3 grupy troficzne (biologiczne) – ze względu na sposób odżywiania wśród grzybów:

 Saprotrofy – rozkładające martwą materię organiczną

 Pasożyty – wykorzystujące żywy organizm żywiciela i najczęściej oddziałujące na niego szkodliwie
 Symbionty – tworzące związki z innymi organizmami (glonami, sinicami, roślinami, zwierzętami) korzystne
dla obu partnerów
 Endofity

Grzyby saprotroficzne:
 Roztocza, saprotrofy, saproby, saprobionty
 Odżywiają się związkami organicznymi pochodzącymi z rozkładu szczątków roślin, zwierząt i grzybów
 W efekcie dekompozycji enzymatycznej powodują mineralizację materii organicznej w ekosystemach
(gnicie, butwienie) oraz humifikację, wpływając na żyzność gleby
 Najliczniejsza grupa grzybów
 Jako źródło pokarmu wykorzystują martwą materię organiczną, złożona głównie z polisacharydów
wchodzących w skład ścian komórkowych i z innych biopolimerów:
o Ściany komórkowe pochodzenia roślinnego (celuloza, hemicelulozy, lognina, pektyna)
o Ściany komórkowe grzybów (chityna)
o Polisacharydy zapasowe (skrobia)
o Białka
 Rozkład biopolimerów przy pomocy enzymów działających zewnątrzkomórkowo (głównie wydzielane do
podłoża enzymy hydrolityczne)
 Rozkład celulozy, hemiceluloz, skrobi – źródło węgla i energii dla wzrostu
 Rozkład innych biopolimerów, zwłaszcza ligniny – uzyskanie dostępu do innych substratów
 Rozkład białek – źródło łatwo dostępnego węgla i azotu (szeroko rozpowszechniony w różnych grupach
organizmów)
 Cechą wyróżniającą jest wytwarzanie zewnątrzkomórkowych enzymów rozkładających biopolimery
niebiałkowe

Celuloza:
 Nierozgałęziony polisacharyd zbudowany liniowo z 3000-14000 cząsteczek glukozy połączonych wiązaniami
B-1,4-glikozydowymi; pojedyncze nitki ułożone równolegle tworząc micele połączone mostkami
wodorowymi
 Składnik budulcowy ściany komórkowej roślin wyższych (drewno – 45-50%, bawełna – 90%), niektórych
glonów, bakterii i organizmów grzybopodobnych; najbardziej rozpowszechniony polisacharyd na Ziemi
 Enzymy rozkładające celulozę: egzo- i endohydrolazy i B-1,4-glikozydazy

Hemicelulozy:
 Niejednorodna grupa polisacharydów i ich pochodnych, połączonych wiązaniami B-glikozydowymi,
tworzących rozgałęzione łańcuchy (<300); np. ksylan, mannan, glukomannan, galaktan
 Jeden z głównych składników ściany komórkowej roślin (pierwotnej i wtórnej), zwykle w połączeniu z
pektynami, białkami, ligniną
 Enzymy: kompleks enzymów hydrolitycznych (hydrolazy)

Lignina:
 Rozgałęziony polimer, którego monomerami są związki organiczne będące pochodnymi alkoholi
fenolowych, połączone wiązaniami eterowymi i węgiel-węgiel
 Składnik budulcowy drewna (obok celulozy i hemiceluloz), stanowiący ok. 20%, jeden z najtrwalszych
naturalnych związków organicznych na Ziemi
 System enzymów lignolitycznych: oksydazy (np. lakkazy, peroksydazy, enzymy wytwarzające H2O2
Saprotrofy:
 Nadrzewne (łuskwiak złotawy, ucho bzowe, skórnik szorstki, zieleniak drobny)
 Naściółkowe (Monetnica maślana i szarobrązowa, Łysostopek (pieniążek) dębowy)
 Naziemne (Gąsówka mglista i naga)
 Koprofilne
 Karbofilne
 Bryofilne (Hełmówka)
 Na szczątkach owocników grzybów (pieniążek, grzybolubka purchawkowata)
 Glebowe
 (wypaleniskowe – łuskwiak wypaleniskowy, przyczepka falista)

