STRATEGJIA E ZHVILLIMIT TË TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS

TETOVË, 2017

1
Ekipi i ekspertëve:
Prof. Dr. Naume Marinoski
Doc.Dr. Mislim Zendeli
Prof.Dr. Ivanka Nestoroska
Mr. Mihael Risteski

Lekturoi:

Porositësi:
Komuna e Tetovës

Kryetarja e Komunës : Teuta Arifi

Koordinatore: Nial Memeti
Anëtarët e trupit koordinues: Mirushe Saliu, Darko Bogdanovski, Idriz Shaqiri, Vizllim Qamili

2
 ABSTRAKT

Turizmi në komunën e Tetovës në programet dhe dokumentet e miratuara planore është konstatuar
si një nga veprimtaritë prioritare. Në bazë të asaj se në kuptimin e qëndrueshmërisë, turizmi mundet
ti aktivizojë potencialet në mënyrë relativisht të mjaftueshme dhe ta përshpejtojë zhvillimin e
përgjithshëm në komunë, ai duhet të paraqet interes themelor jo vetëm në kornizat globale por
edhe për mjediset e vogla lokale. Qasja metodologjike do të mundësojë përcaktimin e potencialit
sipas vëllimit, strukturës dhe dinamikës, shfrytëzim më i qëlluar i pozitës hapësinore, resurset
natyrore dhe kulturore dhe raportet e ndërsjella të cilat shfaqen në këtë tërësi administrative.
Kushtet e përgjithshme paraqesin korniza në të cilën mundet të zhvillohet kjo veprimtari në mënyrë
optimale. Vlerë të posaçme paraqesin lidhjet komunikuese, sepse avancimi i tyre është parakusht
për rregullimin e hapësirës së qëllimit turistik, nxitjen e cilësisë së resurseve perceptuese, krijimin e
prodhimeve/ofertës turistike dhe qasje në tregun turistik. Mundësitë zhvillimore janë bazë për
parashikimin, kualifikimin e tyre dhe miratimin e planit aksional në sferën e turizmit. Kjo strategji
qartë dhe pa dyshim e përcakton misionin e komunës në sferën e turizmit si kategori funksionale në
vetë administratën lokale. Po ashtu, ajo e përcakton vizionin zhvillimor për turizmin nëpërmjet
prizmit të objektivave themelore dhe specifike të cilat duhet ti artikulojë. Nëpërmjet përcaktimit të
aktiviteteve definohen parametrat funksional të përmirësimit të gjendjes. Ky dokument duhet ta
reflektojë rëndësinë e turizmit në zhvillimin e komunës së Tetovës. Aktivitetet kanë të bëjnë me
trajtimin e resurseve, kushtet e përgjithshme, implikimet financiare, karakteristikat e mundësive për
avancimin e kërkesës turistike, potencialet njerëzore, produktet turistike, aktivitete promovuese dhe
parashikimi i mundësive të ardhshme zhvillimore. Në kontekst në planifikimit, Strategjia i përfshinë
prioritetin, karakteristikat përmbajtjesore dhe kornizën kohore, aproksimacionet në lidhje me
buxhetin për realizimi, zgjedhjen e shfrytëzuesve, duke u mundësuar aktivitete dhe partneritet,
indikatorët e suksesit dhe monitorim të realizimit të parashikimeve strategjike.

Fjalët kyçe: strategjia, turizëm, Tetovë, zhvillim.

3
 HYRJE

Komuna e Tetovës paraqet një nga tërësitë më tërheqëse administrative në Rajonin Planor të
Pollogut si rezultat i vlerave të shprehura nga karakteri natyror dhe kulturor, kushtet e krijuara
infrastrukturore dhe supstrukturore dhe para se gjithash politika pozitive zhvillimore në aspektin e
zhvillimit ekonomik lokal. Kjo pasuri paraqet bazë që komuna të ndërmerr një nga vendet lider në
mesin komunave më të njohura në Maqedoni. Njohja ka të bëjë me strukturën heterogjene të
resurseve. Në këtë kontekst qëndron njohuria se bëhet fjalë për një nga komunat më dinamike në
pikëpamje të qasjes në drejtim të aktiviteteve të biznesit, si kategori e përgjithshme ekonomike dhe
posaçërisht në sferën e turizmit dhe tregtisë. Kjo dinamikë ka të bëjë me tendencën e shfrytëzimit të
potencialeve që janë në dispozicion në komunë. Komuna ka një mision të definuar qartë.
Pikëpamjet kah zhvillimi i turizmit duhet të ndahen me para supozimet zhvillimore si bazë për
qasjen vizionare. Në më shumë dokumente të cilët kanë të bëjnë me zhvillimin në Komunën e
Tetovës, turizmi është vënë si veprimtari prioritare, sepse bëhet fjalë për punë komplekse dhe
mundësi zhvillimore heterogjene. Valorizimi turistik i hapësirës, përmirësimi permanent i
komunikimit, qasjes së ofertës turistike kah kërkesa turistike, zhvillimi i resurseve njerëzore dhe
diferencimi i produkteve të veçanta turistike si formë selektive zhvillimore, paraqesin bazë
pasqyruese në këtë drejtim.

Kjo qasje nënkupton përforcimin e caqeve zhvillimore si bazë e përcaktimit strategjik. Ata do të
kontribuojnë që të vijë deri te rezultatet të cilat do të mundësojnë që turizmi ta përforcojë vendin e
tij në kuadër të zhvillimit socio-ekonomik në komunë. Rezultatet e arritura do të jenë të orientuara
kah interaksioni i brendshëm zhvillimor në lokalitete të veçanta dhe biznes sektori, si dhe mjedisi i
ngushtë dhe më i gjerë. Nën mjedisin e ngushtë nënkuptohet ndikimi se si kategoria inter aksionale
që ka të bëjë me vetë komunën, kurse më gjerësisht ka të bëjë me Rajonin e Pollogut dhe
marrëdhëniet me rajonet fqinje dhe shtetet. Zhvillimi dinamik i turizmit në komunën e Tetovës
nënkupton perceptimin përmes analizës themelore të gjendjes, mundësive dhe perspektivat e
segmenteve të cilat i takojnë kësaj tërësie hapësinore administrative. Në këtë mënyrë, turizmi si
nxitës i zhvillimit të përgjithshëm socio-ekonomik kontribuon që të afirmohen përfitimet jo vetëm të
raporteve të cilat janë në lidhje të drejtpërdrejtë me turizmin, por edhe ato të cilat në një farë
mënyre paraqesin pjesëmarrësit në këtë pikëpamje. Kjo do të thotë se raportet komunale, ndër-
komunale, rajonale dhe ndërkombëtare të turizmit në komunën e Tetovës kanë rëndësi kruciale në
strukturën e GDP. Për këtë, është shumë e rëndësishme që të qasemi kah komponentet e
qëndrueshme strukturore në diferencimin e indikatorëve zhvillimor. Këta tregues është e
nevojshme që të kenë ndikim primar në përcaktimin e karakteristikave të turizmit në komunë.

4
Indikatorët do të paraqesin bazë për sjelljen e vlerësimeve të cilat do të përdoren në hulumtimet
primare. Këto lloj hulumtime kanë të bëjnë me qëndrimet dhe mendimet e njohësve të mundësive si
përfaqësues eminent të palëve të hasura aty. Në funksion të marrjes së rezultateve të qëndrueshme
në këtë proces të studimit strukturor, janë vendosur bazat për krijimin e komponentëve të planit
aksional. Po ashtu, në këtë mënyrë do të vijë deri te sublimimi i rezultateve si shtresa për material të
sistematizuar dhe sintetizuar, i cili do ta pasqyrojë strategjinë zhvillimore të turizmit në komunën e
Tetovës. Miratimi i Strategjisë në mënyrë përmbajtjesore i përfshinë prioritetet, modelet e realizmit,
korniza kohore, vendosja e koordinimit vertikal dhe horizontal të të gjitha niveleve dhe modeleve të
monitorimit për implementimin e këtij dokumenti, në drejtim të pranimit të rezultateve të fituara
nga hulumtimi, i cili i përfshinë strategjinë e përgjithshme zhvillimore. Strategjia kujdes të veçantë i
kushton promovimit të saj dhe prezantimit të rezultateve kryesore në këtë dokument planor me
rëndësi strategjike për zhvillimin e turizmit në komunën e Tetovës. Zhvillimi i turizmit në komunën e
Tetovës përfshinë pjesëmarrës të ndryshëm si kategori komplekse, jo vetëm në suaza të tërësisë
administrative, por edhe të gjithë pjesëmarrësit tjerë në rajonin e Pollogut. Ky dokument paraqet
bazë për hulumtuesit e posaçëm dhe projektet aplikuese të cilët mundet të realizohen.

1. METODOLOGJIA PËR PËRPUNIMIN E STRATEGJISË PËR ZHVILLIM

TË TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS

Që të mundet të miratohet ky dokument nga ana e vetëqeverisjes lokale në komunën e Tetovës

është e domosdoshme që të aplikohet metodologjia e qëndrueshme hulumtuese. Ajo duhet t’i
përfshijë format dhe përmbajtjet të cilat i përgjigjen nevojave të kësaj tërësie hapësinore dhe në atë
drejtim të kenë karakter të pranueshëm dhe përgjegjës. Në përpunimin e Strategjisë për zhvillim të
turizmit në komunën e Tetovës hulumtimi i përfshinë këta komponentë:

I. Pasqyra dhe analiza kritike të literaturës, dokumentet planore, strategjike dhe dokumentet
tjera të miratuara që kanë të bëjnë me zhvillimin e komunës së Tetovës, dhe në këtë
pikëpamje si një nga aktivitetet themelore dhe grumbullimi i këtij dokumentacioni dhe
analiza e saj. Këta material duhet të mundësojnë perceptimin e nivelit të realizimit në
parashikimet e përforcuara zhvillimore në komunën e Tetovës. Shtrirja e këtyre
dokumenteve lejon që të përcaktuar vendi potencialit turistik, hotelerik – potencialeve
hotelerike dhe resurseve të Tetovës dhe vendbanimeve në zhvillimin e përgjithshëm socio-

5
 ekonomik. Pasi bëhet fjalë për më shumë plane ose dokumente të analiza e tregon realizimin
e cilës do që është e parashikuar në këtë drejtim.

II. Hulumtimi në funksion të përpilimit të Strategjisë për zhvillim të turizmit në komunën e

Tetovës mbështetet në treguesit sekondar me çka janë shfrytëzuar indikatorët relevant të
cilët janë publikuar nga ana e Entit për statistikë të republikës së Maqedonisë në sferën e
kësaj veprimtarie, si dhe treguesit të cilët janë të pranishme në buletinet, raportet dhe
publikimet tjera të nivelit rajonal, nacional dhe lokal.

III. Përkundër studimeve sekondare, është e domosdoshme që të kryhet involvim ose qasje e cila
do të mundësojë shqyrtimin e qëndrimeve dhe mendimeve të njohësve të mundësive të
cilët në fakt janë përfaqësues eminent në palët e interesuara. Në këtë kontekst përdoret
metoda e intervistës. Grumbullimi it ë dhënave përmes kësaj qasej hulumtuese realizohet në
punëtoritë organizative. Në bazë të të dhënave të fituara nga rezultatet e grumbulluara
mundësohet shqyrtimi i problemeve aktuale në këtë sferë në komunën e Tetovës.

IV. Rezultate e fituara primare dhe sekondare mundësojnë qasje analitike në shqyrtimin e
problemeve. Në këtë kuptim, i shfrytëzojmë qasjet analitike të cilat përfshijnë kryqëzimin e
të dhënave. Ndaj të dhënave statistikore janë kryer analiza statistikore me përdorimin e
teknikave të ndryshme si: analiza deskriptive, analiza e variacionit, analiza e serive kohore,
analiza e indeksit dhe parashikimit të vlerave të ardhshme. Që të mundet të shqyrtohen
problemet në formën e tyre dhe të mundet të zbulohen mundësitë për përmirësimi e
gjendjes hulumtim i i aplikoi SWOT analizat për sistemet e caktuara zhvillimore të mjedisit..

V. Në bazë të dukurive të konstatuara dhe marrëdhëniet në sferën e zhvillimit të turizmit, si dhe

sipas rezultateve nga analizat vjen deri te definimi i misionit dhe vizioni i Strategjisë. Kjo
qasje analitike preliminare mundëson që të konstatohen caqet e përgjithshme dhe të
veçanta në zhvillimin e turizmit në këtë hapësirë.

VI. Në funksion të klasifikimit të resurseve turistike në komunën e Tetovës dhe krijimi i hartave të
tyre dhe përcaktimi i vlerave, respektivisht prioriteti i kultivimit të vlerave të pozitës
hapësinore dhe lidhjeve komunikuese, resurset natyrore dhe antropogjene, kushtet e
përgjithshme, resurset receptive, format selektive të turizmit dhe implikimet financiare.

VII. Realizimi i objektivave të forta strategjike në lidhjen e ngushtë të kultivimit të raporteve në

tregut turistik dhe krijimin e politikave për qasje në planin nacional dhe ndërkombëtar. Kjo
do të thotë se përkundër mundësive të shqyrtuara për krijimin e ofertës turistike dhe

6
 prodhimet e veçanta turistike, është e domosdoshme edhe kultivimi i kërkesës turistike.
Kështu do të mundet të konstatohen prioritetet e tregut turistik në bazë të asaj që do të
definohet dhe format e kanalet e qasjes në kushtet e caktuara kohore dhe hapësinore.

VIII. Krijimi i planit aksional nënkupton planifikimin e masave dhe aktiviteteve me definimin e
resurseve për realizimin e tyre. Në planin aksional janë të përfshira komponentë të cilat janë
relevante që të realizohen objektivat e parashikuara. Në të janë përcaktuar prioritetet: ata
përfshijnë përmbajtje të cilat kanë karakter të mundësive operative për përdorim. Që të
realizohen objektivat parësore është e domosdoshme që të bëhet analiza dhe të
përcaktohen aktivitetet të cilat duhet të ndërmerren që të mund të vijë deri te zhvillimi
optimal i prioriteteve, respektivisht përdorimin e potencialeve. Në drejtim të ndërmarrjes së
përgjegjësive për realizimin e zhvillimit të prioriteve hulumtimi përfshiu konstatimin e
bartësve të cilët do të jenë të obliguar për këtë realizimin, partner dhe mbështetës në gjithë
procesin. Modelet e realizimit janë shumë të rëndësishëm dhe ekipi hulumtues kujdes të
veçantë i ka kushtuar posaçërisht këtij segmenti me atë që i ka përcaktuar format dhe
përmbajtjet të cilat do të jenë në funksion të avansimit të rajonit në tërësi dhe raporteve
infra rajonale. Definimi i kornizës kohore si element përmbajtës në planin aksional është i
domosdoshëm sepse në bazë të kohëzgjatjes së aktiviteteve do të krijohet buxhet si dhe
optimum i aktiviteteve të realizuara. Hulumtimi duhet që si kornizë e Planit Aksional t’i
caktojë indikatorët për sukses të cilat janë fryt i realizimit të objektivave afatgjate dhe
specifike.

IX. Perceptimet e sintetizuara mundësojnë përpunimin e Strategjisë së hartuar si dokument

preliminar. Në bazë të qasjeve kritike vjen deri te dokumenti final i Strategjisë dhe
prezantimi i saj publik.

2. REZULTATET E MBLEDHURA NGA PASQYRA E LITERATURËS,

DOKUMENTET PROGRAMORE DHE PLANET, STRATEGJI DHE STUDIME
TË KOMUNËS SË TETOVËS

Rezultatet e mbledhura nga pasqyra e literaturës dhe dokumentet planore, strategji dhe
studime të komunës së Tetovës duhet të mundësojnë analizën për atë se sa problemet, dukuritë
dhe raportet janë trajtuar në opinion dhe në cilën mënyrë janë prezantuar në dokumentacionin.
Në këtë pikëpamje nevojitet që të ri analizohet literature e cila përfshin turizmin në komunën e
Tetovës, masat e ndërmarra në sferën e planifikimit dhe qasjet strategjike.

7
 1.1. Revizioni i literaturës

Përpilimi i Strategjisë së zhvillimit të turizmit mbështetet në literaturën profesionale në sferën e

turizmit dhe zhvillimit hapësinor, në të cilën komuna e Tetovës, lokalitetet, objektet dhe kornizat
e saja dhe kushtet e analizuara paraqesin pikën kryesore në kuptimin teorik ( Mali Sharr
shprehje turistike gjeografike në pjesën e popullit (1969), Kodra e Diellit (1974), Gjeografia
turistike në Republikën e Maqedonisë (2001), rajonet turistike në Maqedoni (1974), pasqyra
turistike (1998). Zhvillim i karakteristikave aktuale në turizmin në rajonin e Pollogut (Sharr)
(2004). Në këtë literaturë janë dhënë pasqyrimet e treguesve më të rëndësishëm për zhvillimin e
turizmit në këtë hapësirë dhe mjedisin përreth. Në plan të parë janë shqyrtuar resurset natyrore
dhe antropogjenë si komponentë atraktive, karakteristikat komunikuese, shënimet demografike,
zhvillimi socio-ekonomik dhe përcaktim i i tyre hapësinor. Ky material jep bazë të mjaftueshme
që të mundet të orientohemi kah përcaktimi preliminar i dukurive dhe raporteve në sferën ë
turizmit në komunë.

1.2.Planifikimi dhe dokumentet programore

Nga dokumentet e planifikimit vendin e vet në aktivitetet hulumtuese e kanë këta: program
për zhvillim të Rajonit Planor të Pollogut 2009-2013 përfshin disa predispozita të cilat janë të
rëndësishme për zhvillimin e turizmit. Në atë vend të rëndësishëm zë turizmi në komunën e Tetovës.
Janë propozuar disa programe të cilat e dimensionojnë periudhën e zhvillimit kohor dhe ndarjet e
mundshme për zhvillim financiar.
Programi përfshin turizmin përmes një analize të konsumit turistik në prioritetet për zhvillim.
Programi qartë e përcakton vendin e turizmit në prioritetet zhvillimore. Në qëllimet afatmesëm 1:
Mbështetje dhe zhvillim të sipërmarrësisë, konkurrencës dhe inovacionit të MMSP te indikatorët për
arritjen e kësaj mase janë të orientuara investimet në turizëm dhe në rritjen e numrit të bujtjeve të
turistëve vendorë e të huaj. Shfrytëzimi i potencialeve të mjediseve rurale nëpërmjet zhvillimit të
turizmit rural si dhe mbështetja për trajnimet e popullatës rurale dhe aktivitetet për turizëm rural,
paraqesin prioritete me realizimin e të cilave do të përmirësohen kushtet e jetesës në këto mjedise.
Me qëllimin 3 afatmesëm të propozuar të Programit, në të cilin planifikohet përmirësimi i cilësisë së
objekteve sportive – rekreative, pritet të arrihet një vëllim i shtuar i vizitave turistike, për shkak të
pasurimit të përmbajtjes sportive–rekreative. Forcimi i kapaciteteve institucionale për zhvillimin e
turizmit në komuna, nxitja e aplikimeve për fondet e zhvillimit të turizmit, forcimi i aktiviteteve
promovuese dhe alokimi i mjeteve për promovim si dhe përparimi i aktiviteteve të klasterit , duhet

8
të mundësojnë forcimin e kapaciteteve për zhvillimin e turizmit. Masat që janë përfshirë në këtë
program gjithashtu parashohin nevojën e zhvillimit të infrastrukturës dhe kapaciteteve hotelierike–
akomoduese, përmirësim të infrastrukturës turistike dhe suprastrukturës, nxitje e partneritetit
publiko-privat në turizëm, investimi në kapacitetet hotelierike – akomoduese dhe përgatitje e
dokumentacionit urbanistik për turizëm. Vëllimi i këtillë i masave ka indikacione të përcaktimit të
turizmit në sektorët e rëndësishëm, që mund të kontribuojnë në përmirësimin e zhvillimit socio-
ekonomik të rajonit.
Aktivitetet operative përfshijnë edhe Programin për zhvillim të turizmit të RM për 2016, e miratuar
nga qeveria e RM. Ajo në pjesën e mundësive për zhvillim të turizmit parasheh edhe edukimin dhe
trajnimin në turizmin dhe shërbimet të cilat përfshijnë përdorimin e mjeteve nga IPA fondet e BE. Ky
aktivitet edhe pse përfunduar në 2016 duhet që të implementohet në mënyrë permanente në
komunën e Tetovës si aktivitet e cila do të mundësojë avancimin e proceseve profesionale në
zhvillimin e turizmit në komunë. Komuna e Tetovës në këtë drejtim duhet ti nxis nevojat e veta në
periudhën e ardhshme. Programi parasheh edhe forma tjera për avancimin e turizmit në kuadër të
së cilës vend do ët gjejë komuna e Tetovës. Këto masa duhet të jenë pjesë përbërëse e qasjes
strategjike. Komuna e Tetovës si komunë dinamike në të cilën jeta ekonomike dhe shoqërore
regjistrojnë procese intensive e orientuar kah avancimi i përhershëm i aktiviteteve ma,ore. Kjo ka të
bëjë edhe me dhënien e ideve dhe solucioneve në sferën e turizmit në kuadër të planifikimit
hapësinor dhe urbanistik. Një pjesë e madhe e këtyre çështjeve janë realizuar në Tetovë si mjedis
urban. Është e domosdoshme në fushën e turizmit në këtë pjesë të vijë deri te avancimi sepse vetëm
në këtë mënyrë mundet të tejkalohen problemet në funksionimin e brendshëm. Analiza e planeve
tregon se ekziston bazë solide që të zbatohet plani hapësinor në Republikën e Maqedonisë në vetë
komunën. Megjithatë, plani i përgjithshëm urbanistik duhet të zgjerohet në mjediset rurale dhe në
atë kahe është e domosdoshme që të sillen plane të përgjithshme urbanistike të cilat në fushën e
turizmit do të realizohen përmes përcaktimit të lokaliteteve dhe objekteve të veçanta në këtë
fushë. Kjo strategji duhet të jep rekomandime për nivelet zhvillimore të objekteve dhe lokaliteteve
në parashikimet planore të komunës. Me atë duhet të vijë deri te zhvillimi integral hapësinor dhe
përdorimin optimal të resurseve si kategori hapësinore.

2.3.Strategjitë dhe studimet

Në Strategjinë e Zhvillimit Rural të komunës së Tetovës të vitit 2017-2022, turizmi ka një pozicion
dominues, sepse ai është nxitësi kryesor i proceseve të zhvillimit të barabartë. Për shkak të saj, ajo
është pranuar si një nga dokumentet kryesore që ndihmojnë për arritjen e një qasje të

9
qëndrueshme strategjike të turizmit ë këtë komunë. Turizmi është trajtuar në disa kapituj të një
mënyrë të qëndrueshme dhe është një qëllim strategjik për zhvillim komunal.Në këtë dokument në
kuadër të analizës së ashtuquajtur “PESTLE”, turizmi zë vendin e vet në formën rurale si një
komponent e faktorëve ekonomikë që kontribuojnë në zhvillimin e komunës. Prandaj kjo pjesë e
Strategjisë është e arsyeshme dhe e trajtuar në zhvillimin e përgjithshëm të turizmit. Nga Strategjia
mund të përdoren të dhënat themelore për komunën e Tetovës, rezultatet e fituara nga analiza e
PESTLE, ndarja e zonave rurale ka për qëllim zhvillimin e turizmit rural në mënyrë që këto vërejtje
mund të gjejnë vend në strategjinë e zhvillimit të turizmit. Në kontekstin e burimeve që duhet të
shfrytëzohen në Fushën e turizmit, si oferte etnografike dhe ofertë e lidhur me krijimin e
produkteve të veçanta të zejtarisë turistike të përpunuara në këtë Strategji ofron në bazë të
mjaftueshme për trajtim të rëndësishëm . Është e rëndësishme për të mbështetur krijimin e Klubit
Rural për zeje tradicionale të paraparë në këtë kontekst . Në kuadër të kësaj, turizmi rural i parasheh
këto format e mëposhtme: Turizmi në familjet rurale, gjueti, peshkim, eko-turizmit, turizëm sportiv-
rekreativ, turizëm rezidencial (shtëpi pushimi), turizëm edukativ , gastronomik dhe etno-
gastronomik, turizmit në pjesët e mbrojtura të natyrës dhe turizmit kulturor. Duhet pranuar
përkushtimin strategjik të komunës për të mbështetur promovimin e turizmit. Qarkullimi Turistik i
përpunuar në këtë strategji duhet të plotësohet me tregues më të fundit dhe ta përcjellë dinamikën
në periudhën dhjetëvjeçare të zhvillimit.

Në dokument është e dukshme nevoja e krijimit të turizmit rural në komunën e cila është e
kapshme dhe është e pranueshme dhe çe cila duhet të zbatohet për turizmin në komunën e Tetovës
në përgjithësi.
Dokumenti mbulon përmirësimin e infrastrukturës rrugore dhe sinjalizimit, rindërtimin e teleferikut
dhe teleferikëve të skijimit , ndërtimin e shtigjeve për këmbësorët dhe të shtigjeve për biçikleta,
shtigjet e alpinizmit dhe sinjalizimi i tyre, elektrifikimi, sigurimi i qasjes së ujit të pastër për pije,
objekteve të turizmit social, objekteve për manifestimet kulturore, palestrat për të rinjtë dhe
rekreacion (fushat sportive, ndërtimi i terreneve të vogla sportive) rregullim urban i objekteve
publike në zonat rurale me ngritjen e pajisjeve urbane (stola, kosha, ndërtimin alpinetumeve etj.).
Aktivitete e ndërmarra në fushën e mbrojtjes së mjedisit jetësorë , menaxhimi me ujërat e mbetur
, përmirësimi i biodiversitetit dhe zvogëlimi i efektiv të ndryshimeve klimatike të cilat qëndrojnë
në këtë dokument dhe na mundësojnë që ti pranojmë si një komponent në parashikimet
strategjike .Në këtë botëkuptim është shumë e rëndësishme shfrytëzimi i burimeve të
rinovueshme të energjisë për shkak se kështu të shënuara nuk kanë të bëjnë vetëm me zhvillimin
rural por edhe me turizmin .

10
 Studimi për zhvillimin e turizmit në rajonin Sharrit (Epi Centar 2010 1) është një ndër
dokumentet më relevante të cilat do të mund të shërbejnë në strukturimin e qëllimeve
strategjike nga sfera e turizmit në komunën e Tetovës. Rrjedh nga kjo sepse rajoni i Sharrit si një
tërësi territoriale e përfshinë komunën e Tetovës kurse sipas burimeve potenciale ka një kuptim
dominues. Për shkak të saj, shumica e komponentëve të këtij studimi mundësojnë miratimin e
konkluzioneve të qëndrueshme. Pranimi i vizionit për dominim në këtë rajon si një destinacion
malorë në republikën e Maqedonisë ka një karakter të qëndrueshëm në mënyrë që ajo merret
parasysh në përcaktimin e objektivave të strategjisë për zhvillimin e turizmit në komunën e Tetovës.
Analiza e vendit dhe roli i rajonit të Sharrit , në masë të madhe mund të pranohet si përmbajtje në
parashikimin e komponentëve strategjike të komunës së Tetovës. Dokumenti ka një qasje të
suksesshme në shqyrtimin e marrëdhënieve të deritanishme në fushën e zhvillimit të turizmit, por
me gjithë atë në analizën e qarkullimit të turizmit më shumë theks i jepet rajonit të Pollogut dhe
Republikës së Maqedonisë sepse në hapësirat malore të malit Sharr dhe komunës së Tetovës ku
ajo i takon. Për shkak të sajë strategjia e zhvillimit të turizmit në komunën e Tetovës në kë5të
kontekst do ta përcaktoj vet vendin e sajë dhe jo burimin e dokumenteve. Theksi që i jepet
promocionit dhe marketingut është një bazë e rëndësishme në përcaktimin e objektivave të
kësaj strategjie, por ata më së shumti kanë të bëjnë më shumë në nivelin nacionale se sa në
nivelin lokal. Qasja e analizës të burimeve njerëzore është i qëndrueshëm dhe mund të
inkorporohet në dokumentin strategjik.
Potenciali turistik i rajonit të Maleve të Sharrit i parashikuar në këtë dokument ku janë të
dizajnuar mirë dhe duhet të merren parasysh. Në kuadër të vlerësimit të tyre janë të pranueshme
mënyrat e shfrytëzimit t ë burimeve . Analiza e kapaciteteve hotelierike paraqet bazën e përforcimit
dhe të rishikimin e burimeve potenciale.
Vendi i komunës së Tetovës në kuadër të komunave tjera të Republikës duhet të pranohet
dhe përcaktohet në parashikimet e ardhshme në drejtim të përmirësimeve. Po ashtu në këtë
kontekst duhet të përcaktohet dhe të pranohet tregu turistik i kësaj komune jo vetëm brenda
Republikës së Maqedonisë por dhe jashtë saj.
Zbulimet kryesore janë marrë parasysh në përcaktimin e prioriteteve në zhvillimin e turizmit
në komunën e Tetovës për shkak se ato koincidojnë me bazën e burimeve në rajonin e maleve të
Sharit, kurse në masë më të madhe ka të bëjë me komunën e Tetovës. Të gjitha rekomandimet e
përfshira në dokument, si një material i sublimuar, duhet të merren parasysh gjatë përcaktimit të
prioriteteve dhe krijimin e një plani të veprimit.
Vend të rëndësishëm në krijimin e strategjisë për zhvillimin e turizmit në Tetovë duhet të
marrë bashkëpunimit ndërkufitar që përfshihen në këtë studim. Kjo rrjedh nga që shumica e
1
http://www.skijanje.rs/assets/publikacije/PDF-fajlovi/Strategija-za-turizam-na-Sarplanina.pdf

11
projekteve janë të mbështetura nga institucionet donatore ndërkombëtare. Projektet e parapara për
llojet e identifikuara të turizmit paraqesin nevojën për përfshirjen e Strategjisë.

