STRATEGJIA E ZHVILLIMIT TË TURIZMIT

NË KOMUNËN E TETOVËS
2017-2022

TETOVË, 2017

1
Ekipi i ekspertëve:

Prof. Dr. Naume Marinoski

Doc. Dr. Mislim Zendeli

Prof. Dr. Ivanka Nestoroska

Mr. Mihael Risteski

Lekturoi:

Xhevat Halili

Porositësi:

Komuna e Tetovës

Kryetarja e Komunës:

Teuta Arifi

Koordinatore:

Nial Memeti

Anëtarët e trupit koordinues: Fatmir Saiti , Mirushe Abdurahimi, Darko Bogdanoski, Vizllim
Qamili, Idzir Shaqiri

2
ABSTRAKT

Turizmi në komunën e Tetovës në programet dhe dokumentet e miratuara të planifikuara,

është konstatuar si një nga veprimtaritë me prioritet. Në bazë të asaj se në kuptimin e
qëndrueshëm turizmi mundet ti aktivizojë potencialet në mënyrë relativisht të
mjaftueshme, dhe ta përshpejtojë zhvillimin e përgjithshëm në komunë, ai duhet të paraqet
interes themelor jo vetëm në kornizat globale por edhe për mjediset e vogla lokale. Qasja
metodologjike do të mundësojë përcaktimin e potencialit sipas vëllimit, strukturës dhe
dinamikës, shfrytëzim më i qëlluar i pozitës hapësinore, resurset natyrore dhe kulturore dhe
raportet e ndërsjella të cilat shfaqen në këtë tërësi administrative. Kushtet e përgjithshme
paraqesin korniza në të cilën mundet të zhvillohet kjo veprimtari në mënyrë optimale. Vlerë
të posaçme paraqesin lidhjet komunikuese sepse avancimi i tyre është parakusht për
rregullimin e hapësirës së qëllimit turistik, nxitjen e cilësisë së resurseve receptive
(pranuese), krijimin e prodhimeve turistike dhe qasje në tregun turistik. Mundësitë
zhvillimore janë bazë për parashikimin, kualifikimin e tyre dhe miratimin e planit aksional në
sferën e turizmit.

Kjo strategji qartë dhe pa dyshim e përcakton misionin e komunës në sferën e turizmit, si
kategori funksionale në vetë administratën lokale. Po ashtu, ajo e përcakton vizionin
zhvillimor për turizmin nëpërmjet prizmit të objektivave themelore dhe specifike të cilat
duhet ti artikulojë. Nëpërmjet përcaktimit të aktiviteteve definohen parametrat funksional
të përmirësimit të gjendjes. Ky dokument duhet ta reflektojë rëndësinë e turizmit në
zhvillimin e komunës së Tetovës. Aktivitetet kanë të bëjnë me trajtimin e resurseve, kushtet
e përgjithshme, implikimet financiare, karakteristikat e mundësive për avancimin e kërkesës
turistike, potencialet njerëzore, produktet turistike, aktivitete promovuese dhe parashikimi i
mundësive të ardhshme zhvillimore. Në kontekst në planifikimit, Strategjia i përfshinë
prioritetin, karakteristikat përmbajtjesore dhe kornizën kohore, aproksimacionet në lidhje
me buxhetin për realizimi, zgjedhjen e shfrytëzuesve, duke u mundësuar aktivitete dhe
partneritet, indikatorët e suksesit dhe monitorim të realizimit të parashikimeve strategjike.

Fjalët kyçe: strategjia, turizëm, aktivitet, zhvillim i qëndrueshëm

3
HYRJE

Komuna e Tetovës paraqet një nga tërësitë më tërheqëse administrative në Rajonin Plano të
Pollogut si rezultat i vlerave të shprehura nga karakteri natyrore dhe kulturore, kushtet e
krijuara infrastrukturore dhe suprastrukturore dhe para se gjithash politika pozitive
zhvillimore në aspektin e zhvillimit ekonomik lokal. Kjo pasuri paraqet bazë që komuna të
ndërmerr një nga vendet lider në mesin komunave më të njohura në Maqedoni. Njohja ka të
bëjë me strukturën heterogjene të resurseve. Në këtë kontekst qëndron njohuria se bëhet
fjalë për një nga komunat më dinamike në pikëpamje të qasjes në drejtim të aktiviteteve të
biznesit, si kategori e përgjithshme ekonomike dhe posaçërisht në sferën e turizmit dhe
tregtisë. Kjo dinamikë ka të bëjë me tendencën e shfrytëzimit të potencialeve që janë në
dispozicion në komunë. Komuna ka një mision të definuar qartë. Pikëpamjet kah zhvillimi i
turizmit duhet të ndahen me para supozimet zhvillimore si bazë për qasjen vizionare. Në më
shumë dokumente të cilët kanë të bëjnë me zhvillimin në Komunën e Tetovës, turizmi është
vënë si veprimtari me prioritet, sepse bëhet fjalë për punë komplekse dhe mundësi
zhvillimore heterogjene. Valorizimi turistik i hapësirës, përmirësimi permanent i
komunikimit, qasjes së ofertës turistike kah kërkesa turistike, zhvillimi i resurseve njerëzore
dhe diferencimi i produkteve të veçanta turistike si formë selektive zhvillimore, paraqesin
bazë pasqyruese në këtë drejtim.

Kjo qasje nënkupton përforcimin e caqeve zhvillimore si bazë e përcaktimit strategjik. Ata do
të kontribuojnë që të vijë deri te rezultatet të cilat do të mundësojnë që turizmi ta
përforcojë vendin e tij në kuadër të zhvillimit socio-ekonomik në komunë. Rezultatet e
arritura do të jenë të orientuara kah interaksioni i brendshëm zhvillimor në lokalitete të
veçanta dhe biznes sektori, si dhe mjedisi i ngushtë dhe më i gjerë. Nën mjedisin e ngushtë
nënkuptohet ndikimi se si kategoria inter aksionale që ka të bëjë me vetë komunën, kurse
më gjerësisht ka të bëjë me Rajonin e Pollogut dhe marrëdhëniet me rajonet fqinje dhe
shtetet. Zhvillimi dinamik i turizmit në komunën e Tetovës nënkupton perceptimin përmes
analizës themelore të gjendjes, mundësive dhe perspektivat e segmenteve të cilat i takojnë
kësaj tërësie hapësinore administrative. Në këtë mënyrë, turizmi si nxitës i zhvillimit të
përgjithshëm socio-ekonomik kontribuon që të afirmohen përfitimet jo vetëm të raporteve
të cilat janë në lidhje të drejtpërdrejtë me turizmin, por edhe ato të cilat në një farë mënyre
paraqesin pjesëmarrësit në këtë pikëpamje. Kjo do të thotë se raportet komunale, ndër-
komunale, rajonale dhe ndërkombëtare të turizmit në komunën e Tetovës kanë rëndësi
kruciale në strukturën e GDP. Për këtë, shumë me rëndësi është që të qasemi kah
komponentët e qëndrueshme strukturore në diferencimin e indikatorëve zhvillimor. Këta
tregues është e nevojshme që të kenë ndikim primar në përcaktimin e karakteristikave të
turizmit në komunë. Indikatorët do të paraqesin bazë për sjelljen e vlerësimeve të cilat do të
përdoren në hulumtimet primare. Këto lloj hulumtime kanë të bëjnë me qëndrimet dhe
mendimet e njohësve të mundësive si përfaqësues eminent të palëve të hasura aty. Në
funksion të marrjes së rezultateve të qëndrueshme në këtë proces të studimit strukturor,

4
janë vendosur bazat për krijimin e komponentëve të planit aksional. Po ashtu, në këtë
mënyrë do të vijë deri te sublimimi i rezultateve si shtresa për material të sistematizuar dhe
sintetizuar, i cili do ta pasqyrojë strategjinë zhvillimore të turizmit në komunën e Tetovës.
Miratimi i Strategjisë në mënyrë përmbajtjesore i përfshinë prioritetet, modelet e realizmit,
korniza kohore, vendosja e koordinimit vertikal dhe horizontal të të gjitha niveleve dhe
modeleve të monitorimit për implementimin e këtij dokumenti, në drejtim të pranimit të
rezultateve të fituara nga hulumtimi, i cili i përfshinë strategjinë e përgjithshme zhvillimore.
Strategjia kujdes të veçantë i kushton promovimit të saj dhe prezantimit të rezultateve
kryesore në këtë dokument planifikues me rëndësi strategjike për zhvillimin e turizmit në
komunën e Tetovës. Zhvillimi i turizmit në komunën e Tetovës përfshinë pjesëmarrës të
ndryshëm si kategori komplekse, jo vetëm në suaza të tërësisë administrative, por edhe të
gjithë pjesëmarrësit tjerë në rajonin e Pollogut. Ky dokument paraqet bazë për hulumtuesit
e posaçëm dhe projektet aplikuese të cilët mundet të realizohen.

1. METODOLOGJIA PËR PËRPUNIMIN E STRATEGJISË PËR ZHVILLIM

TË TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS

Që të mundet të miratohet ky dokument nga ana e vetëqeverisjes lokale në komunën e

Tetovës është e domosdoshme që të aplikohet metodologjia e qëndrueshme hulumtuese.
Ajo duhet t’i përfshijë format dhe përmbajtjet të cilat i përgjigjen nevojave të kësaj tërësie
hapësinore dhe në atë drejtim të kenë karakter të pranueshëm dhe përgjegjës. Në
përpunimin e Strategjisë për zhvillim të turizmit në komunën e Tetovës hulumtimi i
përfshinë këta komponentë:

I. Pasqyra dhe analiza kritike të literaturës, dokumentet planifikuese, strategjike dhe

dokumentet tjera të miratuara që kanë të bëjnë me zhvillimin e komunës së
Tetovës, dhe në këtë pikëpamje si një nga aktivitetet themelore dhe grumbullimi i
këtij dokumentacioni dhe analiza e saj. Këta material duhet të mundësojnë
perceptimin e nivelit të realizimit në parashikimet e përforcuara zhvillimore në
komunën e Tetovës. Shtrirja e këtyre dokumenteve lejon që të përcaktuar vendi
potencialit turistik, hotelier – potencialeve hoteliere dhe resurseve të Tetovës dhe
vendbanimeve në zhvillimin e përgjithshëm socio-ekonomik. Pasi bëhet fjalë për
më shumë plane ose dokumente të analiza e tregon realizimin e cilës do që është e
parashikuar në këtë drejtim.

II. Hulumtimi në funksion të përpilimit të Strategjisë për zhvillim të turizmit në komunën

e Tetovës mbështetet në treguesit sekondar me çka janë shfrytëzuar indikatorët
relevant të cilët janë publikuar nga ana e Entit për statistikë të republikës së

5
 Maqedonisë në sferën e kësaj veprimtarie, si dhe treguesit të cilët janë të pranishme
në buletinet, raportet dhe publikimet tjera të nivelit rajonal, nacional dhe lokal.

III. Përkundër studimeve sekondare, është e domosdoshme që të kryhet involvim ose

qasje e cila do të mundësojë shqyrtimin e qëndrimeve dhe mendimeve të njohësve të
mundësive të cilët në fakt janë përfaqësues eminent në palët e interesuara. Në këtë
kontekst përdoret metoda e intervistës. Grumbullimi it ë dhënave përmes kësaj qasej
hulumtuese realizohet në punëtoritë organizative. Në bazë të të dhënave të fituara
nga rezultatet e grumbulluara mundësohet shqyrtimi i problemeve aktuale në këtë
sferë në komunën e Tetovës.

IV. Rezultate e fituara primare dhe sekondare mundësojnë qasje analitike në shqyrtimin e
problemeve. Në këtë kuptim, i shfrytëzojmë qasjet analitike të cilat përfshijnë
kryqëzimin e të dhënave. Ndaj të dhënave statistikore janë kryer analiza statistikore
me përdorimin e teknikave të ndryshme si: analiza deskriptive, analiza e variacionit,
analiza e serive kohore, analiza e indeksit dhe parashikimit të vlerave të ardhshme. Që
të mundet të shqyrtohen problemet në formën e tyre dhe të mundet të zbulohen
mundësitë për përmirësimi e gjendjes hulumtim i aplikoi SËOT analizat për sistemet e
caktuara zhvillimore të mjedisit..

V. Në bazë të dukurive të konstatuara dhe marrëdhëniet në sferën e zhvillimit të turizmit,

si dhe sipas rezultateve nga analizat vjen deri te definomi i misionit dhe vizioni i
Strategjisë. Kjo qasje analitike preliminare mundëson që të konstatohen caqet e
përgjithshme dhe të veçanta në zhvillimin e turizmit në këtë hapësirë.

VI. Në funksion të klasifikimit të resurseve turistike në komunën e Tetovës dhe krijimi i

hartave të tyre dhe përcaktimi i vlerave, respektivisht prioriteti i kultivimit të vlerave të
pozitës hapësinore dhe lidhjeve komunikuese, resurset natyrore dhe antropogjenë,
kushtet e përgjithshme, resurset receptive, format të seleksionuara të turizmit dhe
implikimet financiare.

VII. Realizimi i objektivave të forta strategjike në lidhjen e ngushtë të kultivimit të raporteve

në tregut turistik dhe krijimin e politikave për qasje në planin nacional dhe
ndërkombëtar. Kjo do të thotë se përkundër mundësive të shqyrtuara për krijimin e
ofertës turistike dhe prodhimet e veçanta turistike, është e domosdoshme edhe
kultivimi i kërkesës turistike. Kështu do të mundet të konstatohen prioritetet e tregut
turistik në bazë të asaj që do të definohet dhe format e kanalet e qasjes në kushtet e
caktuara kohore dhe hapësinore.

VIII. Krijimi i planit aksional nënkupton planifikimin e masave dhe aktiviteteve me definimin
e resurseve për realizimin e tyre. Në planin aksional janë të përfshira komponentë të
cilat janë relevante që të realizohen objektivat e parashikuara. Në të janë përcaktuar
prioritetet: ata përfshijnë përmbajtje të cilat kanë karakter të mundësive operative për
përdorim. Që të realizohen objektivat parësore është e domosdoshme që të bëhet
6
 analiza dhe të përcaktohen aktivitetet të cilat duhet të ndërmerren që të mund të vijë
deri te zhvillimi optimal i prioriteteve, respektivisht përdorimin e potencialeve. Në
drejtim të ndërmarrjes së përgjegjësive për realizimin e zhvillimit të prioriteve,
hulumtimi përfshiu konstatimin e bartësve të cilët do të jenë të obliguar për këtë
realizimin, partner dhe mbështetës në gjithë procesin. Modelet e realizimit janë shumë
të rëndësishëm dhe ekipi hulumtues kujdes të veçantë i ka kushtuar posaçërisht këtij
segmenti me atë që i ka përcaktuar format dhe përmbajtjet të cilat do të jenë në
funksion të avancimit të rajonit në tërësi dhe raporteve infra rajonale. Definimi i
kornizës kohore si element përmbajtës në planin aksional është i domosdoshëm sepse
në bazë të kohëzgjatjes së aktiviteteve do të krijohet buxhet si dhe optimum i
aktiviteteve të realizuara. Hulumtimi duhet që si kornizë e Planit Aksional t’i caktojë
indikatorët për sukses të cilat janë fryt i realizimit të objektivave afatgjate dhe specifike.

IX. Perceptimet e sintetizuara mundësojnë përpunimin e Strategjisë së hartuar si dokument

preliminar. Në bazë të qasjeve kritike vjen deri te dokumenti final i Strategjisë dhe
prezantimi i saj publik.

2. REZULTATET E MBLEDHURA NGA PASQYRA E LITERATURËS, DOKUMENTET

PROGRAMORE DHE PLANET, STRATEGJI DHE STUDIME TË KOMUNËS SË TETOVËS

Rezultatet e mbledhura nga pasqyra e literaturës dhe dokumentet planifikuese, strategji dhe
studime të komunës së Tetovës duhet të mundësojnë analizën për atë se sa problemet,
dukuritë dhe raportet janë trajtuar në opinion dhe në cilën mënyrë janë prezantuar në
dokumentacionin. Në këtë pikëpamje nevojitet që të ri analizohet literature e cila përfshin
turizmin në komunën e Tetovës, masat e ndërmarra në sferën e planifikimit dhe qasjet
strategjike.

Revizioni i literaturës

Përpilimi i Strategjisë së zhvillimit të turizmit mbështetet në literaturën profesionale në

sferën e turizmit dhe zhvillimit hapësinor, në të cilën komuna e Tetovës, lokalitetet, objektet
dhe kornizat e saja dhe kushtet e analizuara paraqesin pikën kryesore në kuptimin teorik
( Mali Sharr shprehje turistike gjeografike në pjesën e popullit (1969), Kodra e Diellit (1974),
Gjeografia turistike në Republikën e Maqedonisë (2001), rajonet turistike në Maqedoni
(1974), pasqyra turistike (1998). Zhvillim i karakteristikave aktuale në turizmin në rajonin e
Pollogut (Sharr) (2004). Në këtë literaturë janë dhënë pasqyrimet e treguesve më të
rëndësishëm për zhvillimin e turizmit në këtë hapësirë dhe mjedisin përreth. Në plan të parë
janë shqyrtuar resurset natyrore dhe antropogjenë si komponentë atraktive, karakteristikat
komunikuese, shënimet demografike, zhvillimi socio ekonomik dhe përcaktim i tyre
hapësinor. Ky material jep bazë të mjaftueshme që të mundet të orientohemi kah
përcaktimi preliminar i dukurive dhe raporteve në sferën ë turizmit në komunë.

7
Planifikimi dhe dokumentet programore

Nga dokumentet e planifikimit vendin e vet në aktivitetet hulumtuese e kanë këta: program
për zhvillim të Rajonit Planifikues të Pollogut 2009-2013 përfshin disa predispozita të cilat
janë të rëndësishme për zhvillimin e turizmit. Në atë vend të rëndësishëm zë turizmi në
komunën e Tetovës. Janë propozuar disa programe të cilët e dimensionojë periudhën e
zhvillimit kohor dhe ndarjet e mundshme për zhvillim financiar.

Programi përfshin turizmin përmes një analize të konsumit turistik në prioritetet për
zhvillim. Programi qartë e përcakton vendin e turizmit në prioritetet zhvillimore. Në qëllimet
afatmesëm

1: Mbështetje dhe zhvillim të ndërmarrësisë, konkurrencës dhe inovacionit të MMSP te

indikatorët për arritjen e kësaj mase janë të orientuara investimet në turizëm dhe në rritjen
e numrit të bujtjeve të turistëve vendorë e të huaj. Shfrytëzimi i potencialeve të mjediseve
rurale nëpërmjet zhvillimit të turizmit rural si dhe mbështetja për trajnimet e popullatës
rurale dhe aktivitetet për turizëm rural, paraqesin prioritete me realizimin e të cilave do të
përmirësohen kushtet e jetesës në këto mjedise. Me qëllimin 3 afatmesëm të propozuar të
Programit, në të cilin planifikohet përmirësimi i cilësisë së objekteve sportive – rekreative,
pritet të arrihet një vëllim i shtuar i vizitave turistike, për shkak të pasurimit të përmbajtjes
sportive – rekreative. Forcimi i kapaciteteve institucionale për zhvillimin e turizmit në
komuna, nxitja e aplikimeve për fondet e zhvillimit të turizmit, forcimi i aktiviteteve
promotive dhe alokimi i mjeteve për promovim si dhe përparimi i aktiviteteve të klasterit,
duhet të mundësojnë forcimin e kapaciteteve për zhvillimin e turizmit. Masat që janë
përfshirë në këtë program gjithashtu parashohin nevojën e zhvillimit të infrastrukturës dhe
kapaciteteve hoteliere – akomoduese, përmirësim të infrastrukturës turistike dhe
suprastrukturës, nxitje e partneritetit publiko-privat në turizëm, investimi në kapacitetet
hoteliere – akomoduese dhe përgatitje e dokumentacionit urbanistik për turizëm. Vëllimi i
këtillë i masave ka indikacione të përcaktimit të turizmit në sektorët e rëndësishëm, që
mund të kontribuojnë në përmirësimin e zhvillimit socio- ekonomik të rajonit.

Aktivitetet operative përfshijnë edhe Programin për zhvillim të turizmit të RM për 2016, e
miratuar nga qeveria e RM. Ajo në pjesën e mundësive për zhvillim të turizmit parasheh
edhe edukimin dhe trajnimin në turizmin dhe shërbimet të cilat përfshijnë përdorimin e
mjeteve nga IPA fondet e BE. Ky aktivitet edhe pse përfunduar në 2016 duhet që të
implementohet në mënyrë permanente në komunën e Tetovës si aktivitet e cila do të
mundësojë avancimin e proceseve profesionale në zhvillimin e turizmit në komunë. Komuna
e Tetovës në këtë drejtim duhet ti nxis nevojat e veta në periudhën e ardhshme. Programi
parasheh edhe forma tjera për avancimin e turizmit në kuadër të së cilës vend do ët gjejë
komuna e Tetovës. Këto masa duhet të jenë pjesë përbërëse e qasjes strategjike. Komuna e
Tetovës si komunë dinamike në të cilën jeta ekonomike dhe shoqërore regjistrojnë procese
intensive e orientuar kah avancimi i përhershëm i aktiviteteve ma,ore. Kjo ka të bëjë edhe
me dhënien e ideve dhe solucioneve në sferën e turizmit në kuadër të planifikimit hapësinor

8
dhe urbanistik. Një pjesë e madhe e këtyre çështjeve janë realizuar në Tetovë si mjedis
urban. Është e domosdoshme në fushën e turizmit në këtë pjesë të vijë deri te avancimi
sepse vetëm në këtë mënyrë mundet të tejkalohen problemet në funksionimin e
brendshëm. Analiza e planeve tregon se ekziston bazë solide që të zbatohet plani hapësinor
në Republikën e Maqedonisë në vetë komunën. Megjithatë, plani i përgjithshëm urbanistik
duhet të zgjerohet në mjediset rurale dhe në atë kahe është e domosdoshme që të sillen
plane të përgjithshme urbanistike të cilat në fushën e turizmit do të realizohen përmes
përcaktimit të lokaliteteve dhe objekteve të veçanta në këtë fushë. Kjo strategji duhet të jep
rekomandime për nivelet zhvillimore të objekteve dhe lokaliteteve në parashikimet
planifikuese të komunës. Me atë duhet të vijë deri te zhvillimi integral hapësinor dhe
përdorimin optimal të resurseve si kategori hapësinore.

2.3. Strategjitë dhe studimet

Në Strategjinë e Zhvillimit Rural të komunës së Tetovës të vitit 2017-2022, turizmi ka një

pozicion dominues, sepse ai është nxitësi kryesor i proceseve të zhvillimit të barabartë. Për
shkak të sajë, ajo është pranuar si një nga dokumentet kryesore që ndihmojnë për arritjen e
një qasje të qëndrueshme strategjike të turizmit ë këtë komunë. Turizmi është trajtuar në
disa kapituj të një mënyrë të qëndrueshme dhe është një qëllim strategjik për zhvillim
komunal.

Në këtë dokument në kuadër të analizës së ashtuquajtur “PESTLE”, turizmi gjen vendin e vet
në formën rurale si një komponent i faktorëve ekonomikë që kontribuojnë në zhvillimin e
komunës. Prandaj kjo pjesë e Strategjisë është e arsyeshme dhe e trajtuar në zhvillimin e
përgjithshëm të turizmit.

Nga Strategjia mund të përdoren të dhënat themelore për komunën e Tetovës, rezultatet e
fituara nga analiza e PESTLE, ndarja e zonave rurale ka për qëllim zhvillimin e turizmit rural
në mënyrë që këto vërejtje mund të gjejnë vend në strategjinë e zhvillimit të turizmit.

Në kontekstin e burimeve që duhet të shfrytëzohen në Fushën e turizmit, si oferte

etnografike dhe ofertë e lidhur me krijimin e Produkteve Të veçanta zejtarisë turistike Të
përpunuara në këtë Strategji ofron në bazë të mjaftueshme për trajtim të rëndësishëm .
Është e rëndësishme për të mbështetur krijimin e Klubit Rural për zeje tradicionale të
paraparë në këtë kontekst . Në kuadër të kësaj, turizmi rural i parasheh këto format e
mëposhtme: Turizmi në familjet rurale, gjueti, peshkim, eko-turizmit, turizëm sportiv-
rekreativ, turizëm rezidencial (shtëpi pushimi), turizëm edukativ, gastronomik dhe etno-
gastronomik, turizmit në pjesët e mbrojtura të natyrës dhe turizmit kulturor. Duhet pranuar
përkushtimin strategjik të komunës për të mbështetur promovimin e turizmit. Qarkullimi
Turistik i përpunuar në këtë strategji duhet të plotësohet me tregues më të fundit dhe ta
përcjellë dinamikën në periudhën dhjetëvjeçare të zhvillimit.

9
Në dokument është e dukshme nevoja e krijimit të turizmit rural në komunën e cila është e
kapshme dhe është e pranueshme dhe e cila duhet të zbatohet për turizmin në komunën e
Tetovës në përgjithësi.

Dokumenti mbulon përmirësimin e infrastrukturës rrugore dhe sinjalizimit, rindërtimin e

teleferikut dhe teleferikëve të skijimit, ndërtimin e shtigjeve për këmbësorët dhe të
shtigjeve për biçikleta, shtigjet e alpinizmit dhe sinjalizimi i tyre, elektrifikimi, sigurimi i
qasjes së ujit të pastër për pije, objekteve të turizmit social, objekteve për manifestimet
kulturore, palestrat për të rinjtë dhe rekreacion (fushat sportive, ndërtimi i terreneve të
vogla sportive ) rregullim urban i objekteve publike në zonat rurale me ngritjen e pajisjeve
urbane (stola, kosha, ndërtimin alpinetumeve 1 etj.). Aktivitete e ndërmarra në fushën e
mbrojtjes së mjedisit jetësorë, menaxhimi me ujërat e mbetur, përmirësimi i biodiversitetit
dhe zvogëlimi i efektiv të ndryshimeve klimatike të cilat qëndrojnë në këtë dokument dhe na
mundësojnë që ti pranojmë si një komponent në parashikimet strategjike .Në këtë
botëkuptim është shumë e rëndësishme shfrytëzimi i burimeve të rinovueshme të energjisë
për shkak se kështu të shënuara nuk kanë të bëjnë vetëm me zhvillimin rural por edhe me
turizmin .

Studimi për zhvillimin e turizmit në rajonin Sharrit -Epi Centar 2 është një ndër dokumentet
më relevante të cilat do të mund të shërbejnë në strukturimin e qëllimeve strategjike nga
sfera e turizmit në komunën e Tetovës .Rrjedh nga kjo sepse rajoni i Sharrit si një tërësi
territoriale e përfshinë komunën e Tetovës kurse sipas burimeve potenciale ka një kuptim
dominues.

Për shkak të sajë, shumica e komponentëve të këtij studimi mundësojnë miratimin e

konkluzioneve të qëndrueshme. Pranimi i vizionit për dominim në këtë rajon si një
destinacion malorë në republikën e Maqedonisë ka një karakter të qëndrueshëm në mënyrë
që ajo merret parasysh në përcaktimin e objektivave të strategjisë për zhvillimin e turizmit
në komunën e Tetovës.

Analiza e vendit dhe roli i rajonit të Sharrit, në masë të madhe mund të pranohet si
përmbajtje në parashikimin e komponentëve strategjike të komunës së Tetovës. Dokumenti
ka një qasje të suksesshme në shqyrtimin e marrëdhënieve të deritanishme në fushën e
zhvillimit të turizmit, por me gjithë atë në analizën e qarkullimit të turizmit më shumë theks
i jepet rajonit të Pollogut dhe Republikës së Maqedonisë sepse në hapësirat malore të malit
Sharr dhe komunës së Tetovës ku ajo i takon.

Për shkak të sajë strategjia e zhvillimit të turizmit në komunën e Tetovës në kë5të kontekst
do ta përcaktoj vet vendin e sajë dhe jo burimin e dokumenteve .Theksi që i jepet
promocionit dhe marketingut është një bazë e rëndësishme në përcaktimin e objektivave të
kësaj strategjie,por ata më së shumti kanë të bëjnë më shumë në nivelin nacionale se sa në
1
Alpinetum paraqet mënyrën e veçantë të hapësirave të gjelbërta të lira në të cilat kombinohen grupacione të
ndryshme të bimëve: ato me lule, barishte dekorative dhe shkurre dekoruese, bashkë me shkëmbinj natyror
mes të cilëve bimët gjejnë vend për rritje dhe zhvillim.
2
http://www.skijanje.rs/assets/publikacije/PDF-fajlovi/Strategija-za-turizam-na-Sarplanina.pdf

10
nivelin lokal. Qasja e analizës të burimeve njerëzore është i qëndrueshëm dhe mund të
inkorporohet në dokumentin strategjik.