Drewno:
 Funkcje:
o Doprowadzanie wody i soli mineralnych z korzeni do gałęzi i liści
o Magazynowani substancji zapasowych
o Wzmocnienie mechaniczne rośliny
 Skład:
o Biała, włóknista celuloza, 40-60%
o Brunatna, bezpostaciowa lignina, 20-30%
o Inne substancje w śladowych ilościach (woski, tłuszcze, żywice, garbniki, białka, składniki mineralne)

Korozja biologiczna:
 To niszczenie materiałów budowlanych, m.in. drewna i drewnopochodnych, papieru, tworzyw sztucznych,
materiałów nieorganicznych (cegła, zaprawa, kamień, szkło), farb, lakierów itp. Przez żywe organizmy, m.in.
grzyby. Ich działanie powoduje zmiany struktury oraz właściwości chemicznych i fizycznych

 Zmiany chemiczne
 Zmiany fizyczne
o Masa
o Gęstość objętościowa
o Nasiąkliwość
o Higroskopijność
o Pęcznienie i kurczliwość
 Zmiany właściwości mechanicznych
o Wytrzymałość na ściskanie
o Wytrzymałość na zginanie
o Wytrzymałość na rozciąganie
o Odporność udarowe (twardość)

Degradacja drewna przez grzyby – podział ze względu na skład chemiczny i obraz makroskopowy
 Klasyczny rozkład drewna
o Zgnilizna brunatna
o Zgnilizna biała (jasna)
 Szary rozkład drewna (=pleśniowy rozkład drewna)
 Pleśnienie drewna
 Barwice drewna (np. sinizna)
Brunatny rozkład drewna = brunatna zgnilizna drewna
 Na skutek działania enzymów rozkładowi ulega jasna, włóknista celuloza i hemicelulozy, bezpostaciowa
lignina pozostaje nienaruszona, nadając drewnu brunatny kolor
 Drewno pęka poprzecznie i podłużnie, na pryzmatyczne kostki; staje się lżejsze, kruche, w końcu łatwo
rozetrzeć je w palcach na proszek
 Występuje głównie w budynkach, poza nimi rzadziej spotykany. Dotyczy głównie drewna wyrobionego i w
konstrukcjach. Powodowany przez grzyby należące do podstawczaków

Biały rozkład drewna = biała zgnilizna drewna

 Rozkładowi enzymatycznemu ulega jednocześnie celuloza, hemicelulozy i lignina
 Drewno przybiera barwę jaśniejszą (jednolitą lub plamki), pęka podłużnie i rozwłóknia się, ale się nie
kruszy. Staje się lżejsze, miękkie i elastyczne, w końcu płatkowate
 Występuje rzadziej w budynkach, częściej na zewnątrz, również w warunkach naturalnych. Dotyczy głównie
drzew żywych i martwych w lesie, drewna na składowiskach, rzadziej drewna wyrobionego i w
konstrukcjach. Powodowany przez grzyby należące do podstawczaków

Szary rozkład drewna = szara zgnilizna drewna

 Powolnemu rozkładowi enzymatycznemu ulega celuloza, w mniejszym stopniu także lignina
 Degradacja ogranicza się do powierzchniowej warstwy drewna ( - 4mm), która staje się miękka i gąbczasta,
szarzeje, potem czarnieje, po wyschnięciu ulega spękaniu. Granica między warstwą drewna zdrowego i
porażonego wyraźna.
 Występuje w warunkach stałej wysokiej wilgotności, głównie na zewnątrz budynków. Powodowana przez
niektóre grzyby pleśniowe należące głównie do workowców, np. Chaetomium globosum (czuprynka
kulista), Monodictys putredinis, Humicola alopallonella

Pleśniowe drewna:
 Charakter powierzchniowy, wizualnie oszpeceniem powierzchni bez zauważalnych zmian jakości
technicznej. Powierzchnia drewna pokrywa się obficie grzybnią i zmienia barwę w wyniku intensywnego
zarodnikowania grzybów. Skład gatunkowy pleśni jest zazwyczaj bardzo zróżnicowany, dlatego pleśniejące
drewno może przybierać rozliczne barwy
 Pojawia się jako pierwszy objaw zbyt wysokiej wilgotności drewna (powyżej 40%), szczególnie w warunkach
silnie ograniczonego przewiewu powietrza. Powodowane jest przez grzyby pleśniowe należące do
workowców, grzybów niedoskonałych i sprzężniaków

Barwice drewna, np. sinizna:

 Powodowane przez grzyby rozkładające plazmatyczną treść komórek bielu – białka i skrobię
 Następuje wgłębne przebarwienie drewna na kolor od niebieskiego do zielonego przy braku wyraźnego
wpływu grzybów na strukturę materiału – wytrzymałość drewna nie ulega zmniejszeniu. Zmiana koloru
drewna ma trwały charakter i wpływa na cenę surowca
 Występuje na drewnie świeżym (tartaki), świadczy o złych warunkach składowania. Powodowana jest przez
grzyby należące do workowców i grzybów niedoskonałych, np. Ceratocystis piceae

Warunki rozwoju grzybów w budynkach i na konstrukcjach drewnianych:

 Podłoże powinno być zasobne w substancję organiczną oraz musi mieć odpowiednią wilgotność (drewno
20% dla grzybów domowych, 40% dla grzybów pleśniowych; mur ceglany 4%)
 Otaczające powietrze również musi charakteryzować się odpowiednią wilgotnością, temperaturą oraz
zawartością tlenu („dostęp powietrza”)
 W podłożu nie powinno być substancji toksycznych względem grzybów (podłoże nie impregnowane
odpowiednimi środkami chemicznymi)

Grzyby domowe:
  Grzyby domowe to grupa grzybów makroskopowych występujących w budynkach oraz konstrukcjach
drewnianych zbudowanych na otwartej przestrzeni
 Żywią się drewnem oraz innymi materiałami organicznymi, (np. płyty pilśniowe, wiórowe, paździerzowe,
maty trzcinowe i słomiane, wykładziny, tapety, farby klejowe itp.) powodując ich destrukcję. Niektóre
atakują elementy zdrewniane znajdujące się na zewnątrz budynków, np. ogrodzenia, altany, elementy
szklarni, rusztowania, drewno składowane na placach budów, tartakach i w lesie.

Podział grzybów - Ze względu na stopień szkodliwości w stosunku do trwałości elementów drewnianych

konstrukcji budynku
 Grupa 1-grzyby domowe o najwyższym stopniu szkodliwości, które powodują bardzo szybki i prawie
całkowity rozkład drewna. Należą do nich:
o Serpula lacrymans – stroczek łzawy – grzyb domowy właściwy
o Antrodia sinuosa (=Poria vaporaria) – jamkówka pogięta, porzyca inspektowa – grzyb domowy biały
o Coniophora puteana – gnilica mózgowata – grzyb piwniczny
o Tapinella panuoides – krowiak łykowaty – grzyb kopalniany
 Grupa II-grzyby domowe o nieco słabszej szkodliwości w budynkach, lecz o bardzo dużej szkodliwości w
przypadku konstrukcji drewnianych zewnętrznych (np. ogrodzenia, słupy, podkłady kolejowe, rusztowania).
Są to między innymi:
o Lentinus lepideus – twardzik łuskowaty – grzyb podkładowy
o Gloeophyllum sepiarium – niszczyca płotowa – grzyb słupowy
o Antrodia serialis – jamkówka rzędowa
o Daedalea quercina – gmatwek dębowy
o Trametes versicolor – wrośniak różnobarwny
 Grupa III-grzyby domowe o niewielkiej szkodliwości związanej wyłącznie z powierzchniowym rozkładem
drewna i rozwijające się w warunkach bardzo dużej wilgotności (w środowisku suchym obumierają), np.:
o Phlebiopsis gigantea – żylica olbrzymia – grzyb składowy
o Cylindrobasidium laeve – powłoczniczek gładki
 Grupa IV-grzyby praktycznie nieszkodliwe powodujące powierzchniowy rozkład tzw. Pleśniowy lub szary,
np.:
o Czuprynka kulista (Chaetomium globosum)