Strategjia Kombëtare për Turizmin e Republikës së Maqedonisë, 2016-2021

Strategjia Kombëtare për Turizmin e Republikës së Maqedonisë, 2016-2021 paraqet një kornizë të
aktiviteteve të veprimit. Në renditjen e atraksioneve turistike Trip advisor, si një renditje në
vlerësimin e burimeve nuk është aspak relevante sepse jep qëndrime selektive të vizitorëve në
destinacione të caktuara. Xhamia e Pashës në Tetovë është dyta në listën e të tjerëve. Këtu janë
lënë disa nga vlerat tjera të komunës.

3.ANALIZA E GJENDJES SË TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS

Analiza e gjendjes i përfshinë parametrat që kanë karakter konstant dhe dinamik. Ajo i
referohet vendit dhe rolit që në këtë moment e ka turizmi në komunën e Tetovës në aspektin e
tregueseve hapësinorë potencialeve turistike si bazë burimore, vëllim, strukturë dhe dinamikë e
veprimtarisë turistike dhe hoteliere-turistike, organizimi dhe rregullimi i veprimtarisë, niveli i
mbrojtjes së mjedisit jetësorë dhe përfshirja e tij në aktivitetet turistike, qarkullimin turistikë me
theks të veçantë të receptivit të hapësirës, tregje të caktuara turistike, dhe karakteristikat e
produkteve turistike si pjesë e ofertës turistike.

3.1 Marrëdhëniet hapësinore.

Komuna e Tetovës paraqet qendër administrative në rajonin e Pollogut . Komuna e Tetovës
përfshinë territorin prej 262 km2. Ajo përfshinë qytetin e Tetovës, vendbanimin Kodra e diellit si
dhe 19 fshatra: Bozofcë, Brodec, Xhepçishtë, Falishë, Gajre , Xhermë, Reçicë e Madhe, Jedoarcë,
Llacë, Lisec, Reçicë e Vogël, Otunjë, Poroj, Saraqinë, Sellcë, Setole, Shipkovicë, Vicë dhe Veshallë.
Hapësira e komunës si burim mbi të cilën bazohet zhvillimi turistik e përfshinë vendin
në korniza nacionale dhe ndërkombëtare. Ato kanë karakter të përcaktimit të aspektit dimensional.
Karakteri ndërkombëtarë komunës përbëhet nga marrëdhëniet ndërkufitare me Kosovën, pozita
e këtillë në periudhën e deritanishme nuk është e shfrytëzuar sa duhet dhe që hap mundësi për
një intensifikim të bashkëpunimit. Kjo veçmas ka të bëj me bashkëpunimin e komunave të
Prizrenit dhe Shtërpcë si komuna më të afërta në këto korniza. Marrëdhënie të caktuara
komunikimi janë krijuar në planin e mundësive për programe dy palësh në fushën e turizmit si
p.sh; politikat e lidhura me shfrytëzimin e fondeve Evropiane. Por këto fonde nuk janë shfrytëzuar

12
sa duhet. Në anën e Kosovës Mali Sharr është shpallur park Nacional. Kjo kontribuon në krijimin e
politikave turistike dhe pjesëmarrjen në tregjet turistike për tu shënuar si ambient me standarde të
larta të mbrojtjes, dhe në këtë drejtim të shfrytëzimit të produkteve turistike. Gjithashtu jo
mjaftueshëm janë shfrytëzuar mundësitë e tureve turistike dy palësh dhe organizimi i ndërsjellë i
hapësirës në formën e rregullimit dhe sinjalizimit. Me rrëndësi të veçantë është transparenca dhe
funksionimi kufirit me Kosovën, sepse kjo është në funksion të qarkullimit dinamik të popullatës.
Por duhet të konstatohet se komuna nuk ka vendkalime kufitare prandaj shfrytëzohen vendkalimet
Jazhincë dhe Bllacë që i takojnë hapësirës më të gjerë. Nëpërmjet tyre kontrollohet qarkullimi i
mallrave, udhëtarëve dhe turistëve. Kjo është në mundësi që vizitorët nga Kosova të gravitojnë në
këtë komunë. Në favor të përparimit të lëvizjes së qarkullimit turistik janë udhëtimet për vizita tek
të afërmit dhe miqtë si dhe obligimet afariste dhe profesionale.
Duke pasur parasysh se ka një përqendrim të lartë të popullsisë, se ajo është një zonë më e
madhe urbane dhe se është qendër administrative e komunës së Tetovës ka një rol kryesor hyrës
në zhvillimin e përgjithshëm socio-ekonomike në rajonin planor të Pollogut. Komuna e Tetovës
është karakteristikë edhe në atë që posedon potencial të burimeve dominuese për zhvillimin ne
turizmit ashtu që posedon kushte për forma të ndryshme selektive të turizmit. Në kuptim
hapësinorë ajo kufizohet me komunat ; Bogovinjë , Brvenicë, Zhelinë, Tearcë dhe Jegunovcë
(fotografia 1). Këto komuna konsiderohen për mjedise rurale ashtu që në bashkëpunimin
ndërkomunal , turizmi rural paraqet bazën për punë. Në vetë komunën e Tetovës ekzistojnë
gjithashtu lagje rurale ( fotografia 1), e cila kushtëzonte që të planifikohet dhe ky segment i
zhvillimit turistik.

Fotografia nr. 1 Pozita hapësinore e komunës së Tetovës.

13
 Burimi : File:Tetovo
Municipality.svg,mk.wikipedia.org/wiki/Општина_Тетово#/media/File:Tetovo_Municipality.svg

Si një kategori dinamike në përcaktimin e gjendjes të hapësirës duhet të merren

parasysh qasja e komunikimit si vlera të cilat paraqesin si elemente të zhvillimit relevant.
Qasja e komunës është përcaktuar me konfigurimin relievit e cila mundëson trasimin e
komunikacionit rrugor. Në kornizat ndërkombëtare ajo është në kontekst të kushteve të caktuar
të vendkalimeve kufitare në funksion të zhvillimit turistik. Por në këtë kuptim afërsia e
aeroportit Aleksandri i Madh në Shkup e përmirëson gjendjen përmes të cilit realizohet
komunikacioni ajrorë . Afërsia e këtij aeroporti është një ndër qasjet më të rëndësishme të
burimeve të komunikacionit e cila është në një funksion drejtpërdrejtë në zhvillimin e turizmit.
Pellgu i Pollogut dhe shtrirja e lumit Vardar paraqesin hapësirë në të cilën shtrihet
korridori i 8 ose E-871 dhe hekurudha Shkup-Tetovë-Gostivar-Kërçovë.
Analiza e situatave e komunikacionit dëshmon se kalimi i krijuar për mes rrugës ajrore
është i mire, sidomos në aspektin e ekzistimit të fluturimeve me buxhet të ulët që mundësojnë të
shpërngulurit nga komuna e Tetovës dhe miqtë e tyre madje edhe turistë të qëndrojnë në këtë
hapësirë për çmime relativisht më të ultë , Në aspektin e komunikimit rrugorë nevojitet përparimi i
drejtimit rrugorë ndërmjet Tetovës dhe Gostivarit. Komunikimi me komunikacion hekurudhorë
është modest e që ka të bëjë me situatën relativisht të vjetruar të pajisjeve dh infrastrukturës në
këtë kontekst inferioriteti ka të bëjë me shpejtësinë e vogël me Shkupin si hapësirë kryesore e
shpërndarjes së turizmit në komunën e Tetovës. Vështirësitë rrugore deri në Kërçovë gjithashtu
duke e pasur parasysh që si faktorë inferioriteti në komunikim në këtë karakter.

14
 Komunikimi rajonal është relativisht i mirë por është e domosdoshme mirëmbajtja e tij e
vazhdueshme dhe riaftësimi ndaj cilësisë së komunikimit me lokalitetet dhe objektet turistike.
Komuna e Tetovës në fushën e komunikimit si problem më të ndërlikuara e ka rregullimin
infrastrukturorë të rrugëve dhe ambienteve të parkingut. Prandaj duhet konstatuar s e zhvillimi i
turizmit në këtë komunë mund të përparohet vetëm me zgjidhjen këtyre problemeve të
përfshira në sferën komunale.
Shtrirja hapësinore e komunës së Tetovës mund të shqyrtohet edhe në kuptimin
funksional nëpërmjet të qenurit transitor, kontaktueshmërisë dhe polivalencës si gjurmë
funksionale të pozitës turistike–gjeografike.
Kushtet e mira të qasjes dhe të komunikimit në formë transitive që në masë të madhe
janë të pranishme në komunë, jo vetëm që mund të jetë në funksion të formave interselektive të
turizmit por edhe faktorë t zhvillimit të turizmit transitiv. Në këtë kuptim lokalitet dhe objektet e
korridoreve të komunikacionit paraqesin burime të rëndësishme. Pra nëpërmjet kësaj hapësire
realizohet kalimi transit drejt rajonit të Ohri dhe Prespës si lokalitet më rëndësishme turistike në
R.Maqedonisë. Dhe në drejtim të R. Shqipërisë , që me bregdetin e sajë tërheq një numër të madh
turistësh vendorë dhe të huaj.
Pozita që mundëson qasje në aspektin turistik në komunën e Tetovë nuk ka të bëjë edhe
me pozitën e sajë në Rajonin Planorë të Pollogut dhe kufizimi i saj me rajonet që e rrethojnë.
Komuna e Tetovës karakterizohet me një pozitë të shprehur polivalente turistike –të
pozitës gjeografike. Përmbajtja e vlerave natyrore dhe kulturore dhe lidhshmëria e tyre e ndërsjellë
mundëson krijimin e prodhimeve turistike që përmbajnë komponentë të kombinuara të pasurisë së
komunës, dhe atë që e përmban rrethina e saj. Kjo do të thotë se polivalenca përfshinë përmbajtje
të kombinuara turistike që janë të pranishme në rajone të tjera të shtetit dhe jashtë tij, Shembull
tipik të polivalencës së përfshirë në krijimin e tureve malore me përmbajtje kulturore.

3.1.1 Cilësia e lidhjeve komunikuese

Cilësia e lidhjeve komunikuese është njëri ndër faktorët më të rëndësishëm në përparimin e
zhvillimit turistik. Kjo nënkupton se përmirësimi i cilësisë së lidhjeve të komunikacionit është në
proporcion të drejtë me nxitjen e veprimtarive të lidhura me turizmin . Prandaj është tepër e
rëndësishme që vazhdimisht të bëhet analizë e gjendjeve në lidhjen e komunikacionit dhe
vazhdimisht të bëhet përparimi i saj.

Cilësia e rrjetit rrugorë

15
Cilësia e rrjetit rrugorë paraqet njërin nga faktorët kryesorë t zhvillimit t ë turizmit në komunë.
Si pasqyrë krahasuese e situatave , respektivisht si indikatorë i pjesëmarrjes s ë komunës në
marrëdhënie komunikuese, janë dhënë parametrat e R. Maqedonisë,Rajonit të Pollogut dhe
Tetovës në këtë fushë nisur nga ajo se ky lloj komunikimi është dinamik.

Tabela nr. 1. Rrjeti lokal rrugorë në km.

2015
Gjithse Asfa Pjesëma Pjesëma Pjesëma Pjesëma
jtë në lt rrje në rrje në rrje në rrje në
Hapësira Të
% dhe % % % %
t Gjithse Makakd Tokës pa
plla
jtë am ore pre
ka
ra
beto
ni
Republik
a e 502 128
9570 100% 52,49% 727 7,6% 2536 26.5% 13,42%
Maqedo 3 4
nisë
Plani
regjional 100 150
1520 100% 66,18% 144 14,31% 220 14,47% 9,87%
i 6 *
Pollogut
Komuna
Tetovë 239 100% 180 75,31% 2 0,84% 47 19,67% 10 4,18%
*Për komunën e Bërvenicës dhe të Gostivarit nuk ka qasje të informacioneve .
Burimi; Përvjetori statistikorë i RM 2015 ESHS i RM

Nga pasqyra tabelore vërehet s e komuna e Tetovës ka një pjesëmarrje më ët lartë

mesatare të rrjetit rrugorë të karakterit me asfalt dhe katrorë beton nga pjesëmarrja në rajonin
planorë të Pollogut dhe në R. Maqedonisë. Kjo do të thotë se cilësia e rrjetit rrugorë është më e
lartë në Tetovë krahasuar me hapësirat më të gjera të rajonit dhe në shtet . Kjo gjendje tregon se
turizmi ka një bazë të mirë për zhvillim dimensional të cilësisë së komunikimeve . Pjesëmarrja e
rrjetit rrugor Makadam është modeste që e vërteton qëndrimin paraprak lidhur me cilësinë e
rrjetit të rrugëve lokale . Por ekziston mundësi e përmirësimit të këtij komunikimi para se të bëhet
ristrukturimi i rrugëve tokësore (pjesëmarrja nga 19,67 % përballë pjesëmarrjes prej 14,46% në
rajonin planorë të Pollogut). Kjo duhet të mundësojë transformimin ose në rrugë të asfaltuara ose
të shfrytëzohen si shtigje turistike rekreative. Me këtë do të rritet cilësia e rrjetit rrugor në nivel më
të lartë. Pjesëmarrja e rrugëve të pandara është modeste, ashtu që shfrytëzimi i tyre mund të jetë
në funksion të formimit të shtigjeve që do të shkojnë në favor të zhvillimi të turizmit.

16
Cilësia e mjeteve transportuese

Cilësia e mjeteve transportuese në komunikacionin rrugorë të komunës mundë ta

vëzhgojmë nga pozita e transportit publik linjorë dhe transportit turistik të specializuar .Kjo qasje
rezulton nga fakti që edhe njëra edhe forma tjetër janë të kyçura në përmirësimin e komunikimit.
Në fushën e transportit publik linjorë mangësitë kanë të bëjnë me parkun vozitës relativisht të
vjetruar. Ky park mbetet pas në raport merë tendencat bashkëkohore të kësaj fushe. Mjetet e
komunikacionit që shfrytëzohen me destinim dhe jashtë linjave kanë një cilësi relativisht më të
mire por, edhe në këtë aspekt ka mundësi të bëhen përmirësime. Kjo sidomos ka të bëjë me fushën
e zbatimit të standardeve Evropiane në transportin e turistëve.
Sinjalizimi dhe furnizimi i transportit publik ka hapësirë për tu përparuar , kjo veçmas ka të
bëj me vendosjen e mini stacioneve të transporti publik , parkimi publik, garazheve dhe shënimi i
kohës së nisjes dhe arritjes së mjeteve të transportit .Mungesa e hapësirës së parkingut dhe
garazheve publike paraqesin problemin komunal universal të komunës, por kjo gjithashtu shprehet
edhe tek arritja e turistëve me mjetet transportuese individuale. Pra turistët ballafaqohen me
problemin e sigurimit të automjeteve gjatë kohës së qëndrimit të tyre.

Cilësia e rrjetit hekurudhor

Cilësia e rrjetit hekurudhorë në komunën e Tetovës paraqet faktorin që për momentin nuk
ka rol të rëndësishëm, por që mund ta nxisë zhvillimin e turizmit. Hekurudhat ekzistuese për krah
kushteve të tjera të pavolitshme ballafaqohen edhe me gjendjen e vështirë të furnizimit teknik. Kjo
shprehet në transportin e turistëve, udhëtarëve dhe mallrave. veçmas duhet të theksohet s e për
shkak t ë kësaj turistët në numër të vogël e shfrytëzojnë këtë lloj komunikacioni.
Cilësia e mjeteve të komunikacionit në komunë është relativisht në nivel të ulët . kjo
rezulton nga gjendja e përgjithshme e cilësisë në nivelin e R. Së Maqedonisë, e që shprehet qartë
edhe në komunë. Kjo sidomos ka të bëjë me lokomotivat dhe vagonët në komunikacionin
hekurudhorë.

Tabela nr. 2- Qarkullimi i udhëtarëve në stacionet hekurudhore në komunat e zgjedhura

2010 2011 2012 2013 2014

Stacionet hekurudhore –gjithsej 92 97 99 97 97

17
 Manastir 6 5 5 5 5
Gjevgjeli 6 6 6 6 6
Gostivar 5 5 5 5 5
Кërçovë 5 5 5 5 5
Кoçanë 3 3 3 3 3
Kumanovë 6 7 7 6 6
Negotinë 6 6 6 6 6
Prilep 7 7 7 7 7
Shkup 21 21 23 22 22
Shën Nikollë 1 1 1 1 1
Shtip 4 4 4 4 4
Tetovë 6 6 6 6 6
Veles 16 21 21 21 21
Udhëtarë që kanë udhëtuar në njëmijë – 1 489 1 408 1 000 842 791
gjithsej
Manastir 81 86 54 37 44
Gjevgjeli 56 50 35 25 23
Gostivar 38 35 20 16 14
Kërçovë 71 65 46 30 27
Koçan 35 15 5 3 3
Kumanovë 12 10 6 6 4
Negotinë 34 31 22 14 9
Prilep 149 156 103 83 88
Shkup 476 440 307 276 257
Shën Nikollë 3 3 1 1 1
Shtip 33 24 7 3 5
Tetovë 16 16 10 8 7
Veles. 485 477 384 340 309
1)
Janë të përfshira vetëm stacionet të cilat kanë patur qarkullim të njerëzve apo mallërave
Burim; Vjetari statistikor i RM-së 2015 –ESHSM
Nga pasqyra tabelore shihet se në Tetovë ka numër të ngjashëm të stacioneve
hekurudhore me komunat tjera përveç Shkupit, duke pasur parasysh se në Kryeqytet në kuptimin
hapësinorë përfshihet meritorë më i gjerë. Kjo bën me dije për një analizë reprezentative të
komunave të zgjedhura. Mund të konstatohet se numri i udhëtarëve tregon për karakteristika
modeste të shfrytëzimit të transportit hekurudhorë. Pra qarkullim më të vogël shënojnë komunat
në pjesën lindore të R. Maqedonisë dhe Kumanova, por për skaj kësaj strukture, brengos fakti që

18
gjatë 5 viteve të kaluara është shënuar një rënie rapide e numrit të udhëtarëve, që dëshmon për
probleme evidente të këtij transporti.
Duhet të konstatohet se transporti hekurudhorë karakterizohet me gjendje të përgjithshme
inferiore. S’do mend se kjo dëshmon për një trend të zvogëluar të shfrytëzimit të komunikacionit
hekurudhorë në turizëm.Vitalizimi në këtë plan mund të jetë rrethanë pozitive në funksion të
dinamizimit të qarkullimit turistik.

3.1.2 Infrastruktura komunikative dhe informatike

Infrastruktura komunikative dhe informatike është një faktorë i rëndësishëm për zhvillimin e
turizmit, sepse qasja bashkëkohore as që është e mundur pa këto resurse Përfaqësimi i tyre është
dhënë në tabelën nr. 3
Tabela nr. 3 – Interneti dhe provajderi komunikativ që ofrojnë shërbime në komunën e Tetovës

Nr. Rend. Internet provajderi Lloji i lidhjes

Rrjeti i telekomunikimeve dhe në
1. Telekomi i Maqedonisë
pjesë optike
2. One\Vip Interneti dhe telefoni
3. Neotel/Sistemi Neon Tetovë LTE, internet
4. Sun Wireless (Anic-Sistemi) Wi Fi, transmetim pa tel
Pajisje kompjuterike dhe Harduer -
Tregti, Sisteme kompjuterike
5. Master kompjuters Internet kafe, riparime e servisime të
kompjuterëve, instalimi e dizajnimi i
rrjeteve kompjuterike
Pajisje kompjuteriek dhe Harduer -
Tregti, Sisteme kompjuterike
6. TET NET PRO Internet kafe, riparime e servisime të
kompjuterëve, instalimi e dizajnimi i
rrjeteve kompjuterike
Burimi: Libri i artë i Maqedonisë

Në komunën e Tetovës më shumë provajderë internet dhe komunikimii ofrojnë shërbimet e tyre ato
janë dhënë si probajderë internet dhe modele të lidhjes së internetit.
Tabela e mësipërme tregon s e provajderët mundësojnë rrjetin integral telekomunikues në
komunë që në kushte bashkëkohore të komunikimit është domosdoshme për zhvillimin e

19
turizmit, Komuna i shfrytëzon këto shërbime në mënyrën që vetë të etablohet në kuadër të
rrjedhave turistike në shtet dhe jashtë tij ti promovojë vlerat turistike dhe ti mundësojë
popullatës dhe ofruesëve të shërbimeve qasje më të lehtë tek informacionet on-line rezervime dhe
shërbime të tjera komunikative.
Kapacitetet hoteliere –turistike në komunën e Tetovës kanë një mbulesë të mire
komunikimi dhe nivel të lartë të procesit të komunikimit. Është karakteristike që cilësia e
shërbimeve nuk është e njëjtë në mjediset rurale të komunës krahasuar me pjesën urbane. Kjo
marrëdhënie duhet të ndryshohet dhe të krijohet një sistem, stabil në interes të përparimit të
cilësisë së jetës dhe vizitave në këto hapësira.
Në komunë nuk është krijuar sistem i koncesionimit me furnizime të detyrueshme të
hapësirës për plotësimin e nevojave të klientëve me ofertën informatike–komunkative. Përvojat e
këtilla janë krijuar në koncensionimin, bie fjala në plazhet e bregut të liqenit të Ohrit interneti pa
pagesë nëpërmjet vendeve wifi-hotspot dëshmon për solucione përparuese në furnizimin e
hapësirës kjo është një nga rrethanat pozitive që kontribuon në përparimin e turizmit. Mund të
konstatohet se bëhet fjalë për shembull të suksesshëm që duhet të shfrytëzohet edhe në oferta të
ngjashme turistike në kuadër të komunës

Swot-analizë e pozitës hapësinore

PËRPARËSITË MANGËSITË MUNDËSITË KËRCËNIME
- Qasje e turistëve nga - mungesa e - marrëveshjet bilaterale për Procese të parealizuara për
Shqipëria, Kosova dhe vendkalimit kufitar qarkullim të lirë të popullatës t’u afruar në UE dhe
Serbia drejtë Kosovës me formalitete kufitare integrimet euroatllantike si
dhe moskuptime të
- Afërsia e aeroportit -zgjerimi i koncesionimit dhe ndërshtetërore mungesa e
ndërkombëtar përfshirjes linjore për lidhje interesit për transport linjor
“Aleksandri i madh” - lidhshmëria linjore me me aeroportin drejtë aeroportit
aeroportin - Rikonstruktimi i
hekurudhës dhe
- mbulesa e dobët me modernizimi i Kufizimi i mjeteve buxhetore
transport hekurudhor mjeteve të me destinim
komunikacionit nga
ana e shtetit

Tranzit drejtë korridorit - ndërtimi i -nxitja e koncesionimit në - mosplotësimi i planeve të

8 pamjaftueshëm i planin vendor dhe parapara dhe strategjive të
kapaciteteve tranzite ndërkombëtar institucioneve shtetërore në
aspektin e tranzivitetit në
- mungesa e punkteve -kyçje në realizimin e Republikën e Maqedonisë
informative – strategjive për aktivitete
promovuese dhe promovuese të turizmit në - niveli tejet i ulët i
panove reklamuese Republikën e Maqedonisë aktiviteteve investuese në
modernizimin e
-furnizimi - Modernizimi i hekurudhave komunikacionit hekurudhor

20
 infrastrukturor nga ana e shtetit në shtet
relativisht i dobët dhe i
vjetëruar i -partneriteti publiko-privat
komunikacionit për rikonstruktimin e
hekurudhor teleferikut - interesimi jo i mjaftueshëm
për investime nga ana e
- mungesa e teleferikut investitorëve vendor e të
nga qyteti i Tetovës huaj
drejtë Kodrës së Diellit
Polivalenca dhe Shfrytëzimi i Inicimi i bashkëpunimit Interesi i pamjaftueshëm i
kontaktimi i Tetovës me pamjaftueshëm i ndërkomunal dhe bashkëpunimit të komunave
planin e rrethimit vlerave natyrore dhe ndërkombëtar në sferën e në rajon
vendor dhe kulturore turistike për turizimit
ndërkombëtar krijimin e
aranzhmaneve
ndërkomunale dhe
ndërkombëtare
Shpërndarja hapësinore Lidhshmëria e - shfrytëzimi i fondeve Realizimi i pamjaftueshëm i
e mjediseve rurale pakënaqshme e paraqasës dhe fondeve të programeve të parapara për
komunikacionit në zhvillimit rural zhvillim të barabartë rajonal
mjediset rurale me - përparimi i çështjes së dhe lidhshmëri
Tetovën si qendër komunikimit komunikative
urbane
-sinjalizimi i
pamjaftueshëm i
mjediseve rurale si
komplekse turistike
Komunikimi informativ Mungesa e sistemit të - kyçje e operatorëve të ri në Përcjellje e pamjaftueshme
si mbulesë e komunës koncesionimit me mbulimin e rrjetit e sofisticimit në teknologjitë
furnizim të informatike
detyrueshëm të
hapësirës me ofertë
informative -
komunikative

3.2 Baza atraktive e zhvillimit të turizmit

Baza atraktive e zhvillimit ë turizmit në komunë Tetovës përfshinë diapazonin e

kulturave dhe burimeve natyrore .Ato duhet të definohen në bazë të kyçjes së tyre në ofertën
turistike. Kyçja përcaktohet si pjesë e përfaqësimit të përgjithshëm në pjesëmarrjen e tregut turistik
dhe në mënyrë selektive nënprodhime të caktuara turistike.

3.2.1 Atraktiviteti natyror

21
Prania e aktiviteteve turistike natyrore është tregues i rëndësishëm i mundësive turistike në
komunë. Ato janë të ndara si pasuri gjeomorfologjie, klimatike , hidrografie , hidrologjike dhe
biogjeografike.
Vlerat turistike gjeomorfologjike janë shprehje e konfiguracionit të terrenit . Ato kanë
karakter shumë dimensional pasi që duhet ndarë pjesët ultësinore të Pollogut dhe strukturën
malore të Malit Sharr si makroreliev .Struktura e makrorelieviet është heterogjene dhe paraqet
bazë të volitshme për kyçjen në zhvillimin e turizmit . Pozitë dominonte merr një pjesë e hapësirës
malore Mali Sharr me majen e Titos (2747m ), që vlerësohet si e dyta majë më e lartë në R.
Maqedonisë.
Përkrah kësaj në kuadër të majeve të larta është edhe Luboteni (2498) vetë Mali Sharr paraqet
malin më të rëndësishëm për zhvillimin e turizmit malor në R. Maqedonisë .Majet e larta si Maja e
Titos dhe Luboteni janë më tët përshtatshme për ngritjen e uikend shtëpizave pasi që kanë pamje
të shpërndarë . Pamja nga Maja e Titos arrin madje edhe deri Osogovë- në lindje, në Luboten-
verilindje , Kopaonik –veri, dhe Munellë- në perëndim. Denivelizimi i përgjithshëm i shtigjeve të
skijimit në malin Sharr është 35.000 m. 30 shtigje kanë denivelizimi prej 1000 m në pjesën e malit
Sharr gjendet qendra dimërore Kodra e Diellit ku janë të lotuara terrenet më të mira për aktivitete
sportive dimërore. Këto kapacitete nuk janë të shfrytëzuara sa duhet . Si shtigje më të gjata mund
të përmenden nga kjo maje drejt Jellakut dhe Vakëfit në pjesët veriore të Majes së Titos kah
Leshnica dhe Maja e burimit të Shkumbinit, në lokalitetin Brustovec nga maja e Zezë drejtë
ultësirës së lumit Vejaçka dhe në Luboten për rreth staneve të Rogaçevës. Në këtë hapësirë janë të
pranishme terrenet të përshtatshme për alpinizëm që shfaqen nga majat më të larta si dhe të
ndarë shkëmbinjtë gëlqerorë në lartësi prej 150 -600 m me prerje të përshtatshme për teren të
aktiviteteve alpiniste (shkëmbi i Xhinibegut , Ropokut , shkëmbi i Leshkës , shkëmbi i Mesëm).
Mjaftë tërheqëse për vizita janë ambientet e Malit Sharr ku janë të pranishme format
glaciale, përveç vetive estetike dhe të kuriozitete. Relievi glacial posedon karakteristika edukative. Ai
është i përfaqësuar në lartësitë mbi 2200 m. Guralecat shfaqen në pjesën e burimit të Shkumbinit ,
në pjesën e ultësirës të lumit të Leshnicës, kazanit, dhe shkallëzimit nën majat e Karanikomës,
Majes së Titos, Brustovecit dhe vende tjera . Qarku i Xhini Begut është njëri ndër më atraktivët në
këtë hapësirë. Përskaj qarqeve shfaqen edhe dallgë në mesin e të cilëve mund të veçohet dallga
e pjesë së burimit të Shkumbinit nën qarkun Xhini beg. Segmentet e tij janë të larta deri më 80 m
këto forma përveç aktiviteteve rekreative duhet të shfrytëzohen edhe për aktivitet edukative
(Shkolla në natyrë, ekskursione, vizita shkencore etj.). Komuna duhet të bëjë Sinjalizimin dhe
rregullimin e hapësirës para rariteteve natyrore si bie fjala guri monolit në Kodër të Diellit .

