Cesarstwo Karola Wielkiego i Ottonów

Średniowiecze to czas wielu zmian, wydarzeń i konfliktów na arenie międzynarodowej.

Bez wątpienia w okresie tym ogromną rolę odegrały dwa cesarstwa. Było to imperium Karola
Wielkiego powstałe w IX w. oraz władane w X-XI w. przez członków dynastii Ludolfingów
cesarstwo Ottonów. Państwa te zapisały się na kartach historii jako jedne z najpotężniejszych
imperiów. Pod wieloma względami były do siebie podobne, jednak występowały też między
nimi liczne różnice.

1. Terytorium

Obydwa cesarstwa, Karola Wielkiego i Ottonów znajdowały się na obszarach Europy,

jednak różnił się ich zasięg terytorialny.

Cesarstwo Karola Wielkiego było jednym z największych imperiów, jakie powstały

w Europie średniowiecznej. Obejmowało ono większość terenów należących wcześniej do
cesarstwa zachodniorzymskiego- dawną Galię i dużą część Italii oraz ziemie znajdujące się na
wschód od Renu (m.in. dzisiejsze Niemcy, Francję, Beneluks, Szwajcarię, Austrię i północne
Włochy). Łącznie zajmowało ono powierzchnię około 1,8 miliona km².

Cesarstwo Ottonów natomiast obejmowało tereny Królestwa Niemiec, a w nim ziemie

saskie (w większości tereny dzisiejszych Niemiec, Czech, Polski oraz północnych Włoch).
Imperium to było mniejsze i miało powierzchnię około 0,5 miliona km².

2. Gospodarka

Cesarstwo Ottonów, które powstało po upadku państwa wschodniofrankijskiego,

rozwijało się na tle intensywnych zmagań wewnętrznych i zewnętrznych. W czasach Ottonów
przeprowadzono wiele reform, które miały na celu poprawienie gospodarki, a także
zapewnienie stabilności wewnętrznej. Wprowadzono m.in. system lenny, który polegał na
przekazywaniu ziemi i władzy przez cesarza na rzecz wasali, co wpłynęło na rozwój
rolnictwa, rzemiosła i handlu. Cesarstwo Ottonów rozwinęło także swoją flotę handlową
i zdobyło kontrolę nad ważnymi szlakami handlowymi. Dzięki temu powstały liczne miasta
i ośrodki rzemieślnicze, takie jak Kolonia, Magdeburg czy Ratyzbona.

Imperium Karola Wielkiego rozwijało się w czasach dużo wcześniejszych niż Cesarstwo
Ottonów, ale także z powodzeniem rozwijało gospodarkę. Podobnie jak Ottonowie, Karol
Wielki przeprowadził wiele reform, które miały na celu poprawienie sytuacji gospodarczej.
Wprowadził m.in. jednolitą jednostkę monetarną i zjednoczył system miar i wag. Dzięki temu
ułatwił handel i wymianę handlową na terenie całego imperium.

3. Polityka ogólna

Polityka Karola Wielkiego była bardzo wszechstronna i obejmowała wiele dziedzin.

Władca uważał, że jego misją jest szerzenie i obrona chrześcijaństwa. Wypełniał ją poprzez
podboje i przymusową chrystianizację kolejnych ludów. Dążył do zjednoczenia całej Europy
pod swoim rządem. Podbił wiele terytoriów, w tym Saksonię, Bawarię i Longobardię.
Pokonał również Awarów, którzy wraz z podporządkowanymi im Słowianami prowadzili
łupieżcze najazdy na cesarstwo. Dzięki licznym zwycięskim wojną monarchia Karola
Wielkiego rozrosła się do rozmiarów imperium obejmującego większą część Europy
Zachodniej. W kwestiach administracyjnych Karol Wielki wprowadził wiele reform,
m.in. podzielił swoje państwo na hrabstwa i utworzył marchie (obszary administracyjne
tworzone na terenach nadgranicznych szczególnie narażonych na ataki z zewnątrz). Powołał
także urząd missi dominici (byli to inspektorzy, którzy m.in. wizytowali hrabstwa,
kontrolowali działalność lokalnych władz i rozpatrywali apele od wyroków sądów).

Ottonowie w swojej polityce podjęli się odbudowy potęgi cesarstwa rzymskiego.

Otton I, tak jak jego ojciec Henryk I dążył do ograniczenia samodzielności możnowładców,
a także umocnienia autorytetu monarchy. Swoją władzę w państwie oparł na związkach
dynastycznych i Kościele. Toczył wiele walk i podbijał nowe tereny, narzucając im trybut
(daninę składaną zwycięskiemu władcy przez władcę podbitego państwa). W 955 r. na
Lechowym Polu ostatecznie pokonał Węgrów rabujących tereny Europy. O Ottonie I
w przychylny sposób pisze w swojej kronice biskup magdeburski Thietmar: „Za jego
panowania zajaśniał wiek złoty”. Jego następca, Otton II, prowadził wojnę z Arabami
o północne Włochy. Zmarł jednak w wieku zaledwie 28 lat, co zakończyło jego rządy
i osłabiło pozycję niemieckiego cesarstwa. Za czasów panowania Ottona III pojawiła się inna
koncepcja polityczna. Sformułował on program odnowienia uniwersalistycznego cesarstwa
rzymskiego, obejmującego całą chrześcijańską część Europy. Koncepcja ta zakładała
zjednoczenie czterech królestw: Germanii, Italii, Galii i Sclavinii (zachodniej
Słowiańszczyzny). Kraje te miały być równe sobie. Pomysł jednak upadł już pod koniec życia
cesarza.

