝑜
▪ Devrenin kayıpsız olduğu varsayılır. 0

𝑃𝑠 = 𝑃𝑜 (ideal) , 𝑃𝑠 = 𝑃𝑜 + 𝑃𝑙𝑜𝑠𝑠 (nonideal) ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄
0
0
▪ Çıkış gerilimi, kondansatör üzerindeki gerilimdir. Bu 0
durumda, 𝑉𝑜 = 𝑉𝑐 olur.
𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
▪ Yükteki dalgalanma akımı ∆𝐼𝑜 ihmal edilecek ölçüde 0
ise yük akımı sabit kabul edilir. Yük akımının sabit 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
kalması kondansatör akımı ile sağlanır. Yani, yük 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐
akımına göre endüktans akımının eksik ya da fazla 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
olması durumlarında, kondansatör şarj ya da deşarj 0
olarak sürekliliği sağlar. 𝐼𝑜
𝑖𝑜
▪ Endüktans üzerinden geçen akım, yük akımı ile
0
aynıdır. Bu durumda, 𝐼𝑜 = 𝐼𝐿 olur.
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄
0
0
▪ Dönüştürücünün analizinde transformatörün 𝑖𝑚 0
mıknatıslama akımı ihmal edilecektir. Ancak,
𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
uygulamada transformatörün mıknatıslama akımı, 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
0
dönüştürücünün düzgün bir şekilde çalışması için göz 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
önüne alınmalıdır. Çünkü, 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