22
Vlerat klimatologjike shkojnë në favor të zhvillimit të turizmit në komunë. Në mënyrë të
përgjithshme mund të diferencohen dy lloje të klimave: malore dhe ultësinore. Lloji malor lidhet me
malin Sharr. Kj veçohet me verëra të freskëta dhe dimra të butë. Temperaturat mujore mesatare
gjatë periudhës nga qershori e deri në shtator në Kodër të Diellit qarkullojnë ndërmjet 10-13 ⁰С që
do të thotë se ekzistojnë mundësi freskuese për vizita e që nuk është shfrytëzuar në masat e duhur.
Kjo është baza e krijimit të prodhimeve turistike për aktivitete verore – rekreative malore. Si sferë e
veçantë duhet të merret Shkupi në të cilin në këtë periudhë temperaturat mesatare mujore arrijnë
23 ⁰С në korrik dhe gusht, kurse temperaturat ekstreme madje më të larta se 40 ⁰С.
Në periudhën verore në hapësirën ultësinore të Tetovës temperaturat arrijnë vlera deri 22 ⁰С që
determinon kushte të volitshme e të përshtatshme për vizita. Të reshurat mungojnë gjatë periudhës
verore e që pozitivisht shprehet ndaj mundësive të aktiviteteve malore. Në pjesën dimërore të vitit
të reshurat kryesisht janë të dëborës, ashtu që mbulesa e borës në pjesët më të larta mbetet në
periudhën më të madhe të vitit. Mbetja mesatare e shtresës së borës është rreth 200 ditë në vit. Kjo
mundëson një sezon relativisht të gjatë turistike dimërore ku zhvillohen aktivitetet e skijimit. Në
hapësirën drejtë Tetovës, Mali Sharr është më i ndriçuar me diell, mal që paraqet një vlerë të
veçantë turistike. Mbetja vjetore e shkëlqimit të diellit në Kodër të Diellit është 2.330 orë në vit.
Kohëzgjatja e shkëlqimit diellor ka karakteristika të volitshme për rrezitje dhe qëndrim të këndshëm
në natyrë. Është karakteristike mungesa e mjegullës në Kodër të Diellit. Numri i ditëve me mjegull
është vetëm 4-8 në janar dhe shkurt dhe vetëm një ditë në gusht. Për dallim nga këto situata në
Kodër të Diellit, moti në Tetovë është me mjegull siç është edhe në pjesën më të madhe të
Maqedonisë. Mjegulla mesatare është 6 të dhjetave kurse gjatë dimrit në dhjetor – janar kjo rritet
madje deri 7,6 të dhjetat. Parametrat e ngjashëm ka edhe në Shkup si hapësirë e rëndësishme
turistike për Tetovën. Si paralele në Kodër të Diellit ky parametër është 4,8 të dhjetat në nivelin
vjetor, respektivisht 5,2 të dhjetat në janar. Kjo i shpreh përparësitë që janë në dispozicion të
vizitorëve në Kodër të Diellit gjatë gjithë vitit.
Numri i ditëve me borë është 135, ashtu që ndaj parametrit të kohëzgjatjes së shtresës së borës ,
sezoni i skijimit përcaktohet nga dhjetori deri në mars. Ky tregues nuk është shfrytëzuar në mënyrë
optimale.
Në kuptimin shëndetësor – rekreativ komuna e Tetovës si dhe Kodra e Diellit, komponenta e
saj malore kanë norma më të volitshme për zhvillimin e aktiviteteve rekreative. Në këtë kuptim
rëndësi të veçantë ka lagështia relative e ajrit e që ka vlera optimale. Ajo në Tetovë brenda vitit ka
nivelin 73% dhe në Kodër të Diellit 73%. Gjatë muajve të verës ato lëvizin nga 64%-71%. Erërat
malore janë në funksion të freskimit gjatë periudhës së verës dhe kanë rëndësi për pastrimin e
ndotjes së madhe të ajrit në ultësirë.

23
 Vlerat hidrologjike janë të përfshira përmes grykave, lumit Shkumbin dhe rrjedhave të tij,
liqenet glaciale dhe ujërat minerale. Ambient më atraktiv paraqet burimi i lumit të Kamjanit. Ky
burim vlerësohet si më i madhi në malin Sharr. Me një sasi prej rreth100 I/sek. Rregullimi i këtij
lokaliteti për nevojat e turizmit duhet të jetë faktorë i rëndësishëm i zhvillimit. Shkumbini i takon
rrjedhës së Vardarit dhe paraqet arterien kryesore hidrologjike të komunës së Tetovës. Gjatësia e tij
është afër 37km dhe sipas këtij parametri ofron mundësi të mjaftueshme për rregullimin e
hapësirave të këmbësorëve dhe shëtitoreve. Në periudhën e deritanishme kjo shkaktonte probleme
që nevojitet të tejkalohen. Në funksion të turizmit nuk është rregulluar shtrati i lumit e as
shëtitorja, zona e këmbësorëve dhe zona e çiklizmit malor. Në aspektin e zhvillimit të turizmit malor
nuk janë diferencuar lokalitete për rekreacion dhe sportin e peshkimit. Lumi Reçica, i Porojit dhe
Vejaçka janë lumenj tipik malor me përrenjtë dhe ujëvare të shumta.
Liqenet glaciale paraqesin raritet në mjedisin gjeografik. Pasi që gjeneza e tyre është e lidhur me
kushte specifike morfologjike dhe klimatogjene. Prandaj njëra nga cilësitë më të rëndësishme të
liqeneve glaciale është kurioziteti i tyre, atraktiviteti turistik – motivues (liqeni i vogël dhe i madh i
Karanikollës etj. (njohësit e rrethanave). Lokacioni i liqeneve glaciale gjendet rreth 2000 m. Cilësia
themelore atraktive është bukuria e tyre që lidhet me ngjyrën e ujit dhe rrethinat e tij. Këto vlera
janë të përshtatshme për trasimin e shtigjeve, organizimin e kampingjeve për loborim si dhe për
aktivitete artistike e fotografuese.(shoqatat e malorëve). Gjithashtu ofrojmë mundësi për aktivitete
edukative. Cilësitë termominerale të burrimit Hisar temperatura e të cilit është 20,5 0С edhe pse
bëhet fjalë për hipotermë tipike me kursim prej 10 000 hl/24h mund të paraqes parakushte për
zhvillimin e turizmit banjor në komunën e Tetovës. Kësaj për shtati i shkon lokacioni në pellgun e
lumit Shkumbin, ajri i pastër dhe pyllëzimi i terrenit. Gjithashtu në këtë drejtim edhe tradita e kësaj
banje e njohur si Banja e Tetovës.
Vlerat biogjeografike turistike të komunës së Tetovës si vlerë turistike me interes kanë t
bëjnë me florën dhe faunën. Nën ndikimin e klimës kontinentale dhe kontaktin me ndikimet
mediterane janë të përfshira një numër i konsiderueshëm i llojeve të vegjetacionit. Në strukturën e
pyjeve mbisundojnë ato gjetherënëse ku dominojnë ahu dhe dushku. Pyjet gjylpanore marrin pjesë
me vëllim më të vogël. Pasuria pyjore paraqet mundësi të jashtëzakonshme për qëndrimin e
turistëve në shpatet malore. Koloriti i alpeve floristike është i pranishëm me rreth 1500 lloje. Ato
janë të përshtatshëm për aktivitete rekreative pasi që mundësojnë qëndrim të këndshëm.
Shfrytëzim i tyre duhet të përfshijë sinjalizimin dhe organizimin e hapësirës. Në pjesën më të madhe
kapacitetet nuk janë shfrytëzuar sa duhet e as në mënyrën përkatëse. Në kuadër të sipërfaqes
pyjore janë të pranishme kuriozitete të llojit të endemikeve dhe relikteve që kanë rëndësi edukative
dhe bazë kulturologjike. Lloji dominant në këtë kuptim janë pyjet ahore që janë në kombinim me

24
pishat. Por ato nuk janë shfrytëzuar në mënyrë përkatëse. Përveç kësaj e pranishme është edhe
Pisha. Në këtë hapësirë paraqitet edhe minuka si endemit i rajonit të epërm të Shkumbinit. Në këtë
pjesë ekziston edhe një kolorit i bredhit të bardhë, të zi dhe llojeve të tjerë të drunjve. Kullotat
janë të pasura me vegjetacion kullose me mundësi të jashtëzakonshme për shëtitje dhe pikniqe si
dhe për aktivitete të ndryshme turistike. Nga bimët e ulta të formave floristike ka mundësi të
zhvillohet turizmi verbal. Në këtë kuptim potenciale kanë të bëjnë me çajin e malit, lincura, roza
alpike, salepi dhe “majçina dushica”. Këto lloje kanë edhe cilësi gastronome sepse janë të
përshtatshme për shfrytëzim si pije apo si përbërje për përgatitjen e likerëve.
Nga frytet që duhet turistët ti valorizojnë si brend i posaçëm janë qershikat, manaferat,
dredhëzat, kulumbria etj., pasuria e koloritit floristik është e karakterit dekorativ si për enteriere
ashtu edhe për ambiente ekstreriere. Kjo duhet të shfrytëzohet si komponentë promovuese.
Bota shtazore në komunë është shumë e pasur. Ajo karakterizohet me përfaqësim në
kuadër të gjithë rajonit planor të Pollogut. Atë e përbëjnë insektet, ujëtokësorët, zogjtë dhe sisorët
të shprehur si kategori komplekse dhe heterogjene. Biodiverziteti i pasur i faunës nuk është
shfrytëzuar sa duhet.
Nisur nga ky përfaqësim paraqitje të ralla dhe endemike së bashku me pasurinë floristike paraqesin
bazën për shpalljen e Malit Sharr si park kombëtar nga ana e R. Maqedonisë. Shpallja e mbrojtjes së
rangut më të lartë si dhe diferencimi i zonave të veçanta dhe llojeve të mbrojtjes paraqesin bazën e
eko turizmit. Kjo ka karakter rekreativ dhe edukativ. Prandaj është e nevojshme të ndahen dhe
furnizohen qendrat e vizitorëve.
Lidhur me zhvillimin e turizimit të peshkimit nevojitet caktimi i lokacioneve për këtë
destinim. Turizmi i peshkimit nënkupton rregullimin e shtratit të lumit Shkumbin dhe caktimin e
lokaliteteve për aktivitete dhe gara në peshkim.
Turizmi i gjuetisë bazën e tij e gjen në pasurinë e kafshëve të egra. Në grupin e katër bazave më të
rëndësishme dhe më atraktive në R.të Maqedonisë bën pjesë edhe Leshnica e Tetovës me të cilën
ekonomizon NP “Pyjet e Maqedonisë”. Përveç përparimit infrastrukturës është e domosdoshme
ngritja e promovimit në nivel më të lartë ku edhe komuna duhet të jep kontributin e saj. Komuna e
Tetovës i takon rajonit të Pollogut për ekonomizim – gjueti. Vet rajoni Tetovë në kuadër të rajonit
ekonomik të gjuetisë i përfshinë rajonet e gjuetisë të kafshëve të egra: vendi i gjuetisë nr. 1
“Jellovjan”, vendi i gjuetisë nr. 2 “Leshnica”, vendi i gjuetisë nr. 3 “Vica”, vendi i gjuetisë nr. 4
“Luboten”, vendi i gjuetisë nr. 5 “Sallarevë”,
”, nr. vendi i gjuetisë 5/a “Luboten” dhe vendi i gjuetisë nr. 6 “Brezno”. Si vendi i gjuetisë të kafshëve
të vogla të egra në komunën e Tetovës përfshihen: vendi i gjuetisë nr.6 “Miletinë”, : vendi i gjuetisë

25
nr.7 “Zherovjan”, : vendi i gjuetisë nr.8 “Grupçin”, : vendi i gjuetisë nr.9 “Trebosh”, : vendi i gjuetisë
nr.10 “Jançishtë”, : vendi i gjuetisë nr.11 “Orashë”.
Rajoni i Tetovës ka edhe një vend gjuetie që është përcaktuar si vend shtetëror gjuetie për kafshë të
egra të mëdha. Ky është vendi i gjuetisë Leshnica.
Vëzhgimi i zogjve dhe gjuetisë me kamerë janë forma që kanë impaktin e drejtpërdrejtë në
zhvillimin e turizmit, prandaj duhet të rregullohen dhe furnizohen lokacione për këtë destinim.
Mungon sinjalizimi, rregullimi i parterit dhe furnizimi me teleskop.
Si mjaft i njohur ndër kafshë në këtë rajon njihet qeni i Sharrit. Mundësitë e kyçjes së tij në
ofertën turistike janë në organizimin e ekspozitave rinologjike nga ana e komunës dhe motivim në
promovimin e aktiviteteve që duhet të shfrytëzohen.

SWOT – ANALIZA E VLERAVE NATYRORE TURISTIKE

PËRPARËSITË MANGËSITË MUNDËSITË KËRCËNIME

- llojllojshmëria -rregullimi dhe furnizimi i - shfrytëzimi i fondeve - mundësi të definuara jo
gjeomorfologjike dobët i formave për rregullimin dhe të plota me trashëgimi
gjeomorfologjike furnizimin e hapësirës natyrore
- majet e larta të - qasje jo e mjaftueshme
përshtatshme për locimin funksionale në male - mjete të disponueshme - udhëzim i
e pikave të pamjes dhe për zhvillim rural e të pamjaftueshëm për
alpinizmit - sinjalizim i barabartë në RM aplikim në marrjen e
pamjaftueshëm i formave mjeteve nga fondet për
-Kapaciteti relativisht i gjeomorfologjike - shfrytëzimi i mjeteve rregullim dhe furnizim
madh i shtigjeve të nga programet
skijimit në Malini Sharr ndërkombëtare IPA,
me denivelizim të IPARD dhe programe të
rëndësishëm tjera të EU dhe KB

-Prania e formave
glaciale
- kushtet e volitshme - informimi i dobët mbi - krijimi i prodhimeve - dukuri të fatkeqësive
klimatike vlerat klimatike turistike për tregun kohore
vendor dhe
ndërkombëtar me
përmbajtje shëndetësore
- rekreative
- begatia e vlerave - shfrytëzimi i - rregullimi i zonave
hidrologjike pamjaftueshëm i rekreative, shëtitoreve
liqeneve glaciale, banjës dhe shtigjeve të
dhe lumenjve këmbësorëve
- begatia e botës bimore - kyçje e pamjaftueshme - krijimi i prodhimeve - pakrahasimi i natura
dhe shtazore në ofertën turistike turistike me përmbajtje 2000
pikniku, edukative dhe
aktivitete herbale

26
 turistike
- tërësitë e mbrojtura - mbrojtje e
hapësinore dhe objektet pamjaftueshme e
- vlerat natyrore unikate tërësive hapësinore
e të ralla përreth Kodrës së Diellit
- baza solide ekologjike -përfaqësimi i - organizimi i aktiviteteve
pamjaftueshëm i për ngritjen e vetëdijes
përmbajtjeve ekologjike ekologjike në turizëm
në ofertën turistike

3.2.2 Atraktivitetet kulturore

Komuna e Tetovës karakterizohet me përfaqësim të shprehur të burimeve dhe potencialeve

kulturore. Trashëgimia e përgjithshme e këtij karakteri duhet të diferencohet si atraktivitet kulturor
– historik, atraktivitet etnografik dhe atraktivitet manifestiv.numri i llojllojshmërisë së
atraktiviteteve kulturore është fryt i të kaluarës së trashëgimisë së pasur historike në këto hapësira
si dhe kreativiteti aktual dhe inventiviteti që veçmas këtu vjen në shprehje.
Atraktivitetet kulturore – historike si dukuri dhe marrëdhënie e tërheqin interesin e turistëve
nëpërmjet pasurisë së llojllojshme autoktone kulturore – historike, që së bashku me atraktivitetet
natyrore ndërlidhen dhe paraqesin tërësi komplekse turistike. Këto atraktivitete karakterizohen si
për nga shumësia ashtu edhe për nga llojllojshmëria e të grupuara në këtë mënyrë: lokalitet
arkeologjike, kisha dhe manastire, përmendore të kulturës të besimit islam, përmendore të kulturës
në formë bezistenëve, hamameve, haneve, karvan sarajeve, përmendoreve të kulturës në formë të
arkitekturës së vjetër të qytetit dhe komplekse të ndara qytetare të vjetra dhe shtëpi, përmendore
dhe shenjë përkujtimore të historisë më të re të Republikës së Maqedonisë, institucione të fushës së
kulturës.
Në lokalitetin Hisar banja është zbuluar amfora e periudhës Dardane. Ajo duhet të simbolizojë
kontekstin historik gjatë rregullimit të këtij kompleksi dhe ët shpaloset në formë të kopjes në vend
të dukshëm.

Menada e Tetovës është shembulli më reprezentativ i arkeologjisë së këtij rrethi që vijon nga
shekulli VI para erës së re respektivisht në vitet 520-530. Bëhet fjalë për skulpturë të rrallë arkaike që
simbolizon qytetin si bebëza arkeologjike. Në hapësirën ku është gjetur duhet nxiret shenjë
përkujtimore e Menadës dhe të rregullohet hapësira me prezantim dominant të këtij artë fakti.

Kalaja e Tetovës apo Hisari gjenden në majen e Balltepes mbi Tetovë. Ajo përfaqëson kalanë dhe
lokalitetin e rëndësishëm arkeologjik të periudhës së shekullit të mesëm. Nevojitet rregullimi i këtij

27
lokaliteti me ekspozimin e artefakteve nga fragmentet e zbuluara sepse paraqet përmbajtje
komplekse që është e rëndësishme për t’u vizituar. Komuna duhet të restaurojë këtë kompleks, ta
sinjalizojë dhe të sigurojë qasje më të përshtatshme. Në aktivitetet promovuese Kalaja duhet të
merr vendin përkatës.
Nga pasura e manastireve dhe kishave, sinjalizimi, rregullimi dhe promovimi i ambientit përreth
meritojnë: kompleksi Shën Gjorgjija në f.R. e Vogël,e cila kishë paraqet përmendoren e kulturës së
shekullit XIV. Kisha Rozhdestvo e Bogorodicës në f.Setolë, që daton nga shekulli XIX, kisha në pjesën
e vjetër të Tetovës Shën Cirili dhe Metodi si njëra nga faltoret më të bukura ortodokse në rajonin e
Pollogut., kisha Shën Nikolla në lagjen e qytetit Kolltuk që daton nga shekulli XIV, kisha Shën
Bogorodica dhe Manastiri Shën Num në Kodrën e Diellit që edhe pse ndërtim i ri ka konfiguracionin
dhe çështjen unikate të saj.
Tetova karakterizohet me fond relativisht të madh të xhamive që i takojnë periudhave të ndryshme.
Si ilustrim janë këto objekte në komunë: Xhamia e Epërme, Xhamia në Drenovec, Eski Xhamia,
Xhamia Gam-gam, Xhamia Muaremçe, Xhamia e Pashës, e Vjetër, Saat xhamia, Tabhane xhamia,
Xhamia e re – Teqe, Xhamia Arabati-Teqe, Xhamia e Re, Xhamia në lagjen Dereboj, xhamia në
f.Bozovcë, Xhamia në f.Brodec, Xhamia në f. Vicë, Xhamia në f.Veshallë, Xhamia në f.Gajre, Xhamia
në f.R. e Madhe, Xhamia në f/ Gjermë, Xhamia në f.Llacë, Xhamia në f.Lisec, Xhamia në f.R. e Vogël,
Xhamia në f.Otunjë, Xhamia në f.Poroj, Xhamia në f.Saraqinë, Xhamia në f. Sellcë, Xhamia në f.
Setole, Xhamia f.Falishë, Xhamia në f.Xhepçishtë, Xhamia në f.Shipkovicë, Teqja e Shipkovicës (harta
e objekteve fetare në RM, komisioni për marrëdhënie bashkësitë fetare dhe grupet religjioze).
Komuna duhet të sigurojë qasjen dhe promovim të këtyre objekteve në funksion të
zhvillimit të turizimit fetar, kurse në bashkëpunim me Myftininë kompetente. Si objekte të rëndësisë
së veçantë për zhvillimin e turizmit në Tetovë duhet të veçohen Xhamia e Pashës e cila daton nga
shekulli 19 (15) dhe Arabati Baba Teqe ose Sersem Ali Baba e shekullit 18. Fillimisht Xhamia e
Pashës është ndërtuar në vitin 1495 si faltore islame, e rikonstruktuar nga shekulli XVI e deri në fund
të shekullit XVII, kur edhe është djegur deri në themel nga zjarri i madh që ka përfshirë qytetin. Është
e rrethuar me murë mural të ulët me performansa katrori të përpunuara me një rrjet
jashtëzakonisht të dizajnuar e të bëra nga druri. Numri i madh i ornamenteve të pikturave, rrezatimi
dhe teknikat e përdorura të piktorëve, paraqesin një gjë të rallë dhe vepër të jashtëzakonshme të
arkitekturës islame. Arabeskat e shndritshme të pasqyruara në çiltëra dhe rrezet dridhëse paraqesin
me të vërtetë një dekor të fuqishëm tërheqës. Xhamia si nga brenda ashtu edhe nga jashtë është e
larme me ngjyrëra të ndryshme dhe sipas tyre ka marë emrin e saj. Ato janë vepër e mjeshtërve me
përvojë nga Dibra, të cilët përveç se e kanë pikturuar, njëkohësisht e kanë dekoruar edhe Arabati-
Baba Teqe të dervishëve si dhe disa shtëpi private të pashasë.

28
 Në vitin 1538, Ali Dedë Sersem ka filluar me ndërtimin e kompleksit Teqe, që ka vazhduar
deri në vitin 1548. Ky ndërtim (faltore bektashiane), më vonë është riemërtuar në Arabati Teqe, që
do të thotë vend i shenjtë ose faltore. Kompleksi i objekteve është karakteristikë për faktin se ato
janë të integruar në një tërësi unikate të harmonizuar. Në objektet e kompleksit ka dekorime të
ndryshme, ornamente, relieve, vitrina, strehë etj., duke i dhënë pamje orientale këtij kompleksi.
Objektet përveç numrit të madh të zbukurimeve janë të pasuruar me numër të madh të
mbishkrimesh me përmbajtje të ndryshme. Forma arkitektonike e çdo objekti paraqet veçanti të të
dhënave të veprës së caktuar, kurse me karakteristikat e saj vinë në shprehje pullazet e objekteve,
shtyllat, oxhaqet, radhitja e objekteve, koloriti i fasadave, harmonizimi me kompozimin e detaleve
dhe veçori të tjera të vlerës kulturore.
Promovimi i tyre mund të ndikojë edhe promovim të Tetovës si komunë me trashëgimi të
pasur.
Ura e gurit në Tetovë që është rrënuar nga vërshimet e vitit 1979 dhe Saat kulla e shekullit
16 duhet të riparohen. Në këtë mënyrë ato do jenë dëshmitare të një kontinuiteti të rëndësishëm
të trashëgimisë kulturore të kësaj komune.
Banja e vjetër turke apo Hamami i Tetovës që është ndërtuar në fund të shekullit 15 është
riparuar dhe destinuar si galeri nacionale, institucion artistik në Tetovë. Ky objekt duhet të
promovohet si qendër kulturore për organizimin e vizitave dhe aktiviteteve edukative. (shkolla të
pikturës, kurse, stërvitje).
Muzeu i rrethit të Tetovës paraqet bazën e eksponateve të muzeut që i përfshinë arte aktet
e hapësirës tetovare. Promovimi i këtij muzeu mund të valorizohet si pjesë e turizmit kulturor dhe
aktiviteteve edukative të gjeneratave të reja. ( të organizohen ekspozita të kostumeve popullore).
Kultura e gjallë në komunën e Tetovës zhvillohet para së gjithash në Shtëpinë e kulturës ku
prezantohen format teatrale, ngjarje kulturore në të cilat aktivisht marin pjesë shoqëritë kulturore
– artistike Xheladin Zeqiri, Ilo Antevski Smok, Jeni hajat, dhe Pralipe.
Etnografija në komunën e Tetovës është ruajtur pjesërisht. Kjo sidomos ka të vëjë me
enterierin shtëpive që e pasqyrojnë dekorin nëpërmjet formave të gdhendjeve të cekta e të thella si
dhe nëpërmjet zejeve tradicionale (vorbëtari, thurrje, lidhje, gërshetim, kujumxhi, qepje, gdhendje,
vejtje qilimash dhe zeje të tjera), dhe gastronomija (reçeta tradicionale të ushqimit dhe pijeve dhe
përgatitja e tyre). Duke pasur parasysh se klasifikimi nacional nuk parasheh regjistrimin e zejeve
tradicionale nevojitet inicimi i procedurës së regjistrimit të tyre, me çka do të mundësohet jo
vetëm kontrolli i përfaqësimit të këtyre zejeve por edhe marrja e aktiviteteve për ruajtjen e tyre
(psh. shkollat dhe punëtoritë kreative për zeje të vjetra). Momentalisht më të përfaqësuara nga
zejet tradicionale janë artizanatet vendore që i punojnë femrat.

29
 Komuna duhet të organizojë trajnime për zejet e haruara me qëllim të ringjalljes së këtyre
formave të kreativitetit popullor, të cilat prodhime mund t’i blejnë turistët si suvenire me vlerë të
veçantë. Gjithashtu organizimi i punëtorive mund të jetë në formë të pjesëmarrjes aktive të
turistëve gjatë përpunimit. Kjo është baza e përcaktimit të ditëve të kreativitetit si pjesë e ofertës
turistike. Organizimi i manifestimeve në formë festivalesh në komunë do të ishin ngjarje të veçanta
me përmbajtje kulturore. Aktivitete të ngjashme duhet të vazhdojnë lidhur me ofertat
gastronomike si psh. me specialitetet e kaçamakut, bongurit, groshës së Tetovës si një identitet
gastronomik në mënyra të ndryshme, pastërmaja, kollpitet, fli, qingji i pjekur i Sharrit, sup prej orizi,
turlitavë, nazlifatmë, sheqerpare etj.
Nuk guxon që të lehet mënyra tradicionale e të jetuarit , nga kjo hapësirë lidhur me veshjen
dhe opingave (veshja kombëtare), këngët dhe vallet të cilat e përcjellin trashëgiminë etnografike.
Komuna duhet të organizojë revy me sfiladë mode me veshje kombëtare, këngë dhe valle dhe
folklori në përgjithësi, defile dhe manifestime (nga strategjia për ngjarjet dhe tradita të numërohen
po qe se ka. Për këtë qëllim është e nevojshme që komuna të bëjë një kalendar të ngjarjeve duke
pasur parasysh klasifikimin e cila e nënkupton ngjarjen nga sfera e kulturës artit muzikor, arti
figurativ, sfilatat,takimet tradicionale të vjetra qytetare dhe takime rurale, mbrëmje me përmbajtje
të ndryshme të cilat mund të kenë karakter territorial – lokal, fetare, sportive, ekonomike dhe
manifestime shkencore. Komuna duhet të marrë pjesë në organizimin dhe subvencionimin si dhe në
bashkëfinancimin.
Ambientet rurale në komunën e Tetovës karakterizohen në aktivitetet e fermerëve dhe
blegtorëve. Potenciali i këtyre aktiviteteve duhet të rrjetëzohet përmes kyçjes së aktiviteteve dhe
prodhimit të ofertave turistike rurale. Përparimi i kësaj sfere duhet të veprojë në këto fusha: krijimin
e rrjetit të amvisërisë – shërbimeve hotelierike në mjediset rurale, ngritja e ndërgjegjes mbi kuptimin
e turizmit rural përmes organizimit të tribunave dhe punëtorive nga kjo sferë, trajnime dhe edukime
në kuadër të arsimimit jo formal për specializimin dhe cicëron të mjediseve rurale. Krijimi i shtigjeve
tematike ( si psh. gastronomi, eko-shtigje dhe të ngjashme). si dhe promovimi i aktiviteteve për
zhvillimin e turizmit rural.

