Telugu Grammar 1

www.APEdu.
in
www.APEdu.in
విషయ సూచిక
1. తెలుగ అక్షర్యలు................................................................................................................ 2 – 5
2. గ ణుంతాలు....................................................................................................................... 6 – 8
3. అక్షర్యలు రకయలు...................................................................................................................... 8
4. తెలుగ పదాలు.................................................................................................................. 8 – 9
5. భాషయభాగమ లు............................................................................................................. 10 – 15
6. వ్యకా భేదాలు........................................................................................................................ 15
7. కరి - కరమ – కరియ................................................................................................................... 16
8. కరి ర్భ వ్యకయాలు - కరమణ వ్యకయాలు.............................................................................................. 16
9. పరతయాక్ష కథనుం - పర్ోక్ష కథనుం................................................................................................... 16
10. లుంగమ లు......................................................................................................................... 17
11. పురుషమ లు..................................................................................................................... 17
12. వచనమ లు....................................................................................................................... 18
13. సమ చచయమ లు - ఆశచర్యారథ కమ లు - విభకుి......................................................................... 18
14. కయలమ లు......................................................................................................................... 19
www.APEdu.in
15. విభకరి పరత్ాయమ లు..................................................................................................... 20 – 22
www.APEdu.in
16. విర్యమ చిహ్నాలు.......................................................................................................... 23 – 25
17. సుందులు.................................................................................................................... 26 – 43
18. సమాసయలు................................................................................................................. 43 – 46
19. అలుంకయర్యలు............................................................................................................... 47 – 49
2౦. చుందసుు.................................................................................................................... 50 – 59
21. పర్యాయ పదాలు.................................................................................................................. 59
22. నానార్యథలు.......................................................................................................................... 60
23. వాత్పత్ి యర్యథలు..................................................................................................................... 6౦
24. పరకృతి - వికృతి.................................................................................................................... 61
25. వ్యాసయలు............................................................................................................................ 62
26. లేఖారచన.................................................................................................................. 63 – 64
Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 1

‘అక్షర్ం’ (న్క్షర్ం) – క్షర్ం అంటే నయశన్ం. నయశన్ం లేనిదే అక్షర్ం. ఏ భాషకయ్నయ లిఖిత్, వరగర
ి ప్రలకు అక్షరరలు
ప్రరణయధయరరలు. ఆ విధంగరనే తెలుగు భాషకు అక్షర్ములు 56. అవి అచుులు, హలుులు, ఉభయాక్షర్ములు.
16 అచుులు, 37 హలుులు, 3 ఉభయాక్షర్ములు.
తెలుగు వర్ణ స్ముదయయమున్ు మరడు విధయలుగర విభజంచవచుున్ు.
www.APEdu.in
అవి: అచుచలు 16, హలుులు 37, ఉభయాక్షరమ లు 3www.APEdu.in
అచుచలు - 16 : ఇవి ప్రరణయక్షరరములు – స్వర్ములు
అ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ ఋ ౠ ఌ ౡ ఎ ఏ ఐ ఒ ఓ ఔ ( అుం అః )
అచుచలు 16 అక్షరరలు. స్వత్ంత్రమన్
ై ఉచయుర్ణ కలిగియుండుట ‘స్వయం రరజంతే – ఇతి స్వరరాః’ ఇత్ర్ వరటితో
స్హ్నయము లేకుండయ వరటంత్ట అవే పలకబడేవి అని అర్ా ం. వీటిని ప్రరణములనీ, స్వర్ములనీ కూడయ అంటార్ధ.
అచుులు మరడు ర్కములు. అవి:
 హర సవమ లు - కేవలము ఒక మాత్ర అన్గర రెపపప్రటల కరలములో ఉచఛరింపబడు అచుులన్ు హర స్వములు

అంటార్ధ. ఇవి ఏడు అక్షరమ లు: అ, ఇ, ఉ, ఋ, ఌ, ఎ, ఒ.
 దీరఘమ లు - రెండు మాత్రల కరలములో ఉచఛరింపబడు అచుులన్ు దీర్ఘములు అంటార్ధ.

ఇవి ఏడు అక్షరమ లు: ఆ, ఈ, ఊ, ౠ, ౡ, ఏ, ఓ.
 పుుత్మ లు - ఇవి ఉచఛరించడయనికర మరడు మాత్రల కరలం పటలున్ు. ఇవి ర్ుండు అక్షరమ లు: ఐ, ఔ.
 వకిమ లు - ‘వకిం’ అంటే ‘వంకర్’ అని అర్ా ం. వంకర్గర ఉండే అక్షరరలన్ు “వకిములుయా” అని అంటార్ధ.
ఇవి రెండు ర్కరలు. అవి: 1. హర స్వవకిములు : ఎ, ఒ. 2. దీర్గవకిములు : ఏ, ఓ.
 వకిత్మమ లు – మికరిలి వంకర్గర వుండు అచుులు వకిత్మములు. అవి: ఐ, ఔ.

హలుులు - 37 : ఇవి వాంజన్ములు
క ఖ గ ఘ ఙ చ ౘ ఛ జ ౙ ఝ ఞ
ట ఠ డ ఢ ణ త్ థ ద ధ న
ప ఫ బ భ మ
య ర ల వ శ ష స హ ళ క్ష (ఱ)
గమనిక : ‘ఱ’ పరస్త ుత్ము వావహ్నర్ములో లేదు. ‘క్ష’ స్ంయుకరతక్షర్ముగర వావహ్నర్ము. ‘చ జ’ ల ఉచయుర్ణ
ఛయయాభేదము స్తచించుటకు స్థ.పథ. బరరన్ వీటి శీర్షమున్ రెండు ( ) అంకె వుంచి ౘ, ౙ అక్షర్ స్వర్ూపములన్ు
ౘ
ర్ూప్ ందించయర్ధ. ఇవి బరరన్ ‘చ, జ’ లుగర వావహ్నర్ము.
హలుులు 37 అక్షర్ములు. క న్ుండ హ వర్కు గల అక్షర్ములన్ు హలుులు అంటార్ధ. ఈ హలుులు అచుుల

స్హ్నయము లేనిదే పలుకబడవు.
ఉదాహరణ : క అనయలంటే క్ + అ కలిస్తత నే క అవుత్ ంది. వీటిని ప్యరణ లనీ, వాుంజనమ లనీ పతర్ు ధ ఉనయనయ్.
www.APEdu.in www.APEdu.in
హలుులు పరధానమ గయ మూడు రకమ లు
 పరుషమ లు - హలుులలో కఠిన్ముగర ఉచురించబడేవి 5 అక్షర్ములు. ఇవి - క, చ, ట, త్, ప.
 సరళమ లు - హలుులలో స్ులభముగర ఉచురించబడేవి 5 అక్షర్ములు. ఇవి - గ, జ, డ, ద, బ.
 స్ిథరమ లు - పర్ధషములు, స్ర్ళములు కరక మిగిలిన్ హలుులనినయు స్థార్ములు. ఇవి - ఖ, ఘ, ఙ, ఛ, ఝ, ఞ,

ఠ, ఢ, ణ, థ, ధ, న, ఫ, భ, మ, య, ర, ఱ, ల, ళ, వ, శ, ష, స, హ, క్ష.
హలుులలోని ఇత్ర భాగమ లు
 సపరశమ లు - ఇవి క న్ుండ మ వర్కు గల అక్షర్ములు. ఉచురించేటపుపడు నోటి భాగరలతో బాగర గటిుగర
పలుకుత్ న్నందువలు వీటికర ‘స్పర్ిములు’ అని పతర్ధ. ఇవి ఐదు వర్గ ములుగర విభజంపబడన్వి.
 క వరగ మ - క, ఖ, గ, ఘ, ఙ
 చ వరగ మ - చ, ఛ, జ, ఝ, ఞ
 ట వరగ మ - ట, ఠ, డ, ఢ, ణ
 త్ వరగ మ - త్, థ, ద, ధ, న
 ప వరగ మ - ప, ఫ, బ, భ, మ

 వర్యగయ కకలు : ‘యుకుి’ అంటే జత్ లేదయ రెండు అని అర్ా ం. వరరగక్షరరలలో స్రిస్ంఖాలో వుండే అక్షరరలు. ఇవి
వర్గ దివతీయ చత్ రరాక్షర్ములు. ఇవి మొత్త ం (10)
అవి : ఖ - ఘ - చ - ఝ - ఠ - ఢ - థ - ప - భ
 అనునాస్ికమ లు : ‘నయస్థక’ అంటే ముకుి, ముకుి స్హ్నయముతో పలుకబడున్వి అన్ునయస్థకములు. ఐదు

వర్గ ములలోని చివరి అక్షరరలు అన్ునయస్థకములు. ఇవి (5).
అవి : జ - ఞ - ణ - న్ - మ
 అుంత్సథ మ లు : స్పర్ిములకు, ఊషమములకు మధా వుండు అక్షర్ములు “అంత్స్ా ములు’. ఇవి ఆర్ధ (6).
అవి : య - ర్ - ఱ - ల - ళ – వ
 ఊషమమ లు : ఊది పలుకబడున్వి ఊషమములు. ఇవి (4).

అవి : శ - ష - స్ – హ
 దురత్మ : న్కరరరనికర దురత్ము అని పతర్ధ ‘దురత్ం’ అంటే అవస్ర్ం లేనిచో స్రిగిప్ో వున్ది అని అర్ా ం.
అవి : న్న్ునన్, నిన్ునన్ – ఇవనీన దురత్లే.
 దురత్ పరకృతికమ : ‘దురత్ం’ చివర్గల పదయనిన దురత్ పరకృతికము అని అంటార్ధ.

అవి : అనెన్, కనెన్ – ఇవనీన న్కరర్ం (దురత్ం) చివర్ కలిగిన్వి కరవటం వలన్ దురత్ పరకృతికములు.
 కళలు : దురత్ పరకృతికములు కరని శబు ములు ‘కళలు’. ఈ కళలకు చివర్ న్కరర్ం వుండదు.
ఉదా : రరముడు, రరములు, హయము, విషణ వు మొదలగున్వి.
ఉభయాక్షరమ లు - 3 : ౦ స్ున్న, ఁ అర్స్ున్న, ఁాః విస్ర్గ ము

ఉభయం అంటే రెండు అని అర్ాం. ఇవి అవస్రరనిన బటిు అచుులుగరన్ు, హలుులుగరన్ు తిస్ుకోన్బడుత్ న్నందున్ ఇవి
‘ఉభయాక్షరరలు’ అని పథలువబడు చున్నవి. ఇవి అచుుల ధరరమలన్ు, హలులు ధరరమలన్ు కూడయ కలిగ ఉంటాయ్.
 సునా - దీనిని పూర్ణ బందువు, నిండు స్ున్న, పూరరణన్ుసరవర్ము అని పతర్ు ధ ఉనయనయ్. అన్ుసరవర్ము అన్గర
మరియొక అక్షర్ముతో చేరి ఉచురించబడుట. పంకరతకర మొదట, పదయనికర చివర్ స్ున్నన్ు వరరయుట త్పుప. అదే
విధంగర స్ున్న త్ర్ధవరత్ అన్ునయస్థకమున్ు గరని, దివతయవక్షర్మున్ు గరని వరరయరరదు. ఇవి రెండు ర్కములు.
 స్ిదా ానుసయవరమ - శబు ముతో స్హజముగర ఉన్న అన్ుసరవర్ము.
ఉదాహరణ : అంగము, ర్ంగు.
 సయధాానుసయవరమ - వరాకర్ణ నియమముచే సరధించబడన్ అన్ుసరవర్ము.

ఉదాహరణ : పూచెన్ు+కలువలు = పూచెంగలువలు.
 అరసునా - దీనిని అర్ు బందువు, అరరున్ుసరవర్ము, ఖండబందువు అని పతర్ు ధ ఉనయనయ్. పరస్త ుత్ము ఇది తెలుగు
వరావహ్నరిక భాషలో వరడుకలో లేదు. కరనీ ఛందో బదు మన్
ై కవిత్వంలో కవులు దీనిని వరడుతయర్ధ.
 విసరగ - ఇది స్ంస్ిృత్ పదములలో వినియోగింపబడుత్ూ ఉంటలంది. ఉదాహరణ : అంత్ాఃపుర్ము, దుాఃఖము.

ఉత్పతిి సయథనమ లు
 కుంఠామ లు : కంఠము న్ుండ పుటిున్వి - అ, ఆ, క, ఖ, గ, ఘ, జఞ , హ.
 తాలవామ లు : దవడల న్ుండ పుటిున్వి - ఇ, ఈ, చ, ఛ, జ, ఝ, య, శ.
 మూరథ నామ లు : అంగిలి పభ

ై ాగము న్ుండ పుటిున్వి - ఋ, ౠ, ట, ఠ, డ, ఢ, ణ, ష, ఱ, ర.
 దుంత్ామ లు : దంత్ముల న్ుండ పుటిున్వి - త్, థ, ద, ధ, న, చ, జ, ర, ల, స.
 ఓష్యమ లు : పదవుల/పదవి న్ుండ పుటిున్వి - ఉ, ఊ, ప, ఫ, బ, భ, మ.
 నాస్ికామ లు : (అన్ునయస్థకములు) : నయస్థక న్ుండ పుటిున్వి - ఙ, ఞ, ణ, న, మ.
 కుంఠతాలవామ లు : కంఠము, తయలువుల న్ుండ పుటిున్వి - ఎ, ఏ, ఐ.
 కుంఠోష్యమ లు : కంఠము, పదవుల న్ుండ పుటిున్వి - ఒ, ఓ, ఔ.
 దుంతోాష్యమ లు : దంత్ము, పదవుల న్ుండ పుటిున్వి - వ.
ఒత్త
ి లు
ఒక హలుుకర ఇంకొక హలుు చేరన్
ి పుపడు త్ర్ధవరతి హలుు చయలా సరర్ధు త్లకటలులేని ర్ూపమున్ు లేక వేరొక ర్ూపములో
కన్బడుత్ ంది. ఉదయహర్ణకు హలుుకు అదే హలుు చేరిన్పుపడు కన్బడే విధం చతడండ
 కి, ఖ్ఖ , గగ , ఘ్ఘ, ఙ్ఙ

 చు, ఛఛ, జజ , ఝ్ఝ, ఞఞ
 టు , ఠఠ , డడ , ఢ్ఢ , ణణ
 త్త , థ్ా , దు , ధ్ు , న్న
 పప, ఫ్ఫ, బబ, భభ, మమ
 యా, ర్ి, లు , వవ, శి, షష , స్ు, హహ, ళళ, ఱఱ .
అఖుండమ
క కు షవత్త చేరిున్పుపడు మామరలు ష వత్త బదులు వేరే ర్ూపం (క్ష) వస్ుతంది.