• Anahtar iletimde iken 𝑖𝑚 akımı artar. Anahtar 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
kesime girdiğinde ise bu 𝑖𝑚 akımı resetlenmelidir. 0
Aksi durumda, transformatörün 𝐿𝑚 endüktansında 𝐼𝑜
𝑖𝑜
biriken enerji çekirdeğin doyuma girmesine ve
anahtarların zarar görmesine neden olur. 0
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1
𝑎= = = 0
𝑁2 𝑣2 𝑖1 𝑁2 𝑖𝑑2 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
0
𝑖𝐿
Mod ① 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
+ + ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
+ + 𝑖𝑐
+ 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
− ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
𝑣𝑠 − − 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
−
0
𝑁1 𝑁1
𝑄 𝑖𝑑1 = 𝑖𝑠 ⟹ 𝑖𝑑1 = 𝑖𝐿 = 𝑖 𝐼𝑜
𝑁2 𝑁2 𝑠 𝑖𝑜
𝑁2 0
− −𝑣2 + 𝑣𝐿 + 𝑣𝑐 = 0 ⟹ 𝑣𝐿 = 𝑣 − 𝑣𝑐
𝑁1 𝑠 ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1
𝑎= = = 0
0
𝑖𝐿
Mod ② 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
+ − − + 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
+ 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
− ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
𝑣𝑠 + + 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
−
0
𝑄 𝐼𝑜
𝑣𝐿 + 𝑣𝑐 = 0 ⟹ 𝑣𝐿 = −𝑣𝑐 𝑖𝑜
0
−
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1
𝑎= = = 0
0
𝑖𝐿
Endüktans gerilimi, 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
𝑉𝑠 𝑑𝑖𝐿 0
− 𝑉𝑜 = 𝐿 , 0 < 𝑡 < 𝑘𝑇
𝑎 𝑑𝑡 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
𝑑𝑖𝐿 0
−𝑉𝑜 = 𝐿 , 𝑘𝑇 < 𝑡 < 𝑇 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
𝑑𝑡 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
Endüktans akımın artma ve azalma miktarlarından, 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
𝑉𝑠 𝐼𝐿𝑚𝑖𝑛 − 𝐼𝐿𝑚𝑎𝑥 ∆𝐼𝐿,𝑜𝑛 0
− 𝑉𝑜 = 𝐿 =𝐿 , 0 < 𝑡 < 𝑘𝑇
𝑎 𝑡1 𝑘𝑇 𝐼𝑜
𝑖𝑜
𝐼𝐿𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝐿𝑚𝑖𝑛 ∆𝐼𝐿,𝑜𝑓𝑓
−𝑉𝑜 = 𝐿 =𝐿 , 𝑘𝑇 < 𝑡 < 𝑇 0
𝑡2 𝑇 1−𝑘
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1
𝑎= = = 0
0
∆𝐼𝐿,𝑜𝑛 + ∆𝐼𝐿,𝑜𝑓𝑓 = 0 olduğuna göre, 𝑖𝐿 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
1 𝑉𝑠 𝑉𝑜 0
∆𝐼𝐿,𝑜𝑛 = 𝑘𝑇 − 𝑉𝑜 , ∆𝐼𝐿,𝑜𝑓𝑓 = −𝑇 1 − 𝑘
𝐿 𝑎 𝐿 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
1 𝑉𝑠 𝑉𝑜 0
𝑘𝑇 − 𝑉𝑜 − 𝑇 1 − 𝑘 =0 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
𝐿 𝑎 𝐿 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
𝑉𝑠 𝑁2 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
𝑉𝑜 = 𝑘 = 𝑘 𝑉𝑠 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
𝑎 𝑁1
0
elde edilir. Devrenin kayıpsız olduğunu varsayarsak, 𝐼𝑜
𝑖𝑜
𝑁2
𝐼𝑠 = 𝑘 𝐼𝑜 0
𝑁1
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1
𝑎= = = 0
0
Endüktans akımındaki dalgalanma miktarı, 𝑖𝐿 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
1 0
∆𝐼𝐿,𝑜𝑛 = ∆𝐼𝐿,𝑜𝑓𝑓 = ∆𝐼𝐿 ∨ 𝑇 = = 𝑡1 + 𝑡2
𝑓 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
𝑎∆𝐼𝐿 𝐿 ∆𝐼𝐿 𝐿 0
𝑡1 = , 𝑡2 = 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
𝑉𝑠 − 𝑎𝑉𝑜 𝑉𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜
𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
1 𝑎∆𝐼𝐿 𝐿 ∆𝐼𝐿 𝐿 ∆𝐼𝐿 𝐿𝑉𝑠
𝑇= = + = 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
𝑓 𝑉𝑠 − 𝑎𝑉𝑜 𝑉𝑜 𝑉𝑜 𝑉𝑠 − 𝑎𝑉𝑜 0
𝑉𝑠 𝑉𝑜 𝐼𝑜
∆𝐼𝐿 = 𝑘 1 − 𝑘 = 1−𝑘 𝑖𝑜
𝑎𝑓𝐿 𝑓𝐿
0
şeklindedir. ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1
𝑎= = = 0
0
𝑖𝐿 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
Ortalama endüktans akımı, 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
𝑉𝑜 0
𝐼𝐿 = 𝐼𝑜 = ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
𝑅 𝑖𝑐
olur. Buna göre, 0
∆𝐼𝐿 1 1−𝑘 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

𝑣𝑐 , 𝑣𝑜
𝐼𝐿𝑚𝑎𝑥 = 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥 = 𝐼𝐿 + = 𝑉𝑜 + 𝑉𝑐𝑚𝑎𝑥
2 𝑅 2𝑓𝐿 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
0
∆𝐼𝐿 1 1−𝑘 𝐼𝑜
𝐼𝐿𝑚𝑖𝑛 = 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛 = 𝐼𝐿 − = 𝑉𝑜 − 𝑖𝑜
2 𝑅 2𝑓𝐿
0
elde edilir.
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑇
+ +
+ + 𝑄
+ 𝑣𝐿 𝑁2
𝑁1 𝑠
−
0
𝑄 𝑁1 𝑣1 𝑖2 𝑁1
𝑎= = = 0
0
Buck regülatör için elde edilen diğer eşitliklerden, 𝑖𝐿 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
▪ Çıkış kondansatör geriliminin dalgalanma miktarı, 0
∆𝐼𝐿 𝑉𝑜 ∆𝑉𝑜 1−𝑘 𝑖𝑐 ∆𝐼𝑐 = ∆𝐼𝐿
∆𝑉𝑜 = = 1−𝑘 ⟹ = 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
8𝑓𝐶 8𝑓 2 𝐿𝐶 𝑉𝑜 8𝑓 2 𝐿𝐶 0
▪ Endüktans akımının ve kondansatör geriliminin 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