SWOT ANALIZA E VLERAVE KULUTURORE TURISTIKE

30
PËRPARËSITË MANGËSITË MUNDËSITË RREZIQET
- trashëgimia kulturore e -procesi i papërfunduar i -struktura relativisht e - përfshirja jo e
shënuar valorizimit të mirë e resurseve mjaftueshme e
trashëgimisë kulturore njerëzore në fushën e resurseve kulturore në
-përfshirja jo e plotë në kulturës
mbrojtjen ligjore të
ofertën turistike -ekzistimi i interesit të
shtetit
lartë të palëve për
-interesi i dobët i tur
zhvillimin e turizmit
kulturor operatorëve të huaj
-qasja më e mirë dhe për përfshirjen e
promovimi i trashigimisë përmbajtjeve të reja
kulturoe në funksion të kulturore në provime
turizmit kulturor dhe turistike
fetar
- regjistri i vlerave - mosekzistimi i -promovimi - përzierja e
kulturore në rajonin menaxhmentit – planet ndërkombëtarë dhe institucioneve
planor të Pollogut për për menaxhimin e prezantimi i trashëgiminë integruese për
zhvillimin rural turistik trashëgimisë kulturore kulturore të komunës së
menaxhmentin e
- mungesa e brendimit të Tetovës
lokaliteteve
resurseve të njohura - shfrytëzimi i fondeve
-zbatimi i dobët i
kulturore në funksion të nikoqire dhe
turizmit ndërkombëtare regullativës ligjore për
paraqitjen e
artefakteve të gjetuar
gjatë ndërhyrjeve
ndërtimore
-ekzistimi i trshigimisë -ekzistimi i rrjetit të -komunikimi - një numër mjaft i
qarkullore kulturore dobët të prodhuesve të interkulturor polivalent vogël i njohësve të
- zejet tradicionale suvenirëve dhe shkëmbimet praktikimit të zejeve
-gastronomia
tradicionale
-promovimi jo i - trajnimet, shkollat dhe
mjaftueshëm i zejeve kolonitë për zejet
-informimi i dobët për
tradicionale tradicionale dhe të
haruara vlerat e trashëgimisë
-përfshirja jo e qarkulluese, zejtarisë
mjaftueshme e -organizimi i garave në dhe gastronomisë në
gastronomisë tradicinale gastronomi për hajet mjedisin nikoqir dhe
në ofertën e tradicionale me karakter ndërkombëtar
gastronomisë nacional dhe
ndërkombëtar
-kalendari vjetor i -organizimi i kostumeve
manifestimeve në popullore, këngëve dhe
komunë lojërave dhe folklori në
tërësi, defile dhe
manifestime
- mjediset rurale në - përfshirja më e dobët -rrjetëzimi i mjediseve - shfrytëzimi i
komunën e Tetovës me dhe informimit të rurale përmes përfshirjes pamjaftueshëm i
aktivitet bujqësorë të popullatës vitale e cila së aktiviteteve dhe mjeteve të
bujqësisë dhe blegtorisë mund të merret me prodhimeve në ofertat

31
 turizmit rural turistike, krijimi i rrjetit të programeve nikoqire
amvisërive – dhënësve të dhe ndërkombëtare
- mungesa e traditës për shërbimeve hoteliere në dhe fondeve pë
dhënien e shërbimeve mejdiset rurale
zhvillimin rural dhe
hoteliere në amvisëritë
turistik
rurale -kategorizimi i sistemit të
objekteve në amvisëritë
- mungesa e sistemit dhe -mosekzistimi i
kategorizimit të - organizimi i tribunave programeve në nivel
objekteve për dhënien e dhe punëtorive për shtetëror për udhëzues
shërbimeve hoteliere në ngritjen e vetëdijes me të specializuar në
amvisëri rëndësi në turizmin rural mjediset rurale

-mosekzistimi i -trajnimi i urdhërëfyesve -mungesa e

udhërrëfyesve turistikë turistikë nga mjediset
rregullativës ligjore për
në mjediset rurale rurale
animatorët turistik në
- sinjalizim i dobët, -krijim i i shtigjeve
mjediset rurale
vizualiteti dhe tematike
rregullshmëria e (psh.gastronomike,
shtigjeve tematike në ekoshtigjet dhe të
mjediset rurale ngjashme) dhe aktivitetet
promovuese të
mundësive për zhvillimin
e turizmit rural

3.3 Gjendja e strukturës organizative e Komunës së Tetovës që lidhet me turizmin

Kushtet shoqërore paraqesin kornizën në të cilën potencialet turistike të Komunës mund të

aktivizohen në mënyrë që të mundesohet që veprimtaria turistike-hoteliere e restorantore të ketë
karakter të qëndrueshem. Kjo duhet të jetë në funksion të zhvillimit të papengueshëm të burimeve
të ndryshme. Në këtë drejtim regullativa do tʼi përfshijë kushtet normative, shfrytëzimin e
subvencioneve, kredive, huazimet, partneritetet e përbashkëta privato-publike, IPARD e IPA fondet
si fonde të arritshme të BE-së dhe lehtësimet tatimore si përbërës të rëndësishëm të kësaj sfere. Në
komunë ka një strukturë të qëndrueshme organizative. Aty janë të përcaktuar sektorë veprimi në
sfera të ndryshme. Me vetë faktin se turizmi paraqet një kategori shumëfaktorësh e
shumëfunksional dhe si rrjedhojë mund të konstatohet se ekziston interesi i shprehur aspektesh të
ndryshme.
Në sektorin për informim dhe mbështetje të Kreyetarit aktivitetet koordinuese të kryetarit e
përfshijnë edhe rëndësinë domethënëse si njëra ndër përcaktimet bartëse për zhvillim.Kryetari i
komunës është i përkushtuar që tʼi vë në shërbim përfitimet nga zhvillimi i turizmit, prandaj lypset që
aktivitetet të bashkërenditen me qëllim që të ketë qasje te dukuritë dhe marrëdhëniet në këtë

32
sferë.Nga ana tjetër Sektori e informon opinionin dhe i vë në përdorim teknologjitë bashkëkohore
për të treguar e për të spikatur domethënien e peshën që ka turizmi në sferën e shfrytëzimit të
informatave dhe teknologjive informaike. Kur e kemi parasysh faktin se turizmi nuk mund të jetë
kategori e lokalizuar dhe e kufizuar atëherë dihet qartë se i kushtohet vëmendje në aspektin
ndërkomunal si dhe në planin nderkombëtar, pra aktivizimi i sektorit civil.
Në suazat e sektorit për çështje normative, juridike dhe administrative, me njësitë e veta, e përcjellë
veprimtarinë ligjore e normatvo-juridike në nivele të ndryshme duke i harmonizuar aktet e veta me
ato që kanë karakter ligjvënës. Përveç kesaj merr pjesë në mbrojtjen juridike të subjekteve që janë të
përfshirë në domenin e turizmit.. Mirëpo, meq bëhet fjalë për njësi kreative, kjo është në gjendje tʼi
artikulojë dëshirat dhe propozimet të cilat në fushën e turizmit mund të kenë më tepër mundësi për
përparimin e këtyre marrëdhënieve. Shi për këtë, ky sektor ka raport të vazhdueshëm për realizimin
e politikave lokale në kontekst të ligjvënies, si dhe në përparimin e raporteve normative e juridike jo
vetëm në nivelin vendor por edhe në nivel të vendit.
Sektori për financa është njëri ndër më madhorët në strukturat organizuese në komunë kur
kemi parasysh faktin se tok me segmentet tjera në kontrollimin dhe koordinimin buxhetor, apo
thënë më drejtë në pagesën, prandaj ka edhe qasje në trajtimin e turizmit kur shikohet në këtë
kontekst, pra, është në lidhje të drejtpërdrejtë me mbledhjen e tatimeve dhe donacioneve nga fusha
e turizmit e veçmas në krijimin dhe shfrytëzimin e taksës turistike. Sektori për financa këto mjete i
drejton te mjetet që do të ndihëmojnë në përparimin e veprimtarisë turistike në mënyrë efikase dhe
në përdorimin dhe qëllimin e tyre.
Zhvillimi i turizmit është ngushtë i lidhur me urbanizmin, veprimtaritë komunale dhe me
mbrojtjen e përparimin e mjedisit jetësor me vetë faktin që në suazat e faktorëve pranues, vend
dominues zë pikërisht rregullimi dhe pajisja e lokaliteteve turistike si dhe e objekteve të cilat janë në
lidhje paralele me hotelieri-restorantërinë. Që të mund të mbrohet cilado lloj qasje zhvillimore dhe
trajtim i turizmit është e domosdoshme sjellja e zgjidhjeve të planifikuara me të cilat do të
dimenzionohet lokacioni infrastrukturor i përcakëtuar si dhe mënyra e rregullimit dhe e pajisjes së
hapësirës.
Në kontekstin e mbrojtjes së ambijentit jetësor, turizmi në komunë ka një përqasje aktive sepse
pikërisht hapësirat e mbrojtura dhe kujdesi ndaj tyre duhet të jenë themelet e zhvillimit të
ekoturizmit në kuptimin e shfrytëzimit si tërheqje dëfrimi dhe si lidhje simbioze me rrethin që edhe
kjo është bazë e zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit. Prandaj në këtë drejtim me rëndësi parësore
është roli që ka Njësia për veprimtari komunale sepse pastërtia dhe higjiena e hapësirës në përmasa
komunale paraqet segmentin më përmbajtësor i cili mund ta afirmojë turizmin si faktor në

33
përparimin e mjedisit jetësor. Ky sektor, pra, ka rëndësi dhe është me peshë në krijimin e
programeve të cilat turizmi mund tʼi shfrytëzoj me sukses.
Komunikacioni për turizmin ka rol të dyfishtë. Kjo ka domethënie komunikimi por edhe
domethënie pranueshmërie.Komponenta zhvillimore e komunikacionit ngërthen në vete të gjitha
aktivitetet që ndërmerren në këtë vazhdë andaj edhe mund të jenë madje edhe bazë e zhvillimit të
turizmit. Sektori gjurmon dhe spikat probleme që lidhen me dendshmërinë e funksionalitetin
komunikativ dhe me kushtet e parkimit. Turizmi, thjeshtë, nuk mund të bëhet barrë strukturimi
andaj si rrjedhim të bëhet element i zmadhimit a rritjes së problemeve, përkundrazi ky duhet të
bëhet faktor i harmonizimit. Shi për këtë ndërmarrjet e veprimet nga ky sektor paraqesin natyrshëm
rëndësi të madhe sepse ato mundësojnë të sigurohet rrethanë e volitshme edhe sa i përket
dinamikës së lëvizshmërisë së komunikacionit ashtu edhe sigurisë së automjeteve në çështjen e
hapësirës së parkimit.Në këtë kontekst rëndësi të madhe ka perparimi i sinjalizimit për të cilin
angazhohet sektori sepse turizmi është në mvarshmëri të drejtpërdrejt me sigurimin e shenjëzimit
dhe vizualizimit. Krijimi i politikave të turizmit kur është fjala për vënien në punë të komponentës
shfrytëzim i energjisë siç është ndërtimi i skiliftëve dhe teleferikëve paraqet bazë për proceset e
punës së këtij sektori. Këto politika paraqesin element të drejtpërdrejt nxitës për zhvillimin e
turizmit, sepse janë ndihmë e energjisë interaktive e ekologjike si fuqi në mbarështrimin hapësinor.
Komuna është faktor aktiv në sinergjetikën e veprimtarive publike me turizmin. Pra, komuna
paraqet faktorin e rëndësishëm për përparimin e arsimimit, kulturës, sportit dhe mbrojtjes sociale,
shëndetësore si dhe mbrojtjes së fëmijëve. Të gjithë këta përbërës zënë vend të rëdësishëm në
krijimin e politikave të turizmit dhe andaj përqasja e tyre aktive është me rëndësi parësore të
drejtohen te dimenzionimi strategjik për zhvillimin e turizmit. Kështu, do të mundësohet edhe
këmbimi i dijeve në fushën e arsimit, ngritja e nivelit të kulturës dhe sportit si dhe të veprimtarive që
lidhen me veprimin e ndërsjellë të tyre në mënyrë që të jenë pjesë e përparimit të veprimtarive
turistike. Turizmi për nga vokacioni dhe natyra e tij perveç komponentave të tjera e përmban edhe
elementin social dhe shëndetësoro-rekreativ si dimension të rëndësishëm, ndërsa në domenin e
mbrojtjes së fëmijëve mundëson ngritjen e nivelit duke shtuar pjesëmarrjen e kategorive të
rrezikuara në këtë veprimtari.
Turizmi paraqet veprimtari rregullative në të cilën legjislacioni bëhet me peshë të
rëndësishme sepse, turizmi pra, nuk mund të zhvillohet në mungesën e aktiviteteve të cilat kanë
karakter të eliminimit të fenomeneve dhe proceseve negative. Prandaj, inspeksioni si komponent
kryesor në Sektorin e inspektimeve ka rëndësi të madhe e cila del si rrjedhojë e nevojës për
ekzistimin e mbikqyrjes dhe vëzhgimit të veprimtarive të turizmit pa të cilat ky i fundit nuk mund të

34
zhvillohet. Shi për këtë është e rëndësishme që të vihet në spikamë roli i inspektimit si element
përbërës për turizmin.
Sektori për zhvillim ekonomik vendor në përbërjen e të cilit janë njësija vendore e zhvillimit
ekonomik dhe njësija për zhvillim dhe promovim të turizmit që paraqesin element përbërës të
turizmit dhe kështu duhet të kenë rol dominues në realizimin e qëllimeve të parapara në planin
strategjik. Ky sektor pra vepron si strukturë e cila përfshinë organizimin në suaza komunale. Kështu,
ky sektor i artikulon veprimet e të gjitha elementeve përbërëse të turizmit. Ai ka detyrë tʼi mbikqyr
të gjitha aktivitetet që ndërmerren në këtë plan dhe nxit e mbështet hartimin e dokumenteve
strategjike, studimeve, planet zhvillimore turistike dhe programet. Këtu fjala është për njërën nga
hallkat kryesore në drejtudhëheqjen e aktiviteteve në fushën e turizmit në komunë.
Në komunë nuk ka Këshill për turizëm si trup këshillëdhënës i cili mund të jep ide për zhvillimin e
veprimtarisë. Roli i tij nuk është me domethënije të realizimit por ka domethënje për krijimin e
aktiviteteve turistike. Sipas këtij kuptimi, pra, duhet të saktësohet vendi të cilin përveç strukturave
komunale e ka edhe sektorin civil për ekonomi. Struktura organizative duhet tʼi dallojë palët e
interesuara dhe t’u mundësojë atyre të marrin pjesë në krijimin e politikave të turizmit në komunë.
Suazat e kushteve komunale e përbëjnë strukturën organizative të turizmit dhe veprimtarive
hoteliere-restorantore dhe në këtë drejtim rëndësi të veçantë ka përparimi i tyre duke përfshirë
edhe palët e interesuara.

3.4 Gjendja e rregullativës normative në Komunën e Tetovës

Sfera e fushës së turizmit në Komunën e Tetovës duhet të harmonizohet në aspektin
normativ me zgjidhjet ligjore si dhe me udhërrëfimet e BE-së. Zgjidhjet ligjore paraqesin kornizë për
rregullimin e marrëdhënieve të turizmit në të gjitha nivelet. Kjo do të thotë se përcjellja dhe
vëzhgimi i akteve normative në nivelin më të lartë ka karakter urdhërues. Ndryshimet e shpeshta
ligjore janë të lidhura me nevojat dhe praktikën e dëshmuar në mënyre që Komuna të merr rolin
aktiv të vepruesit në domenin e hotelieri-restorantërisë. Aktet ligjore më domethënëse të cilat
komuna duhet t’i përcjellë dhe ndaj të cilëve duhet aftësuar me qëllim që të mbrrihet zhvillimi i
dëshirueshëm i turizmit janë : ligji për veprimtaritë turistike, ligji për veprimtari hotelieri-restorantëri
dhe ligji për taksa për qëndrim të përkohëshëm, ligji për auto-kampe, ligji për mbrojtjen e
trashëgimisë kulturore, ligji për mjedisin jetësor, ligji për mbrojtjen e natyrës, ligji për administrimin
e mbeturinave, ligji për cilësinë e ajrit të ambientit, ligji për ujërat, ligji për zhvillimin rural dhe ligji
për zhvillimin e zonave turistike. Qëllimet kryesore që duan të arrihen me këto ligje janë zhvillimi më
i shpejtë i veprimtarive të përmendura, tërheqja e kapitalit vendor dhe të huaj, shtimi i elementit
konkurues dhe rritja e punësimit në sferën e hotelierisë-restorantërisë. Komuna në suza të

35
përcjelljes të marrëdhënieve normative është në gjendje t’i çojë përpara veprimtarisë në sferat që
vijojnë:
- që të sillen ndryshime dhe plotësime në Statutin e komunës dhe në këto baza të harmonizohen me
përcaktimet normative nga domeni i turizmit dhe hotelirisë-restorantërisë;
- që t’i strukturojë shërbimet ose personin përgjegjës në suzat e ZHEV (zhvillimi ekonomik vendor)
me specifikime të ingerencave të veçanta në domenin e turizmit ;
- të formojë një trup përkatës, d.t.th. Këshill për turizëm në Komunën e Tetovës, në të cilin do të
hyjnë përveç strukturave komunale edhe përfaqësues nga bashkësitë e biznesit në domenin e
turizmit dhe hotelirisë-restorantërisë pranë Odës Ekonomike të Maqedonisë veri-perëndimore,
Qendra për zhvillim të regjionit malor të Pollogut, institucionet e arsimit të lartë dhe të mesëm dhe
sektori civil.
- formimi i qendrës informative të turizmit (QIT)
- sjellja e vendimit për pjesëmarrje në aktivitetet e sistemit grumbullues nga domeni i turizmit dhe
nxitja e formës së pjesëmarrjes së partneritetit privat-publik
- sjellja e vendimeve me të cilat do të sugjeroj marëdhënie kreative në organizimin dhe planifikimin e
turizmit në nivel të shtetit, inicim i bashkëpunimit ndërkomunal dhe ndërregjional në domenin e
turizmit
- sjellja e vendimeve për pjesëmarrje në projekte ndërkombëtare bilaterale dhe multilaterale, në
domenin e turizmit në funksion të zhvillimt të turizmit në komunë

SWOT (Fuqitë, Dobësitë, Mundësitë dhe Rreziqet) analiza e strukturës organizative dhe rregullativës
normative në komunën e Tetovës
Fuqitë Dobësitë Mundësitë Rreziqet
-Interesimi i lartë te - Strukturimi jo i plotë i - Hartimi i dokumenteve për
kryetari i komunës dhe dokumenteve me karakter zhvillimin e komunës në domenin e
palët e interesuara për panifikues dhe strategjik turizmit
zhvilimin e turizmit në
komunë - Qasja e pjesshme në - Anatërsimi në asociacionet në - Joharmonizimi i
planifikimin e zhvillimit e domenin e turizmit dokumenteve
- Struktura turizmit strategjike në bazën
organizative e - Formimi i trupit përkatës për vertikale në nivel të
vërtetuar në komunë - Kooperimi i dobët i palëve të mbështetje të turizmit në domene të shtetit
nën sektorët në të cilët interesuara në domenin e ndryshme
zë vend turizmi turizmit
-Sektori për zhvillim -Njësia ndarrëse për drejtime -Përparimi i njësisë së turizmit -Mbështetja financiare
ekonomik vendor me dhe aktivitete të ndryshme përmes sistematizimit të aktivitetve
njësinë për zhvillim dhe zhvillimore në turizëm punuese
promovim të turizmit

36
 -Sistematizimi dhe ndjekja e
vizitueshmërisë, qëndrimit
dhe harxhimit turistik
-Sjellja e vendimeve -Evidentimi jo i plotë i -Hartimi i Regjistrit të -Mosharmonizimi i
strategjike në sferën e realizuar dhe kategorizimi i shërbimdhënesve dhe rrjetlidhja e mjaftueshëm me
turzmit dhe hotelieri- njësive për vendosje tyre standardizimin për
restorantëri cilësine e shërbimeve
në planin
ndërkombëtar
-Dokumentacioni i -Realizimi jo i plotë i -Sigurimi infastrukturës për -Dukuritë e ndërtimeve
sjellë i planifikimt vendimeve të parapara realizimin e kushteve të lokacioneve të egra
hapësinor (planet
hapësinore PUGJ, PUD)
-Kushte të volitshme -Shfrytëzimi i pamjaftueshëm -Organizimi i fushatave dhe -Kufizimi i fondeve
për zhvillimin e turizmit i lehtësimeve për zhvillimin e tribunave për subjektet e interesuara
të bazuar në turizmit për dobitë për shfrytëzimin e
subventcione në kredi lehtësimeve për zhvillim të turizmit
dhe huazime, -Informimi dhe përgaditja e
beneficione dhe pamjaftueshme për -Shfrytëzimi i programeve të reja
lehtësime në shfrytëzimin e fondeve zhvillimore nga Qeveria dhe
taksapagime donatorët ndërkombëtarë
-Përqasje aktive ndaj -Ndërmarrësi e dobët ndaj -Identifikimi i
-Fushatat e sforcuara për përfitimet
partneritetit privato- PPP-së nga ana e palëve të mundshëm i ngjarjeve
nga PPP-ja dhe shpallja e ftesave
publik(PPP) interesuara të paparashikuara
-Gatishmëria e hapur e -Mungesa e planit pët -Shfrytëzimi i mjeteve nga IPARD, -Shfrytëzimi jo adekuat
komunës për projekte pjesëmarrje në projekte IPA, Qendrës për zhvillim regjional të i mjeteve të fituara
ndërkomunale dhe ndërkomunale dhe regjionit të planifikuar të Pollogut, përmes programeve
ndërkombëtare për ndërkombëtare për zhvillimin dhe fondeve të tjera për mbështetje të
zhvillimin e turizmit e turizmit zhvillimit turistik

3.5 Gjendja që ka të bëjë me instrumentet për nxitjen e zhvillimit

Me qëllim që të zmadhohet rritja e përgjithshme e realizimeve tërësore në turizmin e
komunës së Tetovës, janë aktivizuar numër shumë i madh i mekanizmave dhe masave të tjera të
cilat kanë ndikim pozitiv në këtë sferë. Këto mekanizma janë ndërmarrë në nivel shtetëror dhe në
këtë mjedis zbatohen me sukses. Njëra ndër masat e suksesshme e cila përdoret në funksion të
përparimit të turizmit është subvencionimi i organizimit të huaj i qarkullimit turistik. Kjo masë u
përket subvencionimeve për një pjesë të harxhimeve për paket-aranzhimet e mysafirëve të huaj me
më së paku tri bujtje të realizuara në të gjitha kapacitet për akomodim në shtet dhe në atë kontekst
edhe në komuna ku në nivel profesional ofrohen shërbime hotelierike-restorantore. Ky
subvencionim nuk është i zbatueshëm për shërbimdhënësit e vendosjes private të cilët nuk e kanë
lajmëruar ushtrimin e veprimtarisë turistike dhe nuk kanë bërë kategorizimin e saj. Subvencionimi,
bëhet, edhe për organizimin e realizuar të transportit turistik ajror, rrugor, dhe hekurrudhor gjatë
vitit si dhe për udhëtimet qarkore, apo siç njihen si udhëtime kryqetërthorr, ashtu që komuna e
Tetovës është e kyçur në këto shëtitjeve.

37
Me këtë rast duhet të thuhet se kjo masë ka pasur ndikim të madh në shtimin e nurit të vizitave të
kryera nga ana e vizitorëve të huaj si dhe në pjesëmarrjen e tyre në bujtjet e realizuara. Vetë kjo
masë ka bërë që të rritet numri i turistëve në rastin konkret të turistëve nga Turqia, Shqipëria,
Bullgaria dhe nga Republika e Kosovës.
Në tërësinë e instrumenteve dhe masave që janë në dispozicion për vepruesit e interesuar
nga domeni i turizmit në komunë bëjnë pjesë edhe kreditë dhe huazimet që i ka siguruar Qeveria e
Republikës së Mqedonisë për ndërtimin e kapaciteteve për akomodim me kamata relativisht të ulta
me grejs-period të siguruar disa vjeçarë për kthimin e tyre. Shfrytëzimi i këtyre mundësive është
relativisht modest megjithatë paraqet një potencial që mund të zhvillohet. Komuna e Tetovës në
këtë drejtim është në gjendje të ndërmjetësoj dhe të bëhet pjesëmarrës aktiv gjatë veprimit për
shfrytëzimin e mjeteve që janë në dispozicion të Republikës së Maqedonisë si mjete të mundshme
finansiare. Këto fonde kanë forma të ndryshme dhe u përkasin donatorve të ndryshëm. Masat dhe
grantet më të popullarizuar janë ato nga IPA programet, por poashtu nivel të lartë mundësish japin
edhe donacionet e Kombeve të bashkuara si për shembull UNDP, pastaj gratet e shteteve
ambasadat e të cilave janë aktive në Rpublikën e Maqedonisë, të Bankës botërore dheka të
institucioneve të tjera financiare.
Ndërsa, kur është fjala për zhvillimin e turizmit rural, në dispozicion janë fondet vendore
(përmes Ministrisë së bujqësisë, pylltarisë dhe ujrave), siç janë mjetet nga IPARD programi. Arsye
kyesore për shfrytëzimin aq të vogël të mjeteve nga këto linja, është stërvitja e pamjaftueshme,
ndërsa kur flasim për IPARD Programin, duhet të përmendet edhe elementi i ndërlikuar i
dokumenteve të duhura përcjellëse.
Faktor kufizues për këtë janë mungesa e dokumenteve të planifikimit urbanistik për vendet e
pabanuara, shërbimi i shtrenjtë i përgatitjes së ndryshimit të dokumentacionit të planit, dëshmitë
për të drejtën pronësore, e drejta për hipotekën e objekteve dhe të ngjashme. Nga ana tjetër,
megjithatë duhet të përmendet se te popullata vendore ka inicijativa për ngritjen e kapaciteteve
vendësëse si dhe për përmbajtje të tjera që mund të ndikojnë në zhvillimin e ekonomisë rurale.
Ky sektor në komunë nuk është i zhvilluar sa duhet meqë ka një hapësirë të çelë e të hapur
për të vepruar. Komuna ndërmerr inicijativë për aktivitete trajnimi dhe ndihëmon gjatë aplikimeve
për të cilat nuk janë shfrytëzuar sa duhet mundesitë në drejtim të zhvillinit të turizmit. Një linjë e
përhershme e shtimit të interesimit është i pranishëm edhe te Programet e bashkëpunimit
ndërkufitar me Shqipërinë fqinje dhe me Kosovën, ku përfshihen masat për përmirësimin e klimës së
përgjithshme për bashkëpunim në sktorin e turizmit, përmes inicijativave "të zbutura" siç janë:
aktivitetet promovuese me botimin e materialeve, zhvillimin e dokumentacioneve të
patjetërsueshme, aftësimet dhe ushtrimet e specijalizuara, shenjimi i pistave për këmbësorë dhe

38
pistave për biçikleta, hartëvëniet e viseve dhe lokaliteteve, ndërtimit të shtëpive përkujtimore dhe të
ngjashme. Më së shpeshti si praqitës-konkurues dhe shfrytëzues të mjeteve paraqiten shoqatat
qytetare nga sektori civil të cilat edhe lozin rol të rëndësishëm për ndërmarrjet e veta pozitive drejtë
shkëmbimeve të përvojave dhe bashkëpunimeve me organizata të ngjashme nga të dyja vendet
fqinje.

3.6. Resurset receptive (pritëse)

Resurset apo burimet pranuese paraqesin një ndër faktorët më domethënës në zhvillimin e turizmit.
Këto burime me vlerat e tyre mundësojnë qëndrim më të voitshëm të turistëve gjatë vizitave të tyre.
Në këtë grup bëjnë pjesë kapacitetet për akomodim me vëllimin dhe strukturën e tyre, apo thënë
më mirë, me cilësinë e shërbimeve, pastaj hapësira e mirërregulluar në funksion të vizitës dhe
qëndrimit turistik, pajisja me elemente përmbajtësore të cilët janë në këtë funksion, pranueshmëria
e turistëve nga ana e shërbidhënësve dhe popullësisë pranuese dhe hapja e regjionit ndaj
informatikës si faktor i cili mundëson shfrytëzimin e lirshëm e të lehtë të resurseve pranuese dhe
promovimi i potencialeve turistike që i kanë.