గ ణుంతాలు
 తెలుగులో, ఒకొికి అక్షరరనికర గుణంతయలు ఉనయనయ్. "క" అక్షరరనికర గుణంతయలు: క, కర, కర, కీ, కు, కూ, కె, కే,
కెై, కొ, కో, కౌ, కం, కాః
 అచుులు హలుులతో కలియున్పుపడు అచుులకు వచేు ర్ూపభేదములు, వరటి నయమములు
అచుచలు ఆకయరమ ( లేక ) గ రుి పలుకుట నామమ లు గ ణుంత్మ
అ ᖋ త్లకటలు అకరర్ము క్+అ=క

ఆ ఁర దీర్గము ఆకరర్ము క్+ఆ=కర
ఇ ఁథ గుడ ఇకరర్ము క్+ఇ=కర
ఈ ఁ గుడ దీర్గము ఈకరర్ము క్+ఈ=కీ
ఉ ఁు కొముమ ఉకరర్ము క్+ఉ=కు
ఊ ఁత కొముమ దీర్గ ధము ఊకరర్ము క్+ఊ=కూ
ఋ ఁృ ఋత్వము స్ుడ ఋకరర్ము క్+ఋ=కృ
ౠ ఁ ఋత్వము స్ుడ దీర్గము ౠకరర్ము క్+ౠ=క
ఎ ఁె
www.APEdu.in
ఎత్వము
www.APEdu.in
ఎకరర్ము క్+ఎ=కె
ఏ ఁే ఏత్వము ఏకరర్ము క్+ఏ=కే
ఐ ఁెై ఐత్వము ఐకరర్ము క్+ఐ=కెై
ఒ ఁ ఒత్వము ఒకరర్ము క్+ఒ=కొ
ఓ ఁో ఓత్వము ఓకరర్ము క్+ఓ=కో
ఔ ఁ ఔత్వము ఔకరర్ము క్+ఔ=కౌ
అం ఁం పూరరణన్ుసరవర్ము పూరరణన్ుసరవర్ము క్+ఁం=కం
అాః ఁాః విస్ర్గ విస్ర్గ క్+ఁాః=కాః
 పైన్ చెపపథ న్ విధముగర ఈ కరింది గుణంత్ము లన్ు చదివిన్ చో తెలుగున్ు చకిగర చదువుట,
వరరయుట వచుున్ు.

 తెలుగ అక్షరమ లతో గ ణుంత్మ 
అ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ ఋ ౠ ఎ ఏ ఐ ఒ ఓ ఔ అుం అః
ᖋ ాయ ాి ా ాు ాూ ాృ ా ాె ాయ ాె ా ా ా ాుం ాః
క కయ కర కీ కు కూ కృ క క కే కై కొ కో కౌ కుం కః
ఖ ఖా ఖి ఖీ ఖు ఖూ ఖృ ఖ ఖ ఖే ఖై ఖొ ఖో ఖౌ ఖుం ఖః
గ గయ గభ గీ గ గూ గృ గ గ గే గై గొ గో గౌ గుం గః
ఘ ఘా ఘి ఘీ ఘ ఘూ ఘృ ఘ ఘె ఘే ఘెై ఘొ ఘో ఘౌ ఘుం ఘః
చ చా చి చీ చు చూ చృ చ చె చయ చె చొ చో చ చుం చః
ఛ ఛా ఛి ఛీ ఛు ఛూ ఛృ ఛ ఛె ఛయ ఛె ఛొ ఛో ఛ ఛుం ఛః
జ జా జి జీ జు జూ జృ జ జ జే జ జొ జో జౌ జుం జః
ఝ ఝా ఝి ఝీ ఝ ఝూ ఝృ ఝ ఝె ఝే ఝెై ఝొ ఝో ఝౌ ఝుం ఝః
ట టా టి టీ టు టూ టృ ట టె టే టె టొ టో టౌ టుం టః
ఠ ఠయ ఠభ ఠీ ఠు ఠూ ఠృ ఠ ఠ ఠే ఠై ఠొ ఠో ఠౌ ఠుం ఠః
డ డా డి డీ డు డూ డృ డ డె డయ డె డ డ డ డుం డః
ఢ ఢా ఢి ఢీ ఢు www.APEdu.in
ఢూ ఢృ ఢ ఢె
www.APEdu.in ఢయ ఢె ఢ ఢ ఢ ఢుం ఢః
ణ ణా ణ ణీ ణ ణూ ణృ ణ ణె ణే ణె ణొ ణో ణౌ ణుం ణః
త్ తా తి తీ త్త త్ూ త్ృ త్ తె తయ తె తొ తో త త్ుం త్ః
థ థా థి థీ థు థూ థృ థ థె థయ థె థ థ థ థుం థః
ద దా ది దీ దు దూ దృ ద దె దయ దె ద ద ద దుం దః
ధ ధా ధి ధీ ధు ధూ ధృ ధ ధె ధయ ధె ధ ధ ధ ధుం ధః
న నా ని నీ ను నూ నృ న నె నే నె నొ నో నౌ నుం నః
ప ప్య పి ప పు పూ పృ ప పె పే పె ప్ొ ప్ో ప్ౌ పుం పః
ఫ ఫయ ఫి ఫ ఫు ఫూ ఫృ ఫ ఫె ఫే ఫె ఫొ ఫో ఫౌ ఫుం ఫః
బ బా బి బీ బ బూ బృ బ బె బే బె బొ బో బౌ బుం బః
భ భా భి భీ భ భూ భృ భ భె భే భె భొ భో భౌ భుం భః
మ మా మి మీ మ మూ మృ మ మె మే మెై మొ మో మౌ ముం మః
య యా యి యిీ య యూ యృ య యిె యిే యిెై యొ యో యౌ యుం యః
ర ర్య ర్భ ర్ీ రు రూ రృ ర ర్ ర్ే ర్ై ర్ొ ర్ో ర్ౌ రుం రః
ల లా ల లీ లు లూ లృ ల లె లే లె లొ లో లౌ లుం లః
వ వ్య వి వీ వు వూ వృ వ వ్ె వ్ే వ్ె వ్ొ వ్ో వ్ౌ వుం వః

శ శయ శి శీ శు శూ శృ శ శె శే శెై శొ శో శౌ శుం శః
ష షయ షి ష షత షూ షృ ష షె షే షె షొ షో షౌ షుం షః
స సయ స్ి స్ సు సూ సృ స స్ె స్ే స్ె సొ సో సౌ సుం సః
హ హ్న హి హీ హు హూ హృ హ హె హే హెై హొ హో హ హుం హః
ళ ళీ ళి ళీ ళు ళూ ళృ ళ ళె ళే ళెై ళొ ళో ళౌ ళుం ళః
క్ష క్షా క్షి క్షీ క్షు క్షూ క్షృ క్ష క్ష క్షే క్షై క్షొ క్షో క్షౌ క్షుం క్షః
ఱ ఱా ఱి ఱీ ఱు ఱూ ఱృ ఱ ఱె ఱే ఱె ఱొ ఱో ఱౌ ఱుం ఱః
అక్షర్యలు రకయలు
 మహ్న ప్యరణ అక్షర్యలు : హలుులలోని ఒత్త లు ఉన్న అక్షరరలన్ు “మహ్న ప్యరణ అక్షర్యలు” అని అంటార్ధ.
ఉదా : ఖడగ ము, ఛత్రపతి, ఫలకం, ప్రఠశరల, ధన్ము, భటలడు, ఘన్త్.
 www.APEdu.in
దివతావ అక్షర్యలు : ఒక హలుు అదే హలుు చే రే పదయలున్ు “దివత్వ అక్షర్యలు” అని అంటార్ధ.
www.APEdu.in
ఉదా : మగగ ము, న్మమకం, కళళళ, కయాము, కుకి.
 సుంశేుష అక్షర్యలు : ఒక హలుుకు – రెండు ఒత్త లు చేరే అక్షరరలన్ు “సుంశేుష అక్షర్యలు” అని అంటార్ధ.
ఉదా : సరవత్ంత్రయము (త్+ర్+య=త్రయ), దృత్రరషు ు డు (ష +ట+ర్=షు ు ),
సరమర్ుయము (ర్+ధ+య=ర్ుయ), వస్త మ
ర ు (స్+త్+ర్=స్త )ర , రరషు మ
ు ు (ష+ట+ర్=షు )ు ,
స్ంస్ిృతి (స్+క+ర్=స్ిృ).
 సుంయ కి అక్షర్యలు : ఒక హలుుకు వేరే హలుు చేరే అక్షరరలన్ు “సుంయ కి అక్షర్యలు” అని అంటార్ధ.
ఉదా : పదాము (ద+య=దా), భగవదీగ త్ (దీ+గ=దీగ ), త్ర్ిము (ర్+క=ర్ి),
అభాాస్ము (భా+య=భాా), కరర్ాం (ర్+య=ర్ా), పుషపము ( ష+ప+షప).

తెలుగ పదాలు
పద నిర్యమణుం
1. శబద మ : ఒక అక్షర్ముగరని , ఒకటి కంటే ఎకుివ అక్షర్ములు గరని కలిగ న్ అర్ు వంత్మన్
ై ధవనిని ‘శబు ము’
అందుర్ధ.
2. పదమ : విభకరత పరత్ాయము చేరన్
ి శబు మున్ు ‘పదము’ అందుర్ధ.
3. పరత్ాయమ లేక వరణ కమ : అర్ా విశేషమున్ శబు మున్కు చేరడ
ె అక్షర్మున్ు గని, ‘పరత్ాయము’ లేక ‘వర్ణకము’
4. పరకృతి : పరత్ాయము చేర్ధటకు యోగామైన్ శబు మున్ు ‘పరకృతి’ అందుర్ధ.
5. ప్యరతిపదకమ : నయమ విభకరత పరత్ాయములన్ు త్దిుత్ పరత్ాయములన్ు చేర్ధటకు త్గిన్ పరకృతిని ‘ప్రరతిపదికము’
అందుర్ధ. ఉదాహరణ : ‘ర్విని’ అన్ు పదమందు ‘ర్వి’ అన్ున్ది ప్రరతిపదికము. ని - అన్ున్ది కరరమర్ు కమున్
వచిున్ దివతీయ ప్రరత్యము.
6. ధాత్తవు : కరియ విభకుతలన్ు, కృత్రపత్ాయములన్ు చేర్ధటకు యోగామన్
ై పరకృతిని ‘ధయత్ వు’ అందుర్ధ.
ఉదాహరణ : ‘చేయున్ు’ అన్ు పదమందు ‘చేయు’ అన్ున్ది ‘ధయత్ వు’ ‘న్ు’ అన్ున్ది దయనికర త్దు రరమర్ు మున్
www.APEdu.in
పథమ పుర్ధషైక వచన్మున్ వచిున్ కరియా విభకరత పరత్యము.
www.APEdu.in
ఆుంధరపద విభాగమ
తెలుగ భాషలో పదమ లు ఐదు రకమ లు అవి:
 1. త్త్ుమమ : స్ంస్ిృత్ ప్రరకృత్ పదము, తెలుగు పరత్ాయములతో కూడ వావహరింపబడన్చో త్త్ుమము

అంటార్ధ. స్ంస్ిృత్ ప్రరతిపదికపై తెలుగు విభకరత పరత్ాయమున్ు చేర్ధుట వలన్ త్త్ుమము ఏర్పడున్ు.
వీనినే పరకృతి అంటార్ధ. ఉదాహరణ : బాలాః - బాలుర్ధ; పుస్త కమ్ - పుస్త కము.
 2. త్దివమ : స్ంస్ిృత్, ప్రరకృత్ పదముల న్ుండ కొదిు మార్ధపలు చెంది ఏర్పడన్ పదములన్ు త్దభవములు
అంటార్ధ. వీనినే వికృతి అంటార్ధ. ఉదాహరణ : యజఞ ము - జన్నము; పంకరత – బంతి.
 3. దయశామ : త్త్ుమము, త్త్భవములు కరక, తెలుగు దేశమున్ వరడుకలో ఉన్న పదములు దేశాములు
అంటార్ధ. ఉదాహరణ : పట, చెటు ల, పతర్ధ, ఇలుు, ములుు, కోట మొదల ైన్వి.
 4. అనాదయశామ : ఇత్ర్ భాషలకు చెందియుండ తెలుగులో వరడబడుచున్న పదములన్ు అన్ాదేశాములు

అంటార్ధ. ఉదాహరణ : స్తుషన్ు, రోడుడ, రేడయో, స్ుమార్ధ మొదల న్
ై వి.
 5. గయిమామ లు : ‘లక్షణ విర్ధదు ంబగు భాష గరిమాంబు’. వరాకర్ణ విర్ధదు ముల ైన్ పదములన్ు ‘గరిమాములు’
అందుర్ధ. ఉదాహరణకు : వచిుండు, తెచిుండు.