Potenciali turistik i rajonit të Maleve të Sharrit i parashikuar në këtë dokument ku janë të

dizajnuar mirë dhe duhet të merren parasysh. Në kuadër të vlerësimit të tyre janë të
pranueshme mënyrat e shfrytëzimit t ë burimeve . Analiza e kapaciteteve hoteliere paraqet
bazën e përforcimit dhe të rishikimin e burimeve potenciale.

Vendi i komunës së Tetovës në kuadër të komunave tjera në republikë është një bazë e
parashikimeve të përmirësimeve dhe përfshirjeve tjera në të ardhmen . Gjithashtu në këtë
kontekst duhet të pranohen dhe krijimi i tregjeve turistike në këtë komunë, dhe jo vetëm në
republikën e Maqedonisë por edhe jashtë saj.

Vendi i komunës së Tetovës në kuadër të komunave tjera të Republikës duhet të pranohet

dhe përcaktohet në parashikimet e ardhshme në drejtim të përmirësimeve. Po ashtu në
këtë kontekst duhet të përcaktohet dhe të pranohet tregu turistik i kësaj komune jo vetëm
brenda Republikës së Maqedonisë por dhe jashtë saj.

Zbulimet kryesore janë marrë parasysh në përcaktimin e prioriteteve në zhvillimin e turizmit

në komunën e Tetovës për shkak se ato koincidojnë me bazën e burimeve në rajonin e
maleve të Sharit, kurse në masë më të madhe ka të bëjë me komunën e Tetovës. Të gjitha
rekomandimet e përfshira në dokument, si një material i sublimuar, duhet të merren
parasysh gjatë përcaktimit të prioriteteve dhe krijimin e një plani të veprimit.

Vend të rëndësishëm në krijimin e strategjisë për zhvillimin e turizmit në Tetovë duhet të

marrë bashkëpunimit ndërkufitar që përfshihen në këtë studim. Kjo rrjedh nga që shumica e
projekteve janë të mbështetura nga institucionet donatore ndërkombëtare. Projektet e
parapara për llojet e identifikuara të turizmit paraqesin nevojën për përfshirjen e Strategjisë.

Strategjia Kombëtare për Turizmin e Republikës së Maqedonisë, 2016-2021

Strategjia Kombëtare për Turizmin e Republikës së Maqedonisë, 2016-2021 paraqet një

kornizë të aktiviteteve të veprimit. Në renditjen e atraksioneve turistike Trip advisor, si një
renditje në vlerësimin e burimeve nuk është aspak relevante sepse jep qëndrime selektive të
vizitorëve në destinacione të caktuara. Xhamia e Pashës në Tetovë është dyta në listën e të
tjerëve. Këtu janë lënë disa nga vlerat tjera të komunës.

3. ANALIZA E GJENDJES SË TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS

11
Analiza e gjendjes i përfshinë parametrat që kanë karakter konstant dhe dinamik. Ajo i
referohet vendit dhe rolit që në këtë moment e ka turizmi në komunën e Tetovës në
aspektin e tregueseve hapësinorë potencialeve turistike si bazë burimore, vëllim, strukturë
dhe dinamikë e veprimtarisë turistike dhe hoteliere-turistike, organizimi dhe rregullimi i
veprimtarisë, niveli i mbrojtjes së mjedisit jetësorë dhe përfshirja e tij në aktivitetet turistike,
qarkullimin turistikë me theks të veçantë të receptivit të hapësirës, tregje të caktuara
turistike, dhe karakteristikat e produkteve turistike si pjesë e ofertës turistike.

3.1 Marrëdhëniet hapësinore.

Komuna e Tetovës paraqet qendër administrative në rajonin e Pollogut . Komuna e Tetovës

përfshinë territorin prej 262 km2. Ajo përfshinë qytetin e Tetovës, vendbanimin Kodra e
diellit si dhe 19 fshatra: Bozofcë, Brodec, Xhepçishtë, Falishë, Gajre, Xhermë, Reçicë e
Madhe, Jedoarcë, Llacë, Lisec, Reçicë e Vogël, Otunjë, Poroj, Saraqinë, Sellcë, Setole,
Shipkovicë, Vicë dhe Veshallë.

Hapësira e komunës si burim mbi të cilën bazohet zhvillimi turistik e përfshinë vendin në
korniza nacionale dhe ndërkombëtare. Ato kanë karakter të përcaktimit të aspektit
dimensional. Karakteri ndërkombëtarë komunës përbëhet nga marrëdhëniet ndërkufitare
me Kosovën, pozita e këtillë në periudhën e deritanishme nuk është e shfrytëzuar sa duhet
dhe që hap mundësi për një intensifikim të bashkëpunimit. Kjo veçmas ka të bëj me
bashkëpunimin e komunave të Prizrenit dhe Shtërpcës, si komuna më të afërta në këto
korniza . Marrëdhënie të caktuara komunikimi janë krijuar në planin e mundësive për
programe dy palëshe në fushën e turizmit si p.sh; politikat e lidhura me shfrytëzimin e
fondeve Evropiane . Por këto fonde nuk janë shfrytëzuar sa duhet . Në anën e Kosovës Mali
Sharr është shpallur Park Nacional . Kjo kontribuon në krijimin e politikave turistike dhe
pjesëmarrjen në tregjet turistike për t u shënuar si ambient me standarde të larat të
mbrojtjes, dhe në këtë drejtim të shfrytëzimit të produkteve turistike. Gjithashtu jo
mjaftueshëm janë shfrytëzuar mundësitë e turneve turistike dy palësh dhe organizimi i
ndërsjellë i hapësirës në formën e rregullimit dhe sinjalizimit . Me rrëndësi të veçantë është
transparenca dhe funksionimi kufirit me Kosovën, sepse kjo është në funksion të qarkullimit
dinamik të popullatës. Por duhet të konstatohet s e komuna nuk ka vend kalime kufitare
prandaj shfrytëzohen vendkalimet Jazhincë dhe Bllacë që i takojnë hapësirës më tët gjerë.
Nëpërmjet tyre kontrollohet qarkullimi i mallrave, udhëtarëve dhe turistëve . Kjo është në
mundësi që vizitorët nga Kosova të gravitojnë në këtë komunë. Në favor të përparimit të
lëvizjes së qarkullimit turistik janë udhëtimet për vizita tek të afërmit dhe miqtë si dhe
obligimet afariste dhe profesionale.

Duke pasur parasysh se ka një përqendrim të lartë të popullsisë, se ajo është një zonë më e
madhe urbane dhe se është qendër administrative e komunës së Tetovës ka një rol kryesor
hyrës në zhvillimin e përgjithshëm socio-ekonomike në rajonin planifikues të Pollogut.
Komuna e Tetovës është karakteristikë edhe në atë që posedon potencial të burimeve

12
dominuese për zhvillimin ne turizmit ashtu që posedon kushte për forma të ndryshme
selektive të turizmit. Në kuptim hapësinorë ajo kufizohet me komunat ; Bogovinjë, Brvenicë,
Zhelinë, Tearcë dhe Jegunovcë (fotografia 1). Këto komuna konsiderohen për mjedise rurale
ashtu që në bashkëpunimin ndërkomunal, turizmi rural paraqet bazën për punë. Në vetë
komunën e Tetovës ekzistojnë gjithashtu lagje rurale ( fotografia 1), e cila kushtëzonte që të
planifikohet dhe ky segment i zhvillimit turistik.

Fotografia nr. 1 Pozita hapësinore e komunës së Tetovës.

Burimi : File:Tetovo Municipality.svg,mk.wikipedia.org/wiki/Општина_Тетово#/media/File:Tetovo_Municipality.svg

Si një kategori dinamike në përcaktimin e gjendjes të hapësirës duhet të merren parasysh

qasja e komunikimit si vlera të cilat paraqesin si elemente të zhvillimit relevant.

Qasja e komunës është përcaktuar me konfigurimin relievit e cila mundëson trashimin e

komunikacionit rrugor. Në kornizat ndërkombëtare ajo është në kontekst të kushteve të
caktuar të vendkalimeve kufitare në funksion të zhvillimit turistik. Por në këtë kuptim afërsia
e aeroportit Aleksandri I Madh në Shkup e përmirëson gjendjen përmes të cilit realizohet
komunikacioni ajrorë . Afërsia e këtij aeroporti është një ndër qasjet më të rëndësishme të
burimeve të komunikacionit e cila është në një funksion drejtpërdrejtë në zhvillimin e
turizmit.

13
Pellgu i Pollogut dhe shtrirja e lumit Vardar paraqesin hapësirë në të cilën shtrihet korridori i
8 ose E-871 dhe hekurudha Shkup-Tetovë-Gostivar-Kërçovë.

Analiza e situatave e komunikacionit dëshmon se kalimi i krijuar për mes rrugës ajrore është
i mire, sidomos në aspektin e ekzistimit të fluturimeve me buxhet të ulët që mundësojnë të
shpërngulurit nga komuna e Tetovës dhe miqtë e tyre madje edhe turistë të qëndrojnë në
këtë hapësirë për çmime relativisht më të ultë, Në aspektin e komunikimit rrugorë nevojitet
përparimi I drejtimit rrugorë ndërmjet Tetovës dhe Gostivarit. Komunikimi me
komunikacion hekurudhorë është modest e që ka të bëjë me situatën relativisht të vjetruar
të pajisjeve dh infrastrukturës në këtë kontekst inferioriteti ka të bëjë me shpejtësinë e
vogël me Shkupin si hapësirë kryesore e shpërndarjes së turizmit në komunën e Tetovës.
Vështirësitë rrugore deri në Kërçovë gjithashtu duke e pasur parasysh që si faktorë
inferioriteti në komunikim në këtë karakter.

Komunikimi rajonal është relativisht i mirë por është e domosdoshme mirëmbajtja e tij e
vazhdueshme dhe riaftësimi ndaj cilësisë së komunikimit me lokalitetet dhe objektet
turistike. Komuna e Tetovës në fushën e komunikimit si problem më të ndërlikuara e ka
rregullimin infrastrukturorë të rrugëve dhe ambienteve të parkingut . Prandaj duhet
konstatuar s e zhvillimi i turizmit në këtë komunë mund të përparohet vetëm me zgjidhjen
këtyre problemeve të përfshira në sferën komunale.

Shtrirja hapësinore e komunës së Tetovës mund të shqyrtohet edhe në kuptimin funksional

nëpërmjet të qenurit transitor, kontaktueshmërisë dhe polivalencës si gjurmë funksionale
të pozitës turistike –gjeografike.

Kushtet e mira të qasjes dhe të komunikimit në formë transitive që në masë të madhe janë
të pranishme në komunë, jo vetëm që mund të jetë në funksion të formave interselektive të
turizmit por edhe faktorë t zhvillimit të turizmit transitiv. Në këtë kuptim lokalitet dhe
objektet e korridoreve të komunikacionit paraqesin burime të rëndësishme. Pra nëpërmjet
kësaj hapësire realizohet kalimi transit drejt rajonit të Ohri dhe Prespës si lokalitet më
rëndësishme turistike në Republikën e Maqedonisë. Dhe në drejtim të R. Shqipërisë, që me
bregdetin e sajë tërheq një numër të madh turistësh vendorë dhe të huaj.

Pozita që mundëson qasje në aspektin turistik në komunën e Tetovë nuk ka të bëjë edhe me
pozitën e sajë në Rajonin Planifikues të Pollogut dhe kufizimi i saj me rajonet që e rrethojnë .

Komuna e Tetovës karakterizohet me një pozitë të shprehur polivalente turistike –të pozitës
gjeografike. Përmbajtja e vlerave natyrore dhe kulturore dhe lidhshmëria e tyre e ndërsjellë
mundëson krijimin e prodhimeve turistike që përmbajnë komponentë të kombinuara të
pasurisë së komunës, dhe atë që e përmban rrethina e sajë. Kjo do të thotë se polivalenca
përfshinë përmbajtje të kombinuara turistike që janë të pranishme në rajone të tjera të
shtetit dhe jashtë tij, Shembull tipik të polivalencës së përfshirë në krijimin e turneve malore
me përmbajtje kulturore.

14
3.1.1 Cilësia e lidhjeve të komunikacionit

Cilësia e lidhjeve të komunikacionit është njëri ndër faktorët më të rëndësishëm në

përparimin e zhvillimit turistik. Kjo nënkupton se përmirësimi i cilësisë së lidhjeve të
komunikacionit është në proporcion të drejtë me nxitjen e veprimtarive të lidhura me
turizmin . Prandaj është tepër e rëndësishme që vazhdimisht të bëhet analizë e gjendjeve në
lidhjen e komunikacionit dhe vazhdimisht të bëhet përparimi i saj.

Cilësia e rrjetit rrugorë

Cilësia e rrjetit rrugorë paraqet njërin nga faktorët kryesorë të zhvillimit të turizmit në
komunë. Si pasqyrë krahasuese e situatave, respektivisht si indikatorë i pjesëmarrjes së
komunës në marrëdhënie komunikuese, janë dhënë parametrat e R. Maqedonisë,Rajonit të
Pollogut dhe Tetovës në këtë fushë nisur nga ajo se ky lloj i komunikacionit është dinamik.

Tabela nr. 1. Rrjeti lokal rrugorë në km.

2015
Gjithsej Asfal Pjesëmar Pjesëmar Pjesëmar Pjesëmar
të në % t dhe rje në % rje në % rje në % Të rje në %
Hapësirat Gjithsej pllak Makakd Tokëso pa
të a am re prer
beto a
ni
Republika
e 128
9570 100% 5023 52,49% 727 7,6% 2536 26.5% 13,42%
Maqedon 4
isë
Plani
150
regjional i 1520 100% 1006 66,18% 144 14,31% 220 14,47% 9,87%
*
Pollogut
Komuna
Tetovë 239 100% 180 75,31% 2 0,84% 47 19,67% 10 4,18%
*Për komunën e Bërvenicës dhe të Gostivarit nuk ka qasje të informacioneve.
Burimi; Përvjetori statistikorë i RM 2015 ESHS i RM

Nga pasqyra tabelore vërehet s e komuna e Tetovës ka një pjesëmarrje më ët lartë mesatare
të rrjetit rrugorë të karakterit me asfalt dhe katrorë beton nga pjesëmarrja në rajonin
planifikues të Pollogut dhe në R. Maqedonisë. Kjo do të thotë se cilësia e rrjetit rrugorë
është më e lartë në Tetovë krahasuar me hapësirat më të gjera të rajonit dhe në shtet . Kjo
gjendje tregon se turizmi ka një bazë të mirë për zhvillim dimenzional të cilësisë së
komunikacionit. Pjesëmarrja e rrjetit rrugor Makadam është modeste që e vërteton
qëndrimin paraprak lidhur me cilësinë e rrjetit të rrugëve lokale . Por ekziston mundësi e
përmirësimit të këtij komunikimi para se të bëhet ristrukturimi i rrugëve tokësore
(pjesëmarrja nga 19, 67 % përballë pjesëmarrjes prej 14,46% në rajonin planifikues të
Pollogut). Kjo duhet të mundësojë transformimin ose në rrugë të asfaltuara ose të
shfrytëzohen si shtigje turistike rekreative . Me këtë do të ritet cilësia e rrjetit rrugorë në
nivel më tët lartë .Pjesëmarrja e rrugëve t pandara është modeste, ashtu që shfrytëzimi i

15
tyre mund të jetë në funksion të formimit të shtigjeve që do të shkojnë në favor të zhvillimi
të turizmit.

Cilësia e mjeteve transportuese

Cilësia e mjeteve transportuese në komunikacionin rrugorë të komunës mundë ta

vëzhgojmë nga pozita e transportit publik në linja të rregullta dhe transportit turistik të
specializuar. Kjo qasje rezulton nga fakti që edhe njëra edhe forma tjetër janë të kyçura në
përmirësimin e komunikimit . Në fushën e transportit publik linjorë mangësitë kanë të bëjnë
me parkun vozitës relativisht të vjetruar. Ky park mbetet pas në raport merë tendencat
bashkëkohore të kësaj fushe. Mjetet e komunikacionit që shfrytëzohen me destinim dhe
jashtë linjave kanë një cilësi relativisht më të mire por, edhe në këtë aspekt ka mundësi të
bëhen përmirësime . Kjo sidomos ka të bëjë me fushën e zbatimit të standardeve Evropiane
në transportin e turistëve.

Sinjalizimi dhe furnizimi i transportit publik ka hapësirë për tu përparuar, kjo veçmas ka të
bëj me vendosjen e mini-stacioneve të transporti publik, parkimi publik, garazheve dhe
shënimi i kohës së nisjes dhe arritjes së mjeteve të transportit .Mungesa e hapësirës së
parkingut dhe garazheve publike paraqesin problemin komunal universal të komunës, por
kjo gjithashtu shprehet edhe tek arritja e turistëve me mjetet transportuese individuale. Pra
turistët ballafaqohen me problemin e sigurimit të automjeteve gjatë kohës së qëndrimit të
tyre .

Cilësia e rrjetit hekurudhor

Cilësia e rrjetit hekurudhorë në komunën e Tetovës paraqet faktorin që për momentin nuk
ka rol të rëndësishëm, por që mund ta nxisë zhvillimin e turizmit . Hekurudhat ekzistuese
për krah kushteve të tjera të pavolitshme ballafaqohen edhe m e gjendjen e vështirë të
furnizimit teknik. Kjo shprehet në transportin e turistëve, udhëtarëve d he mallrave . veçmas
duhet të theksohet s e për shkak t ë kësaj turistët në numër të vogël e shfrytëzojnë këtë lloj
komunikacioni .

Cilësia e mjeteve të komunikacionit në komunë është relativisht në nivel të ulët . kjo

rezulton nga gjendja e përgjithshme e cilësisë në nivelin e R. Së Maqedonisë, e që shprehet
qartë edhe në komunë .Kjo sidomos ka të bëjë me lokomotivat dhe vagonët në
komunikacionin hekurudhor.

16
Tabela nr. 2- Qarkullimi i udhëtarëve në stacionet hekurudhore në komunat e zgjedhura

2010 2011 2012 2013 2014

Stacionet hekurudhore –gjithsej 92 97 99 97 97

Manastir 6 5 5 5 5
Gjevgjeli 6 6 6 6 6
Gostivar 5 5 5 5 5
Кërçovë 5 5 5 5 5
Кoçanë 3 3 3 3 3
Kumanovë 6 7 7 6 6
Negotinë 6 6 6 6 6
Prilep 7 7 7 7 7
Shkup 21 21 23 22 22
Shën Nikollë 1 1 1 1 1
Shtip 4 4 4 4 4
Tetovë 6 6 6 6 6
Veles 16 21 21 21 21
Udhëtarë që kanë udhëtuar në njëmijë –gjithsej 1 489 1 408 1 000 842 791
Manastir 81 86 54 37 44
Gjevgjeli 56 50 35 25 23
Gostivar 38 35 20 16 14
Kërçovë 71 65 46 30 27
Koçan 35 15 5 3 3
Kumanovë 12 10 6 6 4
Negotinë 34 31 22 14 9
Prilep 149 156 103 83 88
Shkup 476 440 307 276 257
Shën Nikollë 3 3 1 1 1
Shtip 33 24 7 3 5
Tetovë 16 16 10 8 7
Veles. 485 477 384 340 309
1)
Janë të përfshira vetëm stacionet të cilat kanë pasur qarkullim të njerëzve apo mallrave
Burim; Vjetari statistikor i RM-së 2015 –ESHSM

Nga pasqyra tabelore shihet se në Tetovë ka numër të ngjashëm të stacioneve hekurudhore

me komunat tjera përveç Shkupit, duke pasur parasysh se në Kryeqytet në kuptimin
hapësinorë përfshihet meritorë më i gjerë . Kjo bën me dije për një analizë reprezentative të
komunave të zgjedhura. Mund të konstatohet s numri i udhëtarëve tregon për karakteristika
modeste t shfrytëzimit ë transportit hekurudhorë . Pra qarkullim më të vogël shënojnë
komunat në pjesën lindore të R. Maqedonisë dhe Kumanova, por për skaj kësaj strukture,
brengos fakti që gjatë 5 viteve të kaluara është shënuar një rënie rapide e numrit të
udhëtarëve, që dëshmon për probleme evidente të këtij transporti .

Duhet të konstatohet se transporti hekurudhorë karakterizohet me gjendje të përgjithshme

inferiore. S’do mend se kjo dëshmon për një trend të zvogëluar të shfrytëzimit ë
komunikacionit hekurudhorë në turizëm .Vitalizmi në këtë planë mund t ë jetë rrethanë
pozitive në funksion të dinamizmit të qarkullimit turistik.

17
3.1.2 Infrastruktura komunikative dhe informatike

Infrastruktura komunikative dhe informatike është një faktorë I rëndësishëm për zhvillimin e
turizmit, sepse qasja bashkëkohore as që është e mundur pa këto resurse Përfaqësimi I tyre
është dhënë në tabelën nr. 3

Tabela nr. 3 – Interneti dhe provajderi komunikativ që ofrojnë shërbime në komunën e

Tetovës
Nr. Rend. Internet provajderi Lloji i lidhjes
1. Telekomi I Maqedonisë Rrjeti i telekomunikimeve dhe në pjesë optike
2. One\Vip Interneti dhe telefoni
Neotel/Sistemi Neon Wimax, internet
3.
Tetovë
Sun Wireless (Anic- Wi Fi, transmetim pa tel
4.
Sistemi)
Pajisje kompjuterike dhe Harduer -Tregti, Sisteme
5. Master kompjuters kompjuterike Internet kafe, riparime e servisime të
kompjuterëve, instalimi e dizajnimi i rrjeteve kompjuterike
Pajisje kompjuterike dhe Harduer -Tregti, Sisteme
6. TET NET PRO kompjuterike Internet kafe, riparime e servisime të
kompjuterëve, instalimi e dizajnimi i rrjeteve kompjuterike
Burimi: Libri i artë i Maqedonisë

Në komunën e Tetovës më shumë provajderë internet dhe komunikimi ofrojnë shërbimet e

tyre ato janë dhënë si provajderë internet dhe modele të lidhjes s ë internetit .

Tabela e mësipërme tregon s e provajderët mundësojnë rrjetin integral telekomunikues në

komunë që në kushte bashkëkohore të komunikimit është domosdoshme për zhvillimin e
turizmit, Komuna I shfrytëzon këto shërbime në mënyrën që vetë të etablohet në kuadër të
rrjedhave turistike në shtet dhe jashtë tij ti promovojë vlerat turistike dhe ti mundësojë
popullatës dhe ofrueseve të shërbimeve qasje më të lehtë tek informacionet on-line
rezervime dhe shërbime të tjera komunikative.

Kapacitetet hoteliere–turistike në komunën e Tetovës kanë një mbulesë të mire komunikimi

dhe nivel të lartë të procesit të komunikimit . Është karakteristike që cilësia e shërbimeve
nuk është e njëjtë në mjediset rurale të komunës krahasuar me pjesën urbane. Kjo
marrëdhënie duhet të ndryshohet dhe të krijohet një sistem, stabil në interes të përparimit
të cilësisë së jetës dhe vizitave në këto hapësira .

Në komunë nuk është krijuar sistem i koncesionimit me furnizime të detyrueshme të

hapësirës për plotësimin e nevojave të klientëve me ofertën informatike –
komunkative .Përvojat e këtilla janë krijuar në koncensionimin, bie fjala në plazhet e bregut
të liqenit të Ohrit interneti pa pagesë nëpërmjet vendeve wifi-hotspot dëshmon për
solucione përparuese në furnizimin e hapësirës kjo është një nga rrethanat pozitive që
kontribuon në përparimin e turizmit. Mund të konstatohet s e bëhet fjalë për shembull të
suksesshëm që duhet të shfrytëzohet edhe në oferta të ngjashme turistike në kuadër të
komunës.

18
SWOT 3-ANALIZË E POZITËS HAPËSINORE

FUQITË DOBËSITË MUNDËSITË RREZIQET

− Qasje e turistëve nga − mungesa e vendkalimit − marrëveshjet bilaterale − Procese të parealizuara

Shqipëria, Kosova dhe kufitar drejtë Kosovës për qarkullim të lirë të për t’u afruar në UE dhe
Serbia popullatës me formalitete integrimet euroatllantike
− lidhshmëria linjore me kufitare si dhe moskuptime të
− Afërsia e aeroportit aeroportin ndërshtetërore mungesa e
ndërkombëtar − zgjerimi i koncesionimit
− mbulesa e dobët me interesit për transport
“Aleksandri i madh” dhe përfshirjes linjore për
transport hekurudhor linjor drejtë aeroportit
lidhje me aeroportin
− Kufizimi i mjeteve
− Rikonstruktimi i hek. dhe buxhetore me destinim
modernizimi i mjeteve të
komunikacionit nga ana e
shtetit

− Transit drejtë − ndërtimi i − nxitja e koncesionimit në − mosplotësimi i planeve të

korridorit 8 pamjaftueshëm i planin vendor dhe parapara dhe strategjive
kapaciteteve transite ndërkombëtar të institucioneve
shtetërore në aspektin e
− mungesa e punkteve − kyçje në realizimin e tranzivitetit në Republikën
informative – strategjive për aktivitete e Maqedonisë
promovuese dhe promovuese të turizmit
panove reklamuese në Republikën e − niveli tejet i ulët i
Maqedonisë aktiviteteve investuese në
− furnizimi modernizimin e
infrastrukturor − Modernizimi i komunikacionit
relativisht i dobët dhe i hekurudhave nga ana e hekurudhor në shtet
vjetruar i shtetit
komunikacionit − interesimi jo i
− partneriteti publiko-privat
hekurudhor mjaftueshëm për
për rikonstruktimin e investime nga ana e
− mungesa e teleferikut teleferikut investitorëve vendor e të
nga qyteti i Tetovës huaj
drejtë Kodrës së Diellit

− Polivalenca dhe − Shfrytëzimi i − Inicimi i bashkëpunimit − Interesi i pamjaftueshëm i

kontaktimi i Tetovës pamjaftueshëm i ndërkomunal dhe bashkëpunimit të
me planin e rrethimit vlerave natyrore dhe ndërkombëtar në sferën e komunave në rajon
vendor dhe kulturore turistike për turizmit
ndërkombëtar krijimin e paketave
turistike ndërkomunale
dhe ndërkombëtare

− Shpërndarja − Lidhshmëria e − shfrytëzimi i fondeve para − Realizimi i pamjaftueshëm

hapësinore e pakënaqshme e pranuese dhe fondeve të i programeve të parapara
mjediseve rurale komunikacionit në zhvillimit rural për zhvillim të barabartë
mjediset rurale me rajonal dhe lidhshmëri
− përparimi i çështjes së
Tetovën si qendër komunikative
komunikimit
urbane
− -sinjalizimi i
pamjaftueshëm i
mjediseve rurale si
komplekse turistike

− Komunikimi − Mungesa e sistemit të − kyçje e operatorëve të ri − Përcjellje e

informativ si mbulesë koncesionimit me në mbulimin e rrjetit pamjaftueshme e
e komunës furnizim të detyrueshëm sofistikuar në teknologjitë
të hapësirës me ofertë informatike
informative -

3
SWOT metodë që përdoret gjatë përpilimit të strategjisë. Shkurtesë nga fjalët anglisht Strengths / fuqite ;
Weaknesses/dobesite; Oportunities/ mundësitë dhe Threats/ rreziqet

19
 komunikative

3.2 Baza atraktive e zhvillimit ë turizmit

Baza atraktive e zhvillimit ë turizmit në komunë Tetovës përfshinë diapazonin e kulturave

dhe burimeve natyrore .Ato duhet të definohen në bazë të kyçjes së tyre në ofertën
turistike. Kyçja përcaktohet si pjesë e përfaqësimit të përgjithshëm në pjesëmarrjen e tregut
turistik dhe në mënyrë selektive nënprodhime të caktuara turistike .

3.2.1 Aktraktivitetet natyrore

Prania e aktiviteteve turistike natyrore është tregues i rëndësishëm i mundësive turistike në

komunë . Ato janë të ndara si pasuri gjeomorfologjie, klimatike, hidrografie, hidrologjike dhe
biogjeografike .

Vlerat turistike gjeomorfologjike janë shprehje e konfiguracionit të terrenit . Ato kanë

karakter shumë dimensional pasi që duhet ndarë pjesët pellgore të Pollogut dhe strukturën
malore të Malit Sharr si makro-reliev .Struktura e makro-relievit është heterogjene dhe
paraqet bazë të volitshme për kyçjen në zhvillimin e turizmit . Pozitë dominonte merr një
pjesë e hapësirës malore Mali Sharr me majën e Titos (2747m ), që vlerësohet si e dyta majë
më e lartë në R. Maqedonisë .