3.6.1 Kapacitetet për akomodim

Kapacitetet për akomodim në këto suaza të faktorëve pranues janë shumë të rëndësishëm sepse
këto sipas vëllimit janë përcakëtues i mundësisë për tʼi pranuar turistët, ndërsa sipas cilësive të
shërbimeve mundësojnë përzgjedhje të paraqitjes në tregun turistik me çka klientët turistikë kur
kanë përpara këto shërbime janë në gjendje që tʼi joshin e kënaqin kërkesat e tyre.
Kapacitetet për akomodim në turizëm kanë domethënie të dyfishtë. Nga njëra anë ato janë faktorët
pranues më domethënës për zhvillimin e turizmit kurse në anën tjetër janë tregues apo paraqitës i
nivelit zhvillimor.
Komuna e Tetovës shquhet si karakteristike me pjesëmarrjen relativisht të lartë për njësi vendosjeje
në suazat planit regjional të Pollogut. Analiza e të dhënave për kapacitetet vedosëse ka të bëjë me
objektet hotelire-restorantore dhe shtretërit me vëllimin e tyre si dhe qasja në to dhe në fund
pjesëmarrja e komunës në strukturën e Republikës së Maqedonisë. Kjo strukturë është paraqitur në
vështrimin tabelar nr.4:
Tabela nr.4- Vëllimi i kapaciteteve për akomodim i shprehur përmes numrit të shtretërve dhe të dhomave
Numri i Pjesëmarrja në Numri i Pjesëmarrja Numri i Pjesëmarrja
objekteve RM shprehur në dhomave në RM shtretërve në RM
për % shprehur në shprehur në
akomodim % %

Tetovë 19 3,91 394 2,42 989 2,19

Burimi: Regjistrimi i hotelieri-restorantorisë, 2008, Enti shtetëror i statistikës të RM

39
 Sipas regjistrimit të fundit të njësive për akomodim hotelire-restorantore në Republikën e
Maqedonisë në komunën e Tetovës janë vërtetuar të dhënat prej 19 objektesh për akomodim.
Bëhet fjalë për vëllim modest sepse pjesëmarrja është me vetëm se 3,91% të komunës. Numri i
dhomave është është 394 ose pjesëmarrje me vetëm se 2,42%, kurse numri i shtretërve është 989
ose pjesëmarrje prej 2,19 %. Që të mund këto të dhëna të krahasohen me ato të komunave të tjera
në planin regjional të Pollogut, për të cilat është kryer evidentimi, ne u përcakëtuam për analizë e
cila i trajton parametrat e dhënë në tabelën nr. 5 dhe grafikonet 1, 2 dhe 3:

Tabela nr. 5- kapacitetet për akomodim, nëpër komuna

Numri i Pjesëmarrja Pjesëmarrj Numri i Pjesëmarr Pjesëmarrj Numri i Pjesëmarrja Pjesëmarrj
objekteve në RM a në dhomav ja në RM a në shtretër në RM a në
hoteliere shprehur në regjion në e shprehur regjion ve shprehur në regjion në
% % në % shprehur % %
në %
Bogovina 2 0,41 3,45 17 0,1 1,5 26 0,06 0,79
Gostivari 9 1,85 15,5 116 0,71 10,17 205 0,45 6,23
Zhelina 1 0,21 3,72 8 0,05 0,7 16 0,04 0,49
Mavrova 27 5,56 46,55 606 3,72 53,11 2054 4,55 62,43
dhe
Rostusha
Tetova 19 3,91 32,76 394 2,42 34,53 989 2,19 30,06
Regjioni i 58 11,93 100 11,41 4,4 100 3290 4,76 100
planifikuar i
Pollogut
Republika e 486 100 - 25952 100 - 69097 100 -
Maqedonisë
Burimi: Regjistrimi i hotelieri-restorantorisë, viti 2008, Enti shtetëror i statistikës të RM - së

Grafiku nr. 1 – Pasqyra e shprehur në përqindje e numërit të objekteve hotelierike nëpër komunat e planit
regjional të Pollogut dhe në Republikën e Maqedonisë

40
Grafiku nr. 2 – Përqasje e shprehur në përqindje e numrit të dhomave për vendosje nëpër komunat e
planit regjional të Pollogut dhe në Republikën e Maqedonisë

Grafiku nr. 3 – Përqasje e shprehur në përqindje e numrit të shtretërve nëpër komunat e planit
regjional të Pollogut dhe në Republikën e Maqedonisë

Nga vështrimi tabelar nr. 5 dhe grafikonëve nr. 1, 2 dhe 3 shihet se Komuna e Tetovës renditet në
vendin e dytë sipas numrit te objekteve hoteliere-retsorantore në planin regjional të Pollogut. Kjo,
pra, komuna e Tetovës ka numër më të madh të objekteve hoteliere-resatorantore krahasuar me
Gostivarin, Bogovinën dhe Zhelinën, ndërsa mbetet pas Mavrovës dhe Rostushës. Numër më të
madh të kapaciteteve për akomodim ka komuna e Mavrovës dhe ajo e Rostushës që kanë 27, sosh.
Kjo në RM merr pjesë me 5,56 %, ndërsa Tetova ka 19 objekte, apo 3,91%. Pas Mavrovës dhe
Rostushës Komuna e Tetovës mbetet prapa edhe kur është fjala për dhoma (606 ose 3,725) dhe
numri i shtretërve (2054 ose 4,55%). Kjo pozitë që e ka Tetova është në disharmoni e shpërpjesëtim
me potencialet poseduese e tërheqëse, prandaj të drejton te krijimi i qasjes strategjike i cili do të
mundësoj ballansim të këtij çekuilibri dhe përmirësim të dukshëm të këtyre marrëdhënieve. Tetova,
në këtë drejtim, duhet të ketë rol udhëheqës në regjion.

41
 Në komunë duhet të strukturohet vendosja hotelire në nivelin më të lartë sepse kjo mungon
në ofertën turistike, duhet të përparohen duke u shtuar vendosjet në motel-vendosje dhe veçmas të
shquhen caktimi lokacioneve të kampim-aktiviteteve dhe të aktiviteteve të tjera në hapësira të çelta.

3.6.2 Kapacitetet për shërbime në haje dhe pije

Kapacitetet për shërbime në haje dhe pije janë interpretuar sipas Regjistrimit të objekteve
hotelierike dhe restoranteve, të kryer në vitin 2008, dhe ky regjistrim është regjistrimi i fundit i
realizuar.
Tabela nr. 6- Kapacitetet hotelierike dhe restoranteve sipas komunave në regjionin e planifikur në
Pollog në bazë te Regjistrimit në hotelieri në vitin 2008.

Numri i objekteve Pjesëmarrja në RM Numri i karriga- Pjesëmarrja në RM

hoteliere shprehur në % ulëseve shprehur në %

Bogovina 151 3,19 5577 2,9

Bërvenica 29 0,61 924 0,48
Vrapçisht 107 2,26 1267 0,66
Gostivari 244 5,15 11235 5,84
Zhelina 73 1,54 2564 1,33
Jugonovca 25 0,53 1154 0,6
Mavrova dhe
29 0,61 891 0,46
Rostusha
Tearca 34 0,72 1578 0,82
Tetova 412 8,69 12379 6,43
Burimi: Regjistrimi i objekteve hotelierike dhe restoranteve viti 2008, ESHS- i RM-së

Nga paraqitja tabelare nr.6 vihet re se numri i objekteve hotelire-restorantore në Komunën e

Tetovës është 412 sosh e që paraqet pjesëmarrje prej 8,69% të kësaj stukture të Republikës së
Maqedonisë. Numri i karriga-ulëseve në objektet hotelire-restorantore është 12.379 që shprehur në
përqindje paraqet pjesëmarrje me 6,43%. Në krahasim me komunat tjera në regjionin e Pollogut
Tetova ka numër më të madh të objekteve hotelire-restorantore dhe kapacitete më të mëdha sips
numërit të karriga-ulëseve. Edhe pjesëmarrja e komunës sipas këtyre parametra në republikën e
Maqedonisë është më e madhja. Tërë kjo i detyrohet suprastrukturës urbane të saj. Pas Tetovës
ngec madje edhe Komuna e Marovëes dhe e Rostushës e cila megjithatë realizon qarkullim turistik
më të lartë në regjionin e planifikuar në Pollog. Gjendje të ngjashme kanë edhe komunat tjera. Ato,
pra komunat tjera, me përjashtim të Gostivarit dukshëm ngecin pas Tetovës edhe sipas numrit të
objekteve hotelire-restorantore edhe sipas numërit të karriga-ulëseve.

42
3.6.3 Rregullimi komunal dhe përgatitja infrastrukturore në funksion të zhvillimit turistik no
komunën e Tetovës
Rregullimi komunal dhe përgatitja infrastrukturore që i përfshinë ujëfurnizimin, mbledhjen dhe
pastrimin e ujrave të zeza, si dhe caktimi i vendeve për lënie-ruajtjen e mbeturinave të forta e që
janë në mvarshmëri të drejtpërdrejt me karakterin e mjedisit jetësor e tërë kjo në funksion të
zhvillimit të turizmit në komunë. Me një fjalë, pa këto komponenta të mbrojtjes së mjedisit jetësor,
thjeshtë nuk ka zhvillim të turizmit. Në këtë drejtim, duhet patjetër të parashikohen gjendjet e
këtyre domeneve.
Furnizimi me ujë dhe turizmi
Ujëfurnizimi paraqet faktorin themelor të standardit jetësor të qytetarëve që nënkupton se
ai, pra ujëfurnizimi, reflektohet si në nivelin e cilësisë së jetës që e kanë popullata pranuese poashtu
edhe ajo që është vizitore në këto vise. Kjo është baza kryesore për përtëritjen dhe ringjalljen e
mjediseve rurale, kuptohet përmes mundësive që i ofron zhvillimi turistik, Po ashtu, përfitim i
rëndësishëm nga ujëfurnizimi paraqitet edhe fakti që dihit se uji është burim pranues themelor i cili
heq në anën e pranueshmërisë së turistëve te viset dhe objektet turistike.
Komuna e Tetovës është e pranishme në projektin i cili përfshinë hartimin e studim-
projekteve siç është Draft programi për ujëfurnizim, ujësjellja, dhe ujëmbledhja e pastrimi i ujërave
të zeza urbane për Aglomeracionin Tetova. Sipas këtij studim-projekti në vitin 2014, vetëm popullata
e Tetovës, Reçicës se Vogël dhe Falishtit është e lidhur qind për qind në rrjetin e ujësjellësit. Kjo do
të thotë se vendbanimet tjera nuk janë pjesë e këtij sistemi. Për vitin 2021 këtu parashihen që edhe
Reçica e Madhe, Pallçishti i Poshtëm, Porroi dhe Xhepçishti, të lidhen në këtë sistem. Zhvillimi i
turizmit, veçmas ky i viseve rurale nënkupton lidhjen sa më të madhe të mundshme në sistemit e
ujësjelljes. Me faktin se qëllimi i zhvillimit të turizmit, sidomos në kontekst të zhvillimit të barabartë
është i drejtuar kah mjediset rurale, kjo mund të nxjerrë propbleme jo vetëm me ujëfurnizimin si
resurs më peshë egzistenciale, por edhe si resurs për shfrytëzimin e potencialeve të tjera në funksion
të zhvillimit të turizmit. Furnizimi me ujë mund të bëhet pengesë serioze në vlerësimin e
potencijaleve turistike që janë të shpërndarë në regjion. Rrjeti i vjetëruar i ujësjellësit dhe
mirëmbajtja e përherëshme dhe e vazhdueshme e cilësisë së ujit, poashtu mund të jetë komponentë
e rrezikshme për zhvillimin e turizmit. Veçanërisht e rëndësishme është sigurimi me ujëfurnizim i
lokaliteteve dhe objekteve të ndertuara rishtas e të cilat janë në pajtueshmëri me zgjidhjet
urbanistike në sferën e ndërtimin e objekteve hotelierike dhe restoranteve.

43
Ujrat e zeza si faktor për mbrojtjen e mjedisit në funksion të zhvillimit të turizmit
Ujëmbledhja dhe pastrimi i ujrave të zeza duhet të merret si element përbërës i
ujëfurnizimit. Kjo gjë mundëson që të realizohet vendimi se uji i ripërgatitur si pjesë e mjedisit
gjendet në funksiontë drejtpërdrejt për zhvillimin e turizmit. Meq, siç dihet, ujëmbledhja dhe
pastrimi i ujrave është problem i vetë furnizimit me ujë.
Furnizimi me ujë, pa ujëmbledhje dhe pastrim të ujrave të zeza, ndikon negativisht në vetë mjedisin
dhe në shëndetin e banorëve, ndërsa ndjeshmëria e turistëve për këtë çështje mund të bëhet faktor
më i rëndësishëm që kufizon ardhjet dhe vizitat. Për këtë shkak, mendojmë se para se tʼi qasemi cilit
do vlerësimi të hapësirës për turizmin, ripërtëritje, rindërtimit dhe rigjallërimit të fenomeneve dhe
raporteve të tjera në Komunën e Tetovës që do kishin qenë në funksion të shtimit të vizitave si dhe
të shfrytëzimit maksimal të resurseve, duhet patjetër, tʼu përqasemi e të ballafaqohemi me procese
të cilat do të sigurojnë kushte optimale për qëndrim dhe për përparimin e kujdesit të shëndetit të
banorëve dhe vizitorëve-mysafirë në viset dhe objektet për turizëm.
Gjendja faktike tregon se përqindja e shfrytëzuesëve të ujit që janë të lidhur me rrjetin e kanalizmit
mbërrin deri 73,96 %. Parashihet që përmirësimet të bëhen në tri faza edhe atë si: Përparësia 1,
Përparësia 2 dhe Përparësia 3. Këto parashikime i përmbajnë këto nivele përfshirjesh:
 96,45 % pas përfundimit të Përparësisë 1. Kjo është masë investuese (ndërtimi i rrjetit të ri
të kanalizimit për lidhje të qindpërqindtë të popullsisë të Reçicës së Madhe, Pallçishit të
Poshtëm, Porojit, Xhepçishtit dhe Falishtit, pjesën e mbetur prej 30 % të popullsisë së
Reçicës së Vogël si dhe kolektori kryesor, Auzi për Pastrimin e Ujrave të Zeza-APUZ).
 100 % pas përfundimit të masave investuese Përparësia 2 (ndërtimi i rrjetit të ri të
kanalizimit për lidhje të qindpërqindtë të popullsise të Kamjanit, Siniçanit, Bogovinës,
Pirokut, Sellarcës së Epërme, Bërvenicës, Sellarcës së Poshtme, Çellopekut, Miletinës dhe
lidhjes me kolektorin kryesor, APUZ).
 100 % pas përfundimit të Përparësisë 3. Kjo paraqet masë investuese (ndërtimi i rrjetit të ri
të kanalizimit për lidhje të qindpërqindtë të popullsise së Zhelinës, Strimnicës, Pallaticës,
Treboshit dhe lidhjes me kolektorin kryesor, APUZ).

Sipas kësaj që u tha më lartë, duket qartë se nuk ekziston përmirësimi i tërësishëm, por se
poashtu është e qartë që është hartuar projekt dokumentacioni që ka karakter strategjik për
përmirësimin i cili do të mundësoj shfrytëzim optimal të kapaciteteve për turizëm sipas këtij
shpjegimi.

44
Përmirësimi a rehabilitimi i mbetjeve të forta
Mbetjet e forta paraqesin njërin prej faktorëve që nuk dalin përjashtë kornizave të
problemeve të mëdha të cilët praqiten kur është fjala për zhvillimin e turizmit. grumbullimi i këtillë
ka domethënie të shumëfishtë. E para, se turistët si vizitorë mund të zbrapsen nëse, gjithandej,
shohin mbetje të forta. E dyta, shumë është me rëndësi kur prezenca e mbetjeve të forta ka
mungesa sanitare dhe kur fsheh rreziqe për shëndetin e vizitorëve dhe të shërbim-dhënësve. Dhe e
treta, që është shumë e rëndësishme, është ajo që dihet se mosprania apo mospasja e mbetjeve të
forta paraqet raport pozitiv kundrejt vlerave turistike.
Analiza e gjengjes tregon se pikërisht mbetjet e forta paraqesin një ndër problemet më të mëdha për
të cilat interesohen para së gjithash banorët e komunës dhe atë në kontekst të përdorimit të
hapësirës por edhe vetë palët e interesuara për turizëm. Janë regjistruar edhe dukuri të deponive të
egra si dhe dukuri kur mbetjet hudhen ku mbërrihet në korniza të pakontrolluara.. Për këtë shkak,
paraqitet domosdoshmëria e përmirësimit e rehabilitimit të cilon do ta udhëheq komuna në mënyrë
që deponia të mos bëhet kokëçarrje për zhvillimin e turizmit. Për këtë Komuna gjenë, fatbardhësisht,
zgjidhje.
Mbetje-hedhurinat e mbledhura nga Komuna e Tetovës lihen në deponinë “Rusino” e kjo deponi nuk
i plotëson standardet dhe e cila gjendet në afërsi të qytetit të Gostivarit. Deponia në Rusino përdoret
për tubimin e mbetje-hedhurinave nga të gjitha komunat e regjionit të Pollogut përveç Komunës së
Gostivarit. Deponia është ngritur e ndërtuar në humnerën e mihjes së dheut argjilor. Komuna
parasheh përmirësim dhe rehabilitim të deponisë “Rusino” në funksion të administrimit të mbarë
me mbetjet e forta andaj kjo gjë do të mundësoj që turizmi tʼi shmang këtë shqetësime. Sipas planit
nacional është paraparë vënia e kushteve themelore sanitare-teknike për grumbullim e lënie të
sigurtë të mbetjeve. Meqë nuk ka reciklim të mbetjeve komuna bën përpjekje që të pranohet edhe
prgram i cili do të kishte qenë në funksion të një qasjeje të këtillë strategjike. Përzgjedhja dhe
seleksionimi i mbetjeve me ndihmën e shtimit të shportave mbledhëse për deponim dhe kantave me
karakter ekologjik me përdorime të llojeve të ndryshme (letër, qelq, etj.) paraqet komponent të
domosdoshëm. Kështu, kjo ndarje duhet të jetë e qartë, e dukshme në hapësirë dhe nuk lejohet që
viset dhe lokalitete për turizëm të mos e kenë këtë përgatitje me kaq rëndësi për zhvillimin e
turizmit.

Tualetet publike
Zhvillimi i turizmit në lokalitete dhe objekte të veçuara kërkon edhe tualete publike. Një
numër i konsiderueshëm i lokaliteteve atraktive përballet me problemin e kësaj sfere. Në komunë
nuk ka një studim të veçantë i cili merret me shqyrtimin e higjienës në hapësirë në bazë të

45
shfrytëzimit turistik. Po ashtu është evidente se në komunë gjatë kohë është i ngritur problemi në
fjalë dhe paraqitet si nevojë imanente për zgjidhje, janë caktuar lokacione, kapacetet e nevojshme
dhe cilësia e tualeteve publike si dhe sanimi i përmbajtjes infrastrukturore.

Pajisja urbane komunale

Gjatë planifikimit të zhvillimit të turizmit në komunë, respektivisht gjatë valorizimit turistik të
hapësirës, është e domosdoshme të kihet kujdes për furnizimin dhe rregullimin. Në komunë nuk ka
dokument me të cilin do të krijoheshin zgjidhje konkrete për rregullim dhe furnizim, që do të
siguronin funksionimin e llojeve të caktuar të turizmit. Pajisja duhet të jetë në lidhshmëri me
diferencimin e produkteve turistike. Gjithashtu nuk është miratuar akt me të cilin do të
implementohej qëndrimi për furnizim dhe dizajnim të sipërfaqeve publike, siç janë parqet, fushat e
lojërave, qendrat e qytetit dhe objekte me rëndësi të veçantë turistike (pikë vëzhgime, shëtitore,
qendra prezantimi etj.), të furnizohen me elemente që do të mundësojnë qëndrim të sigurt e të qetë
si dhe aktivitete përkatëse.
Mungesa e pajisjeve precize të përcaktuara në objekte të pushimit, lojërave shoqërore,
siguria shëndetësore – rekreative, pajisja e vëzhgimit të ambientit për rreth dhe objekte për huazim
të rekuizitave, pajisje për shpëtuesit dhe renxherët e ambienteve malore të malit Sharr. Analiza ka
dëshmuar se një numër i madh i këtyre elementeve përmbajtësore të domosdoshme në ambientet
turistike mungojnë apo janë të dimensionuara në mënyrë jopërkatëse.

SWOT – ANALIZË E BURIMEVE RECEPTIVE

PËRPARËSITË MANGËSITË MUNDËSITË KËRCËNIMET

- ekzistimi i kapaciteteve - vëllimi modest i - Rritje e cilësisë së - mungesa e përfshirjes
të ndërtuara kapaciteteve shërbimeve nëpërmjet në rrjetin zinxhiror të
akomoduese akomoduese zbatimit të standardeve hoteleve dhe
ndërkombëtare restoranteve
- aplikimi i ndërkombëtare
ekostandardeve

- sigurimi i kushteve për

ndërtimin e kapaciteteve
akomoduese
- përfaqësimi i - përfshirje e - oferta diverzive
kapaciteteve të ushqimit pamjaftueshme e gastronomike
dhe pijeve kuzhinës tradicionale në
ofertë
- infrastruktura - ndërrueshmëri e - realizimi i plotë i - mjete investuese të
pamjaftueshme e strategjisë së paraparë limituara
sistemeve të furnizimit
me ujë dhe sanimit të
ujërave të zeza në
mjediset rurale dhe

46
 lokalitetet turistike
- rregullimi dhe furnizimi - mungesa e qendrës për - përpunimi i studimit të - probleme
komunal riciklimin dhe sanimin e fizibilitetit për ndërkomunale për
mbeturinave menaxhimin e mbetjeve integrime në menaxhimin
me mbetjet
-problemi me mbetjet e - përpunimi i studimit të
forta fizibilitetit për dizajnimin
- mungesa e zgjidhjeve dhe furnizimin e
konkrete për furnizim sipërfaqeve publike tek
dhe rregullim që do të lokalitetet turistike
sigurojnë funksionimin e
llojeve të caktuara të
turizmit

4. BURRIMET NJERËZORE DHE MBËSHTETJA SOCIALE E TURIZMIT

Turzimi në komunën e Tetovës si potencial i dukshëm zhvillimor duhet të mbështetet tek

burimet njerëzore dhe përkrahja sociale. Kjo buron që këtu sepse aktivitetet kreative të turizmit,
zhvillimin i proceseve punuese në masë të madhe nuk mund të realizohen pa pjesëmarrjen e
aftësive, afiniteteve dhe shkathtësive njerëzore. Veçmas është e rëndësishme të konstatohet se
turizmi hap ambiente punësimi dhe mbi këtë bazë shfaqet si kategori funksionale, ekonomike dhe
sociale. Duke pasur parasysh se turizmi paraqet veprimtari specifike tek i cili ekziston një komunikim
dinamik ndërmjet ofruesve të shërbimeve dhe shfrytëzuesve të tyre, lidhshmëria e tyre e ndërsjellë
dhe sinergjia, komponenta sociale ka një rëndësi thelbësore. Prandaj, burimet njerëzore në komunë
duhet të vihen në kontestin e përkrahjes sociale të turizmit. Pa mbështetje sociale turizmi do të ishte
një veprimtari me mungesë të zhvillimit optimal.

4.1. Burimet njerëzore

Tetova është komuna që në fushën e turizmit dhe hotelerisë ka nevojë për angazhimin së
fuqisë punëtore profesionale në të gjitha drejtimet dhe nivelet. Ekzistimi i burimeve përkatëse
njerëzore është imperativ për ofertën cilësore turistike. Nuk mjafton vetëm të disponohet me vlera
natyrore e kulturore turistike por duhet të ketë edhe profesionistë që do kenë mundësi ato t’i
plasojnë në mënyrë përkatëse, kurse në fushën e hotelerisë t’i manifestojnë vlerat e tyre kulturore
dhe profesionale. Në komunë si karakteristikë pozitive mund të merret funksionimi i arsimimit të
mesëm dhe sipëror në këtë fushë. Mbi bazën e interesit që ekziston për regjistrimin në drejtime
përkatëse profesionale, mund të konstatohet se bëhet fjalë për një përkushtim të gjeneratave të
reja për marrëdhënie aktive ndaj këtyre profesioneve.

47
Institucionet e arsimimit sipëror në Tetovë arsimojnë kuadër kompetent. Në fakultetin ekonomik të
Universitetit shtetëror funksionon edhe drejtimi i turizmit, duke mundësuar shkollimin e kuadrove
të niveleve më të larta. Kuadrot mund të kyçen në proceset e punës në fushën e ekonomisë,
drejtësisë dhe administrimit të biznesit, drejtime këto të pranishme jo vetëm në universitetin
shtetëror por edhe në Universitetin e Evropës juglindore.
Në kuadër të shkollës së mesme komunale “Mosha Pijade” funksionon drejtimi katërvjeçar hotelier –
turistik me profil të arsimuar të teknikëve hotelier – turistik. Këto kuadro janë të përgatitur që
menjëherë pas përfundimit të shkollimit të kyçen në proceset punuese apo ta vazhdojnë shkollimin
e tyre sipëror.
Ekziston një vlerësim i përgjithshëm se ka bazë solide për prodhimin e kuadrove profesionistë që
mund t’i përgjigjen sfidave bashkëkohore të zhvillimit të turizmit dhe hotelerisë në komunën e
Tetovës. Favore nga këto potenciale ka jo vetëm sektori real por edhe arsimimi dhe kultura sepse
ata mund të kyçen në aktivitete që lidhen me transferimin e përvojave dhe diturive të kuadrove që
nuk janë të këtij profili arsimor.
Është evidente nevoja e pasurimit plotësues të diturive arsimore të fituara nëpërmjet
programeve të ndryshme të trajnimit, stërvitjeve dhe tribunave. Këto aktivitete arsimore jo formale
kanë të bëjnë si me kudrin e ngushtë profesionistë në formë të mësimit të përjetshëm, ashtu edhe
me kuadro që duhet t’i marrin dituritë e para në këtë fushë.
Arsimimi jo formal ka të bëjë vetëm me shërbime servisore poashtu edhe me menaxhim turistik dhe
cilësor të të punësuarve në agjencitë turistike.
Në komunë është shprehur mungesa e animuesve turistikë që i njohin mirë mundësitë për
marrëdhënie kreative të turistëve në kuadër të produkteve turistike si në planin e hotelierisë ashtu
edhe në qëndrimin në ambient të hapur në komunën Tetovës si destinim turistik.
Për të pasur mundësi të caktohet vendi i punësimit në sektorin hotelier-turistik në komunën
e Tetovës, në Rajonin planor dhe marrëdhënie të ndërsjella të komunave në këtë kuadër, është bërë
një analizë krahasuese që është shfaqur në tabelën nr.7:

Tabela nr. 7 – Numri i të punësuarve në kapacitetet hoteliere në Rajonin planifikues të Pollogut

Të punësuar në hotelieri, sipas komunave, sipas regjistrimit të hotelerisë , 2008

Hapësira Numri I të punësuarve Pjesëmarrja në rajon ( %)

Bogovinjë 254 9,50

Bërvenicë 56 2,09
Vrapçisht 227 8,49
Gostivar 635 23,75

48
 Zhelinë 227 8,49
Jegunovcë 46 1,72
Mavrovë dhe Rostushë 44 1,64
Tearcë 75 2,80
Tetovë 1.109 41,48
Gjithsejtë 2.673 100,00
Burimi :Enti Statistikor shtetëror, www.stat.gov.mk

Grafiku nr. 4 – Raporti në përqindje i numrit të të punësuarve në kapacitetet hoteliere në rajonin planifikues të Pollogut

Nga pasyra tabelare nr.7 dhe grafiku nr.4 mund të vërehet se Tetova ka rol prirës sipas punësimit në
sektorin hotelier turistik në rajonin e Pollogut. Numri i përgjithshëm i të punësuarve sipas regjistrimit
të vitit 1908 është 1.109 që paraqet pjesëmarrje prej 41,48% në punësimin e përgjithshëm të këtij
sektori në rajon. Vijojnë Gostivari, Bogovina dhe Vrapçishti që regjistrojnë pjesëmarrje të
papërfillshme të punësimit në këtë sektor krahasuar me komunat tjera. Megjithatë, ata mbeten pas
komunës së Tetovës.
Për të pasur mundësi të shihet niveli i punësimit në objekte hoteliere është e nevojshme të
krahasohen pjesëmarrjet në Republikën e Maqedonisë. Ato janë dhënë në tabelën nr.8.
Tabela nr.8 Vëllimi i punësimit dhe objektet hoteliere në Tetovë dhe pjesëmarrja e tyre në Republikën
e Maqedonisë.