భాషయభాగమ లు
భాషయందలి భాగరలన్ు ‘భాషయభాగయలు’ అని అందుర్ధ.
తెలుగు భాషలోని భాషరభాగములన్ు ఐదు భాగములుగర విభజంచవచుున్ు. అవి -
 1. నామవ్యచకమ : ‘నయమం’ అంటే పతర్ధ. మాన్వుల యొకి పతర్ు ధ, జంత్ వుల యొకి పతర్ు ధ, పరదశ
ే ములు,
వస్ుతవుల పతర్ు ధ తెలియజేయున్వి. ఉదా : ర్యమ డు, ప్యఠశయల, విజయవ్యడ, బలు .
ఈ నామవ్యచకమ లు మరళ ఐదు విధమ లు. అవి -

1. సుంజాఞవ్యచకమ : ‘స్ంజఞ ’ అంటే గుర్ధత. దయనిన తెలియజేస్వి
త స్ంజఞ లు. అంటే సరధయర్ణంగర పతర్ు ధ.
ఉదా : రరముడు, గోదయవరి, రరజు, రరణ.
2. జాతి నామవ్యచకమ : స్మాన్ం అయ్న్ స్వర్ూప్రలు, స్వభావరలు గల వస్ుతవుల స్మరహ్ననిన తెలియజేస్తది
‘జాతి నయమవరచకం’. ఉదా : చెటు ల, పర్వతయలు, గోడ.
3. గ ణ నామవ్యచకమ : ‘గుణం’ అంటే స్వభావం. ఆ స్వభావరనిన తెలియజేస్ద
త ి ‘గుణ నయమవరచకం’.
ఉదా : తీపథ, న్లుపు, తెలుపు, మంచి, చెడడ.
4. సయమ దాయక నామవ్యచకమ : స్ముదయయానిన తెలియజేస్త పదం.స్ముదయయం అంటే గుంపుగర, కొనిన
www.APEdu.in
వస్ుతవుల స్మరహం కరని అవుత్ ంది. అలాంటిదwww.APEdu.in
యనిన తెలియజేస్ద
త ి ‘సరముదయయక నయమవరచకం’.
ఉదా : గుంపు, స్ంఘం, స్మరహం.
5. కరియా నామవ్యచకమ : ‘కరియ’ అంటే చేస్త పని. పనిని తెలియజేస్త నయమవరచకం.
ఉదా : వంట, న్డక, చేయు, ప్రడు, కూరోు, నిలబడు.
 సరవనామమ : నామవ్యచకుం (Noun) కు బదులుగర వరడబడేది సరవనామమ (Pronoun). స్ర్వము అంటే
అనీన, అంతయ అని అర్ు ము.

ఉదా : అత్డు - ఇత్డు - అది - ఇది - ఆమె - ఈమె - అనిా - ఆ - ఈ - ఏ - నీవు - మీరు - మేమ - వ్యడు - వీడు.
ఈ సరవనామమ లు మరళ ఎనిమిది విధమ లు. అవి –
సుంబుంధ సరవనామమ : స్ంబంధం ఉండే అరరానిన తెలియజేస్త స్ర్వనయమం "స్ంబంధ స్ర్వనయమం".

ఉదాహరణ : ఈ పని ఎవడు చేసత రడో వరడే దో షథ. ఇందులో ఎవడు-వరడు అనే రెండు స్ర్వనయమాలు పనిచేయడయనికర
దో షథ అవడయనికర ఉండే స్ంబంధయనిన తెలియజేస్త ునయనయ్. కన్ుక ఇవి మరియు ఇలాంటివి స్ంబంధ స్ర్వనయమాలు.
2. విశేషణ సరవనామమ : స్ర్వనయమ ర్ూపంలో ఉన్న విశేషణ శబాులు "విశేషణ స్ర్వనయమాలు".
ఉదాహరణ : అందర్ధ అందర్ధ కరర్ధ. ఇందులో అందర్ధ అనేది విశేషణ ర్ూపంలో ఉన్న స్ర్వనయమం.
3. సుంఖాావ్యచక సరవనామమ : స్ంఖాలన్ు తెలియజేస్త స్ర్వనయమాలు "స్ంఖాావరచక స్ర్వనయమాలు".
ఉదాహరణ : ఒకర్ధ - ఇదు ర్ధ - ముగుగర్ధ - న్లుగుర్ధ మొదల న్
ై వి స్ంఖాావరచక స్ర్వనయమాలు.

4. సుంఖేాయవ్యచక సరవనామమ : ఇవి స్ంఖా చేత్ స్ంఖాగర చెపపబడతయయ్. కరని, నిరిుషుముగర ఎవరో
ఏమిటో చెపపవు. కన్ుక "స్ంఖేాయవరచక స్ర్వనయమం".
ఉదాహరణ : వరర్ధ ముగుగర్ూ వీరే. ఇందులో ఆ ముగుగర్ూ పుర్ధష లా, స్త ల
ర ా అనేది చెపపబడన్ందున్ ఇది
స్ంఖేాయవరచక స్ర్వనయమం.
5. పురుషలకు సుంబుంధిుంచిన సరవనాముం : పరథమ, మధామ, ఉత్త మ పుర్ధషలు మరడు. వరటికర స్ంబంధించిన్
స్ర్వనయమాలు కన్ుక ఇవి "పుర్ధషలకు స్ంబంధించిన్ స్ర్వనయమాలు".
ఉదాహరణ : పరథమ పుర్ధష : వ్యడు – వ్యరు
 మధామ పుర్ధష : నీవు – మీరు
 ఉత్త మ పుర్ధష : నేను - మేమ - మనమ
6. నిర్ేదశయత్మక సరవనామమ : నిరేుశించటం అంటే ఇది అని నిరేుశించి చెపపటం - అలాంటి స్ర్వనయమాలు "నిరేుశరత్మక
స్ర్వనయమాలు". ఉదాహరణ : ఇది - ఇవి - అది - అవి
7. అనిర్భాషా యరథ క సరవనామాలు : నిరిుషుం అంటే నిరేుశించి చెపపటం. అనిరిుషుం అంటే నిరేుశించి చెపపకప్ో వటం. ఇంత్
లేదయ ఇనిన లేదయ ఇవి అని చెపపకుండయ ఎంతో కొంత్న్ు తెలియజేస్త స్ర్వనయమ పదయలు ఈ "నిరిుషు రర్ా క
స్ర్వనయమాలు".
ఉదాహరణ : అనిన - ఇనిన - కొనిన - ఎనిన - కొంత్ - పలు - పకుి - బహు
8. పరశయారథ క సరవనామమ : పరశినంచేటటలుగర అడుగబడే స్ర్వనయమాలు "పరశరనర్ాక
www.APEdu.in
స్ర్వనయమాలు". పరశినంచడం అంటే అడగడం అని అర్ు ం.
www.APEdu.in
ఉదాహరణ : ఎవర్ధ? - ఎందుకు? - ఏమిటి? - ఎవతె? - ఎలా?
 విశేషణమ లు : నయమవరచకరల యొకి మరియు స్ర్వనయమాల

యొకి గ ణమ లను తెలియజేయు పదములు విశేషణమ లు. ఉదయ : నీలమ , ఎరుపు, చయదు, ప్ొ డుగ .
జాతి మొదలెన వ్యటి భేదుం వలు విశేషణమ ఆరు విధాలుగయ ఉుంది. అవి –
1. జాతి పరయ కి విశేషణమ : జాత్ లన్ు గరరిున్ పదయలన్ు తెలియజేస్వి
త .
ఉదాహరణ : అత్డు బారహమణుడు. బారహమణత్వము అనేది జాతిని గరరిు తెలియజేస్త పదం కన్ుక బారహమణుడు
అనేది విశేషణము.
2. కరియా పరయ కి విశేషణమ లేదా కరియాజనా విశేషణమ : కరియా పదంతో కూడ ఉండే విశేషణం.
ఉదాహరణ : వెళళళవరడు అర్ధజన్ుడు. ఇందులో ‘వెళళళ’ అనేది కరియ కన్ుక వెళళళవరడు కరియా పరయుకత విశేషణం
3. గ ణ పరయ కి విశేషణమ : గుణం తో కూడ యున్న విశేషణం. ఉదాహరణ : 'చకిని' చుకి
4. దరవా పరయుకత విశేషణము : ‘దరవాం’ అంటే పదయర్ు ం, ధన్ం మొదల ైన్ వరటితో కూడ ఉండే విశేషణం.
ఉదాహరణ : రరముడు ధన్వంత్డు.
5. సుంఖాా పరయ కి విశేషణమ : స్ంఖా దయవర్ తెలియజేయబడే విశేషణం.
ఉదాహరణ : 'న్తర్ధ' వర్హ్నలు, 'ఆర్ధ' ఋత్ వులు.

6. సుంజాఞ పరయ కి విశేషణమ : ‘స్ంజఞ ’ అంటే గుర్ధత. స్ంజఞ న్ు తెలియజేస్త విశేషణం.
ఉదాహరణ : ఆమ దేవదు త్ ని భార్ా.
అవాయమ లు : లింగ వివక్షగరని, విభకత పరస్కరత గరని, వచన్ ఆకరంక్ష గరని లేని పదములన్ు ‘అవాయాలు’ అని
అంటార్. ఉదా : అకిడ, ఇక్డడ, ఎకిడ మొదలగున్వి.
ఈ అవాయాలు ప్యరధనుంగయ మూడు రకయలు. అవి –

1. పరతిపదద కయిలు : స్హజంగర ఏర్పడే అవాయాలన్ు ‘పరతిపదోు కత అవాయాల’ అని అంటార్ధ.
ఉదాహరణ : అకిడ, ఇకిడ, ఎకిడ, ఎటు కల
ే కు, ఎటు కేని మొదలగున్వి.
2. లాక్షణక అవాయాలు : ‘లక్షణం’ అంటే శరస్త ంర . వరాకర్ణ శరస్త ర పరకరర్ం అవాయాలుగర మారిన్వి. ‘లాక్షణక
అవాయాలు’. అస్మాపక కరియలనీన లాక్షణకఅవాయాలే
ఉదాహరణ : చేస్థ, ప్ో య్, ఏది, వచిు, వెళ్ళళ మొదలగున్వి.
3. సమ చచయావాయాలు : ‘యు – న్ు’ అనేవి స్ముచుయార్ా కరలు. ‘యు’ అనేది ఉకరర్ంత్ముగరని ప్రదయలమీద,
‘న్ు’ అనేది ఉకరర్ంత్ పదయల మీద వస్ుతంది.
ఉదాహరణ : నీవున్ు – మరియున్ు.
 కరయ
ి లు : పన్ులన్ు తెలిపత వరనిని కరియలు అంటార్ధ. ఉదయ: చదువుట, తిన్ుట, ఆడుట.

www.APEdu.in
సకరమక కరియలు : కర్మన్ు ఆధయర్ముగర చేస్థకొనియున్న కరియలన్ు స్కర్మక కరియలు అంటార్ధ.
www.APEdu.in
ఉదా : మధు బడకర వెళ్ళళన్ు.

 అకరమక కరియలు : కర్మ లేకప్ో య్న్న్ు వరకాము అర్ావంత్మన్
ై చో అవి అకర్మక కరియలు.
ఉదా : సో ముడు పర్ధగెతన్ు.
ెత
 సమాపక కరియలు : పూరిత అయ్న్ పనిని తెలియజేయు కరియలు స్మాపక కరియలు.
ఉదా : రరముడు ప్రఠము చదివేన్ు. ఈ వరకాంలో ‘చదివన్
ే ు’ అన్ు కరియ వరకరార్ుమున్ు పూరిత చేస్న్
థ ది. కరవున్ ఇది
స్మాపక కరియ.
 అసమాపక కరియలు : పూరితకరని పనిని తెలియజేయు కరియలు అస్మపక కరియలు.
ఉదా : రరముడు ప్రఠమున్ు చదివి పర్ధండెన్ు. ఈ వరకాంలో ‘రరముడు ప్రఠమున్ు చదివి’ అని అన్నపుపడు
వరకార్ుము పూరిత కరదు. ‘పర్ధండెన్ు’ అన్నపుపడు మాత్రమే వరకార్ు ము పూరిత అగున్ు. కరవున్ ‘చదివి’ అన్ున్ది
అస్మాపక కరియ.
సమాపక కరయ
ి ా రూపమ లు ఎనిమిది విధమ లు. అవి -
1. వరి మానారథ కమ : జర్ధగుచున్న పనిని తెలియజేయు కరియార్ూపము వర్త మానయర్ుకము.
ఉదా : నేన్ు వరరయుచునయనన్ు - నీవు తిన్ుచునయనవు.
2. భూతారథ కమ : జరిగిన్ పనిని తెలియజేయు కరియార్ూపము భరతయర్ా కము.
ఉదా : నేన్ు వరరస్థతిని - నీవు చదివితివి.

3. భవిషాదరథ కమ : జర్ధగగల పనిని స్తచించు కరియా ర్ూపము భవిషాదర్ాకము.
ఉదా : నేన్ు వరరయగలన్ు - నీవు వరరయగలవు.
4. త్దా ర్యమరథ కమ : మరడు కరలములన్ు స్తచించు కరియా ర్ూపము త్దు రరమర్ా కము.
ఉదా : నేన్ు వరరయుదున్ు - నీవు వరరయుదువు.
5. విధారథ కమ : ఆజఞ లన్ు, విధులన్ు, స్తచించు కరియా ర్ూపము విధవర్ా కము.
ఉదా : నీవు వరరయుము - నీవు వరరయున్ది.
6. ప్యరరథ నారథ కమ : ప్రరర్ాన్లన్ు, అభార్ాన్లన్ు తెలియజేయు కరియార్ూపము ప్రరర్ునయర్ాకము.
ఉదా : నీవు వరరయుము /వరరయుమ /వరరయుమయాా !
7. ఉభయ ప్యరరథనారథ కమ : శరిత్తో ప్రటల వకత త్న్న్ు కూడయ చేరుి చేయు ప్రరర్ా న్లన్ు, అభార్ా న్లన్ు స్తచించే
కరియార్ూపము ఉభయ ప్రరర్ా నయర్ాకము.
ఉదా: మన్ము చేయుదము - మన్ము చేస్దము.
8. అశీశశయశప్యరథ కమ : ఆశీస్ుు, శరపములన్ు తెలియజేయు కరియార్ూపము అశీిశరిప్రర్ాకము.
ఉదా : మీకు శుభములు కలుగుగరక. (ఆశీిస్ుు) – నీకు కీడు కలుగుగరక. (శరపం).
పరశయారథ కుం-సుందయహ్నరథ కుం

www.APEdu.in
1. పరశయారథ కుం : పరశినంచుటకు వరడబడు కరియార్ూపము ‘పరశరనర్ాకము'.
www.APEdu.in
ఉదా : నీవు వరరయుచునయనవర? - మీర్ధ వరరయుచునయనరర?