Përkrah kësaj në kuadër të majave të larta është edhe Luboteni (2498) vetë Mali Sharr
paraqet malin më të rëndësishëm për zhvillimin e turizmit malor në R. Maqedonisë . Majat e
larta si Maja e Titos dhe Luboteni janë më tët përshtatshme për ngritjen e vikend shtëpizave
pasi që kanë pamje të shpërndarë . Pamja nga Maja e Titos arrin madje edhe deri Osogovë-
në lindje, në Luboten-verilindje, Kopaonik –veri, dhe Munellë- në perëndim . Denivelizimi i
për-gjithshëm i shtigjeve të skijimit në malin Sharr është 35.000 m. 30 shtigje kanë
denivelizimi prej 1000 m në pjesën e malit Sharr gjendet qendra dimërore Kodra e Diellit ku
janë të lotuara terrenet më të mira për aktivitete sportive dimërore . Këto kapacitete nuk
janë të shfrytëzuara sa duhet . Si shtigje më të gjata mund të përmenden nga kjo maje drejt
Jellakut dhe Vakëfit në pjesët veriore të Majës së Titos kah Leshnica dhe Maja e burimit të
Shkumbinit, në lokalitetin Brustovec nga maja e Zezë drejtë ultësirës së lumit Vejaçka dhe në
Luboten për rreth staneve të Rogaçevës . Në këtë hapësirë janë të pranishme terrenet të
përshtatshme për alpinizëm që shfaqen nga majat më të larta si dhe të ndarë shkëmbinjtë
gëlqerorë në lartësi prej 150 -600 m me prerje të përshtatshme për teren të aktiviteteve
alpiniste (shkëmbi i Xhinibegut, Ropokut, shkëmbi i Leshkës, shkëmbi i Mesëm ) .

Mjaftë tërheqëse për vizita janë ambientet e Malit Sharr ku janë të pranishme format
glaciale, përveç vetive estetike dhe të kuriozitete .Relievi glacial posedon karakteristika
edukative . Ai është i përfaqësuar në lartësitë mbi 2200 m. Guralecët shfaqen në pjesën e

20
burimit të Shkumbinit, në pjesën e ultësirës të lumit të Leshnicës, kazanit,dhe shkallëzimit
nën majat e Karanikollës, Majes së Titos, Brustovecit dhe vende tjera . Qarku i Xhini Begut
është njëri ndër më atraktivët në këtë hapësirë. Përskaj qarqeve shfaqen edhe dallgë në
mesin e të cilëve mund të veçohet dallga e pjesë së burimit të Shkumbinit nën qarkun Xhini
beg . Segmentet e tij janë të larta deri më 80 m këto forma përveç aktiviteteve rekreative
duhet të shfrytëzohen edhe për aktivitet edukative (Shkolla në natyrë, ekskursione, vizita
shkencore etj.). Komuna duhet të bëjë Sinjalizimin dhe rregullimin e hapësirës para
rariteteve natyrore si bie fjala guri monolit në Kodër të Diellit .

Vlerat klimatologjike shkojnë në favor të zhvillimit të turizmit në komunë. Në mënyrë të

përgjithshme mund të diferencohen dy lloje të klimave: malore dhe ultësinore. Lloji malor
lidhet me malin Sharr. Kjo veçohet me verëra të freskëta dhe dimra të butë. Temperaturat
mujore mesatare gjatë periudhës nga qershori e deri në shtator në Kodër të Diellit
qarkullojnë ndërmjet 10-13 ⁰С që do të thotë se ekzistojnë mundësi freskuese për vizita e që
nuk është shfrytëzuar në masat e duhur. Kjo është baza e krijimit të prodhimeve turistike
për aktivitete verore – rekreative malore. Si sferë e veçantë duhet të merret Shkupi në të
cilin në këtë periudhë temperaturat mesatare mujore arrijnë 23 ⁰С në korrik dhe gusht,
kurse temperaturat ekstreme madje më të larta se 40 ⁰С.

Në periudhën verore në hapësirën ultësinore të Tetovës temperaturat arrijnë vlera deri 22

⁰С që determinon kushte të volitshme e të përshtatshme për vizita. Të reshurat mungojnë
gjatë periudhës verore e që pozitivisht shprehet ndaj mundësive të aktiviteteve malore. Në
pjesën dimërore të vitit të reshurat kryesisht janë të dëborës, ashtu që mbulesa e borës në
pjesët më të larta mbetet në periudhën më të madhe të vitit. Mbetja mesatare e shtresës së
borës është rreth 200 ditë në vit. Kjo mundëson një sezon relativisht të gjatë turistike
dimërore ku zhvillohen aktivitetet e skijimit. Në hapësirën drejtë Tetovës, Mali Sharr është
më i ndriçuar me diell, mal që paraqet një vlerë të veçantë turistike. Mbetja vjetore e
shkëlqimit të diellit në Kodër të Diellit është 2.330 orë në vit. Kohëzgjatja e shkëlqimit diellor
ka karakteristika të volitshme për rrezitje dhe qëndrim të këndshëm në natyrë. Është
karakteristike mungesa e mjegullës në Kodër të Diellit. Numri i ditëve me mjegull është
vetëm 4-8 në janar dhe shkurt dhe vetëm një ditë në gusht. Për dallim nga këto situata në
Kodër të Diellit, moti në Tetovë është me mjegull siç është edhe në pjesën më të madhe të
Maqedonisë. Mjegulla mesatare është 6 të dhjetave kurse gjatë dimrit në dhjetor – janar kjo
rritet madje deri 7,6 të dhjetat. Parametrat e ngjashëm ka edhe në Shkup si hapësirë e
rëndësishme turistike për Tetovën. Si paralele në Kodër të Diellit ky parametër është 4,8 të
dhjetat në nivelin vjetor, respektivisht 5,2 të dhjetat në janar. Kjo i shpreh përparësitë që
janë në dispozicion të vizitorëve në Kodër të Diellit gjatë gjithë vitit.

Numri i ditëve me borë është 135, ashtu që ndaj parametrit të kohëzgjatjes së shtresës së
borës, sezoni i skijimit përcaktohet nga dhjetori deri në mars. Ky tregues nuk është
shfrytëzuar në mënyrë optimale.

21
Në kuptimin shëndetësor – rekreativ komuna e Tetovës si dhe Kodra e Diellit, komponentë e
saj malore kanë norma më të volitshme për zhvillimin e aktiviteteve rekreative. Në këtë
kuptim rëndësi të veçantë ka lagështia relative e ajrit e që ka vlera optimale. Ajo në Tetovë
brenda vitit ka nivelin 73% dhe në Kodër të Diellit 73%. Gjatë muajve të verës ato lëvizin nga
64%-71%. Erërat malore janë në funksion të freskimit gjatë periudhës së verës dhe kanë
rëndësi për pastrimin e ndotjes së madhe të ajrit në ultësirë.

Vlerat hidrologjike janë të përfshira përmes grykave, lumit Shkumbin dhe rrjedhave të tij,
liqenet glaciale dhe ujërat minerale. Ambient më atraktiv paraqet burimi i lumit të Kamjanit.
Ky burim vlerësohet si më i madhi në malin Sharr. Me një sasi prej rreth100 I/sek. Rregullimi
i këtij lokaliteti për nevojat e turizmit duhet të jetë faktorë i rëndësishëm i zhvillimit.
Shkumbini i takon rrjedhës së Vardarit dhe paraqet arterien kryesore hidrologjike të
komunës së Tetovës. Gjatësia e tij është afër 37km dhe sipas këtij parametri ofron mundësi
të mjaftueshme për rregullimin e hapësirave të këmbësorëve dhe shëtitoreve. Në periudhën
e deritanishme kjo shkaktonte probleme që nevojitet të tejkalohen. Në funksion të turizmit
nuk është rregulluar shtrati i lumit e as shëtitorja, zona e këmbësorëve dhe zona e çiklizmit
malor. Në aspektin e zhvillimit të turizmit malor nuk janë diferencuar lokalitete për
rekreacion dhe sportin e peshkimit. Lumi Reçica, i Porojit dhe Vejaçka janë lumenj tipik
malor me përrenjtë dhe ujëvare të shumta.

Liqenet glaciale paraqesin raritet në mjedisin gjeografik. Pasi që gjeneza e tyre është e lidhur
me kushte specifike morfologjike dhe klimatogjene. Prandaj njëra nga cilësitë më të
rëndësishme të liqeneve glaciale është kurioziteti i tyre, atraktiviteti turistik – motivues
(liqeni i vogël dhe i madh i Karanikollës etj. (njohësit e rrethanave). Lokacioni i liqeneve
glaciale gjendet rreth 2000 m. Cilësia themelore atraktive është bukuria e tyre që lidhet me
ngjyrën e ujit dhe rrethinat e tij. Këto vlera janë të përshtatshme për trasimin e shtigjeve,
organizimin e kampingjeve për logorim si dhe për aktivitete artistike e fotografuese.
(shoqatat e malorëve). Gjithashtu ofrojmë mundësi për aktivitete edukative. Cilësitë
termominerale të burimit Hisar temperatura e të cilit është 20,5 0С edhe pse bëhet fjalë për
hipotermi tipike me kursim prej 10 000 hl/24h mund të paraqes parakushte për zhvillimin e
turizmit balnear në komunën e Tetovës. Kësaj për shtati i shkon lokacioni në pellgun e lumit
Shkumbin, ajri i pastër dhe pyllëzimi i terrenit. Gjithashtu në këtë drejtim edhe tradita e
kësaj banje e njohur si Banja e Tetovës.

Vlerat biogjeografike turistike të komunës së Tetovës si vlerë turistike me interes kanë t

bëjnë me florën dhe faunën. Nën ndikimin e klimës kontinentale dhe kontaktin me ndikimet
mediterane janë të përfshira një numër i konsiderueshëm i llojeve të vegjetacionit. Në
strukturën e pyjeve mbisundojnë ato gjetherënëse ku dominojnë ahu dhe dushku. Pyjet
gjylpanore marrin pjesë me vëllim më të vogël. Pasuria pyjore paraqet mundësi të
jashtëzakonshme për qëndrimin e turistëve në shpatet malore. Koloriti i alpeve floristike
është i pranishëm me rreth 1500 lloje. Ato janë të përshtatshëm për aktivitete rekreative
pasi që mundësojnë qëndrim të këndshëm. Shfrytëzim i tyre duhet të përfshijë sinjalizimin

22
dhe organizimin e hapësirës. Në pjesën më të madhe kapacitetet nuk janë shfrytëzuar sa
duhet e as në mënyrën përkatëse. Në kuadër të sipërfaqes pyjore janë të pranishme
kuriozitete të llojit të endemikeve dhe relikteve që kanë rëndësi edukative dhe bazë
kulturore. Lloji dominues në këtë kuptim janë pyjet ahore që janë në kombinim me pishat.
Por ato nuk janë shfrytëzuar në mënyrë përkatëse. Përveç kësaj e pranishme është edhe
Pisha. Në këtë hapësirë paraqitet edhe minukë si endemitë i rajonit të epërm të Shkumbinit.
Në këtë pjesë ekziston edhe një kolorit i bredhit të bardhë, të zi dhe llojeve të tjerë të druve.
Kullotat janë të pasura me vegjetacion kullose me mundësi të jashtëzakonshme për shëtitje
dhe piknikë si dhe për aktivitete të ndryshme turistike. Nga bimët e ultë të formave floristike
ka mundësi të zhvillohet turizmi verbal. Në këtë kuptim potenciale kanë të bëjnë me çajin e
malit, lincura, trëndofili alpin, salepi dhe trumza. Këto lloje kanë edhe cilësi gastronome
sepse janë të përshtatshme për shfrytëzim si pije apo si përbërje për përgatitjen e likereve.

Nga frytet që duhet turistët ti valorizojnë si brend i posaçëm janë qershizat, manaferrat,
dredhëzat, kulumbria etj., pasuria e koloritit të florës është e karakterit dekorativ si për
enterierë ashtu edhe për ambiente eksterierë. Kjo duhet të shfrytëzohet si komponentë
promovuese.

Bota shtazore në komunë është shumë e pasur. Ajo karakterizohet me përfaqësim në

kuadër të gjithë rajonit planifikues të Pollogut. Atë e përbëjnë insektet, ujëtokësorët, zogjtë
dhe sisorët të shprehur si kategori komplekse dhe heterogjene. Biodiverziteti i pasur i
faunës nuk është shfrytëzuar sa duhet.

Nisur nga ky përfaqësim paraqitje të rralla dhe endemike së bashku me pasurinë floristike
paraqesin bazën për shpalljen e Malit Sharr si park kombëtar nga ana e R. Maqedonisë.
Shpallja e mbrojtjes së rangut më të lartë si dhe diferencimi i zonave të veçanta dhe llojeve
të mbrojtjes paraqesin bazën e eko turizmit. Kjo ka karakter rekreativ dhe edukativ. Prandaj
është e nevojshme të ndahen dhe furnizohen qendrat e vizitorëve.

Lidhur me zhvillimin e turizmit të peshkimit nevojitet caktimi i lokacioneve për këtë

destinim. Turizmi i peshkimit nënkupton rregullimin e shtratit të lumit Shkumbin dhe
caktimin e lokaliteteve për aktivitete dhe gara në peshkim.

Turizmi i gjuetisë bazën e tij e gjen në pasurinë e kafshëve të egra. Në grupin e katër bazave
më të rëndësishme dhe më atraktive në R.të Maqedonisë bën pjesë edhe Leshnica e Tetovës
me të cilën ekonomizon NP “Pyjet e Maqedonisë”. Përveç përparimit infrastrukturës është e
domosdoshme ngritja e promovimit në nivel më të lartë ku edhe komuna duhet të jep
kontributin e saj. Komuna e Tetovës i takon rajonit të Pollogut për ekonomizim – gjueti. Vet
rajoni Tetovë në kuadër të rajonit ekonomik të gjuetisë i përfshinë rajonet e gjuetisë të
kafshëve të egra: vendi i gjuetisë nr. 1 “Jellovjan”, vendi i gjuetisë nr. 2 “Leshnica”, vendi i
gjuetisë nr. 3 “Vica”, vendi i gjuetisë nr. 4 “Luboten”, vendi i gjuetisë nr. 5 “Sallarevë”, ”, nr.
vendi i gjuetisë 5/a “Luboten” dhe vendi i gjuetisë nr. 6 “Brezno”. Si vendi i gjuetisë të
kafshëve të vogla të egra në komunën e Tetovës përfshihen: vendi i gjuetisë nr.6 “Miletinë”, :

23
vendi i gjuetisë nr.7 “Zherovjan”, : vendi i gjuetisë nr.8 “Grupçin”, : vendi i gjuetisë nr.9
“Trebosh”, : vendi i gjuetisë nr.10 “Jançishtë”, : vendi i gjuetisë nr.11 “Orashë”.

Rajoni i Tetovës ka edhe një vend gjuetie që është përcaktuar si vend shtetëror gjuetie për
kafshë të egra të mëdha. Ky është vendi i gjuetisë Leshnica.

Vëzhgimi i zogjve dhe gjuetisë me kamerë janë forma që kanë ndikim të drejtpërdrejtë në
zhvillimin e turizmit, prandaj duhet të rregullohen dhe furnizohen lokacione për këtë
destinim. Mungon sinjalizimi, rregullimi i parterit dhe furnizimi me teleskop.

Si mjaft i njohur ndër kafshë në këtë rajon njihet qeni i Sharrit. Mundësitë e kyçjes së tij në
ofertën turistike janë në organizimin e ekspozitave rinologjike nga ana e komunës dhe
motivim në promovimin e aktiviteteve që duhet të shfrytëzohen.

SWOT – ANALIZA E VLERAVE NATYRORE TURISTIKE

FUQITË DOBËSITË MUNDËSITË RREZIQET

− llojllojshmëria − rregullimi dhe − shfrytëzimi i fondeve për − mundësi të definuara

gjeomorfologjike furnizimi i dobët i rregullimin dhe jo të plota me
formave furnizimin e hapësirës trashëgimi natyrore
− majat e larta të gjeomorfologjike
përshtatshme për − mjete të disponueshme − udhëzim i
vendosjen e pikave të − qasje jo e mjaftueshme për zhvillim rural e të pamjaftueshëm për
vrojtimit dhe alpinizmit funksionale në male barabartë në RM aplikim në marrjen e
mjeteve nga fondet
− Kapaciteti relativisht i − sinjalizim i − shfrytëzimi i mjeteve nga për rregullim dhe
madh i shtigjeve të pamjaftueshëm i programet ndërkombëtare furnizim
skijimit në Malin Sharr formave IPA, IPARD dhe
me denivelizim të gjeomorfologjike programe të tjera të EU
rëndësishëm dhe KB
− Prania e formave
glaciale

− kushtet e volitshme − informimi i dobët mbi − krijimi i prodhimeve − dukuri të fatkeqësive

klimatike vlerat klimatike turistike për tregun kohore
vendor dhe ndërkombëtar
me përmbajtje
shëndetësore - rekreative

− begatia e vlerave − shfrytëzimi i − rregullimi i zonave

hidrologjike pamjaftueshëm i rekreative, shëtitoreve dhe
liqeneve glaciale, shtigjeve të këmbësorëve
banjës dhe lumenjve

− begatia e botës bimore − kyçje e pamjaftueshme − krijimi i prodhimeve − pakrahasimi i natura

dhe shtazore në ofertën turistike turistike me përmbajtje 2000
pikniku, edukative dhe
aktivitete herbale turistike

− tërësitë e mbrojtura − mbrojtje e −

hapësinore dhe pamjaftueshme e
objektet tërësive hapësinore
përreth Kodrës së
− vlerat natyrore unikate Diellit
e të rralla

− baza solide ekologjike − përfaqësimi i − organizimi i aktiviteteve

pamjaftueshëm i për ngritjen e vetëdijes
përmbajtjeve ekologjike në turizëm

24
 ekologjike në ofertën
turistike

3.2.2 Atraktivitetet kulturore

Komuna e Tetovës karakterizohet me përfaqësim të shprehur të burimeve dhe potencialeve

kulturore. Trashëgimia e përgjithshme e këtij karakteri duhet të diferencohet si atraktivitet
kulturor – historik, atraktivitet etnografik dhe atraktivitet manifestiv. Numri i llojllojshmërisë
së atraktiviteteve kulturore është fryt i të kaluarës së trashëgimisë së pasur historike në këto
hapësira si dhe kreativiteti aktual dhe invencioni, që këtu veçmas vjen në shprehje.

Atraktivitetet kulturore – historike si dukuri dhe marrëdhënie e tërheqin interesin e turistëve

nëpërmjet pasurisë së llojllojshme autoktone kulturore – historike, që së bashku me
atraktivitetet natyrore ndërlidhen dhe paraqesin tërësi komplekse turistike. Këto
atraktivitete karakterizohen si për nga shumësia ashtu edhe për nga llojllojshmëria e të
grupuara në këtë mënyrë: lokalitet arkeologjike, kisha dhe manastire, përmendore të
kulturës të besimit islam, përmendore të kulturës në formë bezistaneve, hamameve,
haneve, karvan sarajeve, përmendoreve të kulturës në formë të arkitekturës së vjetër të
qytetit dhe komplekse të ndara qytetare të vjetra dhe shtëpi, përmendore dhe shenjë
përkujtimore të historisë më të re të Republikës së Maqedonisë, institucione të fushës së
kulturës.

Në lokalitetin Hisar banja është zbuluar amfora e periudhës Dardane. Ajo duhet të
simbolizojë kontekstin historik gjatë rregullimit të këtij kompleksi dhe ët shpaloset në formë
të kopjes në vend të dukshëm.

Menada e Tetovës është shembulli më reprezentativ i arkeologjisë së këtij rrethi që vijon

nga shekulli VI para erës së re respektivisht në vitet 520-530. Bëhet fjalë për skulpturë të
rrallë arkaike që simbolizon qytetin si bebëza arkeologjike. Në hapësirën ku është gjetur
duhet nxirët shenjë përkujtimore e Menadës dhe të rregullohet hapësira me prezantim
dominues të këtij artë fakti.

Kalaja e Tetovës apo Hisari gjenden në majën e Balltepes mbi Tetovë. Ajo përfaqëson kalanë
dhe lokalitetin e rëndësishëm arkeologjik të periudhës së shekullit të mesëm. Nevojitet
rregullimi i këtij lokaliteti me ekspozimin e artefakteve nga fragmentet e zbuluara sepse
paraqet përmbajtje komplekse që është e rëndësishme për t’u vizituar. Komuna duhet të
restaurojë këtë kompleks, ta sinjalizojë dhe të sigurojë qasje më të përshtatshme. Në
aktivitetet promovuese Kalaja duhet të merr vendin përkatës.

Nga pasura e manastireve dhe kishave, sinjalizimi, rregullimi dhe promovimi i ambientit
përreth meritojnë: kompleksi Shën Gjeorgjia në f.R. e Vogël, e cila kishë paraqet

25
përmendoren e kulturës së shekullit XIV. Kisha Rozhdestvo e Bogorodicës në f.Setolë, që
daton nga shekulli XIX, kisha në pjesën e vjetër të Tetovës Shën Kirili dhe Metodi si njëra nga
faltoret më të bukura ortodokse në rajonin e Pollogut., kisha Shën Nikolla në lagjen e qytetit
Kolltuk që daton nga shekulli XIV, kisha Shën Bogorodica dhe Manastiri Shën Naum në
Kodrën e Diellit që edhe pse ndërtim i ri ka konfiguracionin dhe çështjen unikate të saj.

Tetova karakterizohet me fond relativisht të madh të xhamive që i takojnë periudhave të

ndryshme. Si ilustrim janë këto objekte në komunë: Xhamia e Epërme, Xhamia në Drenovec,
Eski Xhamia, Xhamia Gam-gam, Xhamia Muaremçe, Xhamia e Pashës, e Vjetër, Saat xhamia,
Tabhane xhamia, Xhamia e re – Teqe, Xhamia Arabati-Teqe, Xhamia e Re, Xhamia në lagjen
Dereboj, xhamia në f.Bozovcë, Xhamia në f.Brodec, Xhamia në f. Vicë, Xhamia në f.Veshallë,
Xhamia në f.Gajre, Xhamia në f.R. e Madhe, Xhamia në f/ Gjermë, Xhamia në f.Llacë, Xhamia
në f.Lisec, Xhamia në f.R. e Vogël, Xhamia në f.Otunjë, Xhamia në f.Poroj, Xhamia në
f.Saraqinë, Xhamia në f. Sellcë, Xhamia në f. Setole, Xhamia f.Falishë, Xhamia në
f.Xhepçishtë, Xhamia në f.Shipkovicë, Teqja e Shipkovicës (harta e objekteve fetare në RM,
komisioni për marrëdhënie bashkësitë fetare dhe grupet religjioze).

Komuna duhet të sigurojë qasjen dhe promovim të këtyre objekteve në funksion të

zhvillimit të turizmit fetar, kurse në bashkëpunim me Myftininë kompetente. Si objekte të
rëndësisë së veçantë për zhvillimin e turizmit në Tetovë duhet të veçohen Xhamia e Pashës
e cila daton nga shekulli 19 (15) dhe Arabati Baba Teqe ose Sersem Ali Baba e shekullit 18.
Fillimisht Xhamia e Pashës është ndërtuar në vitin 1495 si faltore islame, e rikonstruktuar
nga shekulli XVI e deri në fund të shekullit XVII, kur edhe është djegur deri në themel nga
zjarri i madh që ka përfshirë qytetin. Është e rrethuar me mure mural të ulët me
performansa katrori të përpunuara me një rrjet jashtëzakonisht të dizajnuar e të bëra nga
druri. Numri i madh i ornamenteve të pikturave, rrezatimi dhe teknikat e përdorura të
piktorëve, paraqesin një gjë të rallë dhe vepër të jashtëzakonshme të arkitekturës islame.
Arabeskat e shndritshme të pasqyruara në çiltra dhe rrezet dridhëse paraqesin me të
vërtetë një dekor të fuqishëm tërheqës. Xhamia si nga brenda ashtu edhe nga jashtë është e
larme me ngjyra të ndryshme dhe sipas tyre ka ar emrin e saj. Ato janë vepër e mjeshtërve
me përvojë nga Dibra, të cilët përveç se e kanë pikturuar, njëkohësisht e kanë dekoruar
edhe Rabati-Baba Teqe të dervishëve si dhe disa shtëpi private të pahasë.

Në vitin 1538, Ali Dedë Sersem ka filluar me ndërtimin e kompleksit Teqe, që ka vazhduar
deri në vitin 1548. Ky ndërtim (faltore bektashiane), më vonë është riemërtuar në Arabati
Teqe, që do të thotë vend i shenjtë ose faltore. Kompleksi i objekteve është karakteristikë
për faktin se ato janë të integruar në një tërësi unikate të harmonizuar. Në objektet e
kompleksit ka dekorime të ndryshme, ornamente, relieve, vitrina, strehë etj., duke i dhënë
pamje orientale këtij kompleksi. Objektet përveç numrit të madh të zbukurimeve janë të
pasuruar me numër të madh të mbishkrimesh me përmbajtje të ndryshme. Forma
arkitektonike e çdo objekti paraqet veçanti të të dhënave të veprës së caktuar, kurse me
karakteristikat e saj vinë në shprehje pullazet e objekteve, shtyllat, oxhaqet, radhitja e

26
objekteve, koloriti i fasadave, harmonizimi me kompozimin e detaleve dhe veçori të tjera të
vlerës kulturore.

Promovimi i tyre mund të ndikojë edhe promovim të Tetovës si komunë me trashëgimi të

pasur.

Ura e gurit në Tetovë që është rrënuar nga vërshimet e vitit 1979 dhe Saat kulla e shekullit
16 duhet të riparohen. Në këtë mënyrë ato do jenë dëshmitare të një vazhdimësii të
rëndësishëm të trashëgimisë kulturore të kësaj komune.

Banja e vjetër turke apo Hamami i Tetovës që është ndërtuar në fund të shekullit 15 është
riparuar dhe destinuar si galeri nacionale, institucion artistik në Tetovë. Ky objekt duhet të
promovohet si qendër kulturore për organizimin e vizitave dhe aktiviteteve edukative.
(shkolla të pikturës, kurse, stërvitje).

Muzeu i rrethit të Tetovës paraqet bazën e eksponateve të muzeut që i përfshinë arte aktet
e hapësirës tetovare. Promovimi i këtij muzeu mund të valorizohet si pjesë e turizmit
kulturor dhe aktiviteteve edukative të gjeneratave të reja. ( të organizohen ekspozita të
kostumeve popullore).

Kultura e gjallë në komunën e Tetovës zhvillohet para së gjithash në Shtëpinë e kulturës ku

prezantohen format teatrale, ngjarje kulturore në të cilat aktivisht marrin pjesë shoqëritë
kulturore – artistike Xheladin Zeqiri, Ilo Antevski Smok, Jeni hajat, dhe Pralipe.

Etnografia në komunën e Tetovës është ruajtur pjesërisht. Kjo sidomos ka të bëjë me

enterierin shtëpive që e pasqyrojnë dekorin nëpërmjet formave të gdhendjeve të cektë e të
thella si dhe nëpërmjet zejeve tradicionale (vorbëtari, thurje, lidhje, gërshetim, kujunxhi,
qepje, gdhendje, vejte qilimash dhe zeje të tjera), dhe gastronomia (receta tradicionale të
ushqimit dhe pijeve dhe përgatitja e tyre). Duke pasur parasysh se klasifikimi nacional nuk
parasheh regjistrimin e zejeve tradicionale nevojitet inicimi i procedurës së regjistrimit të
tyre, me çka do të mundësohet jo vetëm kontrolli i përfaqësimit të këtyre zejeve por edhe
marrja e aktiviteteve për ruajtjen e tyre (psh. shkollat dhe punëtoritë kreative për zeje të
vjetra). Momentalisht më të përfaqësuara nga zejet tradicionale janë artizanalet vendore që
i punojnë femrat.

Komuna duhet të organizojë trajnime për zejet e harruara me qëllim të ringjalljes së këtyre
formave të kreativitetit popullor, të cilat prodhime mund t’i blejnë turistët si suvënire me
vlerë të veçantë. Gjithashtu organizimi i punëtorive mund të jetë në formë të pjesëmarrjes
aktive të turistëve gjatë përpunimit. Kjo është baza e përcaktimit të ditëve të kreativitetit si
pjesë e ofertës turistike. Organizimi i manifestimeve në formë festivalesh në komunë do të
ishin ngjarje të veçanta me përmbajtje kulturore. Aktivitete të ngjashme duhet të vazhdojnë
lidhur me ofertat gastronomike si psh. me specialitetet e kaçamakut, bongurit, groshës së
Tetovës si një identitet gastronomik në mënyra të ndryshme, pastërmaja, kolpitet, fli, qengji
i pjekur i Sharrit, sup prej orizi, turlitavë, nazlifatmë, sheqerpare etj.