4. Polityka względem papieża i Kościoła

Karol Wielki w wyniku swych podbojów zjednoczył niemal całą zachodnią Europę i stał
się najsilniejszym władcą chrześcijańskim. Mając taką potęgę, uważał się za obrońcę
i opiekuna Kościoła. Dążył zatem do jak największego wpływu i umocnienia swojego
autorytetu w jego strukturach. Było to stosunkowo łatwe ze względu na słabość papiestwa,
znajdującego się w trudnym położeniu z powodu nieustannego zagrożenia ze strony władców
longobardzkich. Potrzebowało ono militarnej opieki, którą Karol Wielki zapewniając mu
także wykorzystywał, uzależniając Kościół coraz bardziej od swej władzy. Gdy papież
Leon III został okaleczony i znieważony przez wrogów, cesarz udał się do Rzymu, by go
bronić i wspierać. Podczas mszy 25 grudnia 800 r. papież koronował Karola Wielkiego.
Skutkami tego było powstanie precedensu i wzoru koronacji cesarskiej- od tego czasu cesarzy
zachodnich koronowali w Rzymie papieże.

Władcy z dynastii Ottonów mieli różne podejście do Kościoła i papieża. Otton I

wprowadził ideę cesarstwa jako wsparcia dla papieża, co miało za zadanie zacieśnić więzy
między niemieckim państwem a Kościołem. W 962 r. został on koronowany na cesarza
rzymskiego przez papieża Jana XII, co było wyrazem tego porozumienia. Miał on również
decydujący wpływ na wybór kolejnych papieży. Pozwoliło mu to na umocnienie swojej
pozycji jako protektora Kościoła. Jego syn, Otton II, również utrzymywał bliskie stosunki
z Kościołem. Jego rządy jednak były skomplikowane, a wpływ na papieża znacznie mniejszy.
Próbował on odegrać większą rolę w sprawach kościelnych, jednak jego starania nie
przyniosły oczekiwanych wyników. Otton III chciał w 996r. mianował papieża Grzegorza V,
co było wyrazem jego wpływu na wybór głowy Kościoła. Chciał on również przeprowadzić
reformę kościelną na całym obszarze cesarstwa. Jednakże pomysł ten spotkał się z oporem
miejscowych arystokratów i duchowieństwa.

5. Kultura

Panowanie Karola Wielkiego charakteryzowało się intensywnym programem

budowania, kształtowania systemu edukacyjnego i unowocześniania administracji. Okres
rozwoju kultury i sztuki, za czasów jego panowania nazywamy mianem renesansu
karolińskiego. Sztuka karolińska nawiązywała do dorobku starożytności, ale przy tym była
dostosowana do potrzeb polityki i kultury IX w. Wśród najważniejszych osiągnięć
kulturowych należy wymienić rozwój edukacji, polegający na wprowadzeniu systemu trivium
i quadrivium (poziomów edukacji na, których uczono się kolejno umiejętności
humanistycznych, matematycznych i przyrodniczych, tzw. siedem sztuk wyzwolonych) oraz
sprowadzeniu wykształconych zakonników spoza cesarstwa m.in. Alkuina. Karol Wielki
przeprowadził także reformę pisma, dzięki której zostało ono uproszczone i ujednolicone
w całym państwie. Czcionkę tę nazywamy minuskułą karolińską.

Czasy dynastii Ottonów były kontynuacją kultury karolińskiej, ale z pewnymi zmianami.
Charakteryzowały się one rozwojem stylu romańskiego, który wykształcił się z połączenia
sztuki rzymskiej i germańskiej. Ponadto, Ottonowie odegrali ważną rolę w kształtowaniu
kultury chrześcijańskiej, poprzez budowę licznych klasztorów i kościołów oraz popieranie
reform kościelnych.

Podsumowując, cesarstwo Karola Wielkiego i cesarstwo Ottonów były dwoma

z najważniejszych państw w średniowieczu. Kierowane były przez silnych władców, którzy
mieli wpływ na politykę, religię i kulturę Europy. Oba imperia charakteryzowały się silną
władzą cesarza, ale różniły się w kwestiach takich jak dynastie, kultura i stosunek do Kościoła
katolickiego. Obejmowały także inny zasięg terytorialny.
 Bibliografia

 „Karol Wielki jako władca chrześcijański.”,

https://www.bryk.pl/wypracowania/historia/sredniowiecze/24318-karol-wielki-jako-
wladca-chrzescijanski.html
 R. Michałowski, „Historia powszechna. Średniowiecze.”, Wydawnictwo Naukowe PWN
(2009)
 T. Manteuffel, „Historia powszechna. Średniowiecze.”, wydawnictwo XV, Warszawa
(2004)
 „Trybut”, https://sjp.pwn.pl/slowniki/trybut.html
 J. Choińska- Mika, W. Lengauer, M. Tymowski, K.Zielińska, „Historia. Podręcznik.
Liceum i technikum. Zakres rozszerzony.”, Wydawnictwo WSiP, Warszawa (2022)
 R. Kulesza, K. Kowalewski „Zrozumieć przeszłość. Podręcznik do historii dla liceum
ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony.”, Wydawnictwo Nowa Era,
Warszawa (2019)
 G. Myśliwski, M. K. Barański „Spór o postać Ottona III” w audycji Andrzeja Sowy z
cyklu „Na historycznej wokandzie”, PR (18.10.2000)
https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/1572902,otton-iii-i-marzenia-o-zjednoczonej-
europie
 A. Sutkowicz „Historia Kościoła. XIV. Otton I a uniwersalizm chrześcijański” (2021),
https://e-civitas.pl/pl/kosciol/dr-anna-sutowicz-historia-kosciola-xiv-otton-i-a-
uniwersalizm-chrzescijanski