2. సుందయహ్నరథ కమ : స్ందేహమున్ు తెలియజేయు కరియార్ూపము ‘స్ందేహ్నర్ాకము'.
ఉదా : మీర్ధ వరరస్థనయరో! లేదో !
కరి రరథకమ - కర్యమరథ కమ

1. కరి రరథకమ : కర్త న్ు తెలియజేయు కరియార్ూపము 'కర్త ర్
ర ా కము'.
ఉదా : కృషణ డు కంస్ుని చంపన్ు. ఈ వరకాంలో ఎవర్ధ చంపన్ు? అని పరశినంచిన్పుడు 'కృషణ డు' అని స్మాధయన్
ముగర కర్త వచుున్ు. కరవున్, 'చంపన్ు' అన్ున్ది కర్త రర్ాకము.
2. కర్యమరథ కమ : కర్మన్ు తెలియజేయు కరియార్ూపము కరరమర్ా కము.
ఉదా : రరవణుడు రరమునిచే చంపబడెన్ు. ఈ వరకాము న్ందు ‘ఎవర్ధ చంపబడెన్ు' అని పరశినంచిన్పుడు
స్మాధయన్ముగర 'రరవణుడు' అన్ు కర్మవచుున్ు. కరవున్ పై వరకాము న్ందు 'చంపబడెన్ు' అన్ున్ది కరరమర్ాకము.
పేరరణారథ కమ - సయవరథ కమ - ఆత్మనే పదారథకమ

1. పేరరణారథ కమ : పతరర్ణన్ు స్తచించు కరియార్ూపము పతరర్ణయర్ా కము. ఇత్ర్ధలచేత్ చేయ్ంచుటన్ు ‘పతరర్ణము' అని
అందుర్ధ. ఉదా : దేవదత్త డు రరమునిచేత్ అన్నము వండంచెన్ు.ఈ వరకాంలో 'వండంచెన్ు' అన్ున్ది పతర్
ర ణయర్ు కము.
2. సయవరథ కమ : సరవర్ా మున్ు తెలియజేయు కరియార్ూపము సరవర్ా కము. త్న్కు తయన్ు చేయుట 'సరవర్ు ము' అని
అందుర్ధ. ఉదా : దేవదత్త డు అన్నము వండెన్ు. ఈ వరకామున్ందు 'వండెన్ు' అన్ున్ది సరవర్ు కము.

3. ఆత్మనే పదారథ కమ : కర్త కు మాత్రమే కరియా ఫ్లము చెందించు కరియా ర్ూపము 'ఆత్మనే పదయర్ా కము'.
ఉదా : రరముడు అన్నము వండుకొనెన్ు. ఈ వరకాము 'వండుకొనెన్ు' అన్ున్ది ఆత్మనే పదయర్ా కము.
అసమాపక కరయ
ి ారూపమ లు
అస్మాపక కరియలు పరధయన్ముగర ఆర్ధ విధములు.
1. కయిారథ కమ : ఒక కర్త న్ు ఆశియ్ంచి యున్న పన్ులలో ముందు జరిగిన్ పనిని తెలియజేయు కరియార్ూపము ‘
కరతార్ా కము'. ఉదా : స్త్ పుస్త కమున్ు చదివి నిదరప్ో య్ెన్ు. ఈ వరకామున్ందు 'స్త్' అన్ు కర్త 'చదువుట', 'నిదర
ప్ో వుట' అన్ు రెండు పన్ులన్ు చేస్థన్ది. ఈ రెండు పన్ులలో 'ప్రఠమున్ు చదువుట' ముందుగర జరిగెన్ు. ఈ పని
ై 'చదివి' అన్ున్ది కరతార్ాకము.
స్తచించు కరియార్ూపమన్
2. వాతిర్ేక కయిారథ కమ : కరవర్ాకము యొకి వాతిరేక ర్ూపము వాతిరేక కరవర్ాకము.
ఉదా : తిని (కరవర్ా కము), తిన్క (వాతిరేక కరవర్ాకము).
3. శత్రరథకమ : ఒక కర్త న్ు ఆశియ్ంచి ఏక కరలములో జరిగన్
ి రెండు పన్ులలో ముందు చెపపబడన్ పనిని తెలియ
జేయు కరియార్ూపము శత్రర్ాకము. ఉదా : రరముడు చదువుచు వరరయుచునయనడు. ఈ వరకాములో రరముడు
చదువుట, వరరయుట అనేరంె డు పన్ులన్ు ఒకే స్మయములో చేయుచునయనడు. ఈరెండు పన్ులలో ముందు
చెపపబడన్ 'చదువుట'న్ు తెలియజేయు 'చదువుచు' అన్ు కరియా ర్ూపము ‘శత్రర్ుకము'.
4. త్తమ నారథ కమ : ఒక పనికర నిమిత్త మన్
ై మరియొక పనిని తెలియజేయు కరియార్ూపము త్ మున్నర్ు కము.
ఉదా : కృషణ డు చదువంబో య్ెన్ు. ఈ వరకామున్ందు 'ప్ో వుట'కు నిమిత్త ము 'చదువుట', 'చదువంబో య్ెన్ు' అన్గర
www.APEdu.in
'చదువుటకు ప్ో య్ెన్ు' అనిఅర్ా ం. అందుచే 'ప్ో వుటకు' నిమిత్త మైన్ 'చదువన్' అన్ుకరియా ర్ూపముత్ మున్నర్ాకము.
www.APEdu.in
5. ఛయదరథకమ : కరర్ాకరర్ణ స్ంబంధమున్ు తెలియజేయు రెండు కరియలలో కరర్ణ వరచకమన్

ై కరియార్ూపము
చేదర్ాకము. ఉదా : వరన్లు కురిస్థన్ పంటలు పండున్ు. ఈ వరకాము న్ందు 'పంటలు పండుట' అన్ు కరర్ామున్కు
'వరన్లు కురియుట' కరర్ణము. కరవున్, కరర్ణము స్తచించు 'కురిస్థన్న్' అన్ున్ది ఛేదర్ా కము.
6. ఆనుంత్ర్యారథ కమ : 'ఆన్ంత్ర్ాము' అన్గర త్ర్ధవరత్ అని అర్ా ం. ఈ అర్ా ములో ఉపయోగించు కరియా ర్ూపము
ఆన్ంత్రరార్ా కము. ఉదా : చందురడు ప్ డమడుని కలువలు వికస్థంచెన్ు. ఈ వరకామున్ందు ఆన్ంత్ర్ామున్ు
స్తచించు 'ప్ డ మడున్' (ఉదయ్ంచిన్) అన్ున్ది ఆన్ంత్రరార్ాకము.
భావ్యరథ కమ -వాతిర్ేక భావ్యరథ కమ

1. భావ్యరథ కమ : ధయత్ వు (కరియ) యొకి సరవర్ా మున్ు తెలియజేయున్ది భావరర్ాకము. ధయత్ వుపై 'ట' వర్ణము
చేర్ధుటవలన్ ఇది ఏర్పడున్ు. ఉదా : చదువుట, వ్యరయ ట, తినుట,వినుట, చూచుట.
ై ది. 'వాతిరేక భావరర్ాకము'. ధయత్ వు (కరియ)న్కు 'అమి'
2. వాతిర్ేక భావ్యరథ కమ : భావరర్ా కమున్కు విర్ధదు మన్
చేర్ధుటవలన్ ఇది ఏర్పడున్ు. ఉదా : వరరయమి, చదువమి, చతడమి.
ధాత్తజ విశేషణమ లు
ధయత్ వు అన్గర కరియ, ధయత్ వు వలన్ పుటిున్ విశేషణములన్ు 'ధయత్ జ విశేషణములు' అని అందుర్ధ. వీటికే 'కరియా
జన్ా విశేషణములు' అన్ు మరియొక పతర్ధ కూడయ కలదు.
ఉదా : చదువుచున్న బాలుడు, చదివిన్ బాలుడు, చదవగల బాలుడు మొదలగున్వి.

ధాత్తజ విశేషణమ లు మొత్ి ుం ఐదు విధమ లు. అవి –
1. వరి మానారథ క ధాత్తజ విశేషణమ : వర్త మాన్ కరలమున్ (జర్ధగుచున్న కరలము) తెలియజేయు ధయత్జ
విశేషణము"వర్త మానయర్ు క ధయత్ జ విశేషణము”. ఉదా : చదువుచునా బాలుడు (చయయ చునా పని).
2. భూతారథ క ధాత్తజ విశేషణమ : భరత్కరలమున్ు (జరిగన్
ి కరలమున్ు) తెలియజేయు ధయత్ జ విశేషణము
‘భరతయర్ా క ధయత్ జ విశేషణము'. ఉదా : చదివిన బాలుడు (చయస్న
ి పని).
3. భవిషాదరక ధాత్తజ విశేషణమ : భవిషాతయిలమున్ు (జర్ధగబో వు కరలమున్ు) స్తచించు ధయత్ జ విశేషణము
'భవిషాదర్ా క ధయత్ జ విశేషణము'. ఉదా : చదువగల బాలుడు (చయయగల పని).
4. త్దా ర్యమరథ క ధాత్తజ విశేషణమ : మరడు కరలములన్ు (వర్త మాన్, భరత్, భవిషాత్) తెలియజేయు ధయత్ జ
విశేషణము “త్దు రరమర్ాక ధయత్ జ విశేషణము'. ఉదా: చదువు బాలుడు, చేయుపని (చేస్డ,పని, చది వెడు బాలుడు).
5. వాతిర్ేకయరథ క ధాత్తజ విశేషణమ : మరడు కరలము లలోన్ు వాతిరేకరర్ా మున్ు తెలియజేయు ధయత్ జ విశేషణము
“వాతిరేకరర్ాక ధయత్ జ విశేషణము”. ఉదా : చదవని బాలుడు (చేయని పని).
వ్యకా భేదాలు
విషయమున్ు అర్ా వంత్ముగరన్ు, స్ంపూర్ణ ము గరన్ు స్పషు ముగరన్ు భావపరకటన్మున్ు
కలిగించెడ పదముల స్ముదయయమున్ు వ్యకామ అంటార్ధ. వరకాములో మరడు పరధయన్మైన్ భాగములు ఉండున్ు.
వరకరాలు మరడు ర్కరలు : అవి –
1. సరమాన్ా వరకాము 2. స్ంశిు షు వరకాము 3. స్ంయుకత వరకాము.

 సయమానా వ్యకామ : ఒక స్మాపక కరియతో కూడన్ వరకామున్ు “సయమానా వ్యకామ ” అందుర్ధ.
ఉదా : గోపథ ఊరికర వెళ్ళళన్ు.
ఉష ప్రఠం చదువుత్ న్నది.
ముర్ళ్ళ మంచి బాలుడు.
 సుంశిు షా వ్యకామ : అనేక అస్మాపక కరియలు కలిగ యుండ ఒక స్మాపక కరియ గల వరకామున్ు “సుంశిు షా
వ్యకామ ” అందుర్ధ.
ఉదా : రరముడు బడకర వెళ్ళళ, ప్రఠములు చదివి, ఇంటకర వచెన్ు.
శీికరంత్ అన్నం తేని బడకర వచయడు. గీత్ బజార్ధకు వెళ్ళళ కూర్గరయలు కొన్నది.
 సుంయ కి వ్యకామ : రెండు గరని, అంత్కంటే ఎకరిన్ స్మాపక కరియలు గల వరకామున్ు “స్ంయుకత వరకాము”
ఉదా : రరముడు ప్రఠము చదివేన్ు (మరియు) బడకర వెళ్ళళన్ు.
రరముడు రేపు వచుున్ు లేక ఎలుుండ వచున్ు.

కరి - కరమ - కరయ
ి
 కరి : కరియకు ఆశియమన్

ై ది ‘కర్త ’.
ఉదా : రరముడు రరవణుని చంపన్ు. ఈ వరకామున్ందు ‘చంపన్ు’ అన్ు కరియకు ఆశియమన్
ై ‘రరముడు’ కర్త .
 కరమ : కరయ
ి ా ఫ్లమున్ు ప్ ండున్ది ‘కర్మ’. ఉదా : రరముడు రరవణుని చంపన్ు. ఈ వరకరామున్ండు ‘చంపన్ు’ అన్ు
కరియ య్ెకి ఫ్లమున్ు ప్ ందిన్ ‘రరవణుడు’ కర్మ.
 కరియ : పనిని, స్థాతిని తెలియజేయున్ది ‘కరియ’. ఉదా : రరముడు రరవణుని చంపన్ు. ఈ వరకరామున్ండు ‘చంపన్ు’
అన్ున్ది కరియ. ఆ పుస్త కము ఇకిడ ఉన్నది. ఈ వరకరామున్ండు ‘ఉన్నది’ అన్ున్ది కరియ. స్థాతిని తెలుపున్ు.
కరి ర్భ వ్యకయాలు – కరమణ వ్యకయాలు

 కరి ర్భ వ్యకాుం : కరి పరధయన్ంగర కలిగే వరకరాలు “కర్త రి వరకరాలు”.
ఉదా : బాలు ఇస్ుకతో ఇలుు కటాుడు.
www.APEdu.in
లింగయా నయయకునికర ఉస్థరికరయ ఇచయడు. www.APEdu.in
అకి ఇంటి ముందు ముగుగ వేస్థంది.

