AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ

BAKI MÜHƏNDİSLİK UNİVERSİTETİ

Sərbəst iş

Fakultə: Logistika və nəqliyyat texnologiyaları mühəndisliyi

Kurs: 3
Qrup: 1211a
Fənn: Tədarük və bölüşdürmə logistikası
Müəllim: Qocayev Əli
Tələbə: Aslanova Mənzər
Mövzu: Paylanma logistikası anlayışı

Bakı-2023
 Plan
1. Paylanma logistikası konsepsiyası
2. Paylanma logistikasının tətbiq sahələri
3. Paylama kanalı və onun funksiyaları
4. İstehlakçıya malların çatdırılmasının müxtəlif formaları

İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı

 Paylanma logistikası müxtəlif topdansatış alıcılar arasında material axınının paylanması
prosesində həyata keçirilən qarşılıqlı əlaqəli funksiyaların məcmusudur. Paylanma
logistikasının əsas məqsədi düzgün malların lazımi yerə, lazımi vaxtda, minimum xərclə
çatdırılmasını təmin etməkdir. Tələbin müəyyən edilməsi və stimullaşdırılması ilə məşğul olan
marketinqdən fərqli olaraq, paylama logistikası marketinqin yaratdığı tələbi minimum xərclə
ödəmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Bu halda, məhsulun istehlakçısının əsas tələbatlarının ödənilməsi məqsədlərindən çıxış etmək

lazımdır ki, bunlara aşağıdakılar daxildir:

• malların vaxtında çatdırılması,

• müştərinin fövqəladə ehtiyaclarını ödəmək imkanı,

• yükləmə zamanı mallarla ehtiyatlı davranmaq. və boşaltma əməliyyatları,

• istehsalçının qüsurlu məhsulları tez bir zamanda dəyişdirməyə və müəyyən bir inventar
səviyyəsini saxlamağa hazır olması.

Paylanma logistika funksiyalarını təyin etmək üçün iki yanaşma var. Birincisi,
tədarükçünün anbarından hazır məhsulların göndərilməsi üçün bir sıra əməliyyatları əhatə
edir. İkincisi daha genişdir. Bu halda hesab edilir ki, paylama logistikası istehsal xəttini tərk
etdiyi andan istehlakçının anbarına çatana qədər maddi məhsulların dövriyyəsinin bütün
prosesini həyata keçirir. Nəzərə almaq lazımdır ki, paylanma problemləri mikro və
makrologistika səviyyəsində həll olunur.
Mikro səviyyədə aşağıdakı vəzifələr həll olunur:

• icra prosesinin planlaşdırılması;

• məhsulun qablaşdırılması, qablaşdırılması və konservləşdirilməsinin seçilməsi;
• məhsulların istehlak yerinə daşınmasına və istehlakçıya çatdırılmasına nəzarət;
• məhsulun daşınmasının təşkili;
• satış sonrası xidmətin təşkili.
 Makro səviyyədə paylama logistikasının vəzifələrinə aşağıdakılar daxildir:

• material axınının paylanması sxeminin seçilməsi;

• paylama kanallarının formalaşdırılması;
• paylama mərkəzlərinin yerləşdirilməsi.

Malların tədarükçüsü və istehlakçısı bir logistik kanal və ya paylama kanalı ilə bir-birinə
bağlı iki mikrologistika sistemini təmsil edir. Paylanma kanalı, müəyyən bir mal və ya xidmətin
sahibliyini istehsalçıdan istehlakçıya ötürməyə kömək edən təşkilatlar və ya şəxslər
toplusudur. Logistika kanalı müəyyən bir istehsalçıdan istehlakçıya material axınının
ötürülməsini həyata keçirən müxtəlif vasitəçilərin sifarişli dəstidir.

Dağıtım kanallarından istifadə məhsulların ən effektiv üsullarla satışını təmin etdiyi,

məhsulların hədəf bazarlara çıxarılmasına imkan verdiyi və paylama xərclərinə qənaət etdiyi
üçün istehsalçıya müəyyən faydalar gətirir. Kanalı təşkil edən təşkilatlar və ya şəxslər bir sıra
funksiyaları yerinə yetirirlər.

 Əməliyyatların başa çatdırılması dövründə - malların hərəkətinin təşkili (nəqliyyat və

anbar), kanal vasitəsilə malların hərəkətini təmin etmək üçün maliyyə resurslarının
tapılması və istifadə edilməsi, kanalın fəaliyyəti ilə bağlı risklərin götürülməsi.
 Əməliyyatların bağlanması dövründə - malların kanal vasitəsilə hərəkətini təmin etmək
üçün zəruri olan məlumatların toplanması, kanalın fəaliyyəti ilə bağlı risklərin
götürülməsi.

Paylama kanalları müxtəlif strukturlara malikdir, onlar kanalı təşkil edən səviyyələrin sayı
ilə xarakterizə edilə bilər. Kanal səviyyəsi məhsulu və sahibinin ona olan hüquqlarını son
istehlakçıya yaxınlaşdıran bir vasitəçidir. Birbaşa əlaqələri olan sistemlərdə kanallar daxilində
topdansatış vasitəçi firmalar yoxdur. Çevik və ya laylı sistemlərdə belə vasitəçilər mövcuddur.

Məhsulun istehlakçıya çatdırılmasının formaları ilk növbədə məhsulun özünün xarakteri,

onun istehsal yeri və şəraiti, istehlakı və nəqliyyat imkanları ilə müəyyən edilir.
 Anbarları və anbarları yan keçərək malların təchizatçıdan istehlakçıya çatdırıldığı qapı-qapı
sistemi vasitəsilə birbaşa əlaqə ilə çatdırılır. Bu forma məhsulun böyük partiyası alındıqda və ya
unikal məhsullar alındıqda istifadə olunur. Bu, nəqliyyat xərclərini və malların aralıq
saxlanması xərclərini minimuma endirməyə imkan verir. Birbaşa bağlantılar yalnız yaxınlıqdakı
istehlakçılara xidmət etdikdə təsirli olur.

İstehlakçılar təchizatçılardan uzaqda və ya bir neçə bölgədə yerləşdiyi hallarda mallar

təchizatçı şirkətlərin anbarları (mərkəzləri) vasitəsilə çatdırılır . Məhsulların tədarükü üçün
sifarişi qəbul edən satış agentləri onu mərkəzi satış ofisinə deyil, oradan şirkətin
müəssisələrindən birinə, birbaşa ən yaxın paylama mərkəzinə göndərirlər. İstehlakçılara
malların çatdırılmasının növbəti forması topdansatış vasitəçilərinin xidmətlərindən istifadə
etməkdir.

Son illərdə topdansatış vasitəçiləri ilə sənaye müəssisələri arasında münasibətlərin bu

forması geniş yayılmışdır, o zaman ki, birincilərə istehlakçıda yerləşən avadanlıqlara texniki
qulluq əməliyyatları verilir. Bu zaman istehsal müəssisələri bu cür əməliyyatları yerinə
yetirmək üçün kadrlara malik olmaq ehtiyacından azad olurlar. Sənaye avadanlıqları, xammal
və yarımfabrikatlar əmtəə birjaları vasitəsilə, broker və agentlərdən istifadə etməklə satıla bilər.
 İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı

1. http://www.kgau.ru/distance/fub_03/eldeshtein/logistika/02_03.html
2. İmanov T.İ. Logistikanın əsasları: II hissə Bakı, 2005.

3. Аникин Б.А., Тяпухин А.П. Коммерческая логистика: учебник.-М.: ТК Велби, Изд-во

«Проспект», 2005. 432 стр.