Pagbabago sa Klima

 Climate Change – Pagbabago ng klima o panahon ay nagdudulot ng pagbabago sa lakas at haba ng tag-ulan,
nagdudulot ng heatwave, tagtuyo, matitinding bagyo, baha, sakit at pagkasira ng kapaligiran.
 Sakit Dulot ng Climate Change: Sunburn – Leptospirosis – Cholera – Diarrhea – Malaria at Dengue
 Climatologist – taong eksperto sa pag-aaral ng klima
 Geohazard – Ang isang katangian ng kapaligiran na maaaring magdulot ng malawakang pinsala at
kapahamakan.
 Panahon nagsimula Climate Change – Industrial (1700)
 Steam Engine – imbensyon ng tao nagpalala sa pagbabago ng klima.
 Global warming – Ang patuloy na pag-init ng mundo dala ng tumataas na kosentrasyon ng green house gases
sa ating atmospera
 Green House Gases – Ang gas compound na sumasagap ng init ng araw at inilalabas ito bilang infrared
radiation na naiipon sa ibabaw ng daigdig.
 Halimbawa:
o Water Vapor - sa pagsusunog nga langis, coal at iba pa. Usok ng sasakyan. Pagsabog ng Bulkan
o Carbon Monoxide - sa pagsusunog nga langis, coal at iba pa. Usok ng sasakyan. Pagsabog ng Bulkan
o Carbon Dioxide- natural na proseso ng paghinga ng tao at mga hayop
o Chlorofluorocarbon - kemikal na nakakasira sa ozone layer
o Methane – natural na proseso ng kapaligiran tulad ng mga nabubulok na bagay tulad ng mga basura,
dumi ng hayop at dayami ng palay
o Nitrous Oxide – paggamit ng mga komersiyal ng pataba, paggawa ng nitric acid at pagsunog ng
biomass

Mga Suliraning Pangkapaligiran ng na nagpapala ng Climate Change

 Konsepto ng Polusyon
o Point Pollution - Inilalarawan nito ang mga nahahawakan na sumisira nang direkta sa mga pinagmumulan ng
likas na yaman tulad ng mga anyong lupa at tubig. Halimbawa: Basura
o Fund Pollution - Polusyon na dulot ng mga bagay na posibleng tunawin at magbago sa mahabang panahon.
Halimbawa: Carbon Dioxide, Compost
o Stock Pollution - Polusyon na dulot ng mga kemikal na hindi kayang tunawin at mabago sa mahabang panahon.
Halimbawa: Lead, Plastic
o Non-stock Pollution - Polusyon na mahirap kontrolin dahil sa kawalan ng sapat na paraan para kontrolin ang
problema dahil sa karaniwan na itong nararanasan o mahirap kalabanin. Halimbawa: Fertilizers, Langis
 Mga Suliraning Pangkapaligiran sa Sariling Pamayanan
o Polusyon sa Hangin - Usok mula sa sasakyan, pabrika ng kemikal, paggamit ng pesticide at herbicide sa
agrikultura.
o Polusyon sa Tubig - Basura, kemikal mula sa tahanan, pabrika, oil spills ng barko, etc. Dynamite at Cyanide
Fishing
o Polusyon sa Lupa – Basura; Landfill at Land Conversion; Mine tailings – nakakalason heavy metals (cadmium,
lead at mercury)
o Pagkaubos ng mga Hayop at Halaman
o Pagkakalbo ng Kagubatan
o Paglaki ng Populasyon
 MGA NAGPAPALALA SA MGA PROBLEMANG PANGKAPALIGIRAN
o Maling Paraan ng Pagtatapon ng Basura; Patuloy ng pagputol ng mga puno sa kagubatan
o Ilegal ng pagmmimina at quarrying; Paggamit ng mga kemikal na nakasisira sa ating atmospera
o Malawakang paggamit ng teknolohiya; Maling paraan ng pagsasaka, pangingisda, at paghahayupan
o Kapabayaan at Trahedya
 Paglutas sa Suliranin ng Climate Change
o Pagtatanim ng mga Puno at Halaman - Nakababawas ng carbon dioxide at Nakatutulong magpalamig ng lugar
o Pagbawas sa Paggamit ng Enerhiya - Pagtipid ng kuryente; Gumamit ng Compact fluorescent light (CFL) at
Light emitting diodes (LED Lights); Magtipid ng Tubig; Insulation; Maglakad o Magbisekleta o Gumamit ng solar
o electric power vehicles
o Paggamit ng alternatibong enerhiya – Solar Panels, Windmill, Geothermal, Hydroelectric, Wave and Tidal
Power
o Pag-iwas o Pagbabawas ng Pagsusunog ng basura; Pagpapanatiling Malinis ang kapaligiran; Pagreresiklo ng
mga Bagay; Pag-iwas gumamit ng plastic at nakalasong kemikal
o Renewable (Sikat ng araw, hangin, Lupat at Tubig) at Non – Renewable Resources (Langis, Nukleyar, Uling)
  Pitong Prinsipyong Pangkalikasan: Nature knows Best, All forms of Life is Important, Everything is connected to
everything else, Everything Changes, Everything must go somewhere, Our Earth is Finite, and Nature is beautiful
and we are sterwards of God’s Creation.