 కరమణ వ్యకాుం : కరమ పరధయన్ంగర కలిగే వరకరాలు “కర్మణ వరకరాలు”.
ఉదా : బాలుచే ఇస్ుకతో ఇలుు కటు బడంది.
లింగయాచే నయయకునికర ఉస్థరక
ి రయ ఇవవబడంది.
అకిచే ఇంటి ముందు ముగుగ వేయబడంది.
పరత్ాక్షకథనుం – పర్ోక్షకథనుం
 పరత్ాక్షకత్నుం : ఇక వాకీత చెపపథ న్ మాటలన్ు యథయ త్థంగర ఉన్నదున్నటల
ు చెపపటం “పరత్ాక్షకత్నుం”.
ఉదా : ‘నేన్ు చదువుత్ నయనన్ు’ అని స్ర్ళ చెపథపన్ది.
‘నేన్ు వసరతన్ు’ అని అత్డు అనయనడు.
 పర్ోక్ష కథనుం : వేరవ
ే రళళళ చెపపథ న్దయనిన మన్ మాటలోు చెబతే అది “పర్ోక్ష కథనుం”.
ఉదా : నేన్ు చదువుత్ నయనన్ని స్ర్ళ చెపపథ ంది.
నేన్ు వసరతన్ు అని అత్డు అనయనడు.

లుంగమ లు
స్త ర పుర్ధషరది జాతి భేదము లింగము. ఇది మరడు విధములు. అవి -
 1. పులుంగమ : మహదయవచకము - మహత్త
 2. స్ి ీ లుంగమ : మహతీ వరచకము - మహతి.
 3. నపుుంసక లుంగమ : అమహదయవచకము - అమహతి.
1. పుుంలుంగమ : పుర్ధష లన్ు, వరరి విశేషణములన్ు ‘పుంలింగములు' లేక మహదయవచకములు లేక మహత్త లు అని
అందుర్ధ. ఉదా : శీిరరముడు - గుణవంత్ డు.
2. స్ి ీలుంగమ : స్త ల
ర న్ు వరరి విశేషణములన్ు ‘స్త ర లింగములు’ లేక మహతీ వరచకములు లేక మహత్ లు అని
అందుర్ధ. ఉదా : స్త్ - బుదిుమంత్ రరలు.
3. నపుుంసక లుంగమ : వృక్షములన్ు, నిరీజవులన్ు, జంత్ వులన్ు వరరి విశేషణములన్ు ‘న్పుంస్క లింగములు’ లేక
అమహదయవచకములు లేక అమహత్త లు అని అందుర్ధ. ఉదా : గోవు - బహుక్షీర్.
పురుషతలు
పుర్ధష లు మరడు ర్కములు అవి :

 1. పరథమ పుర్ధష
 2. మధామ పుర్ధష
 3. ఉత్త మ పుర్ధష
ఇందు స్ులభ స్తత్రము, తయన్ు – ఉత్త మ, ఎదుట – మధామ, ఎకిడో – పరథమ.
1. పరథమ పురుష : ఎవరిని లేక వేటని
ి గురించి మాటాుడు చున్నమో వరనిని స్తచించున్ది ‘పరథమ పుర్ధష’ లేక ఎకిడో
ఉన్న వరరిని గురించి తెలియజేయున్ది ‘పరథమ పుర్ధష’ అని కుడయ చెపపవచుున్ు.
ఉదా : వరడు, ఆమ, అది.
2. మధామ పురుష : ఎదుట ఉన్నవరరిని గురించి తెలియజేయున్ది ‘మధామ పుర్ధష’
ఉదా : నీవు, మీర్ధ.
3. ఉత్ి మ పురుష : త్న్న్ు గురించి తెలియజేయున్ది ‘ఉత్త మ పుర్ధష’.
ఉదా : నేన్ు, మేము.

వచనమ లు
తెలుగు భాషలో రెండు వచనమ లు ఉనయనయ్. అవి : ఏకవచన్ము మరియు బహువచన్ము.
 ఏకవచనమ : ఒక వస్ుతవున్ు గరని, వాకరతని గురించి తెలుపున్ది ఏకవచన్ము.

ఉదాహరణ : రరముడు, వన్ము, న్ది.
 బహువచనమ : రెండు గరని, అంత్కంటె ఎకుివ వస్ుతవుల గురించి గరని, మన్ుష లన్ు గురించి గరని చెపపథ న్ది
బహువచన్ము.
ఉదాహరణ : బలు లు, వన్ర్ధలు, న్దులు, పూలు.
నిత్ా ఏకవచనమ :పంటలు,లోహములు మొదల న్
ై వి నిత్ా ఏకవచన్ములగున్ు. ఉదా:వరి, బయాము, ఇన్ుము, రరగి.
నిత్ా బహువచనమ : ధయన్ా వరచక శబు ములు. ఉదా : కందులు, పస్లు, ఉలవలు.
వచనమ లు లేదయ వచనాలు స్ంఖాలన్ు తెలియజేస్తవి.
స్ంస్ిృత్ంలో వచన్ములు మరడు విధములుగర ఉనయనయ్.
 ఏకవచనమ : ఒక స్ంఖాన్ు తెలియజేస్ద
త ి "ఏకవచన్ము". ఉదాహరణ : పుస్త కము, న్ది, రరముడు.
 దివవచనమ : రెండు స్ంఖాన్ు తెలియజేస్తది "దివవచన్ము". ఉదాహరణ : రెండు పుస్త కములు, ఇదు ర్ధ రరములు.
 బహువచనమ : మరడు అంత్కు మించి అన్ంత్ స్ంఖాలన్ు తెలియజేస్తది "బహువచన్ము".
ఉదాహరణ : పుస్త కములు, న్దులు, రరములు.
సూచనా : తెలుగు భాషలో ఏకవచన్ము మరియు బహువచన్ములు మాత్రమే ఉనయనయ్.
సమ చచయమ లు – ఆశచర్యారథ కమ లు – విభకుిలు
 సమ చచయమ లు : వరకాములోని పదములన్ు కలుపున్వి ‘స్ముచుయములు’.

ఉదాహరణలు : 1. కృషణ డున్ు, రరముడున్ు వచిురి. ఈ వరకాములో ‘న్ు’ స్ముచుయము.
2. కృషణ డు మరియు రరముడు వెళ్ళళరి. ఈ వరకామున్ండు ‘మరియు’ స్ముచుయము.
 ఆశచర్యారథ కమ లు : ఆశుర్ాము, భయము, స్ంతోషము, మొదలగువరటిని తెలియజేయు పదములు

‘ఆశుర్ార్ాకములు’. ఉదాహరణలు : 1. ఆహ్న! దుర్గ ఎంత్ మంచిది. 2. ఆయోా! రరజీవ్ మర్ణంచినయడు.
3. అమోమ! నయకు భయము. ఈ వరకాములలోని ‘ఆహ్న!, అయోా!, అమోమ!’ అన్ున్వి ఆశుర్ార్ా కములు.
 విభకుిలు : వరకాములోని పదముల పర్స్పర్ స్ంబంధమున్ు తెలియజేయున్వి ‘విభకుతలు’.
ఉదాహరణ : ఆ స్ంచీలో పుస్త కము ఉన్నది. ఈ వరకాములో ‘లో’ అన్ున్ది ‘స్ంచీ’ కు ‘పుస్త కము’ నయకు గల
స్ంబంధమున్ు తెలియజేయుచున్నది. కరవున్ ‘లో’ అన్ున్ది విభకరత.

కయలమ లు
కరలములు పరధయన్ముగర మరడు విధములు అవి : 1. వర్త మాన్ కరలము , 2. భరత్కరలము,
3. భవిషాత్ కరలము. కొందర్ధ నయలుగవదిగర త్దు ర్మ కరలమున్ు కూడయ పతరొిందుర్ధ.
 వరి మాన కయలమ : జర్ధగుచున్న పనిని తెలియజేయున్ది ‘వర్త మాన్ కరలము’.
ఉదా : 1. రరముడు చయడువుచునయనడు. 2. స్త్ చదువుచున్నది.
 భూత్కయలమ : జరిగన్
ి పనిని తెలియజేయున్ది ‘భరత్కరలము’.
ఉదా : 1. రరముడు చదివన్
ె ు, 2. స్త్ చదివెన్ు.
 భవిషాత్ కయలమ : జర్గబో వు పనిని తెలియజేయున్ది ‘భవిషాత్ కరలము’.

ఉదా : 1. రరముడు చదవగలడు, 2. స్త్ చదవగలదు.
 త్దా రమ కయలమ ను : స్హజ స్థదుముగర జర్ధగు పన్ులన్ు తెలియజేయున్ది ‘త్దు ర్మ కరలమున్ు’.
ఉదా : 1. స్తర్ధాడు ఉదయ్ంచున్ు. 2. పక్షులు ఎగుర్ధన్ు. 3. న్దులు పరవహంచున్ు. 4. రరముడు చదువున్ు.

విభకరి పరత్ాయమ లు
 విభకుిలు వరకాములోని వేరేవర్ధ పదములకు అన్వయము కలిగించు పరత్ాయములన్ు, పదములన్ు

విభకుతలందుర్ధ. ఇవి రెండు పదముల మధా స్ంబంధము కలిగించున్ు. వీటినే విభకరి పరత్ాయాలు అని కూడయ
అంటార్ధ. ఈ విభకుతలు ఎనిమిది. అవి :
పరత్ాయాలు విభకరి పేరు
డు, మ , వు, లు పరథమా విభకరి
నిన్, నున్, లన్, కూర్భచ, గ ర్భుంచి దివతీయ విభకరి
చయత్న్, చయన్, తోడన్, తోన్ త్ృతీయ విభకరి
కొఱకున్ (కొరకు), కై చత్తర్ీథ విభకరి
వలనన్, కుంటెన్, పటిా పుంచమి విభకరి
కరన్, కున్, యొకక, లోన్, లోపలన్ షష్ విభకరి
అుందున్, నన్ సపి మీ విభకరి
www.APEdu.in
ఓ, ఓర్ీ, ఓయిీ, ఓస్ సుంభోదన పరథమ విభకరి
www.APEdu.in
డు, మ , వు, లు -- పరథమా విభకరి.

 పుంలింగరలయ్న్, మహదయవచకరలయ్న్ శబాులకు "డు" వస్ుతంది. ఉదా : రరముడు, కృషణ డు
 అమహన్నపుంస్కములకు, అదంత్ శబాులకు "మ " వస్ుతంది. ఉదా : వృక్షము, దెవ
ై ము
 ఉకరరరంత్ శబాులకు, గోశబాునికర "వు" వస్ుతంది. ఉదా : త్ర్ధవు, ధేన్ువు, మధువు, గోవు
 బహువచన్ంలో అనిన శబాులకు పరథమా విభకత యర్ా ంలో "లు" వస్ుతంది. ఉదా : రరములు, స్త్లు
నిన్, నున్, లన్, కూర్భచ, గ ర్భుంచి -- దివతీయా విభకరి.

 కరరమర్ా ంలో దివతీయా విభకరత వస్ుతంది. కర్మ యొకి ఫ్లానిన ఎవడెైతే అన్ుభవిసరతడో వరడనతెలియజేస్త పదం 'కర్మ'.
ఉదా : దేవదత్త డు వంటకమున్ు వండెన్ు.
 కూరిు, గుర్ధంచి పరయోజన్ నిమిత్త ముల న్
ై పదములకు వచుున్ు. 'న్ు' కరర్ము గరరిు యోచించుట యుకత ము.
ఇది ఏకవచన్మున్ జాంత్మగున్ు. బహువచన్మున్ లాంత్మగున్ు. ఇందలి ఇకరర్మున్ు, అకరర్మున్ు
కేవలము స్ంబధమున్ు బో ధించున్ు. తెలుగు వరాకర్ణములలో జడముల దివతీయకు బదులు పరథమయున్ు,
పంచమికర బదులు న్ువరరఞంత్ మగు దివతీయము వరడుచునయనర్ధ.
 పంచమి- రరముడు గృహమున్ు వెడల న్ు.
 త్ృతీయ- కొలన్ు గరలనేస్.

 స్పత మి- లంకన్ు గలకలము.
 చత్ రిు - రరమున్కు నిచెు.

పై నయలుగు విభకుతలున్ు, న్ుపరత్ాయమున్న్ు, కు పరత్ాయమున్న్ు గతయర్ుము లగు చున్నవి. కరవున్ ప్రరచీన్
కరలమున్ న్ు, కు వర్ణకములే తెలుగున్ గలవని తెలియుచున్నవి.
చయత్న్, చయన్, తోడన్, తోన్ -- త్ృతీయా విభకరి.
 కరరతర్ా ంలో త్ృతీయా విభకరత వస్ుతంది. కరియ యొకి వరాప్రరరనికర ఎవరెత
ై ే ఆశియం అవుతయరో వరర్ధ కర్త .
ఉదా : దేవదత్త ని చేత్ వంటకము వండబడెన్ు.
త్ృతీయా విభకరతలోని న్ువరరణంత్ లోపంబున్ జేస్థ చయత్, తోడవర్ణ కంబులు
నిలుచుచున్నవి.వీనిలో చేత్ శబద మ చయయి శబు ముయొకి స్పత మార్ూపముగ
గురితంపదగిన్ది.అటలలనే తోడ శబద మ తోడు శబు ముయొకి స్పత మార్ూపముగ గురితంపదగిన్ది.
కొఱకున్ (కొరకు), కై -- చత్తర్ీా విభకరి.
 తయాగోదేుశాముగర ఉన్నపుపడు చత్ రీు విభకరత వస్ుతంది. తయాగము అంటే ఇవవడం.
ఉదా : జన్కుడు రరముని కొర్కు కన్ానిచెున్ు.
కొఱకు+న్ = కొఱకున్. దురత్లోపమున్ కొఱకు అని నిలిచింది.ఇది కొఱ=పరయోజన్ము, కు=న్కు అన్ు అర్ుమున్
నిలిచిన్టల
ు గ కన్బడుత్ న్నది. అటలలనే కయి' వరణ కమ స్ెత్మ క+అయి అన్ుదయని విపర్ార్ూపము.ఇందు అయ్
www.APEdu.in
అన్ున్ది అగు ధయత్ వు కరతార్ుకర్ూపము.
www.APEdu.in
వలనన్, కుంటెన్, పటిా -- పుంచమీ విభకరి.