27
Nuk guxon që të lehet mënyra tradicionale e të jetuarit, nga kjo hapësirë lidhur me veshjen
dhe opingave (veshja kombëtare), këngët dhe vallet të cilat e përcjellin trashëgiminë
etnografike. Komuna duhet të organizojë revy me sfilat mode me veshje kombëtare, këngë
dhe valle dhe folklori në përgjithësi, defile dhe manifestime (nga strategjia për ngjarjet dhe
tradita të numërohen po qe se ka. Për këtë qëllim është e nevojshme që komuna të bëjë një
kalendar të ngjarjeve duke pasur parasysh klasifikimin e cila e nënkupton ngjarjen nga sfera
e kulturës artit muzikor, arti figurativ, sfilatat,takimet tradicionale të vjetra qytetare dhe
takime rurale, mbrëmje me përmbajtje të ndryshme të cilat mund të kenë karakter
territorial – lokal, fetare, sportive, ekonomike dhe manifestime shkencore. Komuna duhet të
marrë pjesë në organizimin dhe subvencionimin si dhe në bashkëfinancimin.

Ambientet rurale në komunën e Tetovës karakterizohen në aktivitetet e fermerëve dhe

blegtorëve. Potenciali i këtyre aktiviteteve duhet të rrjetëzohet përmes kyçjes së
aktiviteteve dhe prodhimit të ofertave turistike rurale. Përparimi i kësaj sfere duhet të
veprojë në këto fusha: krijimin e rrjetit të amvisërisë – shërbimeve hoteliere në mjediset
rurale, ngritja e ndërgjegjes mbi kuptimin e turizmit rural përmes organizimit të tribunave
dhe punëtorive nga kjo sferë, trajnime dhe edukime në kuadër të arsimimit jo formal për
specializimin dhe cicëron të mjediseve rurale. Krijimi i shtigjeve tematike ( si psh.
gastronomi, eko-shtigje dhe të ngjashme). si dhe promovimi i aktiviteteve për zhvillimin e
turizmit rural.

SWOT ANALIZA E VLERAVE KULUTURORE TURISTIKE

FUQITË DOBËSITË MUNDËSITË RREZIQET

− trashëgimia − procesi i papërfunduar i − struktura relativisht e mirë − përfshirja jo e

kulturore e valorizimit të e resurseve njerëzore në
shënuar trashëgimisë kulturore fushën e kulturës
− përfshirja jo e plotë në − ekzistimi i interesit të lartë
ofertën turistike të palëve për zhvillimin e
turizmit kulturor
− qasja më e mirë dhe
promovimi i trashëgimisë
kulturore në funksion të
turizmit kulturor dhe fetar
mjaftueshme e
resurseve kulturore në
mbrojtjen ligjore të
shtetit
− interesi i dobët i tur
operatorëve të huaj për
përfshirjen e
përmbajtjeve të reja
kulturore në provime
turistike

− regjistri i vlerave − mosekzistimi i − promovimi ndërkombëtarë − përzierja e

kulturore në menaxhimit – planet
rajonin planifikues për menaxhimin e
të Pollogut për trashëgimisë kulturore
zhvillimin rural
− mungesa e brendimit të − shfrytëzimi i fondeve
turistik resurseve të njohura
kulturore në funksion
të turizmit
dhe prezantimi i institucioneve
trashëgiminë kulturore të integruese për
komunës së Tetovës menaxhmentin e
lokaliteteve
nikoqire dhe − zbatimi i dobët i
ndërkombëtare rregullativës ligjore për
paraqitjen e artefakteve
të gjetura gjatë
ndërhyrjeve ndërtimore

− ekzistimi i − -ekzistimi i rrjetit të − komunikimi interkulturor − një numër mjaft i vogël i

trashëgimisë dobët të prodhuesve të polivalent dhe shkëmbimet njohësve të praktikimit
kulturore lëvizëse suvenirëve të zejeve tradicionale
− trajnimet, shkollat dhe

28
 − zejet tradicionale − promovimi jo i kolonitë për zejet − informimi i dobët për
mjaftueshëm i zejeve tradicionale dhe të vlerat e trashëgimisë
− gastronomia tradicionale harruara qarkulluese, zejtarisë
dhe gastronomisë në
− përfshirja jo e − organizimi i garave në mjedisin nikoqir dhe
mjaftueshme e gastronomi për hajet ndërkombëtar
gastronomisë tradicionale me karakter
tradicionale në ofertën nacional dhe
e gastronomisë ndërkombëtar
− kalendari vjetor i − organizimi i kostumeve
manifestimeve në popullore, këngëve dhe
komunë lojërave dhe folklori në
tërësi, defile dhe
manifestime

− mjediset rurale − përfshirja më e dobët − rrjetëzimi i mjediseve − shfrytëzimi i

në komunën e dhe informimit të rurale përmes përfshirjes pamjaftueshëm i
Tetovës me popullatës vitale e cila së aktiviteteve dhe mjeteve të programeve
aktivitet mund të merret me prodhimeve në ofertat nikoqire dhe
bujqësorë të turizmit rural turistike, krijimi i rrjetit të ndërkombëtare dhe
bujqësisë dhe amvisërive – dhënësve të fondeve për zhvillimin
− mungesa e traditës për
blegtorisë shërbimeve hoteliere në rural dhe turistik
dhënien e shërbimeve mjediset rurale
hoteliere në amvisëritë − mosekzistimi i
rurale − kategorizimi i sistemit të programeve në nivel
objekteve në amvisëritë shtetëror për udhëzues
− mungesa e sistemit dhe të specializuar në
kategorizimit të − organizimi i tribunave dhe mjediset rurale
objekteve për dhënien punëtorive për ngritjen e
e shërbimeve hoteliere vetëdijes me rëndësi në − mungesa e rregullativës
në amvisëri turizmin rural ligjore për animatorët
turistik në mjediset
− mosekzistimi i − trajnimi i urdhërëfyesve rurale
udhërrëfyesve turistikë turistikë nga mjediset
në mjediset rurale rurale
− sinjalizim i dobët, − krijim i shtigjeve tematike
dukshmëria dhe (p.sh.gastronomike,
rregullshmëria e ekoshtigjet dhe të
shtigjeve tematike në ngjashme) dhe aktivitetet
mjediset rurale promovuese të mundësive
për zhvillimin e turizmit
rural

3.3 Gjendja e strukturës organizative e Komunës së Tetovës që lidhet me turizmin

Kushtet shoqërore paraqesin kornizën në të cilën potencialet turistike të Komunës mund të

aktivizohen në mënyrë që të mundësohet që veprimtaria turistike-hoteliere e restorantore
të ketë karakter të qëndrueshëm. Kjo duhet të jetë në funksion të zhvillimit të
papengueshëm të burimeve të ndryshme. Në këtë drejtim regullativa do tʼi përfshijë kushtet
normative, shfrytëzimin e subvencioneve, kredive, huazimet, partneritetet e përbashkëta
privato-publike, IPARD e IPA fondet si fonde të arritshme të BE-së dhe lehtësimet tatimore si
përbërës të rëndësishëm të kësaj sfere. Në komunë ka një strukturë të qëndrueshme
organizative. Aty janë të përcaktuar sektorë veprimi në sfera të ndryshme. Me vetë faktin se
turizmi paraqet një kategori shumë -faktorësh e shumë -funksional dhe si rrjedhojë mund të
konstatohet se ekziston interesi i shprehur aspektesh të ndryshme.

Në sektorin për informim dhe mbështetje të Kryetarit aktivitetet koordinuese të kryetarit e

përfshijnë edhe rëndësinë domethënëse si njëra ndër përcaktimet bartëse për zhvillim.
Kryetari i komunës është i përkushtuar që tʼi vë në shërbim përfitimet nga zhvillimi i

29
turizmit, prandaj lypset që aktivitetet të bashkërenditen me qëllim që të ketë qasje te
dukuritë dhe marrëdhëniet në këtë sferë. Nga ana tjetër Sektori e informon opinionin dhe i
vë në përdorim teknologjitë bashkëkohore për të treguar e për të spikatur domethënien e
peshën që ka turizmi në sferën e shfrytëzimit të informatave dhe teknologjive informatike.
Kur e kemi parasysh faktin se turizmi nuk mund të jetë kategori e lokalizuar dhe e kufizuar
atëherë dihet qartë se i kushtohet vëmendje në aspektin ndër-komunal si dhe në planin
ndërkombëtar, pra aktivizimi i sektorit civil.

Në suazat e sektorit për çështje normative, juridike dhe administrative, me njësitë e veta, e
përcjellë veprimtarinë ligjore e normativo-juridike në nivele të ndryshme duke i
harmonizuar aktet e veta me ato që kanë karakter ligjvënës. Përveç kësaj merr pjesë në
mbrojtjen juridike të subjekteve që janë të përfshirë në domenin e turizmit.. Mirëpo, meqë
bëhet fjalë për njësi kreative, kjo është në gjendje tʼi artikulojë dëshirat dhe propozimet të
cilat në fushën e turizmit mund të kenë më tepër mundësi për përparimin e këtyre
marrëdhënieve. Shi për këtë, ky sektor ka raport të vazhdueshëm për realizimin e politikave
lokale në kontekst të ligjvënies, si dhe në përparimin e raporteve normative e juridike jo
vetëm në nivelin vendor por edhe në nivel të vendit.

Sektori për financa është njëri ndër më madhorët në strukturat organizuese në komunë kur
kemi parasysh faktin se tok me segmentet tjera në kontrollimin dhe koordinimin buxhetor,
apo thënë më drejtë në pagesën, prandaj ka edhe qasje në trajtimin e turizmit kur shikohet
në këtë kontekst, pra, është në lidhje të drejtpërdrejtë me mbledhjen e tatimeve dhe
donacioneve nga fusha e turizmit e veçmas në krijimin dhe shfrytëzimin e taksës turistike.
Sektori për financa këto mjete i drejton te mjetet që do të ndihmojnë në përparimin e
veprimtarisë turistike në mënyrë efikase dhe në përdorimin dhe qëllimin e tyre.

Zhvillimi i turizmit është ngushtë i lidhur me urbanizmin, veprimtaritë komunale dhe me

mbrojtjen e përparimin e mjedisit jetësor me vetë faktin që në suazat e faktorëve pranues,
vend dominues zë pikërisht rregullimi dhe pajisja e lokaliteteve turistike si dhe e objekteve
të cilat janë në lidhje paralele me hotelieri-restorantërinë. Që të mund të mbrohet cilado lloj
qasje zhvillimore dhe trajtim i turizmit është e domosdoshme sjellja e zgjidhjeve të
planifikuara me të cilat do të dimensionohet lokacioni infrastrukturor i përcaktuar si dhe
mënyra e rregullimit dhe e pajisjes së hapësirës.

Në kontekstin e mbrojtjes së ambientit jetësor, turizmi në komunë ka një përqasje aktive

sepse pikërisht hapësirat e mbrojtura dhe kujdesi ndaj tyre duhet të jenë themelet e
zhvillimit të eko-turizmit në kuptimin e shfrytëzimit si tërheqje dëfrimi dhe si lidhje simbioze
me rrethin që edhe kjo është bazë e zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit. Prandaj në këtë
drejtim me rëndësi parësore është roli që ka Njësia për veprimtari komunale sepse pastërtia
dhe higjiena e hapësirës në përmasa komunale paraqet segmentin më përmbajtjesor i cili
mund ta afirmojë turizmin si faktor në përparimin e mjedisit jetësor. Ky sektor, pra, ka
rëndësi dhe është me peshë në krijimin e programeve të cilat turizmi mund tʼi shfrytëzoj me
sukses.

30
Komunikacioni për turizmin ka rol të dyfishtë. Kjo ka domethënie komunikimi por edhe
domethënie pranueshmërie. Komponenti zhvillimor i komunikacionit ngërthen në vete të
gjitha aktivitetet që ndërmerren në këtë vazhdë andaj edhe mund të jenë madje edhe bazë
e zhvillimit të turizmit. Sektori gjurmon dhe spikat probleme që lidhen me dendshmërinë e
funksionalitetin e komunikacionit dhe me kushtet e parkimit. Turizmi, thjeshtë, nuk mund të
bëhet barrë strukturimi andaj si rrjedhim të bëhet element i zmadhimit a rritjes së
problemeve, përkundrazi ky duhet të bëhet faktor i harmonizimit. Shi për këtë ndërmarrjet
e veprimet nga ky sektor paraqesin natyrshëm rëndësi të madhe sepse ato mundësojnë të
sigurohet rrethanë e volitshme edhe sa i përket dinamikës së lëvizshmërisë së
komunikacionit ashtu edhe sigurisë së automjeteve në çështjen e hapësirës së parkimit. Në
këtë kontekst rëndësi të madhe ka përparimi i sinjalizimit për të cilin angazhohet sektori
sepse turizmi është në varësi të drejtpërdrejt me sigurimin e shenjëzimit dhe vizualizimit.
Krijimi i politikave të turizmit kur është fjala për vënien në punë të komponentës shfrytëzim
i energjisë siç është ndërtimi i skiliftëve dhe teleferikëve paraqet bazë për proceset e punës
së këtij sektori. Këto politika paraqesin element të drejtpërdrejt nxitës për zhvillimin e
turizmit, sepse janë ndihmë e energjisë interaktive e ekologjike si fuqi në mbarështrimin
hapësinor.

Komuna është faktor aktiv në sinergjetikën e veprimtarive publike me turizmin. Pra, komuna
paraqet faktorin e rëndësishëm për përparimin e arsimimit, kulturës, sportit dhe mbrojtjes
sociale, shëndetësore si dhe mbrojtjes së fëmijëve. Të gjithë këta përbërës zënë vend të
rëndësishëm në krijimin e politikave të turizmit dhe andaj përqasja e tyre aktive është me
rëndësi parësore të drejtohen te dimensionimi strategjik për zhvillimin e turizmit. Kështu, do
të mundësohet edhe këmbimi i dijeve në fushën e arsimit, ngritja e nivelit të kulturës dhe
sportit si dhe të veprimtarive që lidhen me veprimin e ndërsjellë të tyre në mënyrë që të
jenë pjesë e përparimit të veprimtarive turistike. Turizmi për nga vokacioni dhe natyra e tij
përveç komponentëve të tjera e përmban edhe elementin social dhe shëndetësor-rekreativ
si dimension të rëndësishëm, ndërsa në domenin e mbrojtjes së fëmijëve mundëson ngritjen
e nivelit duke shtuar pjesëmarrjen e kategorive të rrezikuara në këtë veprimtari.

Turizmi paraqet veprimtari rregullative në të cilën legjislacioni bëhet me peshë të

rëndësishme sepse, turizmi pra, nuk mund të zhvillohet në mungesën e aktiviteteve të cilat
kanë karakter të eliminimit të fenomeneve dhe proceseve negative. Prandaj, inspekcioni si
komponent kryesor në Sektorin e inspektimeve ka rëndësi të madhe e cila del si rrjedhojë e
nevojës për ekzistimin e mbikëqyrjes dhe vëzhgimit të veprimtarive të turizmit pa të cilat ky
i fundit nuk mund të zhvillohet. Shi për këtë është e rëndësishme që të vihet në spikamë roli
i inspektimit si element përbërës për turizmin.

Sektori për zhvillim ekonomik vendor në përbërjen e të cilit janë njësia vendore e zhvillimit
ekonomik dhe njësia për zhvillim dhe promovim të turizmit që paraqesin element përbërës
të turizmit dhe kështu duhet të kenë rol dominues në realizimin e qëllimeve të parapara në
planin strategjik. Ky sektor pra vepron si strukturë e cila përfshinë organizimin në suaza

31
komunale. Kështu, ky sektor i artikulon veprimet e të gjitha elementeve përbërëse të
turizmit. Ai ka detyrë tʼi mbikëqyr të gjitha aktivitetet që ndërmerren në këtë plan dhe nxit e
mbështet hartimin e dokumenteve strategjike, studimeve, planet zhvillimore turistike dhe
programet. Këtu fjala është për njërën nga hallkat kryesore në drejtë udhëheqjen e
aktiviteteve në fushën e turizmit në komunë.

Në komunë nuk ka Këshill për turizëm si trup këshillëdhënës i cili mund të jep ide për
zhvillimin e veprimtarisë. Roli i tij nuk është me domethënie të realizimit por ka domethënie
për krijimin e aktiviteteve turistike. Sipas këtij kuptimi, pra, duhet të saktësohet vendi të
cilin përveç strukturave komunale e ka edhe sektorin civil për ekonomi. Struktura
organizative duhet tʼi dallojë palët e interesuara dhe t’u mundësojë atyre të marrin pjesë në
krijimin e politikave të turizmit në komunë.

Suazat e kushteve komunale e përbëjnë strukturën organizative të turizmit dhe veprimtarive

hoteliere-restorantore dhe në këtë drejtim rëndësi të veçantë ka përparimi i tyre duke
përfshirë edhe palët e interesuara.

3.4 Gjendja e rregullativës normative në Komunën e Tetovës

Sfera e fushës së turizmit në Komunën e Tetovës duhet të harmonizohet në aspektin

normativ me zgjidhjet ligjore si dhe me udhërrëfimet e BE-së. Zgjidhjet ligjore paraqesin
kornizë për rregullimin e marrëdhënieve të turizmit në të gjitha nivelet. Kjo do të thotë se
përcjellja dhe vëzhgimi i akteve normative në nivelin më të lartë ka karakter urdhërues.
Ndryshimet e shpeshta ligjore janë të lidhura me nevojat dhe praktikën e dëshmuar në
mënyre që Komuna të merr rolin aktiv të vepruesit në domenin e hotelieri-restorantërisë.
Aktet ligjore më domethënëse të cilat komuna duhet t’i përcjellë dhe ndaj të cilëve duhet
aftësuar me qëllim që të mbërrihet zhvillimi i dëshirueshëm i turizmit janë : ligji për
veprimtaritë turistike, ligji për veprimtari hotelieri-restorantëri dhe ligji për taksa për
qëndrim të përkohshëm, ligji për auto-kampe, ligji për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore,
ligji për mjedisin jetësor, ligji për mbrojtjen e natyrës, ligji për administrimin e mbeturinave,
ligji për cilësinë e ajrit të ambientit, ligji për ujërat, ligji për zhvillimin rural dhe ligji për
zhvillimin e zonave turistike. Qëllimet kryesore që duan të arrihen me këto ligje janë
zhvillimi më i shpejtë i veprimtarive të përmendura, tërheqja e kapitalit vendor dhe të huaj,
shtimi i elementit konkurrues dhe rritja e punësimit në sferën e hotelerisë-restorantërisë.
Komuna në suaza të përcjelljes të marrëdhënieve normative është në gjendje t’i çojë
përpara veprimtarisë në sferat që vijojnë :

− që të sillen ndryshime dhe plotësime në Statutin e komunës dhe në këto baza të

harmonizohen me përcaktimet normative nga domeni i turizmit dhe hotelerisë-
restorantërisë ;

− që t’i strukturoj shërbimet ose personin përgjegjës në suazat e ZHEV (zhvillimi

ekonomik vendor) me specifikime të ingerencave të veçanta në domenin e turizmit ;

32
 − të formojë një trup përkatës, d.m.th. Këshill për turizëm në Komunën e Tetovës, në
të cilin do të hyjnë përveç strukturave komunale edhe përfaqësues nga bashkësitë e
biznesit në domenin e turizmit dhe hotelerisë-restorantërisë pranë Odës Ekonomike
të Maqedonisë veri-perëndimore, Qendra për zhvillim të regjionit malor të Pollogut,
institucionet e arsimit të lartë dhe të mesëm dhe sektori civil.

− formimi i qendrës informative të turizmit (QIT)

− sjellja e vendimit për pjesëmarrje në aktivitetet e sistemit grumbullues nga domeni i

turizmit dhe nxitja e formës së pjesëmarrjes së partneritetit privat-publik

− sjellja e vendimeve me të cilat do të sugjeroj marrëdhënie kreative në organizimin

dhe planifikimin e turizmit në nivel të shtetit, inicim i bashkëpunimit ndërkomunal
dhe ndërajonal në domenin e turizmit

− sjellja e vendimeve për pjesëmarrje në projekte ndërkombëtare bilaterale dhe

multilaterale, në domenin e turizmit në funksion të zhvillimit të turizmit në komunë

SWOT ANALIZA E STRUKTURËS ORGANIZATIVE DHE RREGULLATIVËS NORMATIVE NË

KOMUNËN E TETOVËS

FUQITË DOBËSITË MUNDËSITË RREZIQET

− Interesimi i lartë te − Strukturimi jo i plotë i − Hartimi i dokumenteve − Jo harmonizimi i

kryetari i komunës dokumenteve me për zhvillimin e komunës dokumenteve
dhe palët e karakter planifikues dhe në domenin e turizmit strategjike në bazën
interesuara për strategjik vertikale në nivel të
− Anëtarësimi në
zhvillimin e turizmit shtetit
− Qasja e pjesshme në asociacionet në domenin
në komunë planifikimin e zhvillimit e turizmit
− Struktura e turizmit − Formimi i trupit përkatës
organizative e − Kooperimi i dobët i për mbështetje të turizmit
vërtetuar në komunë palëve të interesuara në në domene të ndryshme
nën sektorët në të domenin e turizmit
cilët zë vend turizmi

− Sektori për zhvillim − Njësia ndarëse për − Përparimi i njësisë së − Mbështetja

ekonomik vendor me drejtime dhe aktivitete turizmit përmes financiare
njësinë për zhvillim të ndryshme zhvillimore sistematizimit të
dhe promovim të në turizëm aktiviteteve punuese
turizmit − Sistematizimi dhe
ndjekja e
vizitueshmërisë,
qëndrimit dhe
harxhimit turistik

− Sjellja e vendimeve − Evidentimi jo i plotë i − Hartimi i Regjistrit të − Mosharmonizimi i

strategjike në sferën realizuar dhe shërbim dhënësve dhe mjaftueshëm me
e turizmit dhe kategorizimi i njësive rrjetë lidhja e tyre standardizimin për
hotelieri-restorantëri për vendosje cilësinë e
shërbimeve në
planin ndërkombëtar

− Dokumentacioni i − Realizimi jo i plotë i − Sigurimi infrastrukturës − Dukuritë e

sjellë i planifikimit vendimeve të parapara për realizimin e kushteve ndërtimeve të egra
hapësinor (planet të lokacioneve

33
 hapësinore PUGJ,
PUD)

− Kushte të volitshme − Shfrytëzimi i − Organizimi i fushatave dhe − Kufizimi i fondeve

për zhvillimin e pamjaftueshëm i tribunave për subjektet e
turizmit të bazuar në lehtësimeve për interesuara për dobitë për
subvencione në kredi zhvillimin e turizmit shfrytëzimin e
dhe huazime, lehtësimeve për zhvillim
− Informimi dhe
beneficione dhe të turizmit
përgatitja e
lehtësime në pamjaftueshme për − Shfrytëzimi i programeve
taksëpagesa shfrytëzimin e fondeve të reja zhvillimore nga
Qeveria dhe donatorët
ndërkombëtarë

− Identifikimi i
− Përqasje aktive ndaj − Ndërmarrësi e dobët − Fushatat e sforcuara për mundshëm i
partneritetit privato- ndaj PPP-së nga ana e përfitimet nga PPP-ja dhe ngjarjeve të
publik(PPP) palëve të interesuara shpallja e ftesave paparashikuara

− Gatishmëria e hapur − Mungesa e planit pët − Shfrytëzimi i mjeteve nga − Shfrytëzimi jo

e komunës për pjesëmarrje në projekte IPARD, IPA, Qendrës për adekuat i mjeteve të
projekte ndërkomunale dhe zhvillim regjional të fituara përmes
ndërkomunale dhe ndërkombëtare për regjionit të planifikuar të programeve për
ndërkombëtare për zhvillimin e turizmit Pollogut, dhe fondeve të mbështetje të
zhvillimin e turizmit tjera zhvillimit turistik

3.5 Gjendja që ka të bëjë me instrumentet për nxitjen e zhvillimit

Me qëllim që të zmadhohet rritja e përgjithshme e realizimeve tërësore në turizmin e

komunës së Tetovës, janë aktivizuar numër shumë i madh i mekanizmave dhe masave të
tjera të cilat kanë ndikim pozitiv në këtë sferë. Këto mekanizma janë ndërmarrë në nivel
shtetëror dhe në këtë mjedis zbatohen me sukses. Njëra ndër masat e suksesshme e cila
përdoret në funksion të përparimit të turizmit është subvencionimi i organizimit të huaj i
qarkullimit turistik. Kjo masë u përket subvencionimeve për një pjesë të harxhimeve për
paket-aranzhimet e mysafirëve të huaj me më së paku tri bujtje të realizuara në të gjitha
kapacitet për akomodim në shtet dhe në atë kontekst edhe në komuna ku në nivel
profesional ofrohen shërbime hoteliere-restorantore. Ky subvencionim nuk është i
zbatueshëm për shërbimdhënësit e vendosjes private të cilët nuk e kanë lajmëruar
ushtrimin e veprimtarisë turistike dhe nuk kanë bërë kategorizimin e saj. Subvencionimi,
bëhet, edhe për organizimin e realizuar të transportit turistik ajror, rrugor, dhe hekurudhor
gjatë vitit si dhe për udhëtimet qarkore, apo siç njihen si udhëtime kryqetërthorr, ashtu që
komuna e Tetovës është e kyçur në këto shëtitjeve.

Me këtë rast duhet të thuhet se kjo masë ka pasur ndikim të madh në shtimin e nurit të
vizitave të kryera nga ana e vizitorëve të huaj si dhe në pjesëmarrjen e tyre në bujtjet e
realizuara. Vetë kjo masë ka bërë që të rritet numri i turistëve në rastin konkret të turistëve
nga Turqia, Shqipëria, Bullgaria dhe nga Republika e Kosovës.

Në tërësinë e instrumenteve dhe masave që janë në dispozicion për vepruesit e interesuar

nga domeni i turizmit në komunë bëjnë pjesë edhe kreditë dhe huazimet që i ka siguruar

34
Qeveria e Republikës së Maqedonisë për ndërtimin e kapaciteteve për akomodim me
kamata relativisht të ulëta me grejs-period të siguruar disa vjeçar për kthimin e tyre.
Shfrytëzimi i këtyre mundësive është relativisht modest megjithatë paraqet një potencial që
mund të zhvillohet. Komuna e Tetovës në këtë drejtim është në gjendje të ndërmjetësoj dhe
të bëhet pjesëmarrës aktiv gjatë veprimit për shfrytëzimin e mjeteve që janë në dispozicion
të Republikës së Maqedonisë si mjete të mundshme financiare. Këto fonde kanë forma të
ndryshme dhe u përkasin donatorëve të ndryshëm. Masat dhe grantet më të popullarizuar
janë ato nga IPA programet, por po ashtu nivel të lartë mundësish japin edhe donacionet e
Kombeve të bashkuara si për shembull UNDP, pastaj grantet e shteteve ambasadat e të
cilave janë aktive në Republikën e Maqedonisë, të Bankës botërore dhe ka të institucioneve
të tjera financiare.

Ndërsa, kur është fjala për zhvillimin e turizmit rural, në dispozicion janë fondet vendore
(përmes Ministrisë së bujqësisë, pylltarisë dhe ujërave), siç janë mjetet nga IPARD programi.
Arsye kryesore për shfrytëzimin aq të vogël të mjeteve nga këto linja, është stërvitja e
pamjaftueshme, ndërsa kur flasim për IPARD Programin, duhet të përmendet edhe elementi
i ndërlikuar i dokumenteve të duhura përcjellëse.

Faktor kufizues për këtë janë mungesa e dokumenteve të planifikimit urbanistik për vendet
e pabanuara, shërbimi i shtrenjtë i përgatitjes së ndryshimit të dokumentacionit të planit,
dëshmitë për të drejtën pronësore, e drejta për hipotekën e objekteve dhe të ngjashme.
Nga ana tjetër, megjithatë duhet të përmendet se te popullata vendore ka iniciativa për
ngritjen e kapaciteteve akomoduese si dhe për përmbajtje të tjera që mund të ndikojnë në
zhvillimin e ekonomisë rurale.

Ky sektor në komunë nuk është i zhvilluar sa duhet meqë ka një hapësirë të çelë e të hapur
për të vepruar. Komuna ndërmerr iniciativë për aktivitete trajnimi dhe ndihmon gjatë
aplikimeve për të cilat nuk janë shfrytëzuar sa duhet mundësitë në drejtim të zhvillimit të
turizmit. Një linjë e përhershme e shtimit të interesimit është i pranishëm edhe te
Programet e bashkëpunimit ndërkufitar me Shqipërinë fqinje dhe me Kosovën, ku
përfshihen masat për përmirësimin e klimës së përgjithshme për bashkëpunim në sektorin e
turizmit, përmes iniciativave "të zbutura" siç janë: aktivitetet promovuese me botimin e
materialeve, zhvillimin e dokumentacioneve të patjetërsueshme, aftësimet dhe ushtrimet e
specializuara, shënjimi i pistave për këmbësorë dhe pistave për biçikleta, hartë vëniet e
viseve dhe lokaliteteve, ndërtimit të shtëpive përkujtimore dhe të ngjashme. Më së shpeshti
si paraqitës-konkurrues dhe shfrytëzues të mjeteve paraqiten shoqatat qytetare nga sektori
civil të cilat edhe lozin rol të rëndësishëm për ndërmarrjet e veta pozitive drejtë
shkëmbimeve të përvojave dhe bashkëpunimeve me organizata të ngjashme nga të dyja
vendet fqinje.