Numri i të punësuarve Pjesëmarrja Numri i objekteve Pjesëmarrja në RM %

në RM % hoteliere
1109 6,84 412 8,69
Burimi:Enti shtetëror i statistikave, www.stat.gov.mk

49
 Në komunën e Tetovës numri i përgjithshëm i të punësuarve në gjithsej 412 kapacitete
hoteliere është 1.109 të punësuar sipas regjistrimit të realizuar në vitin 2008 (Enti shtetëror i
statistikës i RM, viti 2016). Kjo paraqet pjesëmarrje prej 6,84% në Republikën e Maqedonisë.
Pjesëmarrja e objekteve hoteliere në Republikën e Maqedonisë është 8,69%., kjo dëshmon se
punësimi ngel prapa pjesëmarrjes së objekteve hoteliere në komunë në nivelin shtetëror. Mund të
konstatohet se ekziston hapësirë për rritjen e punësimit në këtë sektor, me çka do të arrihet niveli i
pjesëmarrjes së objekteve hoteliere në Republikën e Maqedonisë. Rritja e nivelit të punësimit do të
kontribuojë në përmirësimin e cilësisë së shërbimeve, sepse punësimi paraqet faktor të
rëndësishëm që do ta kushtëzojë vëllimin e kapaciteteve akomoduese, vizitat turistike dhe
qëndrimet.

4.2. Mbështetja sociale

Mbështetja sociale paraqet faktorë të rëndësishëm në sferën receptive të komunës së
Tetovës. Ajo paraqet faktorë të rëndësishëm në zhvillimin e turizmit duke pasur parasysh se
mospërkrahja e vizitave turistike do ta orientonte komunën drejtë një pozite inferiore.
Karakteristikë e hapësirës tetovare është prania e tradicionalizmit në aspektin e marrëdhënieve
sociale ndërmjet ofruesve të shërbimeve dhe pranuesve të shërbimeve. Kjo nënkupton se janë të
pranishme në segmente të caktuara averzione ndaj turistëve, sepse ata mund t’i ç’regullojnë ato
marrëdhënie. Në popullatë mjaft dobët është e shprehur përgatitja e përfitimeve nga ofrimi i
shërbimeve për qira dhe forma të tjera të akomodimit vendor. Kjo veçmas është e pranishme tek
mjediset fshatare.
Tradita në komunën e Tetovës është e shprehur me mikpritje, por kjo nuk ka karakter të
mjaftueshëm me të cilin do të kontribuohej në rritjen e buxhetit familjar. Ky fakt i tradicionalizmit
në mikpritje paraqet potencialin evident të orientuar kah trajtimi pozitiv i turizmit dhe turistëve si
dhe aktivizimi veçmas i popullsisë femërore.
Në këtë kuptim në komunë nuk janë të shprehura bollshëm mundësitë në formë tribunash,
stërvitjesh, trajnimesh dhe punëtorive apo të fushatave, me të cilat do të veprohej në ngritjen e
vetëdijes mbi përparësitë e aktiviteteve të tilla dhe në kontestin e ç’rënjosjes së dukurive
paragjykuese. Kjo do të çonte drejtë promovimit të mikpritjes si kategori e njohur gjatë paraqitjes në
tregjet turistike dhe vlerë e shprehur si kategori sociale.

SWOT Analiza e burimeve njerëzore dhe mbështjetjes sociale të turizmit

PËRPARËSITË MANGËSITË MUNDËSITË KËRCËNIMET

- ekzistimi i institucioneve - përfaqësimi i ulët i - edukimi shtesë dhe - interesimi i dobët për
arsimore të mesme dhe kuadrit profesional rikualifikimi i kuadrit trajnime të tilla në fushën

50
sipërore në fushën e
turizmit dhe hotelerisë
- ekipimi kadrovik i
menaxhimit të
aktiviteteve punuese në
turizëm
- stërvitje për
udhërrëfyes turistik,
shoqërues, animues dhe
menaxher të agjencive
turistike
- pjesëmarrje e lartë e
punësimit në hotelieri në
nivelin raonal
-mikpritja e popullatës
- ofrimi i bursave për e turizmit dhe hotelerisë
- mungesa e qendrës së kuadro nga ana e sektorit
arsimimit joformal në të biznesit
turizëm dhe hotelieri
- lidhshmëria e dobët - lidhshmëria me - përfaqësimi i dobët i
ndërmjet agjencive turoperator qendrave për aktivitete
turistike dhe ofruesve të ndërkombëtar trajnimi
drejtpërdrejtë të
shërbimeve hoteliere
- plasmani i dobët i - realizimi i trajnimeve
kuadrove të trajnuar të nga institucionet e larta
këtij profili arsimore
- qëndrimi pas punësimit - rritje e vëllimit të - pagat e ulta në turizëm
në këtë sektor në nivel të njësive hoteliere - dhe hotelieri
RM turistike
- tradicionalizmi në - aktivitete për ngritjen e
marrëdhëniet sociale vetëdijes së popullatës
për të mirat që sjell
turizmi dhe hoteleria

5. ANALIZA E INDIKATORËVE ZHVILLIMOR

Indikatorët zhvillimor të turizmit në komunën e Tetovës e përfshin vëllimin dhe dinamikën e

qëndrimit dhe të vizitave, konsumimit, karakteristikat cilësore të prodhimeve turistike, netët e
realizuara, kapacitetet vendosësh, punësimi dhe shpërndarja e të hyrave nga turizmi. Indikatorët
zhvillimor do të analizohen me qëllim që të vërtetohen gjendjet në këtë sferë dhe të paramendohen
përmirësime të cilat çojnë kah zhvillimi i turizmit. Raporti në mes netëve të realizuara dhe vizitave na
mundëson që ta shikojmë dinamikën e qëndrimit mesatar në komunë.

Grafiku nr. 5 – Indikatorët zhvillimor

51
5.1. Vizitueshmëria
Vizitueshmëria është indikatori kryesor i zhvillimit. Ai mundëson që të shikohen
karakteristikat e segmentit të veçantë nga qarkullimi i turizmit në kuptimin kualitativ dhe të
përcaktohen edhe ndryshohen vlerat e padëshiruara. Në bazë të këtyre treguesve duhet të
dimensionohen përmirësimet e mundshme të cilat do të prezantohen si zgjidhje cilësore.
Karakteristikat e vizitueshmërisë të turistëve të huaj janë të ilustruara në atë mënyrë e cila është e
prezantuar përmes treguesve të posaçëm.
Në tabelën vijues nr. 9 dhe grafikun nr. 6 e është dhëne vëllimi, struktura dhe dinamika e vizitave
turistike 10 vitet e fundit.

Tabela nr. 9 – Vëllim, dinamika dhe struktura e vizitave turistike në komunën e Tetovës në
periudhën 2006-2015

Numri i Indeksi Indeksi

Indeksi Numri i
Viti turistëve bazë Gjithsejtë bazë
bazë 2006 turistëve të huaj
vendas 2006 2006
2006 2.672 100,00 4.849 100,00 7.521 100,00
2007 2.082 78,00 4.251 88,00 6.333 84,00
2008 2.279 85,00 6.717 139,00 8.996 119,00
2009 4.321 162,00 3.997 82,00 8.318 111,00
2010 3.728 140,00 3.607 74,00 7.335 98,00
2011 2.882 107,00 2.407 50,00 5.289 70,00
2012 3.091 116,00 2.009 41,00 5.100 68,00
2013 3.112 116,00 3.310 68,00 6.422 85,00
2014 3.306 124,00 3.298 68,00 6.604 88,00
2015 4.038 151,00 3.858 80,00 7.896 105,00
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake
Grafiku nr. 6 Pasqyra grafike e dinamikës së vizitave të turistëve të huaj dhe vendas në komunën e
Tetovës në periudhën 2006-2015

52
 Nga pasqyra tabelore dhe grafike mundet të shihet një jo stabilitet i theksuar në pikëpamje
në vizitueshmërisë turistike. Gjegjësisht, duke e ndjekur periudhën dhjetëvjeçare në zhvillimit është
e qartë se numri i përgjithshëm i turistëve në vitin e parë të analizuar në raport me bazën e 2006
vjen deri te zvogëlimi. Dy vitet e ardhshme vërehet një rritje e ndjeshme. Në periudhën prej vitit
2010-2014 indkesi tregon zvogëlim deri në 2015, Kjo gjendje na udhëzon në raportin jo stabil kah
segmentimi i tregut turistik dhe shfrytëzimin e përfitimeve të cilat qëndrojnë në dispozicion.
Posaçërisht kjo ka të bëjë me turistët e huaj. Tek ata kemi zvogëlim të theksuar në vizitueshmërinë
në kontinuitet me përjashtim të vitit 2008 kur është shënuar rënie. Niveli më i ulët i vizitave është
shënuar në 2001 dhe 2012 kur vizitat nga ana e turistëve të huaj ishin përgjysmuar ( Indeks 50.00
dhe indeks 49.00) Zvogëlimi në raport me vitin bazë kemi vazhdimësi deri në vitin e fundit të
analizuar (2015). Për dallim nga qarkullimi turistëve të huaj, qarkullimi nga turizmi vendas shënon
rritje të ndjeshme. Përjashtim m bën viti 2007 dhe 2008. Në vitet tjera deri në vitin e fundit kemi
realizim e cila është më e madhe se nga baza 2006. Kjo duhet të theksojë trend pozitiv sepse ai nuk
arriti të realizohet në nivel të Maqedonisë.
Për këtë konkludojmë se nevojitet vazhdimësia e domosdoshme në rritjen e vizitueshmërisë
turistike të vendit kurse vizitueshmërisë e huaja ose nga jashtë duhet të avancohen. Avancimi
duhet të jetë në drejtim të grumbullimit të ofertave turistike dhe të përcaktohen zonat emotive
gjatë përfaqësimit në tregun turistik. Që të mundemi të dallojmë vendin në komunën e Tetovës në
Republikën e Maqedonisë regjioni plano në pikëpamje të ardhjeve të realizuara turistike është bërë
analizë krahasuese. Ajo është dhënë në tabelën nr. 10 dhe grafikun nr. 7.

Tabela nr 10 - Dinamika e pjesëmarrjes në përqindje të vizitave turistike në komunën e Tetovës në raport me

numrin e vizitorëve në Republikën e Maqedonisë dhe rajonit planifikues të Pollogut në mijëra për periudhën
nga 2006-2015.

Hapësira dhe Viti

pjesëmarrja 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Komuna e
7,52 6,33 9,00 8,32 7,34 5,29 5,10 6,42 6,60 7,90
Tetovës
Republika e
499,47 536,21 605,32 587,77 586,24 647,56 663,63 701,79 735,65 816,06
Maqedonisë
% e pjesëmarrjes
së komunës së
1,50 1,18 1,49 1,42 1,25 0,82 0,77 0,91 0,89 0,97
Tetovës në nivel
nacional
Rajoni i Pollogut 21,90 17,19 19,15 31,60 31,83 29,15 29,90 30,82 29,14 30,20
% e pjesëmarrjes
së komunës së
34,33 36,83 47,00 26,33 23,06 18,15 17,05 20,83 22,65 26,16
Tetovës në nivel
nacional
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

53
 Grafiku nr. 7 – Paraqitja grafike e dinamikës së pjesëmarrjes në përqindje të vizitave të realizuara
turistike në komunën e Tetovës, në nivel rajonal dhe në nivel nacional për periudhën nga 2006-2015.

Duke e ndjekur dinamikën e pjesëmarrjes eventuale të vizitave në komunën e Tetovës në

raport me Republikën e Maqedonisë, dhe rajonin e Pollogut mundet të konstatojmë se ajo në masë
të madhe kondicionin me karakteristikat e përcaktuara në këtë aspekt. Pra, komuna e Tetovës në
në vitin 2006 në qarkullimin turistik në Maqedoni, ka marrë pjesë me 1.5 % Karakteristike është se
pjesëmarrja modeste në periudhën në vijim në mënyrë permanente po zvogëlohet që në vitin e
fundit të analizës (2015) të shënojë nivelin më të ulët. Sa i përket deri te pjesëmarrja e komunës së
Tetovës në kornizat regjionale, e pranishme është jo-stabile. Në tre vitet e para të analizuara
vërehet një rënie e theksuar që në periudhën tjetër nga viti 2009 deri në 2012 erdhi deri tek
zvogëlimi i theksuar i pjesëmarrjes . Në periudhën prej 2013-2015 ekziston tendenca e rritjes së
vizitave megjithatë nuk është arritur niveli deri në vitin 2006 respektivisht niveli më i lartë i realizuar
në vitin 2008. Kjo na çon në përdorimin evident të gjendjes kah përmirësimi me çka do të ndalohet
tendenca e zvogëlimit të pjesëmarrjes në komunën e Tetovës në nivel shtetëror, kurse në nivelin
regjional duhet të sigurohet stabilitet në rritjen e vizitueshmërisë dhe pjesëmarrjes.

5.2. Qëndrimi
Karakteristikat e netëve të realizuara kanë të bëjnë me pranimin e ofertës turistike nga ana e
turistëve nga pikëpamja e cilësisë së shërbimeve të cilat merren në komunën e Tetovës. Në tabelën
në vijim nr. 11 dhe grafika nr. 8 është dhënë vëllimi, struktura dhe dinamika e netëve të realizuara
në dhjetë vitet e fundit.

54
 Tabela nr 11 – Vëllimi, dinamika dhe struktura e bujtjeve në komunën e Tetovës në periudhën nga
2006-2015.

Bujtjet e
Bujtjet e Indeksi Indeksi
realizuara nga Indeksi bazë
Viti realizuara nga bazë Gjithsejtë bazë
turistët 2006
turistët e huaj 2006 2006
vendas
2006 6.118 100,00 8.425 100,00 14.543 100,00
2007 4.615 75,00 7.937 94,00 12.552 86,00
2008 4.706 77,00 9.775 116,00 14.481 99,00
2009 9.389 153,00 7.523 89,00 16.912 116,00
2010 8.652 141,00 6.390 76,00 15.042 103,00
2011 7.096 116,00 5.026 60,00 12.122 83,00
2012 7.923 130,00 3.707 44,00 11.630 80,00
2013 7.751 127,00 7.827 93,00 15.578 107,00
2014 7.452 122,00 5.918 70,00 13.370 92,00
2015 8.139 133,00 9.006 107,00 17.145 118,00
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

Grafiku nr. 8 – Paraqitja grafike e dinamikës së bujtjeve të realizuara nga turistë vendas dhe të huaj
në komunën e Tetovës në periudhën 2006-2015.

Qëndrimi i realizuar në masë të madhe kondicionin me vizitat. Pra, numri i përgjithshëm të netëve të
realizuara ka shënuar jostabilitet në raport me vitin bazë 2006. Edhe në këtë pikëpamje periudha e
zvogëlimit po zëvendësohet me rritje. Kjo ve1anërisht ka të bëjë me qëndrimin e turistëve të huaj.
Niveli më i ulët është shënuar në vitin 2011-2012. Edhe e gjithë periudha dhjetëvjeçare është
karakteristike për nga realizimi modest. Rritje e vetme është shënuar vetëm në vitin 2008 dhe në
vitin 2015. Tek turistët vendas, kundrejt këtij konstatimi, pas rënies së shënuar në 2007 dhe në 2008
vjen deri te rritja evidente e cila ndiqet nëpër gjithë periudhën deri në 2015. Këta tregues na flasin

55
 se është e domosdoshme përmbajtja e qëndrimit të përgjigjet në kërkesën e jashtme. Kështu do të
ruhet rritja në vitin 2015 si kontinuitet për periudhën e caktuar strategjike. Që të mund ta
përcaktojmë relevanten në dinamikën e qëndrimit të turistëve në komunën e Tetovës nevojitet që të
shqyrtohet edhe pjesëmarrja e këtyre treguesve në netët e realizuara në Republikën e Maqedonisë
dhe Rajonin Planor të Pollogut. Këta tregues janë dhënë në tabelën nr. 12 grafika nr. 9.
Tabela nr. 12 – Dinamika e pjesëmarrjes në përqindje të bujtjeve të realizuara në komunën e Tetovës
në raport me bujtjet e Republikës së Maqedonisë dhe rajonit planifikues të Pollogut, në mijë për
periudhën nga 2006-2015 .
Hapësira dhe
Gjithsejtë
pjesëmarrja
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Komuna e
14,54 12,55 14,48 16,91 15,04 12,12 11,63 15,58 13,37 17,15
Tetovës
Republika e
Maqedonisë 1.917,4 2.019,7 2.235,5 2.101,6 2.020,2 2.173,0 2.151,6 2.157,1 2.195,8 2.394,2
0 1 2 0 1 3 9 7 8 0
% e pjesëmarrjes
së komunës së
0,75 0,62 0,64 0,80 0,74 0,55 0,54 0,72 0,60 0,71
Tetovës në nivel
nacional
Rajoni i Pollogut 53,82 37,99 45,35 61,15 61,46 54,79 56,06 61,65 54,42 60,57
% e pjesëmarrjes
së komunës së
27,01 33.03 31,92 27,65 24,47 22,12 20,74
Tetovës në nivel 25,27 24,56 28,3
nacional

Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

Grafiku nr. 9 – Paraqitja grafike e dinamikës në përqindje të bujtjeve të realizuara në komunën e Tetovë, në rajon dhe në
nivel nacional, në periudhën 2006-2015.

56
Parametrat për pjesëmarrjen eventuale të netëve të realizuara në komunën e Tetovës në netët e
realizuara në R. Maqedonisë dhe Rajonin Planor të Pollogut tregojnë se komuna e Tetovës ka
pjesëmarrje shumë modeste në nivel shtetëror. Kjo është konzistente në gjithë periudhën e
realizuar. Dinamika e saj shfaq vetëm një shkëputje të vogël të cilat nuk japin rezultate në ndryshme
në drejtim të përmirësimit të gjendjes.
Në kontestin regjional, pjesëmarrja është në nivel prej 25-33 %. Dinamika zhvillimore tregon se
shmangiet ose largimet relativisht janë të vogla dhe e ndjekin dinamikën në Rajonin e Pollogut. Nëse
krahasohen këta tregues sipas viteve dallojmë se ekziston hapësirë për avancim të vizitave turistike
sepse resurset që i posedon komuna lejojnë krijimin e produkteve turistike të cilat mundet të ruajnë
interesimin për periudhë më të gjatë. Duke marrë parasysh indikatorët e lartpërmendur për vëllimin
dhe dinamikën e qëndrimit mundet të konstatohet se është e domosdoshme jo vetëm të
përmirësohet oferta turistike e vetë atraktivitetit, por edhe të bëhen përpjekje për përmirësimin e
shërbimeve të cilat do të jenë të pranueshme për klientelën turistike. Dinamika e qëndrimit është e
rëndësishme për qëndrimin e turistëve të huaj. Në këtë kontekst duhet të kemi parasysh edhe
politikën e çmimeve, e cila duhet të jetë e përshtatshme me mundësitë për segmentimin e kërkesës
turistike. Kualiteti adekuat i shërbimeve po ashtu është parakusht kryesor në përshpejtimin e
dinamikës së qëndrimit në komunën e Tetovës

5.3 Qëndrimi mesatar i turistëve dhe dinamika e tyre në komunën e Tetovës

Qëndrimi mesatar i turistëve në komunën e Tetovës na e shpreh nivelin e interesi të vizitorëve kah
përmbajta e ofertës turistike. Analiza tregon se në cilën masë turistët i pranojnë kushtet të cilat
ofrohen në komunën e Tetovës. Pasi është e nevojshme ky parametër që të ndiqet në kontekst të
vizitueshmërisë dhe qëndrimit në tabelën nr. 13 dhe grafika nr. 10 janë dhënë koha dhe dinamika e
qëndrimit mesatar për periudhën e analizuar dhjetëvjeçare.

Tabela nr 13 – Vëllimi dhe dinamika e qëndrimit mesatar të turistëve në komunën e Tetovës në

periudhën 2006-2015
Në ditë
Viti Qëndrimi mesatar i Qëndrimi mesatar i Qëndrimi mesatar i
turistëve vendas turistëve të huaj numrit të
përgjithshëm
2006 2,29 1,74 1,93
2007 2,22 1,87 1,98
2008 2,06 1,46 1,61
2009 2,17 1,88 2,03

57
 2010 2,32 1,77 2,05
2011 2,46 2,09 2,30
2012 2,56 1,85 2,28
2013 2,49 2,36 2,43
2014 2,25 1,79 2,03
2015 2,02 2,33 2,17
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

Grafiku nr. 10 – Paraqitja grafike e dinamikës së qëndrimit mesatar të turistëve vendas dhe të huaj
në komunën e Tetovës në periudhën 2006-2015.

Nga treguesit në tabelën nr 13. Dhe grafika nr. 10 mundet të shihet se qëndrimi mesatar i numrit të
përgjithshëm i turistëve shënon rritje relative. Kjo tendencë është e pranishme deri në vitin 2013,
kur është arritur qëndrimi mesatar prej 2.43 ditë. Të njëjtin vit qëndrimi mesatar në Maqedoni ka
arritur në 3.7 ditë që tregon në ngecje relative të qëndrimit të realizuar në Tetovë, por për këtë
shkak në raport me qëndrimin mesatar në rajonin e Pollogut i cili arrin në 2 ditë është më i gjatë në
komunë ( Enti Shtetëror për Statistikë në R.M. makstat baza, 2016). Kjo flet se komuna në kuadër të
rajonit të Pollogut ka pozitë të mirë e cila mundet të avancohet. Këta raporte janë ruajtur edhe në
vitin e fundit të analizuar.
Jostabiliteti i dalluar në qëndrimin mesatar është hasur si tek turistët vendas po ashtu edhe tek ata
të huaj. Tek turistët vendas niveli më i lartë i qëndrimit mesatar është hasur në vitin 2012 (2.56 ditë)
kurse te turistët e huaj në 2013 (2.36) dhe 2015 (2.33 ditë). Këta indikator na mundëson të
konstatojmë se ekziston hapësirë për rritjen e qëndrimi mesatar të ditëve me çka do të rritej edhe
konsumi turistik.
Treguesi se qëndrimi mesatar tek turistët e huaj po ritet në vitin e fundit dhe e tejkalon qëndrimin
mesatar të turistëve të huaj në Maqedoni (2.13 ditë) dhe rajonin e Pollogut ( 2 ditë) na çon në atë që
të marrim hapa pozitiv prej të cilëve mundemi të presim rritje të mëtutjeshme të qëndrimit mesatar

58
të turistëve të huaj. Tek turistët vendas qëndrimi mesatar në 2015 (2.02 ditë) ngelet prapa qëndrimit
të realizuar në Republikën e Maqedonisë (4.1 ditë). Kjo flet se është e nevojshme që në këtë plan të
ndërmerren aktivitete të cilat do ta përmirësojnë këtë konjukturë

6. SEZONALITETI

Sezonalitetin si njërin nga problemet më të mëdha në turizëm do të përcaktojmë përmes

analizës së serive kohore në periudhë prej vitit 2006-2015 te turistët vendor dhe ata të huaj në
komunë. Këto parametra janë dhënë në tabelën nr. 14.
Tabela nr. 14- Seria kohore e vizitave të turistëve vendas dhe të huaj në Tetovë sipas muajve dhe
viteve
Viti Struktu Jan Shku Mar Prill Maj Qesh Kor Gus Sht Tet Nen dhj
ra rt s or r ht at t et
Vendas 682 469 391 65 106 31 148 264 345 38 56 77
Të huaj 744 724 658 332 198 216 338 460 434 227 235 272
2006
Gjithse 1426 1193 104 397 304 247 486 724 779 265 291 349
jtë 9
Vendas 153 306 192 77 399 249 96 158 80 221 124 180
Të huaj 381 380 371 276 362 312 258 245 276 342 324 650
2007
Gjithse 534 686 563 353 761 561 354 403 356 563 448 830
jtë
Vendas 746 284 159 113 198 181 177 129 59 74 54 105
Të huaj 872 493 365 324 454 185 431 331 200 199 158 426
2008
Gjithse 1618 777 524 437 652 366 608 460 259 273 212 531
jtë
Vendas 735 643 294 118 512 427 467 130 356 271 129 209
Të huaj 644 459 451 209 347 336 280 178 233 187 249 426
2009
Gjithse 1379 1102 745 327 859 763 747 308 589 458 378 635
jtë
2010 Vendas 929 668 515 107 400 90 182 144 50 257 146 240
Të huaj 480 358 358 250 340 255 434 259 200 241 218 214

59
 Gjithse 1409 1026 873 357 740 345 616 403 250 498 364 454
jtë
Vendas 530 318 291 188 232 188 206 92 152 109 176 136
Të huaj 645 752 248 99 313 123 162 94 56 154 45 186
2011
Gjithse 1175 1070 539 287 545 311 368 186 208 263 221 322
jtë
Vendas 304 318 263 122 160 170 155 71 106 90 125 125
Të huaj 760 676 254 114 151 213 214 166 113 150 52 197
2012
Gjithse 1064 994 517 236 311 383 369 237 219 240 177 322
jtë
Vendas 631 467 551 122 171 228 197 216 141 192 156 238
Të huaj 667 714 525 52 52 65 81 122 72 325 135 302
2013
Gjithse 1298 1181 107 174 223 293 278 338 213 517 291 540
jtë 6
Vendas 536 636 216 177 246 173 266 318 135 154 163 279
Të huaj 808 505 288 195 140 89 230 222 136 107 117 469
2014
Gjithse 1344 1141 504 372 386 262 496 540 271 261 280 748
jtë
Vendas 869 853 676 369 210 295 388 215 157 218 186 192
Të huaj 800 719 499 377 143 205 214 234 183 103 198 363
2015
Gjithse 1669 1572 117 746 353 500 602 449 340 321 384 555
jtë 5

Vendas 611, 496, 354 145 263 203, 228 173, 158 162 131 178

Vlera 5 2 ,8 ,8 ,4 2 ,2 7 ,1 ,4 ,5 ,1

mesat Të huaj 680, 401 222 199, 264 231, 190 203 173 350
are 1 578 ,7 ,8 250 9 ,2 1 ,3 ,5 ,1 ,5

Gjithse 1291 1074 756 368 513 403, 492 404, 348 365 304 528
jtë ,6 ,2 ,5 ,6 ,4 1 ,4 8 ,4 ,9 ,6 ,6
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

60
Grafiku nr. 11 - Dinamika e sezonalitetit të numrit të turistëve vendor dhe atyre të huaj në komunën
e Tetovës në periudhën prej vitit 2006-2015 г

Nga të dhënat e pasqyrës tabelare nr. 14 dhe grafikut nr. 11. mund të konstatohet se në komunën e
Tetovës sezonaliteti është më i theksuar dhe me koncentrim më të madh në periudhën dimërore
muajt dhjetor-mars. Kjo na çon kah përfundimi se rol dominant të karakterit sezonal ka turizmi
dimëror. Nuk kanë ndonjë dallim të madh të raporteve të sezonalitetit të turistëve vendor dhe atij
të turistëve të huaj. Sipas kësaj na imponohet fakti se është më se e nevojshme të avancohet
vizitueshmëria në periudhat jashtë sezonit me forma të aktiviteteve rekreative në Malin Sharr në
verë dhe me përmbajtje të ndryshme kulturore gjatë tërë vitit me theks të posaçëm në muajt e
pranverës dhe vjeshtës. Si forma të mundshme të këtij veprimi mund të jenë oferta e organizimit të
kongreseve, manifestimeve të panaireve, eventeve kulturore, sportive dhe rekreative me përmbajtje
argëtuese.

7. KONSUMI TURISTIK

Konsumi turistik paraqet një indikator i cili në masë të madhe e përcakton GDP në këtë
sektor. Në bazë të të dhënave të marra nga WTTC (Travel & Tourism Economic Impact 2016,
Macedonia) u konfirmua se pjesëmarrja e turizmit në Republikën e Maqedonisë në GDP e
përgjithshëm sillet 1,5 % respektivisht 144.647.000 dollarë amerikan. Konsumi mesatar turistik në

61
Republikën e Maqedonisë është 67 dollarë amerikan. Duke marrë parasysh këtë vlerë mundemi ta
paraqesim konsumin turistik përmes tabelës nr. 15.