Kawalan ng Trabaho
 Populasyon - Tumutukoy sa dami o bilang ng tao sa isang lugar
 Yamang-tao - Tumutukoy ito sa populasyon ng isang bansa na may kakayahang paunlarin ang sarili, ang kanilang
pamilya, at ang buong bansa.
 Unemployment - Nagaganap kapag ang tao na nasa wastong edad at may kakayahang magtrabaho ay walang
mahanap na trabaho.
o Uri ng Unemployment
 Frictional – nagaganap kapag ang tao ang lumipat ng trabaho at umalis sa kanyang kasalukuyan
trabaho
 Cyclical - Nagaganap kapag may krisis sa ekonomiya o bagsak ang negosyo ng isang negosyante
 Structural - Nagaganap kapag hindi tugma ang trabaho ng isang manggawa sa kayang kakayahan
 Seasonal - Nagaganap kapag ang trabaho ay bunga ng panahon at okasyon
 Unemployment Rate- Ito ay tinitignan ang dami ng walang trabaho na kabilang sa lakas paggawa o labor force. (15-60)
o Sa pagsukat ng unemployment rate, hindi isinasama ang mga susumusunod: Kabataan na edad 14 pababa;
Militar; Mga nasa institusyon (institutionalized); Discouraged Workers; Mga ayaw magtrabaho
 Underemployment - Mga taong nais magkaroon pa ng karagdagang oras/ karagdagang pagkakikitaan sa kanilang
kasalukuyang trabaho.
 Brain Drain - Kondisyon ng pag-alis ng mga tao sa bansa upang maghanap ng trabaho sa ibang bansa.
 Urbanisasyon – Tumutukoy sa paglaganap ng mga tao sa lungsod
 Migrasyon - Tumutukoy sa paglipat ng tirahan ng tao sa ibang pook sa loob ng kanyang bansa o sa ibang lupain o
bansa.
 Populasyong Umaasa o Dependency Ratio - Bahagi ng populasyon na umaasa sa taong may trabaho; edad 0-14 at 65
pataas
 Populasyong Nagtatrabaho o Work Force
o Lakas Paggawa o Labor Force - bahagi ng populasyon na may edad 15 pataas na may trabaho o empleyado
mapa-fulltime o partime.
 PSA - (Philippine Statistics Authority) – kumukuha ng mga estadistika tulad ng bilang ng tao

Dahilan ng Kawalan ng Trabaho

1. Kakulangan sa oportunidad na makapagtrabaho 6. Kakulangan sa kasanayan
2. Paglaki ng populasyon 7. Katamaran ng tao
3. Kawalan ng Pamahalaan ng komprehensibo at 8. Pananalasa ng kalamidad
pangmatagalang plano na makakalikha ng trabaho 9. Masalimuot na paraan para makapagtatag ng
4. Hindi tugma ang pinag-aralan o kwalipikasyon negosyo
5. Mababang sahod, kakaunting benipsyo at hindi 10. Katiwalian at Pamumulitika
maayos na kondisyon ng pinagtatrabahuhan.

Epekto ng Kawalan ng Trabaho

 Sa Pamahalaan
1. Dagdag gastos sa pamahalaan  Sa Mamamayan
2. Mababang halaga ng panggastos 6. Negatibong epekto sa kalusugan
3. Resesyon 7. Tensyon sa pamilya
4. Pagbaba ng tiwala sa pamahalaan 8. Pagbaba ng kalidad ng kakayahan
5. Pagtaas ng krimen 9. Pagbaba ng kalidad ng pamumuhay

Mga Ahensiya tumutulong sa kawalan ng Trabaho

DTI o Department of Trade and Industry - Sangay ng pamahalaan na nagpapaunlad ng mga industriya at kalakalan ng bansa.
Tumutulong sila na makaakit ng mga dayuhang mangangalakal na magtatag ng industriya sa ating bansa.
DOLE o Department of Labor and Employment - Pinamamahalaan nito ang mga patakaran at suliranin sa paggawa at empleyo.
Namamagitan ito sa mga hidwaan sa pagitan ng mga manggagawa at employer.
POEA o Philippine Overseas Employment Administration - Tumutulong na mabigyan ang mga Pilipino na magkaroon ng
disenteng trabaho abroad at nangangalaga sa kanilang proteksyon.
TESDA o Technical Education and Skills Development Authority - Ahensiya ng pamahalaan na tumutulong sa mga mamamayan
na mapaunlad ang kanilang kasanayan sa pamamagitan ng pag-aaral sa mga paaralang bokasyonal.
Good luck!