35
3.6. Resurset receptive (pritëse)

Resurset apo burimet pranuese paraqesin një ndër faktorët më domethënës në zhvillimin e
turizmit. Këto burime me vlerat e tyre mundësojnë qëndrim më të volitshëm të turistëve
gjatë vizitave të tyre. Në këtë grup bëjnë pjesë kapacitetet për akomodim me vëllimin dhe
strukturën e tyre, apo thënë më mirë, me cilësinë e shërbimeve, pastaj hapësira e mirë
rregulluar në funksion të vizitës dhe qëndrimit turistik, pajisja me elemente përmbajtjesore
të cilët janë në këtë funksion, pranueshmëria e turistëve nga ana e shërbim-dhënësve dhe
popullsisë pranuese dhe hapja e regjionit ndaj informatikës si faktor i cili mundëson
shfrytëzimin e lirshëm e të lehtë të resurseve pranuese dhe promovimi i potencialeve
turistike që i kanë.

3.6.1 Kapacitetet për akomodim

Kapacitetet për akomodim në këto suaza të faktorëve pranues janë shumë të rëndësishëm
sepse këto sipas vëllimit janë përcaktues i mundësisë për tʼi pranuar turistët, ndërsa sipas
cilësive të shërbimeve mundësojnë përzgjedhje të paraqitjes në tregun turistik me çka
klientët turistikë kur kanë përpara këto shërbime janë në gjendje që tʼi joshin e kënaqin
kërkesat e tyre.

Kapacitetet për akomodim në turizëm kanë domethënie të dyfishtë. Nga njëra anë ato janë
faktorët pranues më domethënës për zhvillimin e turizmit kurse në anën tjetër janë tregues
apo paraqitës i nivelit zhvillimor.

Komuna e Tetovës shquhet si karakteristike me pjesëmarrjen relativisht të lartë për njësi

vendosjeje në suazat planit regjional të Pollogut. Analiza e të dhënave për kapacitetet
akomoduese ka të bëjë me objektet hoteliere-restorantore dhe shtretërit me vëllimin e tyre
si dhe qasja në to dhe në fund pjesëmarrja e komunës në strukturën e Republikës së
Maqedonisë. Kjo strukturë është paraqitur në vështrimin tabela nr.4:

Tabela nr.4- Vëllimi i kapaciteteve për akomodim i shprehur përmes numrit të shtretërve
dhe të dhomave
Numri i Pjesëmarrja Numri Pjesëmarrja Numri Pjesëmarrja në
objekteve për në RM i në RM i RM shprehur
akomodim shprehur në % dhomave shprehur në % shtretërve në %

Tetovë 19 3,91 394 2,42 989 2,19

Burimi: Regjistrimi i hotelieri-restorantorisë, 2008, Enti shtetëror i statistikës të RM

Sipas regjistrimit të fundit të njësive për akomodim hoteliere-restorantore në Republikën e

Maqedonisë në komunën e Tetovës janë vërtetuar të dhënat prej 19 objektesh për
akomodim. Bëhet fjalë për vëllim modest sepse pjesëmarrja është me vetëm se 3,91% të
komunës. Numri i dhomave është është 394 ose pjesëmarrje me vetëm se 2,42%, kurse
numri i shtretërve është 989 ose pjesëmarrje prej 2,19 %. Që të mund këto të dhëna të

36
krahasohen me ato të komunave të tjera në planin regjional të Pollogut, për të cilat është
kryer evidentimi, ne u përcaktuam për analizë e cila i trajton parametrat e dhënë në tabelën
nr. 5 dhe grafiket 1, 2 dhe 3:

Tabela nr. 5- kapacitetet për akomodim, nëpër komuna

Pjesëmarrja në

Pjesëmarrja në

Pjesëmarrja në

Pjesëmarrja në

Pjesëmarrja në

Pjesëmarrja në
shprehur në %
RM shprehur

RM shprehur

RM shprehur
regjion në %

regjion në %
shtretërve
objekteve

dhomave
hoteliere
Numri i

Numri i

Numri i
regjion
në %

në %

në %
Bogovina 2 0,41 3,45 17 0,1 1,5 26 0,06 0,79
Gostivari 9 1,85 15,5 116 0,71 10,17 205 0,45 6,23
Zhelina 1 0,21 3,72 8 0,05 0,7 16 0,04 0,49
Mavrova dhe 27 5,56 46,55 606 3,72 53,11 2054 4,55 62,43
Rostusha
Tetova 19 3,91 32,76 394 2,42 34,53 989 2,19 30,06
Regjioni i
planifikuar i 58 11,93 100 11,41 4,4 100 3290 4,76 100
Pollogut
Republika e 486 100 - 25952 100 - 69097 100 -
Maqedonisë
Burimi: Regjistrimi i hotelieri-restorantorisë, viti 2008, Enti shtetëror i statistikës të RM - së

Grafiku nr. 1 – Pasqyra e shprehur në përqindje e numrit të objekteve hoteliere-restorantore

nëpër komunat e planit regjional të Pollogut dhe në Republikën e Maqedonisë

37
Grafiku nr. 2 – Përqasje e shprehur në përqindje e numrit të dhomave për vendosje nëpër
komunat e planit regjional të Pollogut dhe në Republikën e Maqedonisë

Grafiku nr. 3 – Përqasje e shprehur në përqindje e numrit të shtretërve nëpër komunat e

planit regjional të Pollogut dhe në Republikën e Maqedonisë

Nga vështrimi tabelar nr. 5 dhe grafikëve nr. 1, 2 dhe 3 shihet se Komuna e Tetovës renditet
në vendin e dytë sipas numrit te objekteve hoteliere-restorantore në planin regjional të
Pollogut. Kjo, pra, komuna e Tetovës ka numër më të madh të objekteve hoteliere-
restorantore krahasuar me Gostivarin, Bogovinën dhe Zhelinën, ndërsa mbetet pas
Mavrovës dhe Rostushës. Numër më të madh të kapaciteteve për akomodim ka komuna e
Mavrovës dhe ajo e Rostushës që kanë 27, sosh. Kjo në RM merr pjesë me 5,56 %, ndërsa
Tetova ka 19 objekte, apo 3,91%. Pas Mavrovës dhe Rostushës Komuna e Tetovës mbetet
prapa edhe kur është fjala për dhoma (606 ose 3,725) dhe numri i shtretërve (2054 ose
4,55%). Kjo pozitë që e ka Tetova është në disharmoni e shpërpjesëtim me potencialet
poseduese e tërheqëse, prandaj të drejton te krijimi i qasjes strategjike i cili do të mundësoj
balancim të këtij çekuilibri dhe përmirësim të dukshëm të këtyre marrëdhënieve. Tetova, në
këtë drejtim, duhet të ketë rol udhëheqës në regjion.

Në komunë duhet të strukturohet vendosja hoteliere në nivelin më të lartë sepse kjo

mungon në ofertën turistike, duhet të përparohet duke u shtuar vendosjet në motel-
vendosje dhe veçmas të shquhen caktimi lokacioneve të kampim-aktiviteteve dhe të
aktiviteteve të tjera në hapësira të çeltë.

38
3.6.2 Kapacitetet për shërbime në haje dhe pije

Kapacitetet për shërbime në haje dhe pije janë interpretuar sipas Regjistrimit të objekteve
në hotelieri-restorantëri të kryer në vitin 2008, dhe ky regjistrim është regjistrimi i fundit i
realizuar.

Tabela nr. 6 - Kapacitetet në hotelieri-restorantëri, sipas komunave në regjionin e planifikuar

në Pollog në bazë te Regjistrimit në hotelieri në vitin 2008.
Pjesëmarrja në
Numri i objekteve Pjesëmarrja në RM Numri i karrige- RM shprehur në
hoteliere shprehur në % ulëseve %
Bogovina 151 3,19 5577 2,9
Bërvenica 29 0,61 924 0,48
Vrapçisht 107 2,26 1267 0,66
Gostivari 244 5,15 11235 5,84
Zhelina 73 1,54 2564 1,33
Jugonovca 25 0,53 1154 0,6
Mavrova dhe Rostusha 29 0,61 891 0,46
Tearca 34 0,72 1578 0,82
Tetova 412 8,69 12379 6,43
Burimi: Regjistrimi i objekteve në hotelieri-retsorantëri viti 2008, ESHS- i RM-së

Nga paraqitja tabelare nr.6 vihet re se numri i objekteve hoteliere-restorantore në Komunën

e Tetovës është 412 sosh e që paraqet pjesëmarrje prej 8,69% të kësaj strukture të
Republikës së Maqedonisë. Numri i karrige-ulëseve në objektet hoteliere-restorantore është
12.379 që shprehur në përqindje paraqet pjesëmarrje me 6,43%. Në krahasim me komunat
tjera në regjionin e Pollogut Tetova ka numër më të madh të objekteve hoteliere-
restorantore dhe kapacitete më të mëdha sipas numrit të karrige-ulëseve. Edhe pjesëmarrja
e komunës sipas këtyre parametra në republikën e Maqedonisë është më e madhja. Tërë kjo
i detyrohet suprastrukturës urbane të saj. Pas Tetovës ngec madje edhe Komuna e
Mavrovës dhe e Rostushës e cila megjithatë realizon qarkullim turistik më të lartë në
regjionin e planifikuar në Pollog. Gjendje të ngjashme kanë edhe komunat tjera. Ato, pra
komunat tjera, me përjashtim të Gostivarit dukshëm ngecin pas Tetovës edhe sipas numrit
të objekteve hoteliere-restorantore edhe sipas numrit të karrige-ulëseve.

3.6.3 Rregullimi komunal dhe përgatitja infrastrukturore në funksion të zhvillimit

turistik në komunën e Tetovës

Rregullimi komunal dhe përgatitja infrastrukturore që i përfshinë ujëfurnizimin, mbledhjen

dhe pastrimin e ujërave të zeza, si dhe caktimi i vendeve për lënie-ruajtjen e mbeturinave të
forta e që janë në varësi të drejtpërdrejt me karakterin e mjedisit jetësor e tërë kjo në
funksion të zhvillimit të turizmit në komunë., Me një fjalë, pa këto komponentë të mbrojtjes
së mjedisit jetësor, thjeshtë nuk ka zhvillim të turizmit. Në këtë drejtim, duhet patjetër të
parashikohen gjendjet e këtyre domeneve.

39
Furnizimi me ujë dhe turizmi

Ujëfurnizimi paraqet faktorin themelor të standardit jetësor të qytetarëve që nënkupton se

ai, pra ujëfurnizimi, reflektohet si në nivelin e cilësisë së jetës që e kanë popullata pranuese
po ashtu edhe ajo që është vizitore në këto vise. Kjo është baza kryesore për përtëritjen dhe
ringjalljen e mjediseve rurale, kuptohet përmes mundësive që i ofron zhvillimi turistik, Po
ashtu, përfitim i rëndësishëm nga ujëfurnizimi paraqitet edhe fakti që dihit se uji është
burim pranues themelor i cili heq në anën e pranueshmërisë së turistëve te viset dhe
objektet turistike.

Komuna e Tetovës është e pranishme në projektin i cili përfshinë hartimin e studim-

projekteve siç është Draft programi për ujëfurnizim, ujësjellja, dhe ujëmbledhja e pastrimi i
ujërave të zeza urbane për Aglomeracionin Tetova. Sipas këtij studim-projekti në vitin 2014,
vetëm popullata e Tetovës, Reçicës se Vogël dhe Falishtit është e lidhur qind për qind në
rrjetin e ujësjellësit. Kjo do të thotë se vendbanimet tjera nuk janë pjesë e këtij sistemi. Për
vitin 2021 këtu parashihen që edhe Reçica e Madhe, Pallçishti i Poshtëm, Porroi dhe
Xhepçishti, të lidhen në këtë sistem. Zhvillimi i turizmit, veçmas ky i viseve rurale nënkupton
lidhjen sa më të madhe të mundshme në sistemit e ujësjelljes. Me faktin se qëllimi i
zhvillimit të turizmit, sidomos në kontekst të zhvillimit të barabartë është i drejtuar kah
mjediset rurale, kjo mund të nxjerrë probleme jo vetëm me ujëfurnizimin si resurs më peshë
ekzistenciale, por edhe si resurs për shfrytëzimin e potencialeve të tjera në funksion të
zhvillimit të turizmit. Furnizimi me ujë mund të bëhet pengesë serioze në vlerësimin e
potencialeve turistike që janë të shpërndarë në regjion. Rrjeti i vjetruar i ujësjellësit dhe
mirëmbajtja e përhershme dhe e vazhdueshme e cilësisë së ujit, po ashtu mund të jetë
komponentë e rrezikshme për zhvillimin e turizmit. Veçanërisht e rëndësishme është
sigurimi me ujëfurnizim i lokaliteteve dhe objekteve të ndërtuara rishtas e të cilat janë në
pajtueshmëri me zgjidhjet urbanistike në sferën e ndërtimin hotelier-restorantor.

Ujerat e zeza si faktor për mbrojtjen e mjedisit në funksion të zhvillimit të turizmit

Ujëmbledhja dhe pastrimi i ujërave të zeza duhet të merret si element përbërës i

ujëfurnizimit. Kjo gjë mundëson që të realizohet vendimi se uji i ripërgatitur si pjesë e
mjedisit gjendet në funksion të drejtpërdrejt për zhvillimin e turizmit. Meqë, siç dihet,
ujëmbledhja dhe pastrimi i ujrave është problem i vetë furnizimit me ujë.

Furnizimi me ujë, pa ujëmbledhje dhe pastrim të ujërave të zeza, ndikon negativisht në vetë
mjedisin dhe në shëndetin e banorëve, ndërsa ndjeshmëria e turistëve për këtë çështje
mund të bëhet faktor më i rëndësishëm që kufizon ardhjet dhe vizitat. Për këtë shkak,
mendojmë se para se tʼi qasemi cilit do vlerësimi të hapësirës për turizmin, ripërtëritje,
rindërtimit dhe rigjallërimit të fenomeneve dhe raporteve të tjera në Komunën e Tetovës që
do kishin qenë në funksion të shtimit të vizitave si dhe të shfrytëzimit maksimal të
resurseve, duhet patjetër, tʼu përqasemi e të ballafaqohemi me procese të cilat do të

40
sigurojnë kushte optimale për qëndrim dhe për përparimin e kujdesit të shëndetit të
banorëve dhe vizitorëve-mysafirë në viset dhe objektet për turizëm.

Gjendja faktike tregon se përqindja e shfrytëzueseve të ujit që janë të lidhur me rrjetin e

kanalizimit mbërrin deri 73,96 %. Parashihet që përmirësimet të bëhen në tri faza edhe atë
si: Përparësia 1, Përparësia 2 dhe Përparësia 3. Këto parashikime i përmbajnë këto nivele
përfshirjesh:

 96,45 % pas përfundimit të Përparësisë 1. Kjo është masë investuese (ndërtimi i

rrjetit të ri të kanalizimit për lidhje të qindpërqindtë të popullsisë të Reçicës së
Madhe, Pallçishit të Poshtëm, Porroit, Xhepçishtit dhe Falishtit, pjesën e mbetur
prej 30 % të popullsisë së Reçicës së Vogël si dhe kolektori kryesor, Auzi për
Pastrimin e Ujërave të Zeza-APUZ).

 100 % pas përfundimit të masave investuese Përparësia 2 (ndërtimi i rrjetit të ri

të kanalizimit për lidhje të qindpërqindtë të popullsisë të Kamjanit, Siniçanit,
Bogovinës, Pirokut, Sellarcës së Epërme, Bërvenicës, Sellarcës së Poshtme,
Çellopekut, Miletinës dhe lidhjes me kolektorin kryesor, APUZ).

 100 % pas përfundimit të Përparësisë 3. Kjo paraqet masë investuese (ndërtimi i

rrjetit të ri të kanalizimit për lidhje të qindpërqindtë të popullsisë së Zhelinës,
Strimnicës, Pallaticës, Treboshit dhe lidhjes me kolektorin kryesor, APUZ).

Sipas kësaj që u tha më lartë, duket qartë se nuk ekziston përmirësimi i tërësishëm, por se
po ashtu është e qartë që është hartuar projekt dokumentacioni që ka karakter strategjik
për përmirësimin i cili do të mundësoj shfrytëzim optimal të kapaciteteve për turizëm sipas
këtij shpjegimi.

Përmirësimi / rehabilitimi i mbetjeve të forta

Mbetjet e forta paraqesin njërin prej faktorëve që nuk dalin përjashta kornizave të
problemeve të mëdha të cilët paraqiten kur është fjala për zhvillimin e turizmit. grumbullimi
i këtillë ka domethënie të shumëfishtë. E para, se turistët si vizitorë mund të zmbrapsen
nëse, gjithandej, shohin mbetje të forta. E dyta, shumë është me rëndësi kur prezenca e
mbetjeve të forta ka mungesa sanitare dhe kur fsheh rreziqe për shëndetin e vizitorëve dhe
të shërbim-dhënësve. Dhe e treta, që është shumë e rëndësishme, është ajo që dihet se
mosprania apo mospasja e mbetjeve të forta paraqet raport pozitiv kundrejt vlerave
turistike.

Analiza e gjendjes tregon se pikërisht mbetjet e forta paraqesin një ndër problemet më të
mëdha për të cilat interesohen para së gjithash banorët e komunës dhe atë në kontekst të
përdorimit të hapësirës por edhe vetë palët e interesuara për turizëm. Janë regjistruar edhe
dukuri të deponive të egra si dhe dukuri kur mbetjet hidhen ku mbërrihet në korniza të
pakontrolluara. Për këtë shkak, paraqitet domosdoshmëria e përmirësimit e rehabilitimit të

41
cilin do ta udhëheq komuna në mënyrë që deponia të mos bëhet kokëçarje për zhvillimin e
turizmit. Për këtë Komuna gjen, fatbardhësisht, zgjidhje.

Mbetje-hedhurinat e mbledhura nga Komuna e Tetovës lihen në deponinë “Rusino” e kjo

deponi nuk i plotëson standardet dhe e cila gjendet në afërsi të qytetit të Gostivarit.
Deponia në Rusino përdoret për tubimin e mbetje-hedhurinave nga të gjitha komunat e
regjionit të Pollogut përveç Komunës së Gostivarit. Deponia është ngritur e ndërtuar në
humnerën e mihjes së dheut argjilor. Komuna parasheh përmirësim dhe rehabilitim të
deponisë “Rusino” në funksion të administrimit të mbarë me mbetjet e forta andaj kjo gjë
do të mundësoj që turizmi tʼi shmang këtë shqetësime. Sipas planit nacional është paraparë
vënia e kushteve themelore sanitare-teknike për grumbullim e lënie të sigurt të mbetjeve.
Meqë nuk ka reciklim të mbetjeve komuna bën përpjekje që të pranohet edhe program i cili
do të kishte qenë në funksion të një qasjeje të këtillë strategjike. Përzgjedhja dhe
seleksionimi i mbetjeve me ndihmën e shtimit të shportave mbledhëse për deponim dhe
kanave me karakter ekologjik me përdorime të llojeve të ndryshme (letër, qelq, etj.) paraqet
komponent të domosdoshëm. Kështu, kjo ndarje duhet të jetë e qartë, e dukshme në
hapësirë dhe nuk lejohet që viset dhe lokalitete për turizëm të mos e kenë këtë përgatitje
me kaq rëndësi për zhvillimin e turizmit.

Tualetet publike

Zhvillimi i turizmit në lokalitete dhe objekte të veçuara kërkon edhe tualete publike. Një
numër i konsiderueshëm i lokaliteteve atraktive përballet me problemin e kësaj sfere. Në
komunë nuk ka një studim të veçantë i cili merret me shqyrtimin e higjienës në hapësirë në
bazë të shfrytëzimit turistik. Po ashtu është evidente se në komunë gjatë kohë është i
ngritur problemi në fjalë dhe paraqitet si nevojë imanente për zgjidhje, janë caktuar
lokacione, kapacitetet e nevojshme dhe cilësia e tualeteve publike si dhe sanimi i
përmbajtjes infrastrukturore.

Pajisjet urbane komunale

Gjatë planifikimit të zhvillimit të turizmit në komunë, respektivisht gjatë valorizimit turistik

të hapësirës, është e domosdoshme të kihet kujdes për furnizimin dhe rregullimin. Në
komunë nuk ka dokument me të cilin do të krijoheshin zgjidhje konkrete për rregullim dhe
furnizim, që do të siguronin funksionimin e llojeve të caktuar të turizmit. Pajisja duhet të
jetë në lidhshmëri me diferencimin e produkteve turistike. Gjithashtu nuk është miratuar akt
me të cilin do të implementohej qëndrimi për furnizim dhe dizajnim të sipërfaqeve publike,
siç janë parqet, fushat e lojërave, qendrat e qytetit dhe objekte me rëndësi të veçantë
turistike (pikë vëzhgime, shëtitore, qendra prezantimi etj.), të furnizohen me elemente që
do të mundësojnë qëndrim të sigurt e të qetë si dhe aktivitete përkatëse.

42
Mungesa e pajisjeve precize të përcaktuara në objekte të pushimit, lojërave shoqërore,
siguria shëndetësore – rekreative, pajisja e vëzhgimit të ambientit për rreth dhe objekte për
huazim të rekuizitave, pajisje për shpëtuesit dhe renxherët e ambienteve malore të malit
Sharr. Analiza ka dëshmuar se një numër i madh i këtyre elementeve përmbajtjesore të
domosdoshme në ambientet turistike mungojnë apo janë të dimensionuar në mënyrë jo
përkatëse.

SWOT – ANALIZË E BURIMEVE RECEPTIVE

FUQITË DOBËSITË MUNDËSITË RREZIQET

− ekzistimi i − vëllimi modest i − Rritje e cilësisë së − mungesa e

kapaciteteve të kapaciteteve shërbimeve nëpërmjet përfshirjes në rrjetin
ndërtuara akomoduese zbatimit të standardeve zinxhiror të
akomoduese ndërkombëtare hoteleve dhe
restoranteve
− aplikimi i ekostandardeve ndërkombëtare
− sigurimi i kushteve për
ndërtimin e kapaciteteve
akomoduese

− përfaqësimi i − përfshirje e − oferta diverzive

kapaciteteve të pamjaftueshme e gastronomike
ushqimit dhe pijeve kuzhinës tradicionale në
ofertë

− infrastruktura − ndërrueshmëri e − realizimi i plotë i − mjete investuese të

pamjaftueshme e strategjisë së paraparë limituara
sistemeve të furnizimit
me ujë dhe sanimit të
ujërave të zeza në
mjediset rurale dhe
lokalitetet turistike

− rregullimi dhe − mungesa e qendrës për − përpunimi i studimit të − probleme

furnizimi komunal riciklimin dhe sanimin e
mbeturinave
− problemi me mbetjet e
forta
− mungesa e zgjidhjeve
konkrete për furnizim
dhe rregullim që do të
sigurojnë funksionimin e
llojeve të caktuara të
turizmit
fizibilitetit për ndërkomunale për
menaxhimin e mbetjeve integrime në
menaxhimin me
− përpunimi i studimit të mbetjet
fizibilitetit për dizajnimin
dhe furnizimin e
sipërfaqeve publike tek
lokalitetet turistike

4. BURRIMET NJERËZORE DHE MBËSHTETJA SOCIALE E TURIZMIT

43
Turizmi në komunën e Tetovës si potencial i dukshëm zhvillimor duhet të mbështetet tek
burimet njerëzore dhe përkrahja sociale. Kjo buron që këtu sepse aktivitetet kreative të
turizmit, zhvillimin i proceseve punuese në masë të madhe nuk mund të realizohen pa
pjesëmarrjen e aftësive, afiniteteve dhe shkathtësive njerëzore. Veçmas është e
rëndësishme të konstatohet se turizmi hap ambiente punësimi dhe mbi këtë bazë shfaqet si
kategori funksionale, ekonomike dhe sociale. Duke pasur parasysh se turizmi paraqet
veprimtari specifike tek i cili ekziston një komunikim dinamik ndërmjet ofruesve të
shërbimeve dhe shfrytëzuesve të tyre, lidhshmëria e tyre e ndërsjellë dhe sinergjia,
komponentë sociale ka një rëndësi thelbësore. Prandaj, burimet njerëzore në komunë duhet
të vihen në kontestin e përkrahjes sociale të turizmit. Pa mbështetje sociale turizmi do të
ishte një veprimtari me mungesë të zhvillimit optimal.

4.1. Burimet njerëzore

Tetova është komuna që në fushën e turizmit dhe hotelerisë ka nevojë për angazhimin së
fuqisë punëtore profesionale në të gjitha drejtimet dhe nivelet. Ekzistimi i burimeve
përkatëse njerëzore është imperativ për ofertën cilësore turistike. Nuk mjafton vetëm të
disponohet me vlera natyrore e kulturore turistike por duhet të ketë edhe profesionistë që
do kenë mundësi ato t’i plasojnë në mënyrë përkatëse, kurse në fushën e hotelerisë t’i
manifestojnë vlerat e tyre kulturore dhe profesionale. Në komunë si karakteristikë pozitive
mund të merret funksionimi i arsimimit të mesëm dhe sipëror në këtë fushë. Mbi bazën e
interesit që ekziston për regjistrimin në drejtime përkatëse profesionale, mund të
konstatohet se bëhet fjalë për një përkushtim të gjeneratave të reja për marrëdhënie aktive
ndaj këtyre profesioneve.

Institucionet e arsimimit sipëror në Tetovë arsimojnë kuadër kompetent. Në fakultetin

ekonomik të Universitetit shtetëror funksionon edhe drejtimi i turizmit, duke mundësuar
shkollimin e kuadrove të niveleve më të larta. Kuadrot mund të kyçen në proceset e punës
në fushën e ekonomisë, drejtësisë dhe administrimit të biznesit, drejtime këto të pranishme
jo vetëm në universitetin shtetëror por edhe në Universitetin e Evropës juglindore.

Në kuadër të shkollës së mesme komunale “Mosha Pijade” funksionon drejtimi katërvjeçar

hotelier – turistik me profil të arsimuar të teknikëve hotelier – turistik. Këto kuadro janë të
përgatitur që menjëherë pas përfundimit të shkollimit të kyçen në proceset punuese apo ta
vazhdojnë shkollimin e tyre sipëror.

Ekziston një vlerësim i përgjithshëm se ka bazë solide për prodhimin e kuadrove

profesionistë që mund t’i përgjigjen sfidave bashkëkohore të zhvillimit të turizmit dhe
hotelerisë në komunën e Tetovës. Favore nga këto potenciale ka jo vetëm sektori real por
edhe arsimimi dhe kultura sepse ata mund të kyçen në aktivitete që lidhen me transferimin
e përvojave dhe diturive të kuadrove që nuk janë të këtij profili arsimor.

44
Është evidente nevoja e pasurimit plotësues të diturive arsimore të fituara nëpërmjet
programeve të ndryshme të trajnimit, stërvitjeve dhe tribunave. Këto aktivitete arsimore jo
formale kanë të bëjnë si me kuadrin e ngushtë profesionistë në formë të mësimit të
përjetshëm, ashtu edhe me kuadro që duhet t’i marrin dituritë e para në këtë fushë.

Arsimimi jo formal ka të bëjë vetëm me shërbime servisimi po ashtu edhe me menaxhim

turistik dhe cilësor të të punësuarve në agjencitë turistike.

Në komunë është shprehur mungesa e animuesve turistikë që i njohin mirë mundësitë për
marrëdhënie kreative të turistëve në kuadër të produkteve turistike si në planin e hotelerisë
ashtu edhe në qëndrimin në ambient të hapur në komunën Tetovës si destinim turistik.