 అప్రయ, భయ, జుగుప్రు, పరరజయ, పరమాద, గిహణ, భవన్, తయరణ, విరరమ, అంత్ర్ా , వరర్ణంబులు అనేవి
వేటవ
ి లన్ జర్ధగుతయయో ఆ పదయలకు పంచమీ విభకరత వస్ుతంది. అందులోన్త 'వలన్' అనే పరత్ాయం వస్ుతంది.
ఉదా : మిత్ర ని వలన్ ధన్ంబు గొనియ్ె.
 అనయార్ా ంలో చెపతపటపుపడు 'కంటె' అనే వర్ణకం వస్ుతంది. అన్గర అన్ా, ఇత్ర్ము, పూర్వము, పర్ము, ఉత్త ర్ము అనే
పదయలతో అన్ాము ఉంటే 'కంటె' వస్ుతంది.
ఉదా : రరముని కంటే న్న్ుాండు దయన్ుష ిండు లేడు.
 నిరరుర్ణ పంచమిలో కూడయ కంటే పరత్ాయం వస్ుతంది.
ఉదా : మాన్హ్నని కంటే మర్ణము మేలు: ఇకిడ 'మాన్హ్నని' నిరరుర్ణము.
 'పటిు' అనేది హేత్ వులయ్న్ గుణకరియలకు వస్ుతంది. హేత్ వు అంటే కరర్ణం. గుణం హేత్ వు కరవరలి, కరియ కూడయ
హేత్ వు కరవరలి.
ఉదా : జాఞన్ము బటిు ముకుతడగు. ముకుతడవడయనికర కరర్ణము జాఞన్ము
వలన్న్ అన్ున్ది వలన్ు+అన్ శబు ముయొకి స్పత మాంత్ ర్ూపముగ నెన్నదగుచున్నది. ఇక కంటే అన్ు వర్ణ కము
కు+అంటె అన్ు పద విభాగమున్ కలిగ న్ర్ూపముగ తెలియున్ు. పటిు అన్ు వర్ణ కము 'పటలుధయత్వర్ుక కరతార్ుక ర్ూపము'.

కరన్, కున్, యొకక, లోన్, లోపలన్ -- షష్ విభకరి.
 శేషం అంటే స్ంబంధం. స్ంబంధం కనిపథంచిన్పుపడు 'యొకి' అనే విభకరత వస్ుతంది.
ఉదా : నయ యొకి మిత్ర డు; వరని యొకి త్ముమడు.
 నిరరుర్ణ షషథఠ కర 'లోపల' వర్ణకం వస్ుతంది. జాతి, గుణ, కరియ, స్ంజఞ ల చేత్ - ఒక గుంపు న్ుండ ఒకదయనిన
విడదీయడయనిన నిరరుర్ణ అంటార్ధ.
ఉదా : మన్ుష ాల లోపల క్షతిరయుండు శూర్ధండు.
షషఠ విభకరతలోని 'ఒకి' శబు ము 'ఒ' యన్ు పరణషు ధయత్ వుయొకి ధయత్ జన్ా విశేషణము. ఇకిడ ఒ = కూడు, లేక చేర్ధ
అని తెలుపున్ు. ఈ ధయత్ వున్కు అర్వమున్ స్వత్ంత్ర పరయోగము ఉంది. అర్వమున్ ఈ ధయత్ వున్కు 'కూడన్, చేరన్
ి ,
ఒపథపన్' అని అర్ు ము ఉంది. లోపల- ఇది ఒకి శబు ము. ఇది నిరరుర్ణ షషథఠ యందు వచుుచున్నది.దీని అర్ు మున్ు బటిు
ఇది స్పత మి ర్ూపమనియ్య చెపుపచునయనర్ధ. కరని స్ంస్ిృత్మున్ నిరరుర్ణమున్ షషథఠ పరయోగింపబడున్ు.కరవున్,
సరమామున్ ఇది వెయ
ై ాాకర్ణలుచే పరవేశపటిున్టల
ు గర తోచుచున్నది.
అుందున్, నన్ -- సపి మీ విభకరి.
 అధికర్ణంలో స్పత మీ విభకరత వస్ుతంది. అధికర్ణం అంటే ఆధయర్ం. ఈ ఆధయర్ం 3 విధయలుగర ఉంటలంది. ఔపశేుషథకం,
వెైషయ్కం, అభవరాపకం. 'అందు' అనేది మాత్రం వస్ుతంది.
 ఔపశేుషక
థ ం అంటే సరమీపా స్ంబంధం. ఉదయ: ఘటముందు జలుం ఉుంది.

వెైషయ్కం అంటే విషయ స్ంబంధం. ఉదయ: మోక్షముందు ఇచఛ ఉుంది.
 అభవరాపకం అంటే అంత్టా వరాపథంచడం. ఉదయ: అనిాుంటియుందీశవరుడు కలడు
 ఉకరరరంత్ జడయనికర 'న్' వర్ణకం వస్ుతంది. జడం అంటే అచేత్న్ పదయర్ా ం. ఉదయ: ఘటుంబ న జలుం ఉుంది.
ఓ, ఓర్ీ, ఓయిీ, ఓస్ -- సుంబో ధనా పరథమా విభకరి.

 ఆమంత్రణం అంటే పథలవడం, స్ంబో ధించడం. ఇది ఎవరిన్య్తే స్ంబో ధించడం జర్ధగుత్ ందో - ఆ శబాునికర 'ఓ'
అనేది వస్ుతంది. ఉదా : ఓ రరముడ - ఓ రరములార్
 ఓ శబాునికర పుర్ధష ని స్ంబో ధించేటపుపడు 'య్' అనేద,ి నీచ పుర్ధష ని స్ంబో ధించిన్పుపడు 'రి' అనేద,ి నీచస్త ని
ర
స్ంబో ధించిన్పుపడు 'స్థ' అనేది అంతయగమాలుగర విభాషగర వసరతయ్.
ఉదా : ఓయ్ రరముడయ! ఓరి దుషు డయ! ఓస్థ దుషు రరలా!

విర్యమ చిహ్నామ లు
చదివట
ే పుపడు, వరరస్తటపుపడు పదయల మధా, వరకరాల మధా ఎకిడ ఆప్రలో, ఎకిడ ఆగరలో, ఎలా అర్ు ం చేస్ుకోవరలో
తెలిపతవి విర్యమ చిహ్నాలు. విరరమము అంటే ఆపటం. చిహనం అంట గుర్ధత. విరరమ చిహనములు పది అవి –
 బిుందువు : వరకాం పూర్త య్న్పుపడు, పూరిత అయ్న్టల
ు గర స్తచించడయనికర బందువు పడతయర్ధ. దీని స్తచిక (.).
1. నిశుయార్ు క, ప్రరర్ున్దార్ు క వరకాముల చివర్ బందువు వచుున్ు.ఉదా : రరముడు బుదిుమంత్ డు, ఇటల ర్ముమ.
2. స్ంక్షపత ర్ూపములలో కూడయ బందువు వచుున్ు. ఉదా : కీి.శ. (కీిస్త ు శకము), కర.మీ. (కరలోమీటర్ధ) స్థ.నయ.రె.
(స్థ. నయర్యణరెడడ ), శీి.శీి. (శీిర్ంగం శీినివరస్రరవు)
 వ్యకయాుంశ బిుందువు : చెపపవలస్థన్ అంశం ముగియన్పుపడు, అస్మాపక కరియలన్ు వరడ, వరకాం పూరిత
గరన్పుపడు వరకరాంశ బందువున్ు (కరమా) ఉపయోగిసత రము. దీని స్తచిక (, ). వరకరాంశ బందువున్ు ఏకమాత్ర
కరలపు విరరమమున్ు స్తచించున్ు. ఇది ఈ కరింది స్ా లములలో వచుున్ు.
 వాకుతల పతర్ు త్ర్ధవరత్ చేర్ధు డగీిలకు, బర్ధదులకు, పదవులకు ముందు వచుున్ు.
ఉదా : శీి వి. వేణుగోప్రలరరవు, బ.ఎస్.స్థ., బ.ఇ.డ.
 అన్వయమున్ందు స్మీప బంధము కలిగిన్ నయమవరచయకములు, విశేషణములు, అస్మాపక కరియలు వర్స్గర
వచిున్పుపడు వరటిమధా ఈ వరకరాంశ బందువు వచుున్ు.
ఉదా : కందుకూరి వీరేశలింగం గొపప కవి, న్వల ర్చయ్త్, స్ంఘ స్ంస్ిర్త .
 ఉత్త ర్ం వరరయున్పుపడు ప్రరర్ంభంలోన్ు, చివర్న్ు చేయు స్ంభోధన్ముల చివర్ ఈ వరకరాంశబందువు వచుున్ు.
ఉదా : 1. పథయ
ర మన్
ై ర్వికర, నీ స్నహేత్ డు. 2. పూజుాల ైన్ నయన్నగరరికర, మీ కుమార్డు.
 అరథ బిుందువు : ఒక పద్దు వరకాములో భాగంగర ఉండే చిన్న వరకరాల చివర్ అర్ా బందువు వస్ుతంది. ఇది దివమాత్ర
కరలపు విరరమమున్ు స్తచించున్ు. దీని స్తచిక (;).
ఉదా : పతరమ అడదిపుచుుకునేది కరదు; కరని, అడగినయ పతరమించర్ధ కొందర్ధ.
 నూాన బిుందువు : వరకరాలలో వర్ధస్గర కొనిన పదయల పటిుక ఇచుుటకు ముందు న్తాన్ బందువు ఉపయోగిసత రర్ధ.
దీని స్తచిక (:). ఇది మరడు మాత్రల కరలపు విరరమమున్ు స్తచించున్ు.
ఉదా : భాషరభాగములు ఐదు. అవి : నయమవరచకము, స్ర్వనయమము, కరియ...
 అనుకరణ చిహ్నాలు : ఒకర్ధ అన్న మాట ఇంకొకర్ధ చెపుపచున్నపుపడు, వేరే ఏదో ఒక గింథం న్ుండ తీస్థన్
వరకరాలు చెపుపన్పుపడు అన్ుకర్ణ చిహ్ననలు వరడతయము. దీని స్తచిక ( " " ).
ఉదా : “ఓం న్మోనయరరయణయయ” అని సరవమి నయకు మంతోరపదేశం చేసరర్ధ.
 పరశయారథ కమ : ఏదెన
ై య విషయానిన గురిమిు ఎదుటి వరరికర అడగేటపుపడు ఆ వరకాం చివర్ పరశరనర్ాకం
ఉపయోగిసత రర్ధ. దీని స్ుచిక (?).
ఉదా : శీిరరముడు ఎటలవంటి రరజు?

 ఆశచర్యారథ కమ : ఆశురరానిన, ఆన్ందయనిన, భయానిన, వింత్న్ు, మచుుకోలున్ు తెలిపత పదయల చివర్
ఆశురరార్ా కమున్ు ఉపయోగిసత రము. దీని స్తచిక (!).
ఉదా : 1. అయోా! ఎంత్ కషు కరలము. 2. అబాబ! ఎంత్ ఆశురరాము.
 ప్ొ డవు గీత్ : వరకాంలో వచేు విషయాలు వివర్ణ ఇచేుటపుపడు ప్ డవు గీత్ వరడతయము. దీని స్తచిక (-).
ఉదా : శీిరరముడు – దశర్థుని కుమార్ధడు – అయోధాకు రరజు.
 కుుండలీకరణమ : భాషర పదయల వివర్ణ నిచుుటకు, ఇత్ర్ నయమాలు తెలుపుటకు, వివర్ణ నిచుుటకు, అంకెలన్ు
అక్షర్ములలో వరరయున్పుపడున్ు ఈ కుండలీకర్న్ములన్ు ఉపయోగిసత రర్ధ. దీని స్తచిక ({ }) .
ఉదా : కరంతివేగము ( స్కన్ుకు మరడు లక్షల కరలోమీటర్ధు) న్ు న్క్షత్రముల మధా దతర్మున్ు కొలుచుటకు
ఉపయోగించుదుర్ధ.
 మూడు చుకకలు :వరకాములో చెపపవలస్థన్ మాటలు లోపథంచిన్పుపడు అకిడ ఏవో మాటలు ఉనయనయని
చెపపటానిన స్తచించడయనికర గరన్ు ఈ మరడు చుకిలన్ు ఉపయోగిసత రర్ధ. వరకాంత్ములో బందువుతో కలిపథ
మొత్త ం నయలుగు చుకిలు అగున్ు. దీని స్తచిక (...) . ఉదా : అత్డు ప్రఠమున్ు....
విర్యమ చిహ్నాలు
తెలుగ లో ఇుంగీుష్ లో గ రుి
బిుందువు www.APEdu.in
Full Stop www.APEdu.in .
వ్యకయాుంశ బిుందువు Comma ,
అరథ బిుందువు Semi Colon ;
నూాన బిుందువు Colon :
అనుకరణ చిహ్నాలు Quotation Marks ""
పరశయారథకమ Question Mark ?
ఆశచర్యారథ కమ Exclamatory Mark !
ప్ొ డవు గీత్ EM Dash -
కుుండలీకరణమ Bracket ()
మూడు చుకకలు Three Dots ...