sürekli olması için kritik endüktans ve kondansatör 𝑉𝑐𝑚𝑖𝑛
değerleri, 0
1−𝑘 𝑅 1−𝑘 𝐼𝑜
𝐿𝑐 = 𝐿 = , 𝐶𝑐 = 𝐶 = 𝑖𝑜
2𝑓 16𝑓 2 𝐿
0
benzer şekilde bulunabilir. ① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği
𝑖𝑠 𝑖1 𝑁1 𝑁2 𝑖2 𝑖𝑠 𝑖1 𝑁1 𝑁2 𝑖2
+ +
𝑖𝑚 + + 𝑖𝑚 + +
𝐿𝑚 𝑣1 𝑣2 𝐿𝑚 𝑣1 𝑣2
𝑣𝑠 𝑣𝑠
− − − −
ideal transformatör 𝑖3 𝐷3 𝑁
3
𝑄 Transformatörün
𝑄 resetlenmesi
−
−
𝑇 𝑡1 = 𝑡𝑜𝑛 𝑡2 = 𝑡𝑜𝑓𝑓
𝑡1 𝑡2
Pratikte dönüştürücünün düzgün bir şekilde çalışması 𝑄
için 𝑖𝑚 mıknatıslama akımı göz önüne alınmalıdır. 0 𝑘𝑇 𝑇
𝑣𝐿𝑚
Transformatörün mıknatıslama akımı, her periyotta 𝑡𝑚
𝑉𝑠
anahtar kesime girdiğinde sıfırlanması 0

(resetlenmesi) gerekir. Aksi takdirde, transformatör −
𝑁1
𝑉
𝑁3 𝑠
doyuma girer ve dönüştürücünün hatalı çalışmasına 𝑖𝑠 𝑖𝑠
𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
neden olur. 𝑖𝑚
Transformatörün çekirdeği üzerinde biriken manyetik 0

enerjinin geri alınıp girişteki kaynağa gönderilmesine 𝑖1
𝑖𝐿
olanak sağlayan bir yaklaşım yukarıdaki şekilde 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
verilmiştir. Bunun için üçüncü bir mıknatıslığı giderme 0
(sıfırlama) sargısına ihtiyaç vardır.

Güç Elektroniği
𝑖𝑠 𝑖1 𝑁1 𝑁2 𝑖2 𝐷1 𝑖3 𝑖1 𝑁1 𝑁2 𝑖2 𝐷1
+ + +
+ − −
𝑖𝑚 𝑖𝑚
𝑣𝑠 − −
𝑣𝑠 + +
𝑖3 𝐷3 𝑁3 𝑣𝐿𝑚 = 𝑣1 𝑖3 𝐷3 𝑁3 𝑣𝐿𝑚 = −𝑣1
𝑄 − 𝑄 + 𝑁1
𝑣3 𝑣1 = 𝑣𝑠 𝑣3 𝑣3 = 𝑣𝑠 ⟹ 𝑣1 = 𝑣
−
+
− − 𝑁3 𝑠
𝑡1 𝑡2
Anahtar iletime girdiğinde, 𝑖𝑚 sıfırdan tepe değerine 𝑄
doğrusal bir şekilde yükselir. Anahtar kesime girdiğinde 𝑣𝐿𝑚
0 𝑘𝑇 𝑇
ise 𝑖1 = −𝑖𝑚 olur. Şekilde verilen akım yollarına göre, 𝑡𝑚

𝑉𝑠
0
𝑁1 𝑖1 + 𝑁3 𝑖3 = 𝑁2 𝑖2 𝑁1
− 𝑉
𝑁3 𝑠
yazılır. 𝐷1 diyotu ters kutuplandığından, 𝑖2 = 0’dır. Bu 𝑖𝑠 𝑖𝑠
𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
durumda, 𝑖𝑚
𝑁1 0
𝑖3 = 𝑖
𝑁3 𝑚 𝑖𝐿
𝑖1
elde edilir. Böylece, mıknatıslama akımı 𝐷3 diyotu 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
üzerinden girişteki DA kaynağa aktarılır. 0

Güç Elektroniği
𝑖𝑠 𝑖1 𝑁1 𝑁2 𝑖2 𝐷1 𝑖3 𝑖1 𝑁1 𝑁2 𝑖2 𝐷1
+ + +
+ − −
𝑖𝑚 𝑖𝑚
𝑣𝑠 − −
𝑣𝑠 + +
𝑖3 𝐷3 𝑁3 𝑣𝐿𝑚 = 𝑣1 𝑖3 𝐷3 𝑁3 𝑣𝐿𝑚 = −𝑣1
𝑄 − 𝑄 + 𝑁1
𝑣3 𝑣1 = 𝑣𝑠 𝑣3 𝑣3 = 𝑣𝑠 ⟹ 𝑣1 = 𝑣
−
+
− − 𝑁3 𝑠
𝑡1 𝑡2
Transformatörün mıknatıslığı bittiğinde, 𝑖𝑚 = 0 ve 𝑄
𝑣𝐿𝑚 = 0 olur. Mıknatıslama endüktansı geriliminin 𝑣𝐿𝑚
0 𝑘𝑇 𝑇
ortalama değeri sıfır olması gerekeceğinden, 𝑡𝑚

𝑉𝑠
𝑡𝑚 𝑁3 0
= 𝑘 −
𝑁1
𝑉
𝑇 𝑁1 𝑖𝑠 𝑁3 𝑠
𝑖𝑠 𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
elde edilir. Eğer transformatörün mıknatıslığı sonraki 𝑖𝑚
periyotun tam başında bitirse, 0

𝑡𝑚 𝑇 − 𝑘𝑇 𝑖1
= =1−𝑘 𝑖𝐿 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
𝑇 𝑇 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
yazılabilir. 0

Güç Elektroniği
𝑖𝑠 𝑖1 𝑁1 𝑁2 𝑖2 𝐷1 𝑖3 𝑖1 𝑁1 𝑁2 𝑖2 𝐷1
+ + +
+ − −
𝑖𝑚 𝑖𝑚
𝑣𝑠 − −
𝑣𝑠 + +
𝑖3 𝐷3 𝑁3 𝑣𝐿𝑚 = 𝑣1 𝑖3 𝐷3 𝑁3 𝑣𝐿𝑚 = −𝑣1
𝑄 − 𝑄 + 𝑁1
𝑣3 𝑣1 = 𝑣𝑠 𝑣3 𝑣3 = 𝑣𝑠 ⟹ 𝑣1 = 𝑣
−
+
− − 𝑁3 𝑠
𝑡1 𝑡2
Bu durumda verilen 𝑁3 Τ𝑁1 çevirme oranı için izin 𝑄
verilen maksimum doluluk oranı aşağıdaki gibi olur. 𝑣𝐿𝑚
0 𝑘𝑇 𝑇
𝑉𝑠
𝑁3 𝑡𝑚
1 − 𝑘𝑚𝑎𝑥 = 𝑘 0
𝑁1 𝑚𝑎𝑥 𝑁1
− 𝑉
1 𝑖𝑠 𝑁3 𝑠
𝑖𝑠
𝑘𝑚𝑎𝑥 = 𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
1 + 𝑁3 Τ𝑁1 𝑖𝑚
Eşit sarımlı sıfırlama ve primer sargıları 𝑁1 = 𝑁3 için 0

maksimum doluluk oranı 0.5’e eşittir. Transformatörün 𝑖𝐿
𝑖1
doyuma girmesini önlemek için 𝑘 doluluk oranı, 𝑎𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
0 < k < 0.5 0