Për të pasur mundësi të caktohet vendi i punësimit në sektorin hotelier-turistik në komunën

e Tetovës, në Rajonin planifikues dhe marrëdhënie të ndërsjella të komunave në këtë
kuadër, është bërë një analizë krahasuese që është shfaqur në tabelën nr.7:

Tabela nr. 7 – Numri i të punësuarve në kapacitetet hoteliere në Rajonin planifikues të

Pollogut

TË PUNËSUAR NË HOTELIERI, SIPAS KOMUNAVE, SIPAS REGJISTRIMIT TË HOTELERISË, Burimi:

2008 Enti
NUMRI I TË PJESËMARRJA
HAPËSIRA
PUNËSUARVE NË RAJON ( %)
Bogovinjë 254 9,50
Bërvenicë 56 2,09
Vrapçisht 227 8,49
Gostivar 635 23,75
Zhelinë 227 8,49
Jegunovcë 46 1,72
Mavrovë dhe Rostushë 44 1,64
Tearcë 75 2,80
Tetovë 1.109 41,48
Gjithsej 2.673 100,00
Statistikor shtetëror, www.stat.gov.mk

Grafiku nr. 4 – Raporti në përqindje i numrit të të punësuarve në kapacitetet hoteliere në

rajonin planifikues të Pollogut

45
Nga pasqyra tabelare nr. 7 dhe grafiku nr. 4 mund të vërehet se Tetova ka rol prirës sipas
punësimit në sektorin hotelier turistik në rajonin e Pollogut. Numri i përgjithshëm i të
punësuarve sipas regjistrimit të vitit 1908 është 1.109 që paraqet pjesëmarrje prej 41,48%
në punësimin e përgjithshëm të këtij sektori në rajon. Vijojnë Gostivari, Bogovina dhe
Vrapçishti që regjistrojnë pjesëmarrje të papërfillshme të punësimit në këtë sektor
krahasuar me komunat tjera. Megjithatë, ata mbeten pas komunës së Tetovës.

Për të pasur mundësi të shihet niveli i punësimit në objekte hoteliere është e nevojshme të
krahasohen pjesëmarrjet në Republikën e Maqedonisë. Ato janë dhënë në tabelën nr. 8.

Tabela nr. 8 Vëllimi i punësimit dhe objektet hoteliere në Tetovë dhe pjesëmarrja e tyre në
Republikën e Maqedonisë.
Buri
mi: Numri i të Pjesëmarrja në Numri i objekteve Pjesëmarrja në Enti
punësuarve RM % hoteliere RM %
1109 6,84 412 8,69
shtetëror i statistikave, www.stat.gov.mk

Në komunën e Tetovës numri i përgjithshëm i të punësuarve në gjithsej 412 kapacitete

hoteliere është 1.109 të punësuar sipas regjistrimit të realizuar në vitin 2008 (Enti shtetëror i
statistikës i RM, viti 2016). Kjo paraqet pjesëmarrje prej 6,84% në Republikën e Maqedonisë.
Pjesëmarrja e objekteve hoteliere në Republikën e Maqedonisë është 8,69%., kjo dëshmon
se punësimi ngel prapa pjesëmarrjes së objekteve hoteliere në komunë në nivelin shtetëror.
Mund të konstatohet se ekziston hapësirë për rritjen e punësimit në këtë sektor, me çka do
të arrihet niveli i pjesëmarrjes së objekteve hoteliere në Republikën e Maqedonisë. Rritja e
nivelit të punësimit do të kontribuojë në përmirësimin e cilësisë së shërbimeve, sepse
punësimi paraqet faktor të rëndësishëm që do ta kushtëzojë vëllimin e kapaciteteve
akomoduese, vizitat turistike dhe qëndrimet.

4.2. Mbështetja sociale

46
Mbështetja sociale paraqet faktorë të rëndësishëm në sferën receptive të komunës së
Tetovës. Ajo paraqet faktorë të rëndësishëm në zhvillimin e turizmit duke pasur parasysh se
mospërkrahja e vizitave turistike do ta orientonte komunën drejtë një pozite inferiore.
Karakteristikë e hapësirës tetovare është prania e tradicionalizmit në aspektin e
marrëdhënieve sociale ndërmjet ofruesve të shërbimeve dhe pranuesve të shërbimeve. Kjo
nënkupton se janë të pranishme në segmente të caktuara averzione ndaj turistëve, sepse
ata mund t’i çrregullojnë ato marrëdhënie. Në popullatë mjaft dobët është e shprehur
përgatitja e përfitimeve nga ofrimi i shërbimeve për qira dhe forma të tjera të akomodimit
vendor. Kjo veçmas është e pranishme tek mjediset fshatare.

Tradita në komunën e Tetovës është e shprehur me mikpritje, por kjo nuk ka karakter të
mjaftueshëm me të cilin do të kontribuohej në rritjen e buxhetit familjar. Ky fakt i
tradicionalizmit në mikpritje paraqet potencialin evident të orientuar kah trajtimi pozitiv i
turizmit dhe turistëve si dhe aktivizimi veçmas i popullsisë femërore.

Në këtë kuptim në komunë nuk janë të shprehura bollshëm mundësitë në formë tribunash,
stërvitjesh, trajnimesh dhe punëtorive apo të fushatave, me të cilat do të veprohej në
ngritjen e vetëdijes mbi përparësitë e aktiviteteve të tilla dhe në kontestin e çrrënjosjes së
dukurive paragjykuese. Kjo do të çonte drejtë promovimit të mikpritjes si kategori e njohur
gjatë paraqitjes në tregjet turistike dhe vlerë e shprehur si kategori sociale.

SWOT Analiza e burimeve njerëzore dhe mbështetjes sociale të turizmit

FUQITË DOBËSITË MUNDËSITË RREZIQET

− ekzistimi i institucioneve − përfaqësimi i ulët i
arsimore të mesme dhe kuadrit profesional
sipërore në fushën e
− mungesa e qendrës së
turizmit dhe hotelerisë
arsimimit joformal në
turizëm dhe hotelieri
− edukimi shtesë dhe − interesimi i dobët për
rikualifikimi i kuadrit trajnime të tilla në
fushën e turizmit dhe
− ofrimi i bursave për
hotelerisë
kuadro nga ana e
sektorit të biznesit

− ekipimi kadrovik i − lidhshmëria e dobët − lidhshmëria me − përfaqësimi i dobët i

menaxhimit të ndërmjet agjencive turoperator qendrave për aktivitete
aktiviteteve punuese në turistike dhe ofruesve ndërkombëtar trajnimi
turizëm të drejtpërdrejtë të
shërbimeve hoteliere

− stërvitje për − plasmani i dobët i − realizimi i trajnimeve

udhërrëfyes turistik, kuadrove të trajnuar nga institucionet e larta
shoqërues, animues dhe të këtij profili arsimore
menaxher të agjencive
turistike

− pjesëmarrje e lartë e − qëndrimi pas − rritje e vëllimit të − pagat e vogla në

punësimit në hotelieri punësimit në këtë njësive hoteliere - turizëm dhe hotelieri
në nivelin rajonal sektor në nivel të RM turistike

− mikpritja e popullatës − tradicionalizmi në − aktivitete për ngritjen e

marrëdhëniet sociale vetëdijes së popullatës
për të mirat që sjell
turizmi dhe hoteleria

5. ANALIZA E INDIKATORËVE ZHVILLIMOR

47
Indikatorët zhvillimor të turizmit në komunën e Tetovës e përfshin vëllimin dhe dinamikën e
qëndrimit dhe të vizitave, konsumimit, karakteristikat cilësore të prodhimeve turistike, netët
e realizuara, kapacitetet vendosësh, punësimi dhe shpërndarja e të hyrave nga turizmi.
Indikatorët zhvillimor do të analizohen me qëllim që të vërtetohen gjendjet në këtë sferë
dhe të paramendohen përmirësime të cilat çojnë kah zhvillimi i turizmit. Raporti në mes
netëve të realizuara dhe vizitave na mundëson që ta shikojmë dinamikën e qëndrimit
mesatar në komunë.

Grafiku nr. 5 – Indikatorët zhvillimor

Indikatorët
zhvillimor

Karakteristikat
Vizitueshmëria
Qëndrimi Konsumi cilësore të
produktit turistik

5.1. Vizitueshmëria e lokaliteteve turistike

Vizitueshmëria është indikatori kryesor i zhvillimit. Ai mundëson që të shikohen

karakteristikat e segmentit të veçantë nga qarkullimi i turizmit në kuptimin kualitativ dhe të
përcaktohen edhe ndryshohen vlerat e padëshiruara. Në bazë të këtyre treguesve duhet të
dimensionohen përmirësimet e mundshme të cilat do të prezantohen si zgjidhje cilësore.
Karakteristikat e vizitueshmërisë të turistëve të huaj janë të ilustruara në atë mënyrë e cila
është e prezantuar përmes treguesve të posaçëm.

Në tabelën vijues nr. 9 dhe grafikun nr. 6 e është dhëne vëllimi, struktura dhe dinamika e
vizitave turistike 10 vitet e fundit.

Tabela nr. 9 – Vëllim, dinamika dhe struktura e vizitave turistike në komunën e Tetovës në
periudhën 2006-2015
Numri i turistëve Indeksi bazë Numri i turistëve Indeksi Indeksi
Viti Gjithsej
vendas 2006 të huaj bazë 2006 bazë 2006
2006 2.672 100,00 4.849 100,00 7.521 100,00
2007 2.082 78,00 4.251 88,00 6.333 84,00
2008 2.279 85,00 6.717 139,00 8.996 119,00
2009 4.321 162,00 3.997 82,00 8.318 111,00
2010 3.728 140,00 3.607 74,00 7.335 98,00
2011 2.882 107,00 2.407 50,00 5.289 70,00
2012 3.091 116,00 2.009 41,00 5.100 68,00
2013 3.112 116,00 3.310 68,00 6.422 85,00
2014 3.306 124,00 3.298 68,00 6.604 88,00
2015 4.038 151,00 3.858 80,00 7.896 105,00
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake
Grafiku nr. 6 Pasqyra grafike e dinamikës së vizitave të turistëve të huaj dhe vendas në
komunën e Tetovës në periudhën 2006-2015

48
 Nga pasqyra tabelore dhe grafike mundet të shihet një jo stabilitet i theksuar në pikëpamje
në vizitueshmërisë turistike. Gjegjësisht, duke e ndjekur periudhën dhjetëvjeçare në
zhvillimit është e qartë se numri i përgjithshëm i turistëve në vitin e parë të analizuar në
raport me bazën e 2006 vjen deri te zvogëlimi. Dy vitet e ardhshme vërehet një rritje e
ndjeshme. Në periudhën prej vitit 2010-2014 indeksi tregon zvogëlim deri në 2015, Kjo
gjendje na udhëzon në raportin jo stabil kah segmentimi i tregut turistik dhe shfrytëzimin e
përfitimeve të cilat qëndrojnë në dispozicion. Posaçërisht kjo ka të bëjë me turistët e huaj.
Tek ata kemi zvogëlim të theksuar në vizitueshmërinë në vazhdimësi me përjashtim të vitit
2008 kur është shënuar rënie. Niveli më i ulët i vizitave është shënuar në 2001 dhe 2012 kur
vizitat nga ana e turistëve të huaj ishin përgjysmuar ( Indeks 50.00 dhe indeks 49.00)
Zvogëlimi në raport me vitin bazë kemi vazhdimësi deri në vitin e fundit të analizuar (2015).
Për dallim nga qarkullimi turistëve të huaj, qarkullimi nga turizmi vendas shënon rritje të
ndjeshme. Përjashtim m bën viti 2007 dhe 2008. Në vitet tjera deri në vitin e fundit kemi
realizim e cila është më e madhe se nga baza 2006. Kjo duhet të theksojë trend pozitiv sepse
ai nuk arriti të realizohet në nivel të Maqedonisë.

Prandaj mund të sjellim konkludime se, nevojitet vazhdimësia e domosdoshme në rritjen e

vizitueshmërisë turistike të vendit kurse vizitueshmërisë e huaja ose nga jashtë duhet të
avancohen. Avancimi duhet të jetë në drejtim të grumbullimit të ofertave turistike dhe të
përcaktohen zonat emotive gjatë përfaqësimit në tregun turistik . Që të mundemi të
dallojmë vendin në komunën e Tetovës në Republikën e Maqedonisë regjioni plano në
pikëpamje të ardhjeve të realizuara turistike është bërë analizë krahasuese. Ajo është dhënë
në tabelën nr. 10 dhe grafikun nr. 7.

Tabela nr 10 - Dinamika e pjesëmarrjes në përqindje të vizitave turistike në komunën e

Tetovës në raport me numrin e vizitorëve në Republikën e Maqedonisë dhe rajonit
planifikues të Pollogut në mijëra për periudhën nga 2006-2015.

Hapësira dhe Viti

49
pjesëmarrja 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Komuna e 7,52 6,33 9,00 8,32 7,34 5,29 5,10 6,42 6,60 7,90
Tetovës
Republika e 499,4 701,7
Maqedonisë 536,21 605,32 587,77 586,24 647,56 663,63 735,65 816,06
7 9
%e
pjesëmarrjes së
komunës së 1,50 1,18 1,49 1,42 1,25 0,82 0,77 0,91 0,89 0,97
Tetovës në nivel
nacional
Rajoni i Pollogut 21,90 17,19 19,15 31,60 31,83 29,15 29,90 30,82 29,14 30,20
%e
pjesëmarrjes së
komunës së 34,33 36,83 47,00 26,33 23,06 18,15 17,05 20,83 22,65 26,16
Tetovës në nivel
nacional
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

Grafiku nr. 7 – Paraqitja grafike e dinamikës së pjesëmarrjes në përqindje të vizitave të

realizuara turistike në komunën e Tetovës, në nivel rajonal dhe në nivel nacional për
periudhën nga 2006-2015.

Duke e ndjekur dinamikën e pjesëmarrjes eventuale të vizitave në komunën e Tetovës në

raport me Republikën e Maqedonisë, dhe rajonin e Pollogut mundet të konstatojmë se ajo
në masë të madhe kondicionin me karakteristikat e përcaktuara në këtë aspekt. Pra,
komuna e Tetovës në vitin 2006 në qarkullimin turistik në Maqedoni, ka marrë pjesë me 1.5
% Karakteristike është se pjesëmarrja modeste në periudhën në vijim në mënyrë
permanente po zvogëlohet që në vitin e fundit të analizës (2015) të shënojë nivelin më të
ulët. Sa i përket pjesëmarrjes së komunës së Tetovës në kornizat regjionale, e pranishme
është gjendja jo-stabile. Në tre vitet e para të analizuara vërehet një rënie e theksuar që në
periudhën tjetër nga viti 2009 deri në 2012 erdhi deri tek zvogëlimi i theksuar i
pjesëmarrjes . Në periudhën prej 2013-2015 ekziston tendenca e rritjes së vizitave
megjithatë nuk është arritur niveli deri në vitin 2006 respektivisht niveli më i lartë i realizuar

50
në vitin 2008. Kjo na çon në përdorimin evident të gjendjes kah përmirësimi me çka do të
ndalohet tendenca e zvogëlimit të pjesëmarrjes në komunën e Tetovës në nivel shtetëror,
kurse në nivelin regjional duhet të sigurohet stabilitet në rritjen e vizitueshmërisë dhe
pjesëmarrjes.

5.2. Qëndrimi

Karakteristikat e netëve të realizuara kanë të bëjnë me pranimin e ofertës turistike nga ana
e turistëve nga pikëpamja e cilësisë së shërbimeve të cilat merren në komunën e Tetovës.
Në tabelën në vijim nr. 11 dhe grafika nr. 8 është dhënë vëllimi, struktura dhe dinamika e
netëve të realizuara në dhjetë vitet e fundit.

Tabela nr 11 – Vëllimi, dinamika dhe struktura e bujtjeve në komunën e Tetovës në

periudhën nga 2006-2015.
Bujtjet e Bujtjet e
Indeksi bazë Indeksi Indeksi
Viti realizuara nga realizuara nga Gjithsejtë
2006 bazë 2006 bazë 2006
turistët vendas turistët e huaj
2006 6.118 100,00 8.425 100,00 14.543 100,00
2007 4.615 75,00 7.937 94,00 12.552 86,00
2008 4.706 77,00 9.775 116,00 14.481 99,00
2009 9.389 153,00 7.523 89,00 16.912 116,00
2010 8.652 141,00 6.390 76,00 15.042 103,00
2011 7.096 116,00 5.026 60,00 12.122 83,00
2012 7.923 130,00 3.707 44,00 11.630 80,00
2013 7.751 127,00 7.827 93,00 15.578 107,00
2014 7.452 122,00 5.918 70,00 13.370 92,00
2015 8.139 133,00 9.006 107,00 17.145 118,00
Burim: МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së, përllogaritjet vetanake

Grafiku nr. 8 – Paraqitja grafike e dinamikës së bujtjeve të realizuara nga turistë vendas dhe
të huaj në komunën e Tetovës në periudhën 2006-2015.

51
Qëndrimi i realizuar në masë të madhe kondicionin me vizitat. Pra, numri i përgjithshëm të
netëve të realizuara ka shënuar jostabilitet në raport me vitin bazë 2006. Edhe në këtë
pikëpamje periudha e zvogëlimit po zëvendësohet me rritje. Kjo ve1anërisht ka të bëjë me
qëndrimin e turistëve të huaj. Niveli më i ulët është shënuar në vitin 2011-2012. Edhe e
gjithë periudha dhjetëvjeçare është karakteristike për nga realizimi modest. Rritje e vetme
është shënuar vetëm në vitin 2008 dhe në vitin 2015. Tek turistët vendas, kundrejt këtij
konstatimi, pas rënies së shënuar në 2007 dhe në 2008 vjen deri te rritja evidente e cila
ndiqet nëpër gjithë periudhën deri në 2015. Këta tregues na flasin se është e domosdoshme
përmbajtja e qëndrimit të përgjigjet në kërkesën e jashtme. Kështu do të ruhet rritja në vitin
2015 si vazhdimësi për periudhën e caktuar strategjike. Që të mund ta përcaktojmë
relevanten në dinamikën e qëndrimit të turistëve në komunën e Tetovës nevojitet që të
shqyrtohet edhe pjesëmarrja e këtyre treguesve në netët e realizuara në Republikën e
Maqedonisë dhe Rajonin Planifikues të Pollogut. Këta tregues janë dhënë në tabelën nr. 12
grafika nr. 9.

Hapësira dhe
Gjithsej
pjesëmarrja
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Komuna e
14,54 12,55 14,48 16,91 15,04 12,12 11,63 15,58 13,37 17,15
Tetovës
Republika e
Maqedonisë 1.917,4 2.019,7 2.235,5 2.101,6 2.020,2 2.173,0 2.151,6 2.157,1 2.195,8 2.394,2
0 1 2 0 1 3 9 7 8 0
%e
pjesëmarrjes së
komunës së 0,75 0,62 0,64 0,80 0,74 0,55 0,54 0,72 0,60 0,71
Tetovës në
nivel nacional
Rajoni i
53,82 37,99 45,35 61,15 61,46 54,79 56,06 61,65 54,42 60,57
Pollogut
%e
pjesëmarrjes së
komunës së 27,01 33.03 31,92 27,65 24,47 22,12 20,74
25,27 24,56 28,3
Tetovës në
nivel nacional
Tabela nr. 12 – Dinamika e pjesëmarrjes në përqindje të bujtjeve të realizuara në komunën e Tetovës
në raport me bujtjet e Republikës së Maqedonisë dhe rajonit planifikues të Pollogut, në mijë
për periudhën nga 2006-2015 .
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

52
Grafiku nr. 9 – Paraqitja grafike e dinamikës në përqindje të bujtjeve të realizuara në
komunën e Tetovë, në rajon dhe në nivel nacional, në periudhën 2006-2015.

Parametrat për pjesëmarrjen eventuale të netëve të realizuara në komunën e Tetovës në

netët e realizuara në R. Maqedonisë dhe Rajonin Planifikues të Pollogut tregojnë se komuna
e Tetovës ka pjesëmarrje shumë modeste në nivel shtetëror. Kjo është konzistente në gjithë
periudhën e realizuar. Dinamika e saj shfaq vetëm një shkëputje të vogël të cilat nuk japin
rezultate në ndryshme në drejtim të përmirësimit të gjendjes.

Në kontestin regjional, pjesëmarrja është në nivel prej 25-33 %. Dinamika zhvillimore tregon
se shmangiet ose largimet relativisht janë të vogla dhe e ndjekin dinamikën në Rajonin e
Pollogut. Nëse krahasohen këta tregues sipas viteve dallojmë se ekziston hapësirë për
avancim të vizitave turistike sepse resurset që i posedon komuna lejojnë krijimin e
produkteve turistike të cilat mundet të ruajnë interesimin për periudhë më të gjatë. Duke
marrë parasysh indikatorët e lartpërmendur për vëllimin dhe dinamikën e qëndrimit
mundet të konstatohet se është e domosdoshme jo vetëm të përmirësohet oferta turistike e
vetë atraktivitetit, por edhe të bëhen përpjekje për përmirësimin e shërbimeve të cilat do të
jenë të pranueshme për klientelën turistike. Dinamika e qëndrimit është e rëndësishme për
qëndrimin e turistëve të huaj. Në këtë kontekst duhet të kemi parasysh edhe politikën e
çmimeve, e cila duhet të jetë e përshtatshme me mundësitë për segmentimin e kërkesës
turistike. Kualiteti adekuat i shërbimeve po ashtu është parakusht kryesor në përshpejtimin
e dinamikës së qëndrimit në komunën e Tetovës.

53
5.3 Qëndrimi mesatar i turistëve dhe dinamika e tyre në komunën ne Tetovës

Qëndrimi mesatar i turistëve në komunën e Tetovës na e shpreh nivelin e interesi të

vizitorëve kah përmbajta e ofertës turistike. Analiza tregon se në cilën masë turistët i
pranojnë kushtet të cilat ofrohen në komunën e Tetovës. Pasi është e nevojshme ky
parametër që të ndiqet në kontekst të vizitueshmërisë dhe qëndrimit në tabelën nr. 13 dhe
grafika nr. 10 janë dhënë koha dhe dinamika e qëndrimit mesatar për periudhën e analizuar
dhjetëvjeçare.

Tabela nr 13 – Vëllimi dhe dinamika e qëndrimit mesatar të turistëve në komunën e Tetovës

në periudhën 2006-2015
Në ditë
Viti Qëndrimi mesatar i Qëndrimi mesatar i Qëndrimi mesatar i numrit
turistëve vendas turistëve të huaj të përgjithshëm
2006 2,29 1,74 1,93
2007 2,22 1,87 1,98
2008 2,06 1,46 1,61
2009 2,17 1,88 2,03
2010 2,32 1,77 2,05
2011 2,46 2,09 2,30
2012 2,56 1,85 2,28
2013 2,49 2,36 2,43
2014 2,25 1,79 2,03
2015 2,02 2,33 2,17
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

Grafiku nr. 10 – Paraqitja grafike e dinamikës së qëndrimit mesatar të turistëve vendas dhe
të huaj në komunën e Tetovës në periudhën 2006-2015.

Nga treguesit në tabelën nr 13. Dhe grafika nr. 10 mundet të shihet se qëndrimi mesatar i
numrit të përgjithshëm i turistëve shënon rritje relative. Kjo tendencë është e pranishme
deri në vitin 2013, kur është arritur qëndrimi mesatar prej 2.43 ditë. Të njëjtin vit qëndrimi
mesatar në Maqedoni ka arritur në 3.7 ditë që tregon në ngecje relative të qëndrimit të
realizuar në Tetovë, por për këtë shkak në raport me qëndrimin mesatar në rajonin e
Pollogut i cili arrin në 2 ditë është më i gjatë në komunë ( enti shtetëror për statistikë në
R.M. makstat baza, 2016). Kjo flet se komuna në kuadër të rajonit të Pollogut ka pozitë të

54
mirë e cila mundet të avancohet. Këta raporte janë ruajtur edhe në vitin e fundit të
analizuar.

Jostabiliteti i dalluar në qëndrimin mesatar është hasur si tek turistët vendas po ashtu edhe
tek ata të huaj. Tek turistët vendas niveli më i lartë i qëndrimit mesatar është hasur në vitin
2012 (2.56 ditë) kurse te turistët e huaj në 2013 (2.36) dhe 2015 (2.33 ditë). Këta indikator
na mundëson të konstatojmë se ekziston hapësirë për rritjen e qëndrimi mesatar të ditëve
me çka do të rritej edhe konsumi turistik.

Treguesi se qëndrimi mesatar tek turistët e huaj po ritet në vitin e fundit dhe e tejkalon
qëndrimin mesatar të turistëve të huaj në Maqedoni (2.13 ditë) dhe rajonin e Pollogut ( 2
ditë) na çon në atë që të marrim hapa pozitiv prej të cilëve mundemi të presim rritje të
mëtutjeshme të qëndrimit mesatar të turistëve të huaj. Tek turistët vendas qëndrimi
mesatar në 2015 (2.02 ditë) ngelet prapa qëndrimit të realizuar në Republikën e
Maqedonisë (4.1 ditë). Kjo flet se është e nevojshme që në këtë plan të ndërmerren
aktivitete të cilat do ta përmirësojnë këtë koniunkturë.

6. SEZONALITETI

Sezonalitetin si njërin nga problemet më të mëdha në turizëm do të përcaktojmë përmes

analizës së serive kohore në periudhë prej vitit 2006-2015 te turistët vendor dhe ata të huaj
në komunë. Këto parametra janë dhënë në tabelën nr. 14.

Tabela nr. 14- Seria kohore e vizitave të turistëve vendas dhe të huaj në Tetovë sipas muajve
dhe viteve
Viti Struktura Jan Shkurt Mars Prill Maj Qeshor Korr Gusht Shtat Tet Nent dhjet

Vendas 682 469 391 65 106 31 148 264 345 38 56 77

2006 Të huaj 744 724 658 332 198 216 338 460 434 227 235 272

Gjithsejtë 1426 1193 1049 397 304 247 486 724 779 265 291 349

Vendas 153 306 192 77 399 249 96 158 80 221 124 180

2007 Të huaj 381 380 371 276 362 312 258 245 276 342 324 650

Gjithsejtë 534 686 563 353 761 561 354 403 356 563 448 830

Vendas 746 284 159 113 198 181 177 129 59 74 54 105

2008 Të huaj 872 493 365 324 454 185 431 331 200 199 158 426

Gjithsejtë 1618 777 524 437 652 366 608 460 259 273 212 531

Vendas 735 643 294 118 512 427 467 130 356 271 129 209

2009 Të huaj 644 459 451 209 347 336 280 178 233 187 249 426

Gjithsejtë 1379 1102 745 327 859 763 747 308 589 458 378 635

2010 Vendas 929 668 515 107 400 90 182 144 50 257 146 240

Të huaj 480 358 358 250 340 255 434 259 200 241 218 214

55
 Gjithsejtë 1409 1026 873 357 740 345 616 403 250 498 364 454

Vendas 530 318 291 188 232 188 206 92 152 109 176 136

2011 Të huaj 645 752 248 99 313 123 162 94 56 154 45 186

Gjithsejtë 1175 1070 539 287 545 311 368 186 208 263 221 322

Vendas 304 318 263 122 160 170 155 71 106 90 125 125

2012 Të huaj 760 676 254 114 151 213 214 166 113 150 52 197

Gjithsejtë 1064 994 517 236 311 383 369 237 219 240 177 322

Vendas 631 467 551 122 171 228 197 216 141 192 156 238

2013 Të huaj 667 714 525 52 52 65 81 122 72 325 135 302

Gjithsejtë 1298 1181 1076 174 223 293 278 338 213 517 291 540

Vendas 536 636 216 177 246 173 266 318 135 154 163 279

2014 Të huaj 808 505 288 195 140 89 230 222 136 107 117 469

Gjithsejtë 1344 1141 504 372 386 262 496 540 271 261 280 748

Vendas 869 853 676 369 210 295 388 215 157 218 186 192

2015 Të huaj 800 719 499 377 143 205 214 234 183 103 198 363

Gjithsejtë 1669 1572 1175 746 353 500 602 449 340 321 384 555

Vlera Vendas 611,5 496,2 354,8 145,8 263,4 203,2 228,2 173,7 158,1 162,4 131,5 178,1
mesatar Të huaj 680,1 578 401,7 222,8 250 199,9 264,2 231,1 190,3 203,5 173,1 350,5
e
Gjithsejtë 1291,6 1074,2 756,5 368,6 513,4 403,1 492,4 404,8 348,4 365,9 304,6 528,6

Burim: МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

Grafiku nr. 11 - Dinamika e sezonalitetit të numrit të turistëve vendor dhe atyre të huaj në
komunën e Tetovës në periudhën prej vitit 2006-2015 г

56
Nga të dhënat e pasqyrës tabelare nr. 14 dhe grafikut nr. 11. mund të konstatohet se në
komunën e Tetovës sezonaliteti është më i theksuar dhe me koncentrim më të madh në
periudhën dimërore muajt dhjetor-mars. Kjo na çon kah përfundimi se rol dominues të
karakterit sezonal ka turizmi dimëror. Nuk kanë ndonjë dallim të madh të raporteve të
sezonalitetit të turistëve vendor dhe atij të turistëve të huaj. Sipas kësaj na imponohet fakti
se është më se e nevojshme të avancohet vizitueshmëria në periudhat jashtë sezonit me
forma të aktiviteteve rekreative në Malin Sharr në verë dhe me përmbajtje të ndryshme
kulturore gjatë tërë vitit me theks të posaçëm në muajt e pranverës dhe vjeshtës. Si forma
të mundshme të këtij veprimi mund të jenë oferta e organizimit të kongreseve,
manifestimeve të panaireve, eventeve kulturore, sportive dhe rekreative me përmbajtje
argëtuese.