వ్యడయ తీరు
పైన్ ఉన్న విరరమ చిహ్ననలని వరడే స్ంపరదయయం మన్కర ఇంగీుష న్ుండ వచిుంది. ఈ స్ంపరదయయం పరకరర్ం ఈ కరంది
నియమాలని ప్రటించయలి.
 వరకాం పూరిత అవగరనే, ఆఖరి అక్షర్ం త్ర్ధవరత్, వెన్ువెంటనే, బందువుని పటాులి. అన్గర, ఆఖరి అక్షర్ం త్ర్ధవరత్
ఒక ఖాళీ వదలి అపుపడు బందువు పటు కూడదు. బందువు ఎటిున్ త్ర్ధవరత్ త్పపనిస్రిగర కనీస్ం ఒక ఖాళీ జాగర
(blank space) వదలి అపుపడు త్ర్వరయు వరకాం మొదలు పటాులి. అన్గర, బందువు త్ర్ధవరత్, వెన్ువెంటనే,
కొత్త వరకాం మొదలవదు; ఒక ఖాళీ త్ర్ధవరత్ మొదలవుత్ ంది.
 అంశ బందువు వరడే నియమం కూడయ పై విధంగరనే ఉంటలంది. అంశ బందువు ఎటిున్ త్ర్ధవరత్ త్పపనిస్రిగర
కనీస్ం ఒక ఖాళీ జాగర (blank space) వదలి అపుపడు వరకాం కొన్సరగించయలి. అన్గర, అంశ బందువు త్ర్ధవరత్,
వెన్ువెంటనే, మిగిలిన్ వరకాం కొన్సరగదు; ఒక ఖాళీ త్ర్ధవరత్ కొన్సరగుత్ ంది.
 పరశరనర్ాకం, ఆశురరార్ా కం వరడేటపుపడు కూడయ బందువు వరడన్పుపడు వరడన్ విధులనే ప్రటించయలి.

 అన్ుకర్ణ చిహ్ననలు రెండు ర్కరలు: ఏక గుర్ధతలు (single quotes), జంట గుర్ధతలు (double quotes). ఏ గుర్ధత
వరడనయ తెర్చే గుర్ధత (opening quote) వేస్థన్ వెన్ువెంటనే ప్రఠం మొదలవుత్ ంది; గుర్ధతకీ, ప్రఠరనికర మధా ఖాళీ
www.APEdu.in
జాగర ఉండదు. అదే విధంగర ప్రఠం పూరిత అవగరనేwww.APEdu.in
ప్రఠంలోని చివరి అక్షరరనికీ ముగిస్త గుర్ధత (closing quote) కీ
మధా ఖాళీ జాగర ఉండకూడదు. ఉదయహర్ణకర, ఏ మాటని అన్ుకర్ణ చిహ్ననలతో బంధిస్త ునయనమో ఆ చిహ్ననలు ఆ
మాటలో భాగం అన్నమాట.
 కుండలీకర్ణ చిహ్ననలు. ఏ గుర్ధత వరడనయ తెర్చే గుర్ధత (opening bracket) వేస్న్

థ వెన్ువెంటనే ప్రఠం
మొదలవుత్ ంది; గుర్ధతకీ, ప్రఠరనికర మధా ఖాళీ జాగర ఉండదు. అదే విధంగర ప్రఠం పూరిత అవగరనే ప్రఠంలోని చివరి
అక్షరరనికీ ముగిస్త గుర్ధత (closing bracket) కీ మధా ఖాళీ జాగర ఉండకూడదు. ఉదయహర్ణకర, ఏ వరకా భాగరనిన
కుండలీకర్ణ చిహ్ననలతో బంధిస్త ునయనమో ఆ చిహ్ననలు ఆ వరకాంలో భాగం అన్నమాట.

సుంధులు
స్ంధి అంటే స్ంస్ిృత్ంలో ‘రెండచుుల కలయ్క’ అని అర్ా ం. స్ంధిలో మొదటి పదయనిన ‘పుర్వపడం’ అనీ, రెండవ
పదయనిన ‘ఉత్త ర్పదం’ అనీ అంటార్ధ. స్ంధులు రెండు ర్కములు. అవి : 1. స్ంస్ిృత్ స్ంధులు, 2. తెలుగు స్ంధులు.
తెలుగ సుంధులు
స్ంస్ిృత్ంలో స్ంధి అన్గర రెండు అచుుల కలయ్క.
 సుంధి : వరాకర్ణ పరిభాషలో రెండు స్వరరల (అచుుల) కలయ్కన్ు “సుంధి” అని అంటార్ధ.
 తెలుగ సుంధులు : రెండు తెలుగుపదయల మధా జరిగే స్ంధులన్ు “తెలుగ సుంధులు” అంటార్ధ.
 సుంధి కయరాుం : రెండు అచుుల మధా జరిగే మార్ధపన్ు “సుంధి కయరాుం” అని పతలుసరతర్ధ.
 పూరవసవరుం : స్ంధి జరిగే మొదటిపదం చివరి ఆకరశరర్ంలోని అచుున్ు (స్వరరనిన), “పూరవ సవరుం” అని పథలుసరతర్ధ.
www.APEdu.in
 పర సవరుం : స్ంధి జరిగే రెండవ పదం మొదటి అక్షర్ంలోని అచుున్ు (స్వరరనిన), “పర సవరుం” అని పథలుసరతర్ధ.
www.APEdu.in
 ఉదా : రరమ + అయా : ‘రరమ’ లోని ‘మ’ లో ‘అ’ పూరవ సవరుం, ‘అయా’ లోని ‘అ’ పర సవరుం.
1. అత్వసుంధి (అకయరసుంధి) :
అత్త న్కు స్ంధి బహుళంగర వస్ుతంది. అత్త అన్గర హర స్వ అకరర్ము. ఇదేవిధముగ ఉత్త = హర స్వ ఉకరర్ము - ఇత్త -
హర స్వ ఇకరర్ము. అత్త - ఉత్త - ఇత్త . వీనిని స్ంస్ిృత్మున్ త్వర్ కర్ణములందుర్ధ.
హర స్వమగు అకరర్మున్కు స్ంధి బహుళముగన్గున్ు, అని స్తతయరర్ు ము.
బహుళ గిహణముచేత్ -
నిత్ాముగర స్ంధి జర్ధగుట -
అయా - అమమ, అన్న - ఆకు మొదలగు పదములకు స్ంధి నిత్ాము
రరమ + అయా - రరమయా
రరమ + అమమ - రరమమమ
రరమ + అన్న - రరమన్న
చింత్ + ఆకు - చింతయకు మొదల ైన్వి.
వెైకలిపకముగర, జర్ధగుట, అన్గర ఒకసరరి స్ంధి జర్ధగుట, మరియొకసరరి స్ంధి జర్ధగకుండుట.
ఉదా :- మేన్ + అత్త = మేన్త్త (స్ంధి)
మేన్యత్త (యడయగమము)

చతడక + ఉండెన్ు = చతడకుండెన్ు (స్ంధి)
చతడక యుండెన్ు (యడయగమము) స్ంధి జర్ధగకుండుట -
స్త ర వరచక - త్త్ుమపద - స్ంబో ధ నయంత్ంబులకు స్ంధి రరదు.

అమమ + ఇచెున్ు = అమమయ్చెున్ు
దతత్ + ఇత్డు = దతత్య్త్డు
రరముడు + ఇదిగో = రరముడయ్దిగో
అన్ావిధముగవచుుట
వెల + ఆలు = వెలయాలు.
2. ఇత్వసుంధి (ఇకయరసుంధి) :
ఏమాాదుల ఇత్త న్కు స్ంధి వెక
ై లిపకంగర వస్ుతంది. ఏమి - ఏది - ఏవి - అవి - ఇవి - కరన్ అన్ున్వి ఏమాాదులు. ఇత్త
హర స్వ ఇకరర్ము.
ఏమాాదుల హర స్వ ఇకరర్మున్కు స్ంధి వెైకలిపకముగర జర్ధగున్ు.
ఉదా :- ఏమి + అంటివి = ఏమంటివి
ఏమియంటివి
మఱి + ఏమి = మఱేమి
మఱియ్మి
య
హరికన్
ర + ఇచెు = హరికరచుె
హరికని
ర చెు.
ii. కరియాపదములందిత్త న్కు స్ంధి వెక
ై లిపకముగర న్గున్ు.
ఉదా :- వచిురి + అపుపడు = వచిుర్పుపడు; వచిురి యపుపడు.
వచిుతిమి + ఇపుపడు = వచిుతిమిపుపడు; వచిుతిమి య్పుపడు.
iii. మధామ పుర్ధష కరియలందిత్త న్కు స్ంధి యగు.
నీవు - మీర్ధ అన్ు మధామ పుర్ధష కరియలందలి హర స్వమగు ఇ కరర్మున్కు స్ంధి త్పపక జర్ధగున్ు.
ఉదా : - ఏలితివి + అపుడు = ఏలితివపుడు
ఏలితి + ఇపుడు = ఏలితిపుడు
ఏలితిరి + ఇపుడు = ఏలితిరిపుడు.
iv. కరతార్ు ంబన్
ై 'య్త్త ' న్కు స్ంధి లేదు. కరతార్ు మన్గర భరత్కరలమున్ు తెలుప, అస్మాపక కరియ. అటిు కరియ లందలి
హర స్వ ఇ కరర్మున్కు స్ంధి లేదు.
ఉదా : - వచిు + ఇచిురి = వచిుయ్చిురి.
ఇత్వస్ంధి కొనినచోటు వెైకలిపకముగన్ు, కొనినచోటు నిత్ాముగన్ు, మరికొనినచోటు నిషతధముగన్ు జర్ధగున్ు.

3. ఉత్వసుంధి (ఉకయరసుంధి) :
ఉత్త న్కు అచుుపర్మగు న్పుడు స్ంధి నిత్ాముగర వస్ుతంది. హర స్వమగు ఉ కరర్మున్కు అచుుపర్మగున్పుడు స్ంధి
జర్ధగున్ు.
ఉదా : - రరముడు + అత్డు = రరముడత్డు.
సో ముడు + ఇత్డు = సో ముడత్డు.
అత్డు + ఉండెన్ు = అత్డుండెన్ు.
వరడు + ఎవడు = వరడెవడు.
ఉకరర్స్ంధి కొనినచోటు వెైకలిపకము. పరధమేత్ర్ విభకరత శత్రర్ుక చు వర్ణము న్ందున్న ఉ కరర్మున్కు స్ంధి వెక
ై లిపకము.
పరధమేత్ర్ విభకుతలన్గర దివతీయ - త్ృతీయ - చత్ రిు - పంచమి - షషథఠ - స్పత మి - విభకుతలకు శత్రర్ుక చువర్ణ ము
న్ందలి దురత్మున్కు స్ంధి వెక
ై లిపకము.
న్న్ునన్ + అడగె = న్న్నడగె - న్న్ునన్డగె
నయకొఱకున్ + ఇచెు = నయకొఱకరచుె - నయకొఱకునిచెు
నయకున్ + ఆదర్ధవు = నయకరదర్ధవు - నయకునయదర్వు
నయయందున్ + ఆశ = నయయందయశ - నయయందు నయశ
ఇందున్ + ఉనయనడు = ఇందునయనడు - ఇందు, న్ునయనడు
ఎందున్ + ఉంటివి = ఎందుంటివి - ఎందున్ుంటివి
చతచుచున్ + ఏగెన్ు = చతచుచేగన్ www.APEdu.in
ె ు - చతచుచునేగన్
ె www.APEdu.in
ు.
4. యడాగమసుంధి :
స్ంధిలేని చోట, స్వర్ంబుకంటె పర్ంబైన్ స్వర్ంబున్కు, యడయగమంబగు.
యట్ + ఆగమము = యడయగమము.
'యట్' లోని లు కరర్ము ఈ చేయబో వు యడయగమము. స్ంధిలోని పర్ పదము మొదటనే, చేర్వల న్ని, స్తచించి
ప్ో వున్ు. య కరర్ములోని అ కరర్ము ఉచయుర్ణయ ర్ుము అని గిహంచవల న్ు. చేయబడు ఆగమము కేవలము 'య'
మాత్రము అని గిహంచవల న్ు. స్ంధి రరనిచోట, అచుు త్రరవత్ న్ున్న, అచుున్కు, యకరర్మాగమ మగున్ని అర్ు ము.
ఆగమమన్గర మరియొక అక్షర్ము స్ంధిలో వచిు చేర్ధట.
ఉదా : - మా + అమమ - మా + య + అమమ = మాయమమ
మీ + ఇలుు - మీ + య + ఇలుు = మీయ్లుు
మా + ఊర్ధ - మా + య + ఊర్ధ = మాయరర్ధ
ఇదిగో + ఇముమ = ఇదిగో + య + ఇముమ = ఇదిగో య్ముమ - మొదల ైన్వి.