Güç Elektroniği
Forward Dönüştürücü – Genel Değerlendirme
𝑖𝑠 𝑁1 𝑁2 𝐷1 𝑖𝑑1 𝐿 𝑖𝐿 𝑖𝑜 CCM DCM
+ +
+ + 𝑣𝑐𝑟
𝑖𝑑2 𝑖𝑐
+
𝐷3 𝑣1 𝑣2 𝐷2 𝑣𝑐 Yük 𝑣𝑜
− 𝑣𝑐
𝑣𝑠
− − −
0
𝑇
𝑁3
𝑄 𝑡1 𝑡2
𝑄
− 0 𝑘𝑇 𝑇
𝑣𝐿𝑚
𝑉𝑠
𝑡𝑚
Flyback dönüştürücünün aksine, forward dönüştürücü 0
sürekli çalışma modunda çalıştırılır. Kesikli çalışma −
𝑁1
𝑉
𝑁3 𝑠
modunda forward dönüştürücünün kontrolü çıkış 𝑖𝐶𝐸 , 𝑖𝑠 𝐼𝑠𝑚𝑎𝑥
süzgecinden kaynaklanan çift kutuptan dolayı zorlaşır. 𝐼𝑠𝑚𝑖𝑛
𝑖𝑚
Forward dönüştürücünün transformatörü, flyback 0
dönüştürücüdeki gibi enerji depolamadığından aynı
çıkış gerilimi için göreceli olarak daha küçük 𝑣𝐶𝐸 𝑁1
tasarlanabilir. 𝑉𝑠 + 𝑉
𝑁3 𝑠
Gerçekte, primerin kaçak endüktansı nedeniyle kesime 𝑉𝑠
girme esnasında anahtara yüksek bir gerilim darbesi 0

gelir. Kaçak endüktansa karşı bir koruma yapılmalıdır.
① ② ① ② ① ②

Güç Elektroniği - (10) - DA-DA Dönüştürücüler - 3 - 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Güç Elektroniği - (10) - DA-DA Dönüştürücüler - 3 - 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giresun Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA

Yasal Uyarı: Bu ders notu aşağıda verilen kaynaklar kullanılarak hazırlanmıştır.

DA-DA Dönüştürücüler/DA Kıyıcılar

Kıyıcı türü DA-DA dönüştürücüler Anahtarlamalı DA Güç Kaynakları – 2

Anahtarlamalı Regülatörler Anahtarlamalı DA Güç Kaynakları – 1

Düşüren Yükselten Düşüren-Yükselten Cuk Geri yönlü İleri yönlü

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 2

Güç kaynakları aşağıdaki gereklilikleri karşılamalıdır. Doğrusal Güç Kaynağı

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 3

Anahtarlamalı güç kaynaklarının doğrusal güç 50𝐻𝑧

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 4

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 5

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 6

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 7

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 8

kalması kondansatör akımı ile sağlanır. Yani, yük 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

▪ Kuplajlı endüktans akımı, giriş akımı ile yük akımının 0

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 9

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 10

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 11

𝐼𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛 ∆𝐼𝑚,𝑜𝑓𝑓 0

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 12

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 13

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 14

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 15

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 16

yazılır. Buradan kritik 𝐿𝑚 endüktans değeri, 0

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 17

yazılır. Buradan kritik kondansatör değeri, 0

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 18

Anahtar gerilimi, 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 19

Diyot gerilimi, 𝑎𝐼𝑀𝑚𝑖𝑛

Anahtar ve diyot için elde edilen bu gerilim değerleri, 0

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 20

Sürekli çalışma modunda, anahtar sekonder taraftaki

Sürekli çalışma modu, aynı 𝐼𝑀,𝑚𝑎𝑥 değeri için daha 0

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 21

Flyback dönüştürücülerde, kesikli çalışma modu

yarattığı geçici değişimler nispeten düşük kalır. 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 22

Dönüştürücünün analizi yapılırken transformatörün 0

Devredeki parazitik etkilere karşı anahtarı korumak 0

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 23

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 24

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 25

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 26

pozitif ve negatif alanları eşittir, kondansatör 0

▪ Devrenin kayıpsız olduğu varsayılır. 0

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 27

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 28

önüne alınmalıdır. Çünkü, 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 29

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 30

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 31

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 32

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 33

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 34

∆𝐼𝐿 1 1−𝑘 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 35

▪ Endüktans akımının ve kondansatör geriliminin 𝑣𝑐 , 𝑣𝑜 ∆𝑉𝑐 𝑉𝑐 = 𝑉𝑜

2.06.2023 Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali USTA 36