7. KONSUMI TURISTIK

Konsumi turistik paraqet një indikator i cili në masë të madhe e përcakton GDP në këtë
sektor. Në bazë të të dhënave të marra nga WTTC (Travel & Tourism Economic Impact 2016,
Macedonia)

u konfirmua se pjesëmarrja e turizmit në Republikën e Maqedonisë në GDP e përgjithshëm

sillet 1,5 % respektivisht 144.647.000 dollarë amerikan. Konsumi mesatar turistik në
Republikën e Maqedonisë është 67 dollarë amerikan. Duke marrë parasysh këtë vlerë
mundemi ta paraqesim konsumin turistik përmes tabelës nr. 15.

Tabela nr. 15 – Vëllimi dhe dinamika e të ardhurave mesatare sipas konsumit mesatar në
komunën e Tetovës
Viti Të ardhurat e realizuara Indeksi bazë 2006
nga qarkullimi turistik
2006 974.381 100,00
2007 840.984 86,30
2008 970.227 99,57
2009 1.133.104 116,29
2010 1.007.814 103,43
2011 812.174 83,35
2012 779.210 79,96
2013 1.043.726 107,11
2014 895.790 91,93
2015 1.148.715 117,89
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

Nga pasqyra tabelore dhe grafike shihet se konsumi turistik e përcjell vizitueshmërinë
turistike dhe qëndrimin turistik. Nga të dhënat e tabelës mund të shihet se ka një gjendje jo
të qëndrueshme në të ardhurat e realizuara në raport me vitin bazë 2006 dhe 2010, kur
realizohen të ardhura më të larta. Në vitin 2011 dhe 2012 kemi përsëri një zvogëlim, deri në

57
nivelin më të ulët. Ngritje hetohet në vitin 2013, ndërkaq ulje në vitin 2013. Të ardhura më
të larta paraqiten në vitin e fundit të analizës kur ato janë 1.148.715 dollarë amerikan.

Paqëndrueshmëria që është prezent në realizimin e të ardhurave mund të evitohet përmes

planifikimit të tyre. Ndërmarrja e masave përmirësuese të shërbimeve duhet të sigurojë që
rritja e vitit 2015 të vazhdojë dhe në periudhën strategjike pesëvjeçare. Intervenimi i shtetit,
në aspekt të subvencionimit të sjelljes së turistëve të huaj, reflekton rritjen e konsumit
turistik të kësaj kategorie. Kjo duhet të jetë një ndër masat e cila duhet të shfrytëzohet në
sigurimin e rritjes në vazhdimësi të të ardhurave nga turizmi në komunë.

8. KARAKTESTIKAT CILËSORE TË PRODUKTEVE TURISTIKE

Cilësia e produkteve turistike paraqet komponentin më të rëndësishme në plasmanin e

ofertës turistike. Duke parë gjendjen në komunën e Tetovës, mund të konstatohet se numri
më i madh i paketave turistike ka karakter iniciativ dhe ka të bëjë me ofertën e cila gjendet
jashtë komunës së Tetovës dhe Republikës së Maqedonisë. Më së shpeshti këto janë paketa
turistike për qëndrim turistik në Shqipëri, Bullgari, Turqi, Greqi, Mal të Zi dhe Kroaci.

Në bazë të subvencionimit të qarkullimit të turistëve të huaj vitet e fundit u rrit në masë të

konsiderueshme vizitueshmëria në Maqedoni si destinacion targetues në hartën botërore
turistike.

Një numër i madh i agjencive turistike nga vendi në programet e veta e kanë edhe komunën
e Tetovës si pjesë e turneve në Maqedoni, rajon dhe Ballkan. Programet për vizitë në
Maqedoni më së shumti përmbajnë vizita të dy, tre apo më tepër vendeve, lokaliteteve dhe
objekteve. Programet e tilla rëndom kanë qëllim vizitat e disa qyteteve kurse bujtjet
realizohen në Ohër apo Shkup. Komuna e Tetovës gjendet në mes të këtyre destinacioneve
në Maqedoni. Në Tetovë më shpesh vizitohen Teqeja Bektashiane Arabati Baba dhe Xhamia
e Larme si dhe bëhen turne panoramike nëpër qytet. Vizitorë më në numër janë turistët
turk të cilët më së shumti turne qarkuese në rajonin e Ballkanit. Subvencioni për turistët e
tillë është 15 Euro për turist të ardhur. Agjencitë turistike, të cilat në produktet e veta
turistike kanë përfshirë edhe vizitat në komunën e Tetovës si pjesë e përmbajtjeve
programore janë: Generalturist, Karaci Tours Balkan dhe Atlas Corporation. Subvencioni
varet nga lloji i mjetit të udhëtimit por kryesisht për turnet qarkuese ai është siç thamë 15
Euro për turist të ardhur. (Agjencia për promocion dhe mbështetje të turizmit në Republikën e
Maqedonisë, Sektori për subvencionim, 2016).

Ky zhvillim në aktivitetin e agjencive turistike ka karakteristika pozitive dhe i njëjti mund të

nxit edhe agjencitë tjera turistike nga sfera e turizmit pranues apo të a.q. turizëm receptiv të
kyçen në këtë proces. Analiza na tregon se nga momenti i subvencionimit të vizitave të
turistëve të huaj ka ndikim në qasjen e problemit pasi që tani kemi dy lloje të paketave

58
turistike. Njëri ka të bëjë me elementet e ofertës turistike të cilët janë prezent në komunën
e Tetovës dhe rajonit, kurse tjetri ka të bëjë me turnet që janë të lidhura me vendet jashtë
Republikës së Maqedonisë dhe rajonit të Ballkanit, dhe në këto turne vizitat e Tetovës gjejnë
vendin e vet.
Duke pasur parasysh se paqëndrueshmëria e pranishme në tregun turistik, sidomos për
turistët e huaj, ku nuk ka arritur nivelin në periudhën 2006-2008, është e nevojshme për t'iu
qasur mënyrë më të organizuar në promovimin dhe shpërndarjen e produkteve turistike në
tregut e huaj turistik. Është e rëndësishme të kryhet segmentimi i klientelës turistike gjë që
mundëson përmbushjen më të plotë të kërkesave të turistëve.

Rritja e numrit të turistëve vendor tregon se ka një interes në rritje për të qëndruar në
Tetovë, si një destinacion, që do të thotë se vëmendje duhet të orientohet kah krijimi i
produkteve turistike të destinuara për turistët vendor. Analiza në këtë fushë tregon se
numri i këtyre produkteve të krijuara turistike është mjaft i vogël.

9. TREGJET ME PRIORITET TURISTIKE

Përcaktimi i tregjeve turistike me prioritet është një qasje e qëndrueshme në avancimin e

plasmanit të produkteve turistike. Që të mund të përcaktohen këto prioritete është e
nevojshme të përcaktohen zonat emetuese si bazë për trajtimin e konceptit të marketingut.
Zonat emetuese paraqesin pjesë hapësinore të karakterit kombëtar dhe ndërkombëtar nga
vijnë turistët në komunën e Tetovës dhe në rajonin e Pollogut.

Përcaktimi i zonave të brendshme emetuese në kuadër të Republikës së Maqedonisë, nxitet

nga karakteristikat gravitacionale të mjediseve në të cilat numri i banorëve është relativisht i
madh. Zona bazike emetuese është Shkupi, një qytet me popullsi më të madhe në shtet, kjo
popullatë ka aspirata të larta për aktivitete dimërore-rekreative dhe përmbajtje kulturore.
Gostivari mund të trajtohet si zonë emetuese bazuar në afërsinë e drejtpërdrejtë me
Tetovën si hapësirë kah gravitohet. Zona e tretë është Kumanova. Tetova me burimet e saj
turistike, veçanërisht në brezin malor është destinacioni më i afërt i kumanovarëve. Edhe
ambientet e tjera të mëdha urbane paraqesin gjithashtu zona potenciale emetuese që
duhet të trajtohen me aktivitetet promovuese dhe të hulumtimit të tregut.

Për sa i përket zonave ndërkombëtare emetuese duhet konstatuar së nevojitet monitorim i

qarkullimit turistik në komunën e Tetovës. Rezultatet e fituara duhet të ofrojnë këto
tregues. Duke pasur parasysh se turistët e huaj janë regjistruar në zonat receptive, andaj
dhe analizat do të trajtohen në mënyrën e duhur. Zonat emetuese janë marrë në bazë të
analizës së frekuentimit të turistëve të huaj nga vendi i origjinës në periudhën 2006-2015.
Duke pasur parasysh faktin se zonat emetuese u takojnë atyre vendeve nga të cilat janë
realizuar qarkullime më të mëdha turistike dhe nga të njëjtat tradicionalisht vijnë turistë në
komunën e Tetovës, analiza do të përfshijë pikërisht lëvizjet e këtyre pjesëve hapësinore.

59
Zonat emetuese janë të lidhura me frekuentimin më të madh të turistëve të huaj në Tetovë,
fushëveprimi i të cilave është paraqitur në tabelën e mëposhtme nr. 16.

Tabela nr. 16 – Vëllimi i turistëve të huaj sipas vendit nga vijnë ata në periudhën 2006-2015
si bazë e përcaktimit të zonave emitove për Tetovën
Vendi nga vijnë Viti
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Austri 53 38 40 62 96 33 29 30 38 88
Shqipëri 1099 1321 1183 756 633 358 334 513 631 737
Belgjikë 11 18 3 14 11 17 16 19 15 40
Bjellorusi 0 0 7 16 2 0 0 0 0 0
Bosnjë dhe Hercegovinë 65 79 21 64 58 19 39 30 17 76
Bullgari 238 169 153 100 148 105 71 80 151 175
Britani e Madhe 49 32 94 31 31 18 32 45 101 161
Gjermani 171 164 203 224 193 145 94 138 122 271
Greqi 97 26 49 86 73 44 22 34 39 36
Danimarkë 19 16 13 25 21 24 12 27 43 83
Estoni 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
Irlandë 4 0 11 7 4 5 5 19 10 8
Islandë 5 0 0 0 0 0 0 4 2 4
Itali 79 93 99 70 125 99 112 124 107 151
Qiproja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Kosova* 0 0 0 0 605 602 487 1145 718 1474
Litania 0 0 0 0 0 0 2 0 3 2
Lituania 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0
Luksemburgu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Malta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Norvegjia 21 28 28 31 58 19 10 13 24 13
Polonia 32 23 23 10 21 37 30 51 43 89
Portugalia 3 2 0 0 5 3 1 3 1 2
Rumania 40 25 42 21 39 12 10 37 26 8
Federata Ruse 5 2 0 2 17 17 16 17 17 5
Sllovakia 9 13 8 30 12 38 16 10 26 23
Sllovenia 267 170 123 155 157 105 115 108 113 73
Serbia 0 0 626 297 380 293 164 235 327 244
Turqia 142 154 314 276 337 120 145 212 248 229
Ukraina 5 4 4 0 14 4 0 2 14 8
Hungaria 13 13 6 33 12 12 14 19 42 33
Finlanda 17 6 7 10 3 11 1 2 0 18
Franca 38 34 87 42 76 37 24 22 13 14
Holanda 26 21 19 38 42 19 12 22 31 51
Kroacia 183 66 108 76 151 61 50 46 110 133
Mali i Zi 0 0 12 25 19 23 3 25 13 23
Çekia 64 47 52 32 31 65 8 49 48 57
Zvicra 38 44 40 52 65 76 66 123 86 156
Suedia 13 14 19 19 23 16 19 13 14 31
Spanja 8 11 13 56 31 6 6 19 3 2
Vende të tjera evropiane 104 444 917 1225 33 63 5 14 19 6
Кanada 1 17 15 7 4 17 6 9 3 8
SHBA 46 31 58 41 43 64 10 37 46 34
Izraeli 2 1 7 13 7 4 1 0 6 8
Japonia 2 0 3 0 0 0 1 0 2 0
Kina 0 0 0 0 2 1 0 0 0 5
Republika e Koresë 0 0 0 0 1 3 0 0 2 0
Vende të tjera aziatike 0 0 0 0 11 16 16 9 7 23
Australia 4 6 5 3 0 6 3 3 9 7

60
Zelanda e RE 2 0 0 0 0 0 0 1 1 4
Vende të tjera nga Oqeania 86 14 26 48 0 0 0 0 0 0
Burimi:Ent Statistikor shtetëror, www.stat.gov.mk

Grafiku nr. 12 –Dinamika e turistëve të huaj sipas vendit nga ata vijën në komunën e Tetovës
në periudhën 2006-2015

Nga pasqyra tabelare nr. 16 dhe grafiku nr. 12 shihet se ekziston një strukturë e ndryshme e
frekuentimit turistik në periudhën dhjetëvjeçare që është analizuar. Në bazë të frekuentimit
mund të krijojmë një formë ciklike të zonave emetuese turistike me prioritet. Zona më e
rëndësishme mbulon vendet e Gadishullit Ballkanik. Zona e dytë është zona e Evropës
Perëndimore dhe Evropës Qendrore, dhe zona e tretë përbëhet nga vendet jo-Evropiane.

Në kuadër të zonës së parë emetuese e cila përfshin vendet e Gadishullit Ballkanik si tregje
me prioritet radhitja bëhet sipas volumit të frekuentimit të turistëve në bazë të evidencave
sipas viteve: Kosova, Shqipëria, Serbia dhe Turqia. Kosova si tregu turistik më i eksponuar
për shkak se regjistron një qarkullim më dinamik. Kjo do të thotë që paraqet një treg
dominues i turizmit. Një qarkullim të lartë turistik arrijnë edhe turistët nga Shqipëria, kështu
që dhe ky treg është etabluar si një prej tregjeve të rëndësishme turistike. Serbia si treg
emetues zë pozitën e tretë. Numri i turistëve nga ky vend regjistron disa luhatje gjë që

61
tregon se duhet të punohet në drejtim të stabilitetit të frekuentimit nga ky treg. Gjatë
paraqitjes në këto tregje turistike duhet të bëhet segmentim i klientelës turistike bazuar në
karakteristikat demografike dhe mundësitë ekonomike. Në këtë drejtim afërsia e zonave të
vendeve fqinje nga të cilat vijnë turistët mundëson çmime të përballueshme të shërbimeve
turistike. Gjithashtu është karakteristike përqendrimi i lartë i popullsisë në këto zona
emetuese. Mundësia e ndarjes së segmenteve të klientelës turistike sipas moshës dhe
arsimit lejon që të mund të konstatohet se ka kushte për organizimin e udhëtimeve për
nxënës dhe qëndrimin e tyre në natyrë si dhe organizimin e shkollave me përmbajtje
praktike. Oferta duhet të përfshijë programe edukative dhe rekreative. Është gjithashtu e
rëndësishme të vihen në pah aspiratat për vizitimin e objekteve sakrale, objekte këto të
përshtatshme për klientelën turistike nga vendet që kanë nivelin më të lartë të tendencave
gravitacionale. Gjatë paraqitjes në këto tregje turistike është e nevojshme të merret
parasysh që produktet turistike të jenë të dizajnuara me përmbajtje të përshtatshme për
turistë të këtyre hapësirave.

Turqia është një treg relativisht i ri turistik që përkon me faktin se ajo përfaqëson një treg të
ri turistik për zhvillimin e turizmit të përgjithshëm në vend. Ky depërtim në këtë zonë është i
rëndësishëm sepse në përgjithësi Turqia edhe për nga numri banorëve edhe për nga rritja
ekonomike paraqet një zonë të vlefshme emetuese turistike.

Vlen të përmendet se Bullgaria si një treg turistik ka stagnuar. Por fakti që konsumatorët
turistik nga ky vend janë relativisht të lëvizshëm, tregon për një ngritje të statusit dhe
respektit për këtë treg turistik, dhe nevojën e krijimit të produkteve turistike të veçanta dhe
plasimin e tyre në këtë shtet.

Diferencimi i zonës emetuese që mbulon Evropën Perëndimore dhe atë Qendrore

mundëson përcaktimin e tregjeve turistike që karakterizohen me një shkallë të lartë të
lëvizshmërisë, fuqisë relativisht të lartë të blerjes dhe prirjen për turizmin aktiv, me
përmbajtje që mund të ofrohen gjatë gjithë vitit. Kësisoj, ata paraqesin klientelë të
favorshme turistike e cila mundëson reduktimin e sezonalitetit.

Si tregje me prioritet në këtë zonë radhiten në bazë të vëllimit frekuentimit sipas viteve janë
evidentuar dhe veçuar; Sllovenia, Zvicra dhe Austria nga Evropa Qendrore, Gjermania dhe
Mbretëria e Bashkuar nga Evropa Perëndimore. Vlen të përmendet se Sllovenia si një treg
turistik është shumë interesant, nga vet fakti që ajo zotëron burime të ngjashme në fushën e
turizmit malor dhe hapësira sikur Mali Sharr. Është më se e qartë se, interesimi i turistëve
nga ky treg për të vizituar destinacione turistike në komunën e Tetovës në 5 vitet e fundit
është reduktuar dukshëm, andaj duhet të tentohet që të përfitohet sërish ky treg i
rëndësishëm turistik.

Ardhja e vizitorëve gjermanë është stabile dhe kjo shprehet përmes vëllimit të vazhdueshëm
ku nuk shihen luhatje të mëdha. Prandaj, ky treg ka prioritet të lartë brenda zonës
emetuese, më pas vijnë turistët nga Britania e Madhe. Këto tregje kanë karakteristika të

62
ngjashme gjë që ofron mundësi për plasimin e produktit me përmbajtje përkatëse. Interesi i
tregut të Mbretërisë së Bashkuar ka një rritje dinamik. Duke pasur parasysh se bëhet fjalë
për një treg që ka performancë në gjithë botën, paraqitja në këtë treg, do të sjellë rezultate
pozitive, në frekuentimin dhe strukturën e përgjithshme të qarkullimit turistik.

Vendet jo-Evropiane, edhe pse kanë karakteristikat difuzive-fizike si zona emetuese

turistike, janë interesante për zhvillimin e turizmit në komunën e Tetovës. Në vija të
përgjithshme përsëri SHBA imponohet si treg prioritar. Dominimi i SHBA-ve si treg prioritar,
buron jo vetëm nga fakti se i përket grupit të shumicës së vendeve të zhvilluara, por edhe
nga fakti se në SHBA janë rezident apo me qëndrim të përkohshëm një numër i
konsiderueshëm i njerëzve me origjinë nga Pollogut. Ky segment realizon qëndrim turistik
në bazë vizitave dhe qëndrimit tek të afërtit dhe miqtë e tyre dhe rekruton klientelë turistike
e cila është në Shtetet e Bashkuara. Prandaj është e nevojshme që gjatë paraqitjeve në
tregun turistik të shkohet me programe që do të ketë një dimension të intimitetit mes
vizitorëve dhe ofruesve të shërbimeve gjatë trajtimit të produkteve turistike. Ata mund të
jenë edhe promotorë të vlerave turistike të Tetovës. Ky model mund të funksionojë përmes
shoqatave të cilat gjenden në diasporë.

Vendet e tjera aktualisht kanë iniciativa modeste të pjesëmarrjes në tregun turistik.

Megjithatë duhet të kihet parasysh se tregjet të tilla si Kina, tregon një prirje të
përgjithshme të mobilitetit në mbarë botën. Kjo tendencë duhet të shfrytëzohet në drejtim
të përfshirjes së Tetovës si pjesë e destinacioneve turistike në Maqedoni, që janë një
komponent i turneve qarkuese, në këtë segment të tregut.

10. MISIONI DHE VIZIONI

Komuna e Tetovës në kuadër të aktiviteteve të veta turistike sheh një veprimtar e cila
përfshin shumë fusha të zhvillimit shoqëror dhe ekonomik. Po ashtu, zhvillimi i
qëndrueshëm i komunës i cili ka të bëjë me mbrojtjen e ambientit jetësor është në lidhje të
ngushtë me krijimin e politikave turistike në nivel komunal. Angazhimi i saj në këtë drejtim
dhe shikimet kah zhvillimi i ardhshëm kanë një bazë strategjike dhe definohen si vizion dhe
mision.

10.1 Vizioni

Komuna e Tetovës deri në vitin 2022 do të jetë një destinacion turistik në të cilin
atraktivitetet e valorizuar turistike mundësojnë të qenit konkurrent në paraqitjen në tregun
turistik, mbrojtje dhe humanizim të hapësirës dhe një prosperitet ekonomik e social të
faktorëve në veprimtarinë turistike. Në destinacionin turistik respektohen standardet e larta
gjatë sistematizimit dhe kategorizimit të elementeve që përmban oferta turistike.

63
10.2 Misioni

Turizmi në komunën e Tetovës përcaktohet si veprimtari e cila mundëson zhvillim të

qëndrueshëm, ndërkaq përmes bashkëpunimit të palëve të interesuara paraqet njohje dhe
afirmim si destinacion turistik në suaza vendore dhe ndërkombëtare. Kjo veprimtari është
shtytës thelbësor i proceseve dhe promotor i ofertës turistike.

11. QËLLIMET STRATEGJIKE PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË KOMUNËN

E TETOVËS DERI NË VITIN 2022

Në bazë të analizave të përgjithshme për karakteristikat e zhvillimit të turizmit në komunën

e Tetovës si dhe në bazë të analizës së situatës, indikatorëve zhvillimor dhe analizave SWOT
është përcaktuar qëllimi bazik strategjik dhe qëllimet operative.

Qëllimi bazik strategjik është:

Ngritja e veprimtarisë turistike në komunë në një nivel më të lartë i cili do të gjenerojë

afirmim të komunës si destinacion i dallueshëm në planin vendor dhe ndërkombëtar.

Për arritjen e këtij qëllimi strategjik janë definuar qëllim operative në vijim

Qëllimi operativ 1

Shfrytëzimi dhe përmirësimi i marrëdhënieve hapësinore në zhvillimin e turizmit

Komuna e Tetovës ka një pozitë gjeografike e cila duhet të shfrytëzohet në mënyrë të

dyfishtë për zhvillimin e turizmit. Kjo i ndihmon që të shfrytëzohet si vlerë më vete në
prizmin e pranimit të turistëve transitorë por njëherësh të shfrytëzohet si aktivitet operativ
për përmirësimin e ofertës turistike në prizmin e aktiviteteve kontaktuese me komunat
fqinje dhe Republikën e Kosovës në planin ndërkombëtar. Përmes shfrytëzimit polivalent të
resurseve komuna duhet të përmirësojë përmbajtjen e ofertës turistike.

Në aspekt të komunikimit, komuna gjendet përball sfidave, të cilat ajo duhet ti zgjidh në
vazhdë të shfrytëzimit të resurseve të komunikacionit dhe rrethinës së saj. Përmirësimi i
tyre do të jetë një faktor i rëndësishëm i zhvillimit të turizmit. Zhvillimi i turizmit duhet të
bëhet në korrelacion me karakteristikat e infrastrukturës dhe mundësisë së lidhjeve.

Qëllimi operativ 2

Krijimi i imazhit për një destinacion të suksesshëm përmes rritjes së konkurrencës së

komunës

64
Kjo nënkupton marrjen e të gjitha masave të cilat do të mundësojnë që në ofertën turistike
të gjejnë vend jo vetëm atraksionet turistike afirmative, por edhe potencialet e shquara të
këtij lloji në komunë.

Qëllimi operativ 3

Avancimi i resurseve receptive.

Me zbatimin e standardizimeve dhe kategorizimeve dhe proceseve për përcaktimin e

kushteve të lokacioneve të planifikuara do të kontribuohet në rritjen e cilësisë së
përmbajtjes turistike dhe rritjen e të qenit më konkurrent në tregun turistik.

Qëllimi operativ 4

Avancimi i strukturës organizative dhe përshtatjes së regullativës normative për zhvillimin

e turizmit

Struktura organizative duhet të avancohet me qëllim që të përmirësohen rezultatet e

aktivitetit turistik në komunë. Kjo nënkupton një raport të respektueshëm drejt lehtësimeve
të popullatës lokale, përshtatshmërisë organizative në shfrytëzimin e fondeve të ndryshme,
përshtatshmërisë organizative në kuadër të bashkëpunimit ndër-komunal dhe
bashkëpunimit ndërkombëtar, si dhe në pjesëmarrjen aktive në planin organizativ në sferën
e veprimtarisë turistike brenda dhe jashtë komunës.

Qëllimi operativ 5

Përmirësim të shfrytëzimit të dijeve dhe aftësive të burimeve njerëzore dhe avancimin e

Ky qëllim do të realizohet përmes formave të arsimimit permanent, trajnimin e trajnuesve,

nxitjen e popullatës së gjinisë femërore për pjesëmarrje në aktivitetet turistike dhe trajnime
speciale të cilat kanë të bëjnë me përshtatshmërinë e ofertës turistike me kërkesat e
kërkuesve të shërbimeve. Në veçanti është e rëndësishme të ketë qasje të qëndrueshme në
veprimtarinë e ciceronëve dhe animatorëve, si dhe në ngritjen e vetëdijes së popullatës
lokale për rëndësinë e turizmit..

Qëllimi operativ 6

Rritja e qarkullimit turistik dhe konsumit turistik.

65
Realizimi i këtij qëllimi do të varet nga niveli i angazhimit në sferën e avancimit të
përmbajtjeve të qëndrimit turistik, në veçanti nga aspekti i shkatërrimit të sezonaliteti.
Paraqitja më e denjë në tregun turistik do të sjell deri tek rritja e qarkullimit turistik dhe
rritja e konsumit turistik.