5. ఆమేేడిత్ సుంధి :
అచుున్కు ఆమేేడత్ము, పర్ంబగున్పుడు స్ంధి త్ర్ధచుగర వస్ుతంది. దివర్ధకత ము యొకి పర్ ర్ూపము ఆమేేడత్ము.
ఉదా : ఔర్ + ఔర్ = ఔర్ - ఆమేేడత్ము
ఆహ్న + ఆహ్న = ఆహ్నహ్న
ఎటలు + ఎటట
ు = ఎటెుటు ట
ఏగి + ఏగి = ఏగేగి
ఏమి + ఏమి = ఏమేమి - ఏమియ్యమి
ఏమాాదుల ఇ కరర్మున్కు స్ంధి వెైకలిపకము అగుటవలన్ ఏమికర రెండు ర్ూపములు వచిున్వి.
6. ఆమేడ
ే ిత్ దివరుకి టుకయర్యదయశ సుంధి : ఆమేడ
ే త్ంబు పర్ంబగున్పుడు కడయదుల తొలియచుుమీది వరరణల కెలు,
అదంత్మన్
ై , దివర్ధకత టకరర్ం వస్ుతంది.
కడయదులు - కడ - ఎదుర్ధ - కొన్ - చివర్ - త్ ద - తెన్ున - తెర్వు - న్డుమ - పగలు - పథడుగు - బయలు -
మొదలు ఇతయాదులు. ఆమేడ
ే త్మున్ మొదటి పదముమీది వర్ణముల కనినంటికర, హర స్వ అకరర్ము అంత్ముందు గల
దివర్ధకత టకరర్ము ఆదేశమగున్ు.
కడ + కడ = క + టు + కడ = కటు కడ.
ఎదుర్ధ + ఎదుర్ధ = ఎ + ట్ు + ఎదుర్ధ = ఎటు య్ద
ె ుర్ధ
ఇటేు త్కరిన్వి గిహంచున్ది.
 ఆమేడ
ే త్ంబు పర్ంబగున్పుడు విభకరత లోపంబు త్ర్ధచుగ న్గు. ఆమేేడత్ము పర్మగున్పుడు పూర్వపదము త్ ది

న్ున్న విభకరత బహుళముగ లోపథంచున్ు.
అపపటికన్
ర + అపపటికరన్ = అపపటపపటికన్
ర - అపపటికపపటికరన్.
అకిడన్ + అకిడన్ = అకిడకిడన్ - అకిడన్కిడన్.
ఇంటన్ + ఇంటన్ = ఇంటింటన్ - ఇంటనింటన్.
బహుళమన్ుటచే, ఇంచుక - నయడు ఇతయాదులందున్ు విభకరత లోపథంచున్ు.
ఇంచుక + ఇంచుక = ఇంచించుక - ఇంచుకయ్ంచుక
నయడు + నయడు = నయనయడు - నయడునయడు.
 అందదుకు పరభృత్ లు యథయ పరయోగంబుగ గరిహాములు. అదుకు మొదలగున్వి పరయోగించిన్టేు త్కరిన్వియు
పరయోగరర్హములని గిహంచవల న్ు.
ఉదా : అదుకు + అదుకు = అందదుకు
ఇంకులు + ఇంకులు = ఇఱిఱంకులు
ఇగుగలు + ఇగుగలు = ఇలిు గగ ులు
చెదర్ధ + చెదర్ధ = చెలు ాచెదర్ధ
త్ నియలు + త్ నియలు = త్ త్త నియలు
మిటల
ు + మిటల
ు = మిర్ధమిటల
ు .

7. దురత్ ప్యరకృతిక సుంధి (సరళీదయశసుంధి) :
దురత్, పరకృతికముమీది, పర్ధషములకు స్ర్ళ్ాలు వసరతయ్. దురత్మన్గర న్కరర్ము - న్ుకరర్ము - న్ - లుగర
గిహంచవల న్ు. దురత్పరకృతికముల త్ర్ధవరత్ న్ున్న క చ ట త్ ప అన్ు వర్ణ ములకు స్ర్ళములగు గ జ డ ద బలు
ఆదేశములగున్ు.
క చ ట త్ ప పర్ధషములు
గ జ డ ద బ స్ర్ళములు.
ఉదా : - పూచెన్ు + కలువలు = పూచెన్ుగలువలు

తోచెన్ + చుకిలు = తోచెన్ుజుకిలు
చేస్న్ + టకుిలు = చేస్న్ు డకుిలు
నెగడెన్ + త్మములు = నెగదెన్ు దమములు
మొగిడెన్ు + పదమము = మొగిడన్
ె ు బదమము.
II. ఆదేశ స్ర్ళములకు ముందున్న దురత్మున్కు బందు స్ంశేుషణలు విభాషన్గు. ఆదేశ స్ర్ళములన్గర, వరాకర్ణ
కరర్ాము వలు వచిున్ గ జ డ ద బ లు
బందువు - స్ున్న - ౦
ఖండబందువు - అర్స్ున్న - c
స్ంశేుషమన్గర మీది హలుుతోకూడక. ఆదేశ స్ర్ళములకు, ముందున్న దురత్మున్కు బందువుగరని - స్ంశేుషముగరని,
వచుున్ని స్తతయరర్ు ము.
ఉదా : - పూచెన్ు + గలువ = ఇందలి 'గ' ఆదేశ స్ర్ళము.

పూచెంగలువలు = బందువు
పూచెంగలువలు = ఖండబందువు
పూచెన్గలువలు = స్ంశేుషము.
తోచెన్ు + జుకిలు = తోచెంజుకిలు - తోచెంజుకిలు - తోజెన్జ ుకిలు.
చేస్న్ు + టెకుిలు = చేస్ండెకుిలు - చేస్ండెకుిలు - చేస్నెడ కుిలు
నెగడెన్ు + దమము = నెగడెందమము - నెగడెందమము - నెగడెన్ుమము.
మొగిడెన్ు + బదమము = మొగిడెంబదమము - మొగిడె బదమము - (మొగిడన్
ె బదమము).

8. గసడదవ్యదయశ సుంధి :
పరథమము మీది పర్ధషములకు, గ,స్,డ,ద,వ, లు బహుళంగర వసరతయ్ - పరథమా విభకుతలమీది క,చ,ట,త్,ప, లకు
వర్ధస్గర గస్డదవలగు న్ని అర్ు ము. బహుళ మన్ుటచే వెైకలిపకముగర - ఇత్ర్ములకు అగున్ని అర్ు ము.
క చ ట త్ ప
గ స్ డ ద వ
ఉదా : - వరడు + కొటెు = వరడుగొటెు - వరడుకొటెు

నీవు + టకిరివి = నీవుడకిరివి - నీవుటకిరివి
మీర్ధ + త్లడు = మీర్ధదలడు - మీర్ధత్లడు
వరర్ధ + ప్ో ర్ధ = వరర్ధవోర్ధ - వరర్ధప్ో ర్ధ.
ఇందు పరథమా విభకరత 'డు' మీది పర్ధషములకు ఒకసరరి గస్డదవరదేశమన్
ై ది, ఒకసరరి రరలేదు. వెక
ై లిపకము (విభాష)
అయ్న్ది.
ii. ఈ గస్డదవరదేశము కళలగు, కరియా పదములమీద స్హత్ము కరన్ంబడయ్ెడ.
ఉదా : - రరర్ధ + కదయ = రరర్ధగదయ! రరర్ధకదయ!
వత్త ర్ధ + ప్ో దుర్ధ = వత్త ర్ధవోదుర్ధ - వత్త ర్ధప్ో దుర్ధ
www.APEdu.in
III. తెన్ుగులమీది, సరంస్ిృతిక పర్ధషములకు గస్డదవలు రరవు. సరంస్ిృతిక పర్ధషములన్గర స్ంస్ిృత్
www.APEdu.in
స్మశబు ములు. తెలుగు పదముల మీది స్ంస్ిృత్ స్మ పర్ధషములకు గస్డదవలు రరవు.
ఉదా : - వరడు + కంసరరి = వరడు కంసరరి
వీడు + చకిప్రణ = వీడు చకిప్రణ
ఆయది + టంకృతి = ఆయది టంకృతి
అది + త్ధాము = అది త్ధాము
ఇది + పథాము = ఇది పథాము. ఇందు కంసరరి - చకిప్రణ - టంకృతి - త్దాము - పథాము
మొదల ైన్వి. స్ంస్ిృత్ స్మ శబు ములు. అందు వలు స్ర్ళములురరక, పర్ధషములే నిలిున్వి.
iv. దవందవంబున్ం, బదంబుల పయ్ పర్ధషములకు, గస్డదవ లగు. దవందవమన్గర దవందవస్మాస్ము. దవందవ
స్మాస్ముమీది పర్ధషములకు, గ స్ డ ద వలు, ఆదేశముగ వచుున్ు.
ఉదా : - కూర్ + కరయ = కూర్గరయలు
కరలు + చేత్ లు = కరలుస్తత్ లు
టికుి + టెకుి = టికుిడెకుిలు
త్లిు + త్ండర = త్లిు దండురలు
ఊర్ధ + పలు = ఊర్ధపలు లు
దీనికర వెక
ై లిపక విధిలేదు.

9. టుగయగమసుంధి :
కర్మధయర్యమున్ం ఉత్త న్కు, అచుుపర్మత
ై ,ే టలగరగమం వస్ుతంది.
విశేషణ, విశేషాములకు, జర్ధగు స్మాస్ము కర్మధయర్యము.
ఉత్త = హర స్వమన్
ై ఉకరర్ము
టలక్ + ఆగమము = టలగరగమము
టలక్ - అన్ుపదము లోని 'క్' కరర్ము ఈ రరబో వు ఆగమము స్ంధిలోని పూర్వ పదము చివర్ చేర్వల న్ని
స్తచించున్ు. "టలలోని ఉ కరర్ము ఉచయుర్ణయర్ుము ఆగమముగర వచుున్ది 'ట్' మాత్రమయ
ే ని గిహంపవల న్ు".
ఉదా : - కఱకు + అముమ = కఱకు + ట్ + అముమ = కఱకుటముమ - అటేు
నిగుగ + అదు ము = నిగుగ + ట్ + అదు ము = నిగుగటదు ము
స్ర్స్పు + అలుక = స్ర్స్పు + ట్ + అలుక = స్ర్స్పుటలుక
చెకుి + అదు ము = చెకుి + ట్ + అదు ము = చెకుిటదు ము
పండు + ఆకు = పండు + ట్ + ఆకు = పండుటాకు
II. కర్మధయర్యమున్ందు, పతరరవది శబు ముల కచుు పర్ంబగున్పుడు, టలగరగమము విభాషణగు.
కర్మధయర్యమున్, పతర్ధలోన్ వరనికర అచుు పర్ముకరగర టలగరగమము వెక
ై లిపకముగరన్గున్ు.
వేర్ధ - చిగుర్ధ - త్లిర్ధ - అలర్ధ మొదల ైన్వి పతరరవదులు.
విభాష అన్గర చెపపథ న్ టలగరగమము
www.APEdu.in
ఒకసరరి వచుుట - వేఱొ కసరరి రరక ప్ో వుట అని అర్ుము
www.APEdu.in
పతర్ధ + ఉర్ధము = పతర్ధ + ట్ + ఉర్ము = పతర్ధటలర్ము - పతర్ధర్ము

చిగుర్ధ + ఆకు = చిగుర్ధ + ట్ + ఆకు = చిగుర్ధటాకు - చిగురరకు
అలర్ధ + అముమ = అలర్ధ + ట్ + అముమ = అలర్ధటముమ - అలర్ముమ
ప్ దర్ధ + ఇలుు = ప్ దర్ధ + ట్ + ఇలుు = ప్ దర్ధటిలు ు – ప్ దరిలు ు
10. లు-ల-న ల సుంధి :

లు, ల, న్, లు పర్మన్
ై పుడు ఒకొికిపుడు ‘ము’ గరగరమానికర లోపము, దయని పూర్వ స్వరరనికర దీర్ఘమర విభాషగర
వసరతయ్.
వజరము + లు = వజారలు
వజరము + ల = వజారల
వజరము + న్ = వజారన్
పగడము + లు = పగడయలు
పగడము + ల = పగడయల
పగడము + న్ = పగడయన్
గమనిక : ఈ మార్ధపలో, లు, ల, న్ అనే అక్షరరల ముందున్న ‘ము’ కంటే ముందున్న అక్షరరనికర దీర్ఘం వచిుంది.

11. పడావదయశసుంధి :
పడయవదులు, పర్ంబగున్పుడు, ‘ము’ వర్ణ మున్కు లోప, పూర్ణబందువులు, విభాషగర వసరతయ్.
భయము + పడె - భయపడె
భయంపడె
భయముపడె
స్తత్రము + పటెు - స్తత్రపటెు
స్తత్రం పటెు
స్తత్రముపటెు.
పడయవదులు - పడు - పటలు - పటలు మొ..న్వి. ఈ కరర్ాము కర్త ృవరచి ము వర్ణమున్కు కలుగదు.
గజముపడయ్ె - అశవము పడయ్ె. పడు - మొదలగున్వి. పర్ంబగున్పుడు పరథమా విభకరత పరత్ాయముగల, ము
వర్ణమున్కు లోపముగరని, పూర్ణ బందువుగరని వికలపముగర వచుున్ు. భయము + పడె = భయపడె. ము వర్ణము
లోపథంచిన్ది. పూర్ణ బందువు రరగర భయంపడె ర్ూపము కలు
గ న్ు. ఈ లోప - పూర్ణ బందువులు రరనిచో భయముపడె
అని లోపముకరని ర్ూపమే యుండున్ు. ఇటేు రెండవ ఉదయహర్ణము గిహంచున్ది. ఈ ము వర్ణలోపము కర్త న్ు దెలుప
పదమున్కు కలుగదు. గజముపడె - ఇది పడయ్ె అన్ు కరియాపదమున్కు గజము కర్త . దయని ము వర్ణ మున్కు
లోపమురరదు. పూర్ణ బందువున్ు కలుగదు. గజంపడయ్ె - అశవంపడయ్ె - అన్ున్వి అసరధు ర్ూపములు.
12. తిరకసుంధి : www.APEdu.in www.APEdu.in
1. ఆ - ఈ - ఏ లు తిరకములు అన్బడున్ు.
2. తిరకంబుమీది అస్ంయుకత హలుున్కు దివత్వంబు బహుళంగర వస్ుతంది.
3. దివర్ధకత మైన్ హలుు పర్ంబగున్పుడు ఆచిుకంబుమీది దీరఘరనికర హర స్వం వస్ుతంది.
ఉదా : - ఆ + కన్ా - ఆతిరకము.
రెండవ స్తత్రము వలన్ ఉత్త ర్ పదయది అక్షర్మన్
ై 'క' అస్ంయుకత ము కరన్ దయనికర దివత్వము వచిు, ఆ + కిన్ా -
అయ్న్ది. మరడవ స్తత్రము వలన్, దివర్ధకత మైన్ హలుుకు పూర్వమందున్న ఆచిుకమగు, ఆకరర్ము హర స్వమై -
అకరర్మగున్ు.
అపుపడు అకిన్ా - అన్ు ర్ూపమేర్పడున్ు. ఆచిుకములు - తెలుగు పదములు, దివర్ధకత ము. రెండుసరర్ధు
ఉచురించబడున్ది.
ఉదా : - ఆ + కరన్ = అకