Współrzędne geograficzne

Powtórka ze szkoły podstawowej – część teoretyczna

Równoleżniki i południki
Do wyznaczenia współrzędnych geograficznych konieczne są:
• równoleżniki
• południki.
Równoleżniki i południki przecinają się i tworzą siatkę geograficzną lub siatkę kartograficzną.

Równoleżniki i południki na globusie

Równoleżniki Południki Siatka geograficzna
Równoleżniki i południki są
opisane liczbami s to wartości
równoleżników i południków.

Podaje się je w miarach kątowych

z różną dokładnością:
• w stopniach, np. 10°
• w minutach, np. 10°30'
• w sekundach, np. 10°30'05".

Równoleżniki i południki na mapie

Równoleżniki Południki Siatka kartograficzna

Do zapamiętania
1° = 60'
1' = 60"

Skąd się wzięły półkule Ziemi?

Przy wyznaczaniu współrzędnych geograficznych musisz wiedzieć, na jakie półkule dzieli się Ziemia.

nik
łud °
80
po
1

po

Półkula północna s N Półkula wschodnia s E

łud

półkula (jak kierunek północny) (jak kierunek wschodni)

nik 0

północna
°

półkula
zachodnia
ik
równ Półkula południowa s S Półkula zachodnia s W
półkula (jak kierunek południowy) (jak kierunek zachodni)
południowa

Granica między tymi półkulami przebiega wzdłuż równika. Granica między tymi półkulami biegnie wzdłuż dwóch połączonych południków: 0° i 180°.

DO ZAPAMIĘTANIA: Nie ma ćwiartek Ziemi. Są za to części Ziemi, które leżą jednocześnie na

dwóch półkulach, np. na półkuli północnej i na półkuli wschodniej.

Opracowanie: Justyna Leszko 1

Szerokość geograficzna (φ, czytaj: fi)
Aby podać szerokość geograficzną jakiegoś punktu (tu jest to punkt A), wystarczy odczytać
z globusa lub mapy wartość równoleżnika, na którym leży ten punkt. Szerokość geograficzna danego punktu to kąt φ między
Ale właściwie dlaczego wartości równoleżników podajemy w miarach kątowych? Dlaczego płaszczyzną, którą tworzy równik, a promieniem Ziemi
nie w kilometrach? Skąd się wzięły kąty?! Tu musimy sięgnąć do geometrii. przechodzącym przez dany punkt.

Promień Ziemi to linia, która łączy środek Ziemi z punktem

na jej powierzchni.
punkt A
biegun północny
promień Ziemi
60° 60° przechodzący przez Na naszym rysunku kąt φ wynosi 40°, dlatego szerokość
punkt A
40° 40° geograficzna punktu A to 40°.
A Teraz musimy podać, na której półkuli znajduje się ten
równoleżnik, 20° 20° kąt. Na rysunku widać, że kąt φ znajduje się
na którym leży
nad równikiem s punkt A leży na półkuli północnej (N).
punkt A 0° φ=40° 0°

równik
20° 20°

fragment płaszczyzny, 40° 40° szerokość geograficzna punktu A:

którą tworzy równik
60° 60° φ 40°N
biegun południowy

Długość geograficzna (λ, czytaj: lambda)

Aby wyznaczyć długość geograficzną jakiegoś punktu (tu jest to punkt A), wystarczy odczytać
z globusa lub mapy wartość południka, na którym leży ten punkt. Długość geograficzna danego punktu to kąt λ między
Podobnie jak w przypadku szerokości geograficznej, ta wartość jest podawana w miarach ką- półpłaszczyzną południka 0° a półpłaszczyzną południka,
towych. który przechodzi przez dany punkt.

biegun północny
punkt A 60° 60°
Kąt λ wynosi 60°, dlatego długość geograficzna
40° 40° punktu A to 60°.
A λ=60° Pozostało jeszcze ustalenie, na której półkuli znajduje się
20° 20°
ten kąt. Na rysunku widać, że kąt λ znajduje się na lewo
południk, na którym od południka 0° s punkt A leży na półkuli zachodniej (W).
południk 0°

leży punkt A 0° 0°

20° 20°

40° półpłaszczyzna
półpłaszczyzna południka
40°
południka 0° długość geograficzna punktu A:
przechodzącego przez
punkt A
60°
biegun południowy
60°
λ 60°W

Współrzędne geograficzne φ i λ
Zbierzmy dotychczasowe ustalenia.
60°
szerokość geograficzna punktu A: φ 40°N

40° 40°
A długość geograficzna punktu A: λ 60°W

40°N, 60°W

współrzędne geograficzne punktu A:

φ 40°N, λ 60°W

60°

DO ZAPAMIĘTANIA: Najpierw podajemy szerokość geograficzną, a potem długość geograficzną.

Opracowanie: Justyna Leszko 2