12. PLANI AKCIONAL PËR REALIZIMIN E STRATEGJISË NË PERIUDHËN 2017-2022

Plani akcional bazohet në qëllimet e caktuara operative dhe strategjike të cilat janë të
shënuara në tabelën në vijim. Bazuar në qëllimet e caktuara operative janë dhënë aktivitetet
të cilat duhet të realizohen, bartësit e tyre, hapësira kohore e realizimit dhe kriteret
respektivisht indikatorët e suksesit.
QËLLIMI OPERATIV 1 - SHFRYTËZIMI DHE PËRMIRËSIMI I MARRËDHËNIEVE
HAPËSINOR PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT
Korniza Buxheti Kriteret / indikatorët e
Aktivitetet Bartësit
Мasa 1.1. - kohore (në den.) suksesit
Përmirësim
i i rrugëve − Rishikimi i − Komuna e
për ardhjen elaboratit për Tetovës Rajoni i
e turistëve sinjalizimin planifikimit të
komunal për qasje Pollogut
deri te lokalitetet 6 muaj 200.000 − Elaborat i përgatitur
turistike komunale
dhe të rrjetit të
komunikacionit
lokal

− Vazhdimi i − Komuna e
aktiviteteve për Tetovës,Ministri − Numri i takimeve të
përmirësimin e a e lidhjeve dhe organizuara me
Në
infrastrukturës dhe komunikacionit −/ Ministrinë e
vazhdimësi
pajisjen e të RM-së Komunikacionit dhe
komunikacionit lidhjeve të RM-së
hekurudhor

− Përpilim i elaboratit − Komuna e

për lidhjen e Tetovës
vendeve rurale dhe 6 muaj 100.000 − Elaborat i përpiluar
lokaliteteve
turistike me
komunën e Tetovës

− Nënshkrim i − Komuna e − Marrëveshje e

marrëveshjes për Tetovës,aeropor nënshkruar për
krijimin e linjave ti „Aleksandri i krijimin e linjave
transportuese me Madh“ transportuese të
aeroportin aeroportit Aleksandri i
Aleksandri i Madh - Madh në Shkup mes
Shkup 2 muaj 50.000 komunës dhe
aeroport
it(marrëveshja është e
nevojshme që të
sigurojë një linjë të
drejtpërdrejtë nga
aeroporti për Tetovë)
3 muaj /
− Rregullimi i − Komuna e − Licenca e dhënë për
transportit të Tetovës relacionin gjegjës
udhëtarëve në

66
 relacionin aeroporti
„Aleksandri i Madh“
- Tetovë

− Avancimi i − Komuna e
marrëveshjeve Tetovës,Planifiki − Numrin i takimeve të
dypalëshe ndër- mi i rajonit të Në organizuara dhe i
100.000
komunale në nivel Pollogut, vazhdimësi marrëveshjeve të
kombëtar dhe komunat fqinje nënshkruara
ndërkombëtar në Kosovë

− Hulumtim i − Komuna e
nevojave të Tetovës,
ekzistimit të Institucionet 6 muaj 200.000 − Hulumtim i kryer
teleferikut Tetovë - arsimore e
Kodra e Diellit shkencore,
sektori i biznesit

− Përgatitje të − Komuna e
hulumtimit për Tetovës,
përcaktimin e Institucionet 6 muaj 200.000 − Hulumtim i kryer
lokaliteteve të arsimore e
kapaciteteve shkencore,
transitore receptive sektori i biznesit

− Miratim të − Komuna e
zgjidhjeve të Tetovës − Dokumentacion i sjellë
planifikuara për i planit hapësinor dhe
6 muaj /
lokacionet e numri i ankandeve të
kapaciteteve shpallura
Masa 1.2 – transitore receptive
Shfrytëzimi
i kushteve − Përpilim i elaboratit − Komuna e
transitore për vendndodhjen e Tetovës, sektori
pikave informative i biznesit
dhe posterave 6 muaj 200.000 − Elaborat i miratuar
promotiv në
hapësirat transitore
të komunës së
Tetovës

− Vendosja e pikave − Komuna e − Dokumentacion i

informative dhe Tetovës, sektori miratuar i planit
4.000.00
posterave i biznesit 18 muaj hapësinor, numri i
0
reklamues në ankandeve dhe numri
komunën e Tetovës i pikave dhe posterave

− Inicim të − Komuna e
bashkëpunimit mes Tetovës, Rajoni i − Numri i takimeve të
Masa 1.3 - komunal dhe Pollogut, në organizuara dhe numri
Shfrytëzimi 100.000
ndërkombëtar në komunat fqinje vazhdimësi i kontratave të
i vlerave të sferën e ofertës në Republikën e nënshkruara
përbashkët turistike Kosovës
a turistike
të
komunës − Organizimi i − Sektori për
dhe të tribunave për zhvillim
rrethit në bashkëpunim ekonomik lokal
ofertën ndërkomunal të dhe zhvillimin në − Numri i tribunave të
200.000
turistike banorëve dhe promovim vazhdimësi organizuara
të turizmit-
Tetovë, Rajoni i
Pollogut
6 muaj 200.000
− Miratimi i − Komuna e − Numri i takimeve të
programeve për Tetovës, Rajoni i organizuara dhe numri
paraqitje të Pollogut, i kontratave të
përbashkët në komunat fqinje nënshkruara dhe
tregun turistik në Republikën e programeve të

67
 Kosovës miratuara

QËLLIMI OPERATIV 2 - KRIJIMI I IMAZHIT TË NJË DESTINACIONI TË SUKSESSHËM QË ARRIHET

PËRMES RRITJES SË KONKURRENCËS
Мasa 2.1. - KRITERET /
KORNIZA BUXHETI
Shfrytëzim AKTIVITETET BARTËSIT INDIKATORËT E
KOHORE (NË DEN.)
optimal i SUKSESIT
vlerave Sektori për Regjistër i përpiluar i
natyrore Inventarizim i zhvillim vlerave turistike për
dhe trashëgimisë ekonomik lokal zhvillim të qëndrueshëm
kulturore kulturore dhe asaj dhe zhvillimin 4 muaj 125 000
turistike në natyrore për dhe promovim
ofertën valorizimin e
potencialeve turistike të turizmit-
turistike Tetovë,
Sektori për Kalaja e Tetovës e
zhvillim rregulluar për piknikë
Planifikim i rregulluar ekonomik lokal
hapësinor i Kalasë së dhe zhvillimin
Tetovës për turizëm dhe promovim 24 muaj 6.000.000
pikniku sipas modelit të turizmit-
Camlica Hill, Tetovë,,
Stamboll, Turqi Komuna e
Tetovës
Miratim i planit për Komuna e Miratimi i
rregullimin e Tetovës, sektori dokumentacionit të
lokaliteteve dhe i biznesit, planit hapësinor
objekteve që sektori 18 muaj 5.000.000 ( nënkupton planin e
paraqesin model të joqeveritar detajuar urbanistik për
ofertës turistike rregullimin e lokaliteteve
dhe objekteve turistike)
Furnizimi me pajisje Komuna e Ankand i shpallur për
dhe rekuizita për Tetovës, sektori furnizimin e pajisjeve
rregullimin e i biznesit dhe rekuizitave të cilat
lokaliteteve turistike do të jenë në funksion të
urbanizimit të hapësirës
9 muaj 300.000 se paraparë (p.sh. kënde
fëmijësh, ulëse, pajisje
për gjimnastikë dhe
rekreacion,hapësira për
skejborde, etj.)
Përpilim të një plani Komuna e Plan i përpiluar
menaxherial për Tetovës menaxherial ( Komuna
menaxhimin me përmes sektorit të tij LEG
trashëgiminë do të angazhojë ekspertë
kulturore dhe të cilët do të përgatisin
historike një plan të këtillë në
9 muaj 600.000 funksion të zhvillimit të
turizmit përmes
menaxhimit të
qëndrueshëm të
trashëgimisë kulturore
dhe historike.)
Përgatitjen ose Komuna e 6 muaj 200.000 Elaborat i përgatitur
përpilimin e një Tetovës, sektori ( nënkupton një
elaborati për i biznesit dokument në të cilin në
sinjalizimin dhe mënyrë të saktë janë të
vizualizimin e vendosur vendet ku
lokaliteteve dhe shënohen objekte e
objekteve për turizmit sipas planit
turizëm hapësinor urbanistik të
komunës)

68
 Ngritjen e iniciativës Komuna e Numri i takimeve në
për mbrojtjen e Tetovës, Ministrinë për planifikim
definuar të Ministria për hapësinor dhe mbrojtje
hapësirave përreth planifikim të ambientit jetësor
6 muaj 100.000
Kodrës së Diellit hapësinor dhe
mbrojtje të
ambientit
jetësor
Miratimin e Komuna e Dokumentacioni i
dokumentacionit për Tetovës, vendet miratuar i planit
rregullimin e e gjuetisë hapësinor
planifikuar dhe 18 muaj 3.000.000
pajisjen e lokaliteteve
për gjah për turizmin
gjuetar
Përcaktimi i Komuna e Pikat e ndërtuara për
lokaliteteve dhe Tetovës, sektori vrojtim
12 muaj 600.000
ndërtimi i pikave për i biznesit
vrojtim
Krijimin e listave të Komuna e Lista e shpallur e
ndodhive dhe Tetovës, sektori ndodhive si dokument i
përkrahjen e tyre joqeveritar veçantë për tërë vitin.
organizative ( përkrahja do ti jepet
(organizimi i revyve sipas shkallës së
të veshjeve rëndësisë me përqindje
kombëtare këngëve të shumës së caktuar për
dhe valleve dhe organizimin t eventeve.
18 muaj 500.000
folklorit në shuma e paraparë do të
përgjithësi, defilimet, mbulont një pjesë të
organizimin e shitjes harxhimeve.)
së produkteve
tradicionale
ekologjike dhe
specialiteteve
gastronomike
Pranimi i një slogani dhe
Krijimin e identitetit Komuna e 6 muaj 75 000 logoje për turizmin në
të destinacionit Tetovës Tetovë
Мasa 2.2.- Krijimi i një baze të
Cilësi e integruar e të
përmirësuar dhënave për turistët Baza e krijuar e të
Komuna e Proces
e ofertës dhe kjo përmes dhënave
Tetovës kontinual
turistike në hulumtimeve në
tregun vazhdimësi të
turistik kërkesës turistike
Sektori për
zhvillim
Ngritjen e një portali ekonomik lokal Portal i aktivizuar në
në internet të dhe zhvillimin 12 muaj 250 000 internet
turizmit . dhe promovim
të turizmit-
Tetovë,
Përgatitjen e një Komuna e
studimi hulumtues Tetovës, Studimi përfunduar
për lloje selektive të institucionet 6 muaj 200.000
turizmit si produkte arsimore
turistike të komunës shkencore
Përgatitjen e një Qeveria e R. M-
studimi të fizibilitetit së, Komuna e
për Tetovës, Rajoni Shtigjet e shpallura
qëndrueshmërinë e planifikues i 9 muaj 1.845.000 turistike tematike
projektit me bërjen e Pollogut,
hartave të shtigjeve donatorët e
tematike për ecje. huaj

69
 Krijimin e brendeve Komuna e
të dallueshëm i Tetovës, Rajoni Numri i brendeve të
vlerave natyrore dhe planifikues i 6 muaj 7 00.000 vlerave dhe produkteve
kulturore, dhe Pollogut, sektori
produkteve i biznesit
gastronomike lokale
Krijimin e Komuna e Programet e miratuara
programeve për 6 muaj /
Tetovës
aktivitete promotive
Numri i daljeve në
Dalja në panaire Komuna e 24 muaj 1.000.000 panaire
turistike Tetovës
Komuna e
Përpilimi i ciceronit
Мasa 2.3 – Tetovës, Ciceroni i shpallur
turistik
Aktivitetet Institucionet 9 muaj 400.000 turistik
Për komunën e
promotive arsimore -
Tetovës shkencore
Program i miratuar (çdo
vit Sektori i LEG
propozon ndërkaq,
Miratim të programit Komuna e Në Këshilli i komunës
/
për mbulim mediatik Tetovës vazhdimësi miraton program për
mbulim mediatik ku
përfshihen të gjitha
kushtet)
Përgatitje e një Komuna e
katalogu, broshurave Tetovës, Numri i materialeve
dhe materialeve tjera Institucionet 12 muaj 600.000 promotive të shpallura
promotive për vlerat arsimore -
turistike në komunë shkencore
Masa 2.4. Numri i tribunave të
Avancimin e organizuara
zhvillimit të (Komuna në
qëndrueshë bashkëpunim me
m dhe Institucionet arsimore e
Komuna e
mbrojtjen e shkencore organizon
Organizimi i Tetovës,
ambientit tribuna me qëllim të
tribunave për Institucionet
jetësor në 6 muaj 200.000 njohjes së opinionit dhe
efikasitetin energjetik arsimore -
funksion të përfaqësuesve të
të sektorit receptiv shkencore,
turizmit subjekteve të
banorët lokal interesuara për
zhvillimin e turizmit për
rëndësinë e efikasiteti
energjetik të
kapaciteteve hoteliere)
Regjistër i sjellur
( regjistri paraqet një
Miratim të regjistrit dokument i cili do të
të lokaliteteve mundësojë shfrytëzim të
Komuna e
ekologjike dhe 9 muaj 600.000 qëndrueshëm të
Tetovës
objekteve në lokaliteteve në funksion
funksion të turizmit të turizmit dhe në
funksion të mbrojtjes së
tyre)
Komuna e
Organizimin e Tetovës,
tribunave për dobitë Numri i tribunave të
Institucionet
socio-kulturore nga 6 muaj 200.000 organizuara
arsimore -
qasja ekologjike në shkencore,
turizëm banorët lokal
Mbështetjen e Ministria e 24 muaj Projektet e realizuara
projekteve për Ekonomisë, 6.000.000 (ky paraqet një pilit
rekonstruim dhe Sektori LEG, (30% projekt i cili do të nxitë
adaptim të shtëpiave Komuna e mjete të interesimin si formë e
fshatare ekzistuese Tetovës pakthyera) praktikës së mirë)
në funksion të
regjistrimit të
subjekteve turistike

70
 Projektet e realizuara
Mbështetje e 6.000.000
Komuna e (ky paraqet një pilot
projekteve për (30%
Tetovës, 24 muaj projekt i cili do të nxitë
zhvillimin e eko- mjete të
donatorë interesimin si formë e
turizmit pakthyera) praktikës së mirë)
Ndërtim i pikave
panoramike -të
vrojtimit përgjatë Komuna e Projektet e realizuara
rrugës e cila çon në 36 muaj -
Tetovës,
Kodrën e Diellit sipas
modelit të Sauerland-
it në Gjermani

71
 QËLLIMI OPERATIV 3 - PËRMIRËSIMI I BURIMEVE RECEPTIVE
Kriteret /
Korniza Buxheti
Aktivitetet Bartësit indikatorët e
kohore (Në Den.) suksesit
− Miratim i
planit detal − Dokumentacioni i
urbanistik me miratuar i planit
− Komuna e Tetovës 18 muaj 5.000.000 hapësinor
vendndodhjen
e kapaciteteve
hoteliere

− Organizimi i
takimeve për
prezantimin e
trendëve − Komuna e Tetovës, − Numri i takimeve
bashkëkohor sektori i biznesit, 6 muaj 200.000 të organizuara
Мasa 3.1. - të banorët lokal
Përmirësim i standardeve
ofertës në industrinë
hoteliere dhe e mikpritjes
asaj turistike
− Kategorizimi i
kapaciteteve − Numri i objekteve
− Komuna e Tetovës,
të industrisë të kategorizuara
Ministria e 12 muaj /
së mikpritjes Ekonomisë
në ambientet
rurale

− Krijimin e − Komuna e Tetovës,

rrjeteve të Rajoni planifikues i Rrjeti i krijuar
njësive Pollogut, sektori i 6 muaj 200.000
hoteliere dhe biznesit, akomodimi
të agjencive nëpër shtëpi
turistike

− Organizimi i Numri i
ditëve të − Komuna e Tetovës, eventeve të
gastronomisë sektori i biznesit, 6 muaj 200.000
me vlera sektori joqeveritar organizuara
tradicionale

− Realizimi i
projektit për Qendrat e
hapjen e
qendrave hapura
− Komuna e Tetovës,
informative 20 muaj 2.000.000 informative
Fondet
turistike në
Tetovë dhe në turistike
Kodrën e
Diellit

− Aktiviteti
investiv në
Мasa 3.2 – realizimin e
Përmirësimi i plotë të
infrastruktur strategjisë së Aktivitet e
ës konceptuar ndërmarra investive
− Komuna e Tetovës 9 muaj /
ndërtimore për sistemet e
dhe ujësjellsit dhe
rregullimit sanimin e
dhe pajisjeve ujërave të zi
botore në vendet
(komunale) rurale

− Përgatitje të − Komuna e Tetovës, 9 muaj 600.000 − Studimi i

72
 një studimi të
fizibilitetit për përgatitur i
menaxhimin e Institucionet fizibilitetit
mbeturinave arsimore - shkencore
në lokalitetet
turistike

− Vendosjen e
pajisjeve për − Numri i
seleksionimin rekuizitave të
e mbeturinave − Komuna e Tetovës 3 muaj / vendosura
në lokalitetet
dhe objektet
turistike

− Organizim i
tribunave për
shpjegimin e − Numri i tribunave
− Komuna e Tetovës, të organizuara
lidhshmërisë 6 muaj 200.000
sektori i biznesit
së turizmit
dhe higjienës
komunale

73
 QËLLIMI OPERATIV 4 - PËRMIRËSIMI I STRUKTURËS ORGANIZATIVE DHE PËRSHTATJA E RREGULLIMIT
NORMATIV PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT
Buxheti Kriteret /
Korniza
Aktivitetet Bartësit (Në indikatorët e
kohore Den.) suksesit
− Krijimi i një trupi − Komuna e − Këshill i formuar
këshillëdhënës për Tetovës për turizëm
mbështetjen e 12 muaj /
turizmit në sfera të
ndryshme

− Organizim i tribunave − Komuna e − Numri i

lidhur me benefitet Tetovës, sektori tribunave të
nga shfrytëzimi i i biznesit, 6 muaj 200.000 organizuara
Мasa 4.1. - lehtësimeve për banorët lokal
Avancim i zhvillimin e turizmit
strukturës
organizative − Organizimi i − Komuna e − Numri i
të turizmit trajnimeve për Tetovës, trajnimeve të
shfrytëzimin e donatorët, organizuara dhe
12 muaj 300.000
fondeve dhe kyçjen sektori numri i
në partneritetin joqeveritar pjesëmarrësve
publiko privat

− Miratim të planit për − Komuna e − Plani i miratuar

pjesëmarrje në Tetovës, Rajoni
projekte për planifikues i 6 muaj /
zhvillimin e turizmit Pollogut
në nivel ndërkomunal
dhe ndërkombëtar

− Anëtarësim në − Komuna e − Numri i i

asociacionet Tetovës, pjesëmarrësve
6 muaj 200.000
ndërkombëtare nga asociacionet
sfera e turizmit ndërkombëtare

− Sjellje të − Komuna e − Sistematizimi i

sistematizimeve të Tetovës miratuar
aktiviteteve punues 9 muaj /
Мasa 4.2 – për avancimin e
Përshtatjen njësive të turizmit
normative të
regullativës − Krijimi i një regjistri − Komuna e − Krijimi i një
për zhvillimin të ofruesve të Tetovës, sektori regjistri dhe
e turizmit shërbimeve dhe i biznesit, rrjeti
9 muaj 300.000
rrjetëzimin e tyre akomodimi
nëpër shtëpi
private

74
 QËLLIMI OPERATIV 5 AVANCIMI I BURIMEVE NJERËZORE DHE PRANUESHMËRISË
SOCIALE TË TURIZMIT
Korniz Buxheti Kriteret / indikatorët e
Aktivitetet Bartësit a (Në suksesit
kohore Den.)
− Organizim i − Komuna e − Numri i trajnimeve të
trajnimeve dhe Tetovës, organizuara dhe numri
riedukimeve si institucionet 12 i kandidatëve të
dhe arsimore- 600.000 trajnuar
muaj
rikualifikimeve të shkencore
kuadrove

− Organizimi i − Ministria e − Numri i trajnimeve të

trajnimeve për kulturës, Sektori organizuara dhe numri
renovim të për zhvillim i kandidatëve të
shtëpive me ekonomik lokal trajnuar
materiale dhe zhvillimin 12
Мasa 5.1. - 600.000
tradicionale në dhe promovim muaj
Përmirësimi i funksion të të turizmit-
punësimit mbrojtëse së Tetovë,
përmes trashëgimisë donatorët
shfrytëzimit kulturore
të diturive
dhe aftësive − Përgatitja e − Komuna e − Projekti i realizuar
projektit për Tetovës,
përfshirje sa më donatorët
të madhe të 9 muaj 615.000
grave nga
ambientet rurale
në aktivitetet
turistike

− Organizim i − Komuna e − Numri i trajnimeve të

trajnimeve për Tetovës, organizuara dhe numri
animatorë dhe institucionet i kandidatëve të
ciceronë turistik arsimore- trajnuar
lokal dhe të shkencore 12 600.000
specializuar muaj

Мasa 5.2 - − Organizim i − Komuna e − Numri i pjesëmarrësve

Avancim i trajnimeve me Tetovës Aktivit në trajnime
pranueshmër karakter et
isë sociale të 615.000
informativ për kontin
turizmit dhe aplikim për ual
afrimin e grante
informatave
për qytetarët
− Organizim i − Komuna e − Numri i tribunave të
tribunave për Tetovës, sektori organizuara9
ngritjen e joqeveritar,popu pranueshmëria e
vetëdijes së llata lokale turizmit dhe industrisë
banorëve për së mikpritjes nga ana e
benefitet që vijnë 9 muaj 200.000 popullatës lokale
nga turizmi dhe kategori kjo që dallon
industria e nga aktiviteti në
mikpritjes vazhdim
−
2 muaj 200.000
− Organizim i − Sektori për − Numri i tribunave të
tribunave për zhvillim organizuara
ngritjen e ekonomik lokal (parapëlqehet që
vetëdijes së dhe zhvillimin minimum një herë në
popullatës për dhe promovim vit të organizohet një

75
 rëndësinë e të turizmit- tribunë)
vlerave natyrore Tetovë,
dhe trashëgimisë Institucionet
kulturore që kanë arsimore-
për turizmin shkencore,
sektori
joqeveritar,

− Organizimin e − Sektori për − Katër tryeza t ë

tryezave të zhvillim mbajtura (këto evente
rrumbullakëta ekonomik lokal janë në funksion të
për sfidat e dhe zhvillimin ngritjes së vetëdijes
2 muaj 200.000
popullatës lokal dhe promovim tek popullata për
lidhur me të turizmit- turizmin e
zhvillimin e Tetovë,, qëndrueshëm)
turizmit

− Organizimin e − Sektori për − Katër tryeza t ë

tryezave të zhvillim mbajtura (këto evente
rrumbullakëta me ekonomik lokal i targetojnë ata të cilët
institucione dhe dhe zhvillimin kanë benefite konkrete
partnerë privat dhe promovim nga zhvillimi i
lidhur me të turizmit- qëndrueshëm si p.sh.
realizimin e Tetovë, 2 muaj 200.000 aktivitetet e
qëndrueshmërisë suksesshme biznesore
së aktiviteteve të dhe të ngjashme.)
filluara në sferën
e turizmit në
komunën e
Tetovës

− Përpilim të − Komuna e − Program i miratuar

programit për Tetovës, 12
siguri në turizëm Ministria e /
muaj
Punëve të
Brendshme

− Organizimin e − Sektori për − Katër tryeza t ë

tryezave të zhvillim mbajtura
rrumbullakëta ekonomik lokal
për pushtetin dhe zhvillimin
lokal për dhe promovim 2 muaj 200.000
mbështetje të të turizmit-
zhvillimit të Tetovë,
turizmit alternativ
në komunë

76
 QËLLIMI OPERATIV 6. RRITJA E QARKULLIMIT TURISTIK
DHE TË KONSUMIT TURISTIK
Korniza Buxheti Kriteret / indikatorët e
Aktivitetet Bartësit kohore (Në Den.) suksesit
− Sjellja e − Komuna e − Programet e
programeve Tetovës, miratuara vjetore
vjetore për sektori i 6 muaj /
paraqitje në tregje biznesit
turistike me
prioritet

− Organizimin e − Komuna e − Numri i eventeve të

Masa 6.1. - eventeve jashtë Tetovës, organizuara
Avancimin e stinore (sportive, sektori
vizitimit dhe kulturore, joqeverita
të qëndrimit shkencore etj.) r,
në komunë institucio 18 muaj 900.000
net
shkencor
e,
kulturore
dhe
sportive

− Paraqitjen e − Komuna e − Numri i takimeve të

ofertës turistike të Tetovës organizuara
komunës në dhe 6 muaj /
diasporë sipas amëza e
modelit “udhëtime emigracio
deri tek rrënjët ” nit
Мasa 6.2 - − Mbajtje të − Komuna e − Numri i mbledhjeve
Rritja e mbledhjeve me Tetovës, të mbajtura
konsumit palët e sektori i (parapëlqehet që
turistik interesuara, biznesit, këto mbledhje të
Në
komuna, sektori i sektori mbahen minimum dy
vazhdimës 30.000
biznesit, për joqeverita herë në vit )
i
përcaktimin e r
politikës së
çmimeve në
komunë

− Miratimi i − Komuna e − Program i miratuar

programit për Tetovës, (Suvenirët janë të
mbështetje të sektori ndryshueshme ashtu
prodhimit të joqeverita që çdo vit duhet të
suvenirëve r 6 muaj 400.000 miratohet program i
autentik turistik cili duhet të
mbështetet dhe
financohet nga
komuna)

− Sjellja e vendimit − Komuna e − 3 muaj − 100.000 − Vendim i sjellë

për shpallje të Tetovës, (Këshilli i komunës së
bërthamës së sektori i Tetovës duhet të
artizanatit të biznesit, miratojë vendim
produkteve sektori përmes të cilit do të
tradicionale në joqeverita përcaktojë
Tetovë r bërthamën e
artizanatit të
produkteve
tradicionale dhe do
të definojë kushtet e
funksionimit të tij. Të
ndahen mjete për
përgatitjen e
elaboratit për një

77
 bërthamë
tradicionale)

78
 PERMBAJTJA

STRATEGJIA PER ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS...................................1

ABSTRAKT............................................................................................................................. 3
HYRJE.................................................................................................................................... 4
1. METODOLOGJIA E PËRPILIMIT TË STRATEGJISË SË ZHVILLIMIT TË TURIZMIT NË
KOMUNËN E TETOVËS......................................................................................................... 5
2. REZULTATET E MBLEDHURA NGA PASQYRA E LITERATURËS, DOKUMENTET
PROGRAMORE DHE PLANEVE, STRATEGJITË DHE STUDIMET PËR KOMUNËN E TETOVËS....7
2.1 Revizioni i literaturës...................................................................................................7
2.2 Planifikimi dhe dokumentet programore....................................................................8
2.3 Strategjitë dhe studimet............................................................................................. 9
3. ANALIZË E SITUATËS SË TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS.....................................12
3.1 Marrëdhëniet hapësinore.........................................................................................12
3.1.1 Cilësia e lidhjeve të komunikacionit...................................................................15
Cilësia e rrjetit rrugor...............................................................................................15
Cilësia e mjeteve të transportuese...................................................................16
Cilësia e rrjetit hekurudhor......................................................................................16
3.1.2 Infrastrukturakomunikative dhe informative ....................................................18
3.2 Baza atraktive e zhvillimit të turizmit........................................................................20
3.2.1 Atraktivitetet natyrore........................................................................................20
3.2.2 Atraktivitetet kulturore...................................................................................... 25
3.3 Gjendja e strukturës organizative në komunën e Tetovës që ka të bëjë me turizmin
........................................................................................................................................ 29
3.4 Gjendja e regullativës normative në Komunën e Tetovës.........................................32
3.5 Gjendja që ka të bëjë me instrumentet për nxitje të zhvillimitт................................34
3.6 Resurset receptive.....................................................................................................36
3.6.1 Kapacitetet për akomodim.................................................................................36
3.6.2 Kapacitetet për shërbime në haje dhe pije ........................................................39
3.6.3 Rregullimi komunal dhe pajisjet infrastrukturore në funksion të zhvillimit të
turizmit në komunën e Tetovës...................................................................................39
Furnizimi me ujë dhe turizmi...................................................................................40

79
 Ujërat e zeza si faktor i mbrojtjes së ambientit jetësor në funksion të zhvillimit të
turizmit ................................................................................................................... 40
Përmisimi/rehabilitimi i mbetjeve të forta ..............................................................41
Tualetet publike.......................................................................................................42
Pajisjet urbane komunale........................................................................................42
4. BURIMET NJERËZORE DHE MBËSHTETJA SOCIALE E TURIZMIT ..................................44
4.1. Burimet njerëzore....................................................................................................44
4.2. Mbështetja sociale...................................................................................................47
5. ANALIZA E INDIKATORËVE ZHVËLLIMOR.........................................................................48
5.1 Vizitueshmëria e lokaliteteve turistike.....................................................................48
5.2 Qëndrimi................................................................................................................... 51
5.3 Qëndrimi mesatar i turistëve dhe dinamika e tij në komunën e Tetovës ................54
6. SEZONALITETI................................................................................................................. 55
7. KONSUMI TURISTIK........................................................................................................57
8. KARAKTERISTIKAT CILËSORE TË PRODUKTEVE TURISTIKE .............................................58
9. TREGJET ME PRIORITETE TURISTIKE ...............................................................................59
10.MISIONI DHE VIZIONI ....................................................................................................63
10.1 Vizioni......................................................................................................................63
10.2 Misioni.................................................................................................................... 63
11. QËLLIMET STRATEGJIKE PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS DERI
NË VITIN 2022.....................................................................................................................64
11. PLANI AKCIONAL PËR REALIZIMIN E STRATEGJISË PËR PERIUDHËN 2017-2022...........66

80
Literatura:

1. Зеќир Рамчиловиќ, Развој и денешни карактеристики на туризмот во Шарско-

Полошкиот регион, магистерски труд, 2004
2. Извештај за проценка на капиталот на ДУТ- Попова Шапка, ДООЕЛ Тетово, АД
ЕЛЕМ Скопје, Економски Институт, Скопје 2007
3. Јеремиќ, Душан Туристички региони во Македонија, 1974
4. Кривокапиќ Душан, Шар Планина- туристичко-географски приказ на пределот и
народот,1969
5. Strategjia lokale e të rinjve në komunën e Tetovës 2011-2015, Tetovë, R. e
Maqedonisë, 2010
6. Мариноски, Н., Туристичка разгледница (1998).
7. Мариноски, Н., Туристичка географија на Република Македонија (2001),
8. Национална стратегија за рурален туризам, 2012-2017 година, Министерство за
Економија на Република Македонија, Сектор за туризам
9. Националната стратегија за туризам на Република Македонија, 2016-2021
10. Подстратегија за традиции и настани на Република Македонија, АПРТРМ,
Скопје, 2014
11. Попова Шапка-Јелак, Кооперативно Атеље за архитектура и урбанизам, Женева
Швајцарија, Дирекција за просторно планирање Охрид, Комуна Проект, тетово,
1976,
12. Programi për zhvillimin e rajonit të Pollogut 2015-2019, Qendra për zhvillimin rajonal
të Pollogut, Tetovë, 2015
13. Програма на Владата на Република Македонија 2014-2018
14. Програмата за развој на туризмот на РМ за 2016 година
15. Regjistri i zhvillimit potencial të zhvillimit të turizmit rural në rajonin e Pollogut
Qendra për zhvillimin rajonal të Pollogut, Tetovë, 2016
16. Vjetari statistikor i RM-se, 2015 –ESHSM
17. Strategjia e zhvillimit të turizmit rural në komunën e Tetovës, 2017-2022, Tetovë,
2017
18. Студијата за развој на туризмот во Шарпланинскиот регион, Епицентар, Скопје,
2010
19. www.stat.gov.mk
20. www.tetovo.gov.mk

81