Tabela nr. 15 – Vëllimi dhe dinamika e të ardhurave mesatare sipas konsumit mesatar në komunën e
Tetovës
Viti Të ardhurat e Indeksi bazë
realizuara nga 2006
qarkullimi
turistik
2006 974.381 100,00
2007 840.984 86,30
2008 970.227 99,57
2009 1.133.104 116,29
2010 1.007.814 103,43
2011 812.174 83,35
2012 779.210 79,96
2013 1.043.726 107,11
2014 895.790 91,93
2015 1.148.715 117,89
Burim :МАК-STAT baza e të dhënave, ESSH i RM-së,përllogaritjet vetanake

Nga pasqyra tabelore dhe grafike shihet se konsumi turistik e përcjell vizitueshmërinë turistike dhe
qëndrimin turistik. Nga të dhënat e tabelës mund të shihet se ka një gjendje jo të qëndrueshme në
të ardhurat e realizuara në raport me vitin bazë 2006 dhe 2010, kur realizohen të ardhura më të
larta. Në vitin 2011 dhe 2012 kemi përsëri një zvogëlim, deri në nivelin më të ulët. Ngritje hetohet në
vitin 2013, ndërkaq ulje në vitin 2013. Të ardhura më të larta paraqiten në vitin e fundit të analizës
kur ato janë 1.148.715 dollarë amerikan.
Paqëndrueshmëria që është prezent në realizimin e të ardhurave mund të evitohet përmes
planifikimit të tyre. Ndërmarrja e masave përmirësuese të shërbimeve duhet të sigurojë që rritja e
vitit 2015 të vazhdojë dhe në periudhën strategjike pesëvjeçare. Intervenimi i shtetit, në aspekt të
subvencionimit të sjelljes së turistëve të huaj, reflekton rritjen e konsumit turistik të kësaj kategorie.
Kjo duhet të jetë një ndër masat e cila duhet të shfrytëzohet në sigurimin e rritjes në kontinuitet të
të ardhurave nga turizmi në komunë.

8. KARAKTESTIKAT CILËSORE TË PRODUKTEVE TURISTIKE

Cilësia e produkteve turistike paraqet komponentën më të rëndësishme në plasmanin e

ofertës turistike. Duke parë gjendjen në komunën e Tetovës, mund të konstatohet se numri më i
madh i paketave turistike ka karakter inisiativ dhe ka të bëjë me ofertën e cila gjendet jashtë

62
komunës së Tetovës dhe Republikës së Maqedonisë. Më së shpeshti këto janë paketa turistike për
qëndrim turistik në Shqipëri, Bullgari, Turqi, Greqi, Mal të Zi dhe Kroaci.
Në bazë të subvencionimit të qarkullimit të turistëve të huaj vitet e fundit u rrit në masë të
konsiderueshme vizitueshmëria në Maqedoni si destinacion targetues në hartën botërore turistike,
Një numër i madh i agjencive turistike nga vendi në programet e veta e kanë edhe komunën
e Tetovës si pjesë e turneve në Maqedoni, rajon dhe Ballkan. Programet për vizitë në Maqedoni më
së shumti përmbajnë vizita të dy, tre apo më tepër vendeve, lokaliteteve dhe objekteve. Programet e
tilla rëndom kanë qëllim vizitat e disa qyteteve kurse bujtjet realizohen në Ohër apo Shkup. Komuna
e Tetovës gjendet në mes të këtyre destinacioneve në Maqedoni. Në Tetovë më shpesh vizitohen
Teqeja Bektashiane Arabati Baba dhe Xhamia e Larme si dhe bëhen turne panoramike nëpër qytet.
Vizitorë më në numër janë turistët turk të cilët më së shumti turne qarkuese në rajonin e Ballkanit.
Subvencioni për turistët e tillë është 15 Euro për turist të ardhur. Agjencitë turistike, të cilat në
produktet e veta turistike kanë përfshirë edhe vizitat në komunën e Tetovës si pjesë e përmbajtjeve
programore janë: Generalturist, Karaci Tours Balkan dhe Atlas Corporation. Subvencioni varet nga
lloji i mjetit të udhëtimit por kryesisht për turnet qarkuese ai është siç thamë 15 Euro për turist të
ardhur.
(Agjencia për promocion dhe mbështetje të turizmit në Republikën e Maqedonisë, Sektori për
subvencionim, 2016).
Ky zhvillim në aktivitetin e agjencive turistike ka karakteristika pozitive dhe i njëjti mund të
nxit edhe agjencitë tjera turistike nga sfera e turizmit pranues apo të a.q. turizëm receptiv të kyçen
në këtë proces. Analiza na tregon se nga momenti i subvencionimit të vizitave të turistëve të huaj ka
ndikim në qasjen e problemit pasi që tani kemi dy lloje të paketave turistike. Njëri ka të bëjë me
elementet e ofertës turistike të cilët janë prezent në komunën e Tetovës dhe rajonit, kurse tjetri ka
të bëjë me turnet që janë të lidhura me vendet jashtë Republikës së Maqedonisë dhe rajonit të
Ballkanit, dhe në këto turne vizitat e Tetovës gjejnë vendin e vet.
Duke pasur parasysh se paqëndrueshmëria e pranishme në tregun turistik, sidomos për turistët e
huaj, ku nuk ka arritur nivelin në periudhën 2006-2008, është e nevojshme për t'iu qasur mënyrë më
të organizuar në promovimin dhe shpërndarjen e produkteve turistike në tregut e huaj turistik. Është
e rëndësishme të kryhet segmentimi i klientelës turistike gjë që mundëson përmbushjen më të plotë
të kërkesave të turistëve.
Rritja e numrit të turistëve vendor tregon se ka një interes në rritje për të qëndruar në
Tetovë, si një destinacion, që do të thotë se vëmendje duhet të orientohet kah krijimi i produkteve
turistike të destinuara për turistët vendor. Analiza në këtë fushë tregon se numri i këtyre produkteve
të krijuara turistike është mjaft i vogël.

63
 9. TREGJET PRIORITARE TURISTIKE

Përcaktimi i tregjeve turistike prioritare është një qasje e qëndrueshme në avancimin e

plasmanit të produkteve turistike. Që të mund të përcaktohen këto prioritete është e nevojshme të
përcaktohen zonat emitive si bazë për trajtimin e konceptit të marketingut. Zonat emitive
pparaqesin pjesë hapësinore të karakterit kombëtar dhe ndërkombëtar nga vijnë turistët në
komunën e Tetovës dhe në rajonin e Pollogut.
Përcaktimi i zonave të brendshme emitive në kuadër të Republikës së Maqedonisë, nxitet nga
karakteristikat gravitacionale të mjediseve në të cilat numri i banorëve është relativisht i madh. Zona
bazike emitive është Shkupi, një qytet me popullsi më të madhe në shtet, kjo popullatë ka aspirata të
larta për aktivitete dimërore-rekreative dhe përmbajtje kulturore. Gostivari mund të trajtohet si
zonë emitve bazuar në afërsinë e drejtpërdrejtë me Tetovën si hapësirë kah gravitohet. Zona e tretë
është Kumanova. Tetova me burimet e saj turistike, veçanërisht në brezin malor është destinacioni
më i afërt i kumanovarëve. Edhe ambientet e tjera të mëdha urbane paraqesin gjithashtu zona
potenciale emitive që duhet të trajtohen me aktivitetet promovuese dhe të hulumtimit të tregut.
Për sa i përket zonave ndërkombëtare emitive duhet konstatuar së nevojitet monitorim i qarkullimit
turistik në komunën e Tetovës. Rezultatet e fituara duhet të ofrojnë këto tregues. Duke pasur
parasysh se turistët e huaj janë regjistruar në zonat receptive, andaj dhe analizat do të trajtohen në
mënyrën e duhur. Zonat emitive janë marrë në bazë të analizës së frekuentimit të turistëve të huaj
nga vendi i origjinës në periudhën 2006-2015. Duke patur parasysh faktin se zonat emitive u takojnë
atyre vendeve nga të cilat janë realizuar qarkullime më të mëdhaja turistike dhe nga të njejtat
tradicionalisht vijnë turistë në komunën e Tetovës, analiza do të përfshijë pikërisht lëvizjet e këtyre
pjesëve hapësinore. Zonat emituese janë të lidhura me frekuentimin më të madh të turistëve të huaj
në Tetovë, fushëveprimi i të cilave është paraqitur në tabelën e mëposhtme nr. 16.

Tabela nr. 16 – Vëllimi i turistëve të huaj sipas vendit nga vijnë ata në periudhën 2006-2015 si bazë e
përcaktimit të zonave emitove për Tetovën
Vendi nga vijnë Viti
200 200 200 20 20 201 201 201
2006 2013
7 8 9 10 11 2 4 5
Austri 53 38 40 62 96 33 29 30 38 88
Shqipëri 132 118 63 35
1099
1 3 756 3 8 334 513 631 737
Belgjikë 11 18 3 14 11 17 16 19 15 40
Bjellorusi 0 0 7 16 2 0 0 0 0 0

64
Bosnjë dhe Hercegovinë 65 79 21 64 58 19 39 30 17 76
Bullgari 14 10
238
169 153 100 8 5 71 80 151 175
Britani e Madhe 49 32 94 31 31 18 32 45 101 161
Gjermani 19 14
171
164 203 224 3 5 94 138 122 271
Greqi 97 26 49 86 73 44 22 34 39 36
Danimarkë 19 16 13 25 21 24 12 27 43 83
Estoni 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
Irlandë 4 0 11 7 4 5 5 19 10 8
Islandë 5 0 0 0 0 0 0 4 2 4
Itali 12
79
93 99 70 5 99 112 124 107 151
Qiproja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Kosova* 60 60 147
0
0 0 0 5 2 487 1145 718 4
Litania 0 0 0 0 0 0 2 0 3 2
Lituania 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0
Luksemburgu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Malta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Norvegjia 21 28 28 31 58 19 10 13 24 13
Polonia 32 23 23 10 21 37 30 51 43 89
Portugalia 3 2 0 0 5 3 1 3 1 2
Rumania 40 25 42 21 39 12 10 37 26 8
Federata Ruse 5 2 0 2 17 17 16 17 17 5
Sllovakia 9 13 8 30 12 38 16 10 26 23
Sllovenia 15 10
267
170 123 155 7 5 115 108 113 73
Serbia 38 29
0
0 626 297 0 3 164 235 327 244
Turqia 33 12
142
154 314 276 7 0 145 212 248 229
Ukraina 5 4 4 0 14 4 0 2 14 8
Hungaria 13 13 6 33 12 12 14 19 42 33
Finlanda 17 6 7 10 3 11 1 2 0 18
Franca 38 34 87 42 76 37 24 22 13 14
Holanda 26 21 19 38 42 19 12 22 31 51

65
 Kroacia 15
183
66 108 76 1 61 50 46 110 133
Mali i Zi 0 0 12 25 19 23 3 25 13 23
Çekia 64 47 52 32 31 65 8 49 48 57
Zvicra 38 44 40 52 65 76 66 123 86 156
Suedia 13 14 19 19 23 16 19 13 14 31
Spanja 8 11 13 56 31 6 6 19 3 2
Vende të tjera evropiane 122
104
444 917 5 33 63 5 14 19 6
Кanada 1 17 15 7 4 17 6 9 3 8
SHBA 46 31 58 41 43 64 10 37 46 34
Izraeli 2 1 7 13 7 4 1 0 6 8
Japonia 2 0 3 0 0 0 1 0 2 0
Kina 0 0 0 0 2 1 0 0 0 5
Republika e Koresë 0 0 0 0 1 3 0 0 2 0
Vende të tjera aziatike 0 0 0 0 11 16 16 9 7 23
Australia 4 6 5 3 0 6 3 3 9 7
Zelanda e RE 2 0 0 0 0 0 0 1 1 4
Vende të tjera nga Oqeania 86 14 26 48 0 0 0 0 0 0
Burimi:Ent Statistikor shtetëror,
www.stat.gov.mk
Grafiku nr. 12 –Dinamika e turistëve të huaj sipas vendit nga ata vijën në komunën e Tetovës në periudhën
2006-2015

66
 Nga pasqyra tabelare nr. 16 dhe grafiku nr. 12 shihet se ekziston një strukturë e ndryshme e
frekuentimit turistik në periudhën dhjetëvjeçare që është analizuar. Në bazë të frekuentimit mund të
krijojmë një formë ciklike të zonave emitive turistike me prioritet. Zona më e rëndësishme mbulon
vendet e Gadishullit Ballkanik. Zona e dytë është zona e Evropës Perëndimore dhe Evropës
Qendrore, dhe zona e tretë përbëhet nga vendet jo-Europiane.
Në kuadër të zonës së parë emitive e cila përfshin vendet e Gadishullit Ballkanik si tregje
prioritare rradhitja bëhet sipas volumit të frekuentimit të turistëve në bazë të evidencave sipas
viteve: Kosova, Shqipëria, Serbia dhe Turqia. Kosova si tregu turistik më i eksponuar përshkak se
regjistron një qarkullim më dinamik. Kjo do të thotë që paraqet një treg dominues i turizmit. Një
qarkullim të lartë turistik arrijnë edhe turistët nga Shqipëria, kështu që dhe ky treg është etabluar si
një prej tregjeve të rëndësishme turistike. Serbia si treg emitiv zë pozitën e tretë. Numri i turistëve
nga ky vend regjistron disa luhatje gjë që tregon se duhet të punohet në drejtim të stabilitetit të
frekuentimit nga ky treg. Gjatë paraqitjes në këto tregje turistike duhet të bëhet segmentim i
klientelës turistike bazuar në karakteristikat demografike dhe mundësitë ekonomike. Në këtë drejtim
afërsia e zonave të vendeve fqinje nga të cilat vijnë turistët mundëson çmime të përballueshme të
shërbimeve turistike. Gjithashtu është karakteristike përqendrimi i lartë i popullsisë në këto zona
emitive. Mundësia e ndarjes së segmenteve të klientelës turistike sipas moshës dhe arsimit lejon që
të mund të konstatohet se ka kushte për organizimin e udhëtimeve për nxënës dhe qëndrimin e tyre
në natyrë si dhe organizimin e shkollave me përmbajtje praktike. Oferta duhet të përfshijë
programe edukative dhe rekreative. Është gjithashtu e rëndësishme të vihen në pah aspiratat për
vizitimin e objekteve sakrale, objekte këto të përshtatshme për klientelën turistike nga vendet që
kanë nivelin më të lartë të tendencave gravitacionale. Gjatë paraqitjes në këto tregje turistike është
e nevojshme të merret parasysh që produktet turistike të jenë të dizajnuara me përmbajtje të
përshtatshme për turistë të këtyre hapësirave.
Turqia është një treg relativisht i ri turistik që përkon me faktin se ajo përfaqëson një treg të
ri turistik për zhvillimin e turizmit të përgjithshëm në vend. Ky depërtim në këtë zonë është i
rëndësishëm sepse në përgjithësi Turqia edhe për nga numri banorëve edhe për nga rritja
ekonomike paraqet një zonë të vlefshme emitive turistike.
Vlen të përmendet se Bullgaria si një treg turistik ka stagnuar. Por fakti që konsumatorët turistik nga
ky vend janë relativisht të lëvizshëm, tregon për një ngritje të statusit dhe respektit për këtë treg
turistik, dhe nevojën e krijimit të produkteve turistike të veçanta dhe plasimin e tyre në këtë shtet.
Diferencimi i zonës emitive që mbulon Evropën Perëndimore dhe atë Qendrore mundëson
përcaktimin e tregjeve turistike që karakterizohen me një shkallë të lartë të lëvizshmërisë, fuqisë
relativisht të lartë të blerjes dhe prirjen për turizmin aktiv, me përmbajtje që mund të ofrohen gjatë

67
gjithë vitit. Kësisoj, ata paraqesin klientelë të favorshme turistike e cila mundëson reduktimin e
sezonalitetit.
Si tregje prioritare në këtë zonë radhiten në bazë të vëllimit frekuentimit sipas viteve janë evidentuar
dhe veçuar; Sllovenia, Zvicra dhe Austria nga Evropa Qendrore, Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar
nga Evropa Perëndimore. Vlen të përmendet se Sllovenia si një treg turistik është shumë interesant,
nga vet fakti që ajo zotëron burime të ngjashme në fushën e turizmit malor dhe hapësira sikur Mali
Sharr. Është më se e qartë se, interesimi i turistëve nga ky treg për të vizituar destinacione turistike
në komunën e Tetovës në 5 vitet e fundit është reduktuar dukshëm, andaj duhet të tentohet që të
përfitohet sërish ky treg i rëndësishëm turistik.
Ardhja e vizitorëve gjermanë është stabile dhe kjo shprehet përmes vëllimit të
vazhdueshëm ku nuk shihen luhatje të mëdha. Prandaj, ky treg ka prioritet të lartë brenda zonës
emitive, më pas vijnë turistët nga Britania e Madhe. Këto tregje kanë karakteristika të ngjashme gjë
që ofron mundësi për plasimin e produktit me përmbajtje përkatëse. Interesi i tregut të Mbretërisë
së Bashkuar ka një rritje dinamik. Duke pasur parasysh se bëhet fjalë për një treg që ka performancë
në gjithë botën, paraqitja në këtë treg, do të sjellë rezultate pozitive, në frekuentimin dhe strukturën
e përgjithshme të qarkullimit turistik.
Vendet jo-Evropiane, edhe pse kanë karakteristikat difuzive-fizike si zona emitive turistike, janë
interesante për zhvillimin e turizmit në komunën e Tetovës. Në vija të përgjithshme përsëri SHBA
imponohet si treg prioritar. Dominimi i SHBA-ve si treg prioritar, buron jo vetëm nga fakti se i
përket grupit të shumicës së vendeve të zhvilluara, por edhe nga fakti se në SHBA janë rezident apo
me qëndrim të përkohshëm një numër i konsiderueshëm i njerëzve me origjinë nga Pollogut. Ky
segment realizon qëndrim turistik në bazë vizitave dhe qëndrimit tek të afërtit dhe miqtë e tyre dhe
rekruton klientelë turistike e cila është në Shtetet e Bashkuara. Prandaj është e nevojshme që gjatë
paraqitjeve në tregun turistik të shkohet me programe që do të ketë një dimension të intimitetit mes
vizitorëve dhe ofruesve të shërbimeve gjatë trajtimit të produkteve turistike. Ata mund të jenë edhe
promotorë të vlerave turistike të Tetovës. Ky model mund të funksionojë përmes shoqatave të cilat
gjenden në diasporë.
Vendet e tjera aktualisht kanë iniciativa modeste të pjesëmarrjes në tregun turistik.
Megjithatë duhet të kihet parasysh se tregjet të tilla si Kina, tregon një prirje të përgjithshme të
mobilitetit në mbarë botën. Kjo tendencë duhet të shfrytëzohet në drejtim të përfshirjes së Tetovës
si pjesë e destinacioneve turistike në Maqedoni, që janë një komponent i turneve qarkuese, në këtë
segment të tregut.

68
 10. MISIONI DHE VIZIONI

Komuna e Tetovës në kuadër të aktiviteteve të veta turistike sheh një veprimtar e cila
përfshin shumë fusha të zhvillimit shoqëror dhe ekonomik. Po ashtu, zhvillimi i qëndrueshëm i
komunës i cili ka të bëjë me mbrojtjen e ambientit jetësor është në lidhje të ngushtë me krijimin e
politikave turistike në nivel komunal. Angazhimi i saj në këtë drejtim dhe shikimet kah zhvillimi i
ardhshëm kanë një bazë strategjike dhe definohen si vizion dhe mision.

10.1 Vizioni

Komuna e Tetovës deri në vitin 2022 do të jetë një destinacion turistik në të cilin
atraktivitetet e valorizuara turistike mundësojnë të qenurit konkurrent në paraqitjen në tregun
turistik, mbrojtje dhe humanizim të hapësirës dhe një prosperitet ekonomik e social të faktorëve në
veprimtarinë turistike. Në destinacionin turistik respektohen standardet e larta gjatë sistematizimit
dhe kategorizimit të elementeve që përmban oferta turistike.
10.2 Misioni

Turizmi në komunën e Tetovës përcaktohet si veprimtari e cila mundëson zhvillim të

qëndrueshëm, ndërkaq përmes bashkëpunimit të palëve të interesuara paraqet njohje dhe afirmim
si destinacion turistik në suaza vendore dhe ndërkombëtare. Kjo veprimtari është shtytës thelbësor i
proceseve dhe promotor i ofertës turistike.

11. QËLLIMET STRATEGJIKE PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË

KOMUNËN E TETOVËS DERI NË VITIN 2022

Në bazë të analizave të përgjithshme për karakteristikat e zhvillimit të turizmit në komunën

e Tetovës si dhe në bazë të analizës së situatës, indikatorëve zhvillimor dhe analizave SWOT është
përcaktuar qëllimi bazik strategjik dhe qëllimet operative.

Qëllimi bazik strategjik është:

Ngritja e veprimtarisë turistike në komunë në një nivel më të lartë i cili do të gjenerojë afirmim të
komunës si destinacion i dallueshëm në planin vendor dhe ndërkombëtar.

69
 Për arritjen e këtij qërimi strategjik janë definuar qëllim operative në vijim

Qëllimi operativ 1

Shfrytëzimi dhe përmirësimi i marrëdhënieve hapësinore në zhvillimin e turizmit

Komuna e Tetovës ka një pozitë gjeografike e cila duhet të shfrytëzohet në mënyrë të

dyfishtë për zhvillimin e turizmit. Kjo i ndihmon që të shfrytëzohet si vlerë më vete në prizmin e
pranimit të turistëve transitorë por njëherësh të shfrytëzohet si aktivitet operativ për përmirësimin e
ofertës turistike në prizmin e aktiviteteve kontaktuese me komunat fqinje dhe Republikën e Kosovës
në planin ndërkombëtar. Përmes shfrytëzimit polivalent të resurseve komuna duhet të përmirësojë
përmbajtjen e ofertës turistike.
Në aspekt të komunikimit, komuna gjendet përball sfidave, të cilat ajo duhet ti zgjidh në
vazhdë të shfrytëzimit të resurseve të komunikacionit dhe rrethinës së saj. Përmirësimi i tyre do të
jetë një faktor i rëndësishëm i zhvillimit të turizmit. Zhvillimi i turizmit duhet të bëhet në korrelacion
me karakteristikat e infrastrukturës dhe mundësisë së lidhjeve.

Qëllimi operativ 2

Krijimi i imazhit për një destinacion të suksesshëm përmes rritjes së konkurrencës së komunës

Kjo nënkupton marrjen e të gjitha masave të cilat do të mundësojnë që në ofertën turistike

të gjejnë vend jo vetëm atraksionet turistike afirmative, por edhe potencialet e shquara të këtij lloji
në komunë.

Qëllimi operativ 3

Avancimi i resurseve receptive.

Me zbatimin e standardizimeve dhe kategorizimeve dhe proceseve për përcaktimin e

kushteve të lokacioneve të planifikuara do të kontribuohet në rritjen e cilësisë së përmbajtjes
turistike dhe rritjen e të qenurit më konkurrent në tregun turistik.

Qëllimi operativ 4

Avancimi i strukturës organizative dhe përshtatjes së regullativës normative për zhvillimin e

turizmit

Struktura organizative duhet të avancohet me qëllim që të përmirësohen rezultatet e

aktivitetit turistik në komunë. Kjo nënkupton një raport të respektueshëm drejt lehtësimeve të

70
popullatës lokale, përshtatshmërisë organizative në shfrytëzimin e fondeve të ndryshme,
përshtatshmërisë organizative në kuadër të bashkëpunimit ndër-komunal dhe bashkëpunimit
ndërkombëtar, si dhe në pjesëmarrjen aktive në planin organizativ në sferën e veprimtarisë turistike
brenda dhe jashtë komunës.

Qëllimi operativ 5
Përmirësim të shfrytëzimit të dijeve dhe aftësive të burimeve njerëzore dhe avancimin e

Ky qëllim do të realizohet përmes formave të arsimimit permanent, trajnimin e trajnuesve,

nxitjen e popullatës së gjinisë femërore për pjesëmarrje në aktivitetet turistike dhe trajnime speciale
të cilat kanë të bëjnë me përshtatshmërinë e ofertës turistike me kërkesat e kërkuesve të
shërbimeve. Në veçanti është e rëndësishme të ketë qasje të qëndrueshme në veprimtarinë e
ciceronëve dhe animatorëve, si dhe në ngritjen e vetëdijes së popullatës lokale për rëndësinë e
turizmit..

Qëllimi operativ 6
Rritja e qarkullimit turistik dhe konsumit turistik.

Realizimi i këtij qëllimi do të varet nga niveli i angazhimit në sferën e avancimit të

përmbajtjeve të qëndrimit turistik, në veçanti nga aspekti i shkatërrimit të sezonaliteti. Paraqitja më
e denjë në tregun turistik do të sjell deri tek rritja e qarkullimit turistik dhe rritja e konsumit turistik.

12. PLANI AKCIONAL PËR REALIZIMIN E STRATEGJISË NË

PERIUDHËN
2017-2022

Plani akcional bazohet në qëllimet e caktuara operative dhe strategjike të cilat janë të shënuara në
tabelën në vijim. Bazuar në qëllimet e caktuara operative janë dhënë aktivitetet të cilat duhet të
realizohen, bartësit e tyre, hapësira kohore e realizimit dhe kriteret respektivisht indikatorët e
suksesit.

71
Qëllimi operativ 1 - Shfrytëzimi dhe përmirësimi i marrëdhënieve hapësinor për zhvillimin e turizmit

Мasa 1.1. - Korniza Buxheti Kriteret / indikatorët e

Përmirësimi i Aktivitetet Bartësit
kohore (Në Den.) suksesit
rrugëve për
Rishikimi i Elaborat i përgatitur
ardhjen e
elaboratit për
turistëve
sinjalizimin
komunal për qasje Komuna e Tetovës
deri te lokalitetet Rajoni i planifikimit 6 muaj 200.000
turistike komunale të Pollogut
dhe të rrjetit të
komunikacionit 
lokal
 Numri i
Vazhdimi i
takimeve të
aktiviteteve për Komuna e
organizuara
përmirësimin e Tetovës ,Ministria
Në me Ministrinë
infrastrukturës dhe e lidhjeve dhe /
kontinuitet e
pajisjen e komunikacionit të
Komunikacion
komunikacionit RM-së
it dhe lidhjeve
hekurudhor
të RM-së
Përpilim i
Elaborat i përpiluar
elaboratit për
lidhjen e vendeve
rurale dhe
Komuna e Tetovës 6 muaj 100.000
lokaliteteve
turistike me

komunën e
Tetovës
Marrëveshje e
nënshkruar për krijimin
e linjave
Nënshkrim i transportuese të
marrëveshjes për aeroportit Aleksandri i
Komuna e
krijimin e linjave Madh në Shkup mes
Tetovës ,aeroporti
transportuese me 2 muaj 50.000 komunës dhe
„Aleksandri i
aeroportin aeroport
Madh“
Aleksandri i Madh - it(marrëveshja është e
Shkup nevojshme që të
sigurojë një linjë të
drejtpërdrejtë nga
aeroporti për Tetovë)

Rregullimi i
transportit të
udhëtarëve në
Licenca e dhënë për
relacionin Komuna e Tetovës 3 muaj /
relacionin gjegjës
aeroporti
„Aleksandri i
Madh“ - Tetovë

Avancimi i Komuna e Në 100.000 Numrin i takimeve të

marrëveshjeve Tetovës ,Planifikim kontinuitet organizuara dhe i
dypalëshe ndër- i i rajonit të marrëveshjeve të

72
 komunale në nivel Pollogut,
kombëtar dhe kokmunat fqinje nënshkruara
ndërkombëtar në Kosovë

Komuna e
Hulumtim i
Tetovës ,
nevojave të
Institucionet  Hulumtim i
ekzistimit të 6 muaj 200.000
arsimore e kryer
teleferikut Tetovë -
shkencore, sektori
Kodra e Diellit
i biznesit .

Përgatitje të
elaboratit për
pajisje të
Komuna e
lokaliteteve  Elaborat i
Tetovës , sektori i 6 muaj 200.000
turistike me miratuar
biznesit
pajisjet
komunikativo-
informatike

Përgatitje të
Komuna e
hulumtimit për
Tetovës ,
përcaktimin e
Institucionet  Hulumtim i
lokaliteteve të 6 muaj 200.000
arsimore e kryer
kapaciteteve
shkencore, sektori
transitore
i biznesit
receptive

Miratim të  Dokumentaci
zgjidhjeve të on i sjellë i
planifikuara për planit
lokacionet e Komuna e Tetovës 6 muaj / hapësinor dhe
kapaciteteve numri i
transitore ankandeve të
receptive shpallura
Masa 1.2 –
Shfrytëzimi i Përpilim i
kushteve elaboratit për
transitore vendndodhjen e
pikave informative
Komuna e
dhe posterave  Elaborat i
Tetovës , sektori i 6 muaj 200.000
promotiv në miratuar
biznesit
hapësirat
transitore të
komunës së
Tetovës
 Dokumentaci
on i miratuar i
Vendosja e pikave
planit
informative dhe
Komuna e hapësinor ,
posterave 4.000.00
Tetovës , sektori i 18 muaj numri i
reklamues në 0
biznesit ankandeve
komunën e
dhe numri i
Tetovës
pikave dhe
posterave

73
 Inicim të Komuna e  Numri i
bashkëpunimit mes Tetovës , Rajoni i takimeve të
komunal dhe Pollogut , komunat në organizuara
100.000
ndërkombëtar në fqinje në kontinuitet dhe numri i
sferën e ofertës Republikën e kontratave të
turistike Kosovës nënshkruara

Masa 1.3 -
Sektori për zhvillim
Shfrytëzimi i Organizimi i
ekonomik lokal
vlerave të tribunave për  Numri i
dhe zhvillimin dhe në
përbashkëta bashkëpunim 200.000 tribunave të
promovim të kontinuitet
turistike të ndërkomunal të organizuara
turizmit- Tetovë ,
komunës dhe të banorëve
Rajoni i Pollogut
rrethit në ofertën
turistike
 Numri i
takimeve të
Komuna e
Miratimi i organizuara
Tetovës , Rajoni i
programeve për dhe numri i
Pollogut , komunat
paraqitje të 6 muaj 200.000 kontratave të
fqinje në
përbashkët në nënshkruara
Republikën e
tregun turistik dhe
Kosovës
programeve
të miratuara

74
Qëllimi operativ 2 - Krijimi i imazhit të një destinacioni të suksesshëm që arrihet përmes rritjes së
konkurrencës
Мasa 2.1. - Kriteret /
Buxheti
Shfrytëzim Aktivitetet Bartësit Korniza kohore indikatorët e
(Në Den.)
optimal i suksesit
vlerave Sektori për
natyrore dhe Inventarizim i
zhvillim Regjistër i
kulturore trashëgimisë
ekonomik përpiluar i
turistike në kulturore dhe
lokal dhe vlerave turistike
ofertën asaj natyrore për 4 muaj 125 000
zhvillimin dhe për zhvillim të
turistike valorizimin e
promovim të qëndrueshëm
potencialeve
turizmit- 
turistike
Tetovë ,
Sektori për
Planifikim i
zhvillim
rregulluar
ekonomik
hapësinor i
lokal dhe Kalaja e Tetovës
Kalasë së
zhvillimin dhe e rregulluar për
Tetovës për 24 muaj 6.000.000
promovim të piknikë
turizëm pikniku
turizmit- 
sipas modelit
Tetovë , ,
Camlica Hill,
Komuna e
Stamboll , Turqi
Tetovës
Miratimi i
dokumentacioni
t të planit
Miratim i planit
Komuna e hapësinor
për rregullimin e
Tetovës , ( nënkupton
lokaliteteve dhe
sektori i planin e
objekteve që 18 muaj 5.000.000
biznesit, detajuar
paraqesin model
sektori urbanistik për
të ofertës
joqeveritar rregullimin e
turistike
lokalitetve dhe
objekteve
turistike)
Ankand i
shpallur për
furnizimin e
pajisjeve dhe
rekuizitave të
Furnizimi me cilat do të jenë
pajisje dhe Komuna e në funksion të
rekuizita për Tetovës , urbanizimit të
9 muaj 300.000
rregullimin e sektori i hapësirës se
lokaliteteve biznesit paraparë (p.sh.
turistike kënde fëmijësh,
ulëse, pajisje për
gjimnastikë dhe
rekreacion ,hapë
sira për
skejborde, etj.)
Përpilim të një Komuna e 9 muaj 600.000 Plan i përpiluar
plani Tetovës menaxherial (
menaxherial për Komuna përmes
menaxhimin me sektorit të tij

75
 LEG do të
angazhojë
ekspertë të cilët
do të përgatisin
një plan të
këtillë në
trashëgiminë
funksion të
kulturore dhe
zhvillimit të
historike
turizmit përmes
menaxhimit të
qëndrueshëm të
trashëgimisë
kulturore dhe
historike.)
Elaborat i
përgatitur
( nënkupton një
Përgatitjen ose dokument në të
përpilimin e një cilin në mënyrë
elaborati për Komuna e të saktë janë të
sinjalizimin dhe Tetovës , vendosur
6 muaj 200.000
vizualizimin e sektori i vendet ku
lokaliteteve dhe biznesit shënohen
objekteve për objekte e
turizëm turizmit sipas
planit hapësinor
urbanistik të
komunës)
Numri i
Komuna e
Ngritjen e takimeve në
Tetovës ,
iniciativës për Ministrinë për
Ministria për
mbrojtjen e planifikim
planifikim
definuar të 6 muaj 100.000 hapësinor dhe
hapësinor dhe
hapësirave mbrojtje të
mbrojtje të
përreth Kodrës ambientit
ambientit
së Diellit jetësor
jetësor

Miratimin e
dokumentacionit
për rregullimin e Komuna e Dokumentacioni
planifikuar dhe Tetovës , i miratuar i
18 muaj 3.000.000
pajisjen e vendet e planit hapësinor
lokaliteteve për gjuetisë 
gjah për turizmin
gjuetar
Përcaktimi i Komuna e Pikat e
lokaliteteve dhe Tetovës , ndërtuara për
12 muaj 600.000
ndërtimi i pikave sektori i vrojtim
për vrojtim biznesit 
Krijimin e listave Lista e shpallur e
të ndodhive dhe ndodhive si
Komuna e
përkrahjen e tyre dokument i
Tetovës ,
organizative 18 muaj 500.000 veçantë për tërë
sektori
(organizimi i vitin.
joqeveritar
revyve të ( përkrahja do ti
veshjeve jepet sipas

76
 kombëtare
shkallës së
këngëve dhe
rëndësisë me
valleve dhe
përqindje të
folklorit në
shumës së
përgjithësi,
caktuar për
defilimet,
organizimin t
organizimin e
eventeve.
shitjes së
shuma e
produkteve
paraparë do të
tradicionale
mbulont një
ekologjike dhe
pjesë të
specialiteteve
harxhimeve.)
gastronomike

Pranimi i një
sllogani dhe
Krijimin e
Komuna e logoje për
identitetit të 6 muaj 75 000
Tetovës turizmin në
destinacionit
Tetovë


Мasa 2.2.- Krijimi i një baze

Cilësi e të integruar e të
përmirësuar e dhënave për
Baza e krijuar e
ofertës turistët dhe kjo Komuna e Proces
të dhënave
turistike në përmes Tetovës kontinual

tregun turistik hulumtimeve në
kontinuitet të
kërkesës turistike
Sektori për
zhvillim
Ngritjen e një ekonomik Portal i
portali në lokal dhe aktivizuar në
12 muaj 250 000
internet të zhvillimin dhe internet
turizmit . promovim të 
turizmit-
Tetovë ,
Përgatitjen e një
studimi
Komuna e
hulumtues për
Tetovës , Studimi
lloje selektive të
institucionet 6 muaj 200.000 përfunduar
turizmit si
arsimore 
produkte
shkencore
turistike të
komunës
Përgatitjen e një Qeveria e R.
studimi të M-së,
fizibilitetit për Komuna e Shtigjet e
qëndrueshmërin Tetovës , shpallura
ë e projektit me Rajoni 9 muaj 1.845.000 turistike
bërjen e hartave planifikues i tematike
të shtigjeve Pollogut, 
tematike për donatorët e
ecje. huaj

77
 Krijimin e
Komuna e
brendeve të
Tetovës , Numri i
dallueshëm i
Rajoni brendeve të
vlerave natyrore 7
planifikues i 6 muaj vlerave dhe
dhe kulturore, 00.000
Pollogut, produkteve
dhe produkteve
sektori i 
gastronomike
biznesit
lokale
Krijimin e
Programet e
programeve për Komuna e
6 muaj / miratuara
aktivitete Tetovës

promotive
Numri i daljeve
Dalja në panaire Komuna e
24 muaj 1.000.000 në panaire
turistike Tetovës

Komuna e
Përpilimi i
Tetovës , Ciceroni i
ciceronit turistik
Institucionet 9 muaj 400.000 shpallur turistik
Për komunën e
arsimore - 
Мasa 2.3 – Tetovës
shkencore
Aktivitetet
Program i
promotive
miratuar (çdo
vit Sektori i LEG
propozon
ndërkaq, Këshilli
Miratim të i komunës
Komuna e
programit për Në kontinuitet / miraton
Tetovës
mbulim mediatik program për
mbulim
mediatik ku
përfshihen të
gjitha kushtet )

Përgatitje e një
katalogu, Komuna e Numri i
broshurave dhe Tetovës, materialeve
materialeve tjera Institucionet 12 muaj 600.000 promotive të
promotive për arsimore - shpallura
vlerat turistike shkencore 
në komunë
Мasa 2.4. Organizimi i Komuna e 6 muaj 200.000 Numri i
Avancimin e tribunave për Tetovës , tribunave të
zhvillimit të efikasitetin Institucionet organizuara
qëndrueshëm energjetik të arsimore - (Komuna në
dhe mbrojtjen sektorit receptiv shkencore , bashkëpunim
e ambientit banorët lokal me Institucionet
jetësor në arsimore e
funksion të shkencore
turizmit organizon
tribuna me
qëllim të njohjes
së opinionit dhe
përfaqësuesve
të subjekteve të
interesuara për
zhvillimin e

78
 turizmit për
rëndësinë e
efikasiteti
energjetik të
kapaciteteve
hoteliere)
Regjistër i sjellur
( regjistri
paraqet një
dokument i cili
Miratim të
do të
regjistrit të
mundësojë
lokaliteteve
Komuna e shfrytëzim të
ekologjike dhe 9 muaj 600.000
Tetovës qëndrueshëm të
objekteve në
lokaliteteve në
funksion të
funksion të
turizmit
turizmit dhe në
funksion të
mbrojtjes së
tyre)
Organizimin e Komuna e
tribunave për Tetovës , Numri i
dobitë socio- Institucionet tribunave të
6 muaj 200.000
kulturore nga arsimore - organizuara
qasja ekologjike shkencore , 
në turizëm banorët lokal
Mbështetjen e
projekteve për Projektet e
rekonstruim dhe realizuara
adaptim të Ministria e (ky paraqet një
shtëpiave Ekonomisë, 6.000.000 pilit projekt i cili
fshatare Sektori LEG, 24 muaj (30% mjete të do të nxitë
ekzistuese në Komuna e pakthyera) interesimin si
funksion të Tetovës formë e
regjistrimit të praktikës së
subjekteve mirë)
turistike
Projektet e
realizuara
(ky paraqet një
Mbështetje e
Komuna e 6.000.000 pilot projekt i cili
projekteve për
Tetovës , 24 muaj (30% mjete të do të nxitë
zhvillimin e eko-
donatorë pakthyera) interesimin si
turizmit
formë e
praktikës së
mirë)
Ndërtim i pikave Komuna e 36 muaj - Projektet e
panoramike -të Tetovës , realizuara
vrojtimit përgjatë 
rrugës e cila çon
në Kodrën e
Diellit sipas
modelit të
Sauerland-it në

79
Gjermani

80
Qëllimi operativ 3 - Përmirësimi i burimeve receptive
Kriteret /
Korniza Buxheti
Aktivitetet Bartësit indikatorët e
kohore (Në Den.)
suksesit
Miratim i planit
detal urbanistik Dokumentacioni i
me Komuna e miratuar i planit
18 muaj 5.000.000
vendndodhjen e Tetovës hapësinor
kapaciteteve 
hoteliere
Organizimi i
takimeve për
Komuna e
prezantimin e
Tetovës , Numri i takimeve
trendëve
sektori i 6 muaj 200.000 të organizuara
bashkëkohor të
biznesit, 
standardeve në
banorët lokal
Мasa 3.1. - industrinë e
Përmirësim i mikpritjes
ofertës hoteliere Kategorizimi i Komuna e
Numri i
dhe asaj turistike kapaciteteve të Tetovës ,
objekteve të
industrisë së Министерств 12 muaj /
kategorizuara
mikpritjes në о за

ambientet rurale економија
Komuna e
Tetovës ,
Rajoni
Krijimin e rrjeteve
planifikues i
të njësive Rrjeti i krijuar
Pollogut, 6 muaj 200.000
hoteliere dhe të 
sektori i
agjencive turistike
biznesit,
akomodimi
nëpër shtëpi
Komuna e
Organizimi i Tetovës ,
Numri i eventeve
ditëve të sektori i
6 muaj 200.000 të organizuara
gastronomisë me biznesit,

vlera tradicionale sektori
joqeveritar
Realizimi i
projektit për
Qendrat e
hapjen e
Komuna e hapura
qendrave
Tetovës , 20 muaj 2.000.000 informative
informative
Fondet turistike
turistike në

Tetovë dhe në
Kodrën e Diellit
Мasa 3.2 – Aktiviteti investiv Komuna e 9 muaj / Aktivitet e
Përmirësimi i në realizimin e Tetovës ndërmarra
infrastrukturës plotë të investive
ndërtimore dhe strategjisë së 
rregullimit dhe konceptuar për
pajisjeve botore sistemet e
(komunale) ujësjellsit dhe
sanimin e ujërave

81
të zi në vendet
rurale
Përgatitje të një
studimi të Komuna e
Studimi i
fizibilitetit për Tetovës ,
përgatitur i
menaxhimin e Institucionet 9 muaj 600.000
fizibilitetit
mbeturinave në arsimore -

lokalitetet shkencore
turistike
Vendosjen e
pajisjeve për Numri i
seleksionimin e Komuna e rekuizitave të
3 muaj /
mbeturinave në Tetovës vendosura
lokalitetet dhe 
objektet turistike
Organizim i
tribunave për
Komuna e
shpjegimin e Numri i tribunave
Tetovës ,
lidhshmërisë së 6 muaj 200.000 të organizuara
sektori i
turizmit dhe 
biznesit
higjienës
komunale

82
Qëllimi operativ 4 - Përmirësimi i strukturës organizative dhe përshtatja e rregullimit normativ për
zhvillimin e turizmit
Kriteret /
Korniza Buxheti
Aktivitetet Bartësit indikatorët e
kohore (Në Den.)
suksesit
Krijimi i një trupi
këshillëdhënës
për mbështetjen Komuna e Këshill i formuar
12 muaj /
e turizmit në Tetovës për turizëm
sfera të
ndryshme
Organizim i
tribunave lidhur Komuna e
me benefitet Tetovës , Numri i
nga shfrytëzimi i sektori i 6 muaj 200.000 tribunave të
lehtësimeve për biznesit, organizuara
zhvillimin e banorët lokal
Мasa 4.1. - turizmit
Avancim i Organizimi i
strukturës trajnimeve për Komuna e Numri i
organizative të shfrytëzimin e Tetovës , trajnimeve të
turizmit fondeve dhe donatorët, 12 muaj 300.000 organizuara dhe
kyçjen në sektori numri i
partneritetin joqeveritar pjesëmarrësve
publiko privat
Miratim të
planit për
pjesëmarrje në Komuna e
projekte për Tetovës ,
zhvillimin e Rajoni 6 muaj / Plani i miratuar
turizmit në nivel planifikues i
ndërkomunal Pollogut
dhe
ndërkombëtar
Anëtarësim në
Komuna e
asociacionet
Tetovës ,
ndërkombëtare Numri i i
asociacionet 6 muaj 200.000
nga sfera e pjesëmarrësve
ndërkombët
turizmit
are
Мasa 4.2 – Sjellje të Komuna e 9 muaj / Sistematizimi i
Përshtatjen sistematizimeve Tetovës miratuar
normative të të aktiviteteve
regullativës për punues për
zhvillimin e avancimin e
turizmit njësive të
turizmit

83
 Komuna e
Krijimi i një
Tetovës ,
regjistri të
sektori i
ofruesve të Krijimi i një
biznesit, 9 muaj 300.000
shërbimeve dhe regjistri dhe rrjeti
akomodimi
rrjetëzimin e
nëpër shtëpi
tyre
private

84
Qëllimi operativ 5 Avancimi i burimeve njerëzore dhe pranueshmërisë sociale të turizmit
Kriteret /
Korniza Buxheti
Aktivitetet Bartësit indikatorët e
kohore (Në Den.)
suksesit
Organizim i Numri i
trajnimeve dhe trajnimeve të
Komuna e Tetovës ,
riedukimeve si organizuara
institucionet 12 muaj 600.000
dhe dhe numri i
arsimore-shkencore
rikualifikimeve të kandidatëve të
kuadrove trajnuar
Organizimi i
trajnimeve për
Ministria e kulturës,
renovim të Numri i
Sektori për zhvillim
shtëpive me trajnimeve të
ekonomik lokal dhe
Мasa 5.1. - materiale organizuara
zhvillimin dhe 12 muaj 600.000
Përmirësimi i tradicionale në dhe numri i
promovim të
punësimit funksion të kandidatëve të
turizmit- Tetovë,
përmes mbrojtjse së trajnuar
donatorët
shfrytëzimit të trashëgimisë
diturive dhe kulturore
afësive Përgatitja e
projektit për
përfshirje sa më
të madhe të Komuna e Tetovës, Projekti i
9 muaj 615.000
grave nga donatorët realizuar
ambientet rurale
në aktivitetet
turistike

Organizim i Numri i
trajnimeve për trajnimeve të
Komuna e Tetovës,
animatorë dhe organizuara
institucionet 12 muaj 600.000
ciceronë turistik dhe numri i
arsimore-shkencore
lokal dhe të kandidatëve të
specializuar trajnuar

Мasa 5.2 - Organizim i

Avancim i trajnimeve me
Numri i
pranueshmëris karakter Aktivitet
Komuna e Tetovës 615.000 pjesëmarrësve
ë sociale të informativ për kontinual
në trajnime
turizmit dhe aplikim për
afrimin e grante
informatave Organizim i Komuna e Tetovës, 9 muaj 200.000 Numri i
për qytetarët tribunave për sektori tribunave të
ngritjen e joqeveritar,popullat organizuara9
vetëdijes së a lokale pranueshmëria
banorëve për e turizmit dhe
benefitet që vijnë industrisë së
nga turizmi dhe mikpritjes nga
industria e ana e
mikpritjes popullatës
lokale kategori

85
 kjo që dallon
nga aktiviteti
në vazhdim

Organizim i
Sektori për zhvillim Numri i
tribunave për
ekonomik lokal dhe tribunave të
ngritjen e
zhvillimin dhe organizuara
vetëdijes së
promovim të (parapëlqehet
popullatës për
turizmit- Tetovë , 2 muaj 200.000 që minimum
rëndësinë e
Institucionet një herë në vit
vlerave natyrore
arsimoro- të organizohet
dhe trashëgimisë
shkencore, sektori një tribunë)
kulturore që
joqeveritar,
kanë për turizmin
Katër tryeza t ë
Organizimin e
mbajtura (këto
tryezave të
Sektori për zhvillim evente janë në
rrumbullakëta
ekonomik lokal dhe funksion të
për sfidat e
zhvillimin dhe 2 muaj 200.000 ngritjes së
popullatës lokal
promovim të vetëdijes tek
lidhur me
turizmit- Tetovë , , popullata për
zhvillimin e
turizmin e
turizmit
qëndrueshëm)
Katër tryeza t ë
Organizimin e
mbajtura (këto
tryezave të
evente i
rrumbullakëta
targetojnë ata
me institucione
të cilët kanë
dhe partnerë Sektori për zhvillim
benefite
privat lidhur me ekonomik lokal dhe
konkrete nga
realizimin e zhvillimin dhe 2 muaj 200.000
zhvillimi i
qëndrueshmërisë promovim të
qëndrueshëm
së aktiviteteve të turizmit- Tetovë ,
si p.sh.
filluara në sferën
aktivitetet e
e turizmit në
suksesshme
komunën e
biznesore dhe
Tetovës
të ngjashme.)
Përpilim të Komuna e Tetovës ,
Program i
programit për Ministria e Punëve 12 muaj /
miratuar
siguri në turizëm të Brendshme
Organizimin e
tryezave të
rrumbullakëta
Sektori për zhvillim
për pushtetin
ekonomik lokal dhe
lokal për Katër tryeza t ë
zhvillimin dhe 2 muaj 200.000
mbështetje të mbajtura
promovim të
zhvillimit të
turizmit- Tetovë ,
turizmit
alternativ në
komunë

86
Qëllimi operativ 6. Rritja e qarkullimit turistik dhe të konsumit turistik
Buxheti
Korniza Kriteret / indikatorët e
Aktivitetet Bartësit (Në
kohore suksesit
Den.)
Sjellja e
programeve Komuna e
vjetore për Tetovës , Programet e miratuara
6 muaj /
paraqitje në sektori i vjetore
tregje turistike biznesit
me prioritet
Komuna e
Tetovës ,
Masa 6.1. - Organizimin e sektori
Avancimin e eventeve jashtë joqeveritar ,
vizitimit dhe të stinore institucione Numri i eventeve të
qëndrimit në 18 muaj 900.000
(sportive, t organizuara
komunë kulturore, shkencore,
shkencore etj.) kulturore
dhe
sportive

Paraqitjen e
ofertës turistike Komuna e
të komunës në Tetovës dhe
Numri i takimeve të
diasporë sipas amëza e 6 muaj /
organizuara
modelit emigracioni
“udhëtime deri t
tek rrënjët ”

Мasa 6.2 - Mbajtje të

Rritja e mbledhjeve me
konsumit palët e
Komuna e
turistik interesuara,
Tetovës , Numri i mbledhjeve të
komuna,
sektori i Në mbajtura (parapëlqehet që
sektori i 30.000
biznesit, kontinuitet këto mbledhje të mbahen
biznesit, për
sektori minimum dy herë në vit )
përcaktimin e
joqeveritar
politikës së
çmimeve në
komunë
Miratimi i Komuna e 6 muaj 400.000 Program i miratuar
programit për Tetovës , (Suvenirët janë të
mbështetje të sektori ndryshueshme ashtu që
prodhimit të joqeveritar çdo vit duhet të miratohet
suvenirëve program i cili duhet të
autentik turistik mbështetet dhe financohet
nga komuna)

87
 Vendim i sjellë (Këshilli i
komunës së Tetovës duhet
Sjellja e
të miratojë vendim përmes
vendimit për Komuna e
të cilit do të përcaktojë
shpallje të Tetovës ,
bërthamën e artizanatit të
bërthamës së sektori i
3 muaj 100.000 produkteve tradicionale
artizanatit të biznesit,
dhe do të definojë kushtet
produkteve sektori
e funksionimit të tij. Të
tradicionale në joqeveritar
ndahen mjete për
Tetovë
përgatitjen e elaboratit për
një bërthamë tradicionale)

Literatura

1. Zeqir Ramçiloviq, Zhvillimi dhe tiparet moderne të turizmit në rajonin e Pollogut dhe Sharrit,
teza e magjistraturës, viti 2004
2. Raport mbi vlerësimin e kapitalit të DUT- Kodra e Diellit, SHPKP Tetovë, SHA ELEM Shkup,
Instituti i Ekonomisë, Shkup 2007
3. Dushan Jeremiq, Rajonet Turistike në Maqedoni, 1974
4. Dushan Krivokapiq, Mali Sharr – Paraqitje turistiko-gjeografike e peisazhit dhe
popullatës ,1969
5. Strategjia rinore lokale e komunës së Tetovës 2011-2015, Tetovë, R. e Maqedonisë, 2010
6. Marinoski, N., Kartolinë turistike (1998).
7. Marinoski, N., Gjeografija turistike e Republikës së Maqedonisë (2001),
8. Strategjia kombëtare për turizëm rural, viti 2012-2017, Ministria e Ekonomisë e Republikës
së Maqedonisë, Sektori për turizëm
9. Strategjia kombëtare për turizëm e Republikës së Maqedonisë, 2016-2021
10. Nënstrategji për traditat dhe ngjarjet e Republikës së Maqedonisë, APRTRM, Shkup 2014
11. Kodra e Diellit-Jelak, Atelie bashkëpunuese për arkitekturë dhe urbanizëm, Gjenevë Zvicër,
Drejtoria e planifikimit hapësinor Ohër, Komuna Proekt, Tetovë, 1976
12. Programa për zhvillim të rajonit planor të pollogut 2009-2013, Qendra për zhvillim të rajonit
planor të Pollogut, Tetovë, 2008
13. Programa e Qeverisë së Republikës së Maqedonisë 2014-2018
14. Programa për zhvillimin e turizmit të RM-së për vitin 2016

88
 15. Regjistër për mundësitë për zhvillimin e turizmit rural në rajonin planor të Pollogut, Tetovë,
2016
16. Libri statistikor vjetor i Republikës së Maqedonisë 2015 – ESSH i RM-së
17. Strategjia për zhvillim rural të komunës së Tetovës, 2017-2022 , Tetovë, 2017
18. Studim për zhvillimin e turizmit në rajonin e Malit Sharr, Epiqendra, Shkup, 2010
19. www.stat.gov.mk
20. www.tetovo.gov.mk

PËRMBAJTJA

STRATEGJIA PËR ZHVILLIM TË TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS..................................................1

ABSTRAKT..........................................................................................................................................3
HYRJE.................................................................................................................................................4
1. METODOLOGJIA PËR PËRPUNIMIN E STRATEGJISË PËR ZHVILLIM TË TURIZMIT NË KOMUNËN
E TETOVËS.........................................................................................................................................5
2. REZULTATET E MBLEDHURA NGA PASQYRA E LITERATURËS, DOKUMENTET PROGRAMORE
DHE PLANET, STRATEGJI DHE STUDIME TË KOMUNËS SË TETOVËS..................................................7
2.1 Revizioni i literaturës...............................................................................................................8
2.2 Planifikimet dhe dokumentet programore..............................................................................8
2.3 Strategjitë dhe studimet..........................................................................................................9
3. ANALIZA E GJENDJES SË TURIZMIT NË KOMUNËNË E TETOVËS...............................................12
3.1 Marrëdhëniet hapësinore......................................................................................................12
3.1.1 Cilësia e lidhjeve komunikuese.......................................................................................15
Cilësia e rrjetit rrugorë .......................................................................................................16
Cilësia e mjeteve transportuese .........................................................................................17
Cilësia e rrjetit hekurudhor ................................................................................................17
3.1.2 Infrastruktura komunikative dhe informatike.................................................................19

89
 3.2 Baza atraktive e zhvillimit të turizmit.....................................................................................21
3.2.1 Atraktiviteti natyror........................................................................................................22
3.2.2 Atraktivitetet kulturore...................................................................................................27
3.3 Gjendja e strukturës organizative e Komunës së Tetovës që lidhet me turizmin...................32
3.4 Gjendja e rregullativës normative në Komunën e Tetovës....................................................35
3.5 Gjendja që ka të bëjë instrumentet për nxitjen e zhvillimit...................................................37
3.6 Resurset receptive.................................................................................................................39
3.6.1 Kapacitet për akomodim.................................................................................................39
3.6.2 Kapacitetet për shërbime në haje dhe pije.....................................................................42
3.6.3 Rregullimi komunal dhe përgatitja infrastrukturore në funksion të zhvillimit turistik në
komunën e Tetovës.................................................................................................................43
Furnizimi me ujë dhe turizmi .............................................................................................43
Ujrat e zeza si faktor për mbrojtjen e mjedisit në funksion të zhvillimit të turizmit...........44
Përmisimi i mbetjeve të forta..............................................................................................45
Tualetet publike..................................................................................................................45
Pajisja urbane komunale ....................................................................................................46
4. BURRIMET NJERËZORE DHE MBËSHTETJA SOCIALE E TURIZMIT.............................................47
4.1. Burimet njerëzore.................................................................................................................47
4.2. Mbështetja sociale ...............................................................................................................50
5. ANALIZA E INDIKATORËVE ZHVILLIMOR......................................................................................51
5.1 Vizitueshmëria......................................................................................................................52
5.2 Qëndrimi................................................................................................................................54
5.3 Qëndrimi mesatar i turistëve dhe dinamika e tyre në komunën e Tetovë............................57
6.SEZONALITETI...............................................................................................................................59
7. KONSUMI TURISTIK.....................................................................................................................61
8. KARAKTERISTIKAT CILËSORE TË PRODUKTEVE TURISTIKE............................................................62
9. TREGJET PRIORITARE TURISTIKE .................................................................................................64
10. MISIONI DHE VIZIONI.................................................................................................................69
10.1 Vizioni..................................................................................................................................69
10.2 Misioni.................................................................................................................................69
11. QËLLIMET STRATEGJIKE PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË KOMUNËN E TETOVËS DERI NË VITIN
2022.................................................................................................................................................69
12.PLANI AKCIONAL PËR REALIZIMIN E STRATEGJISË NË PERIUDHËN 2017-2022...........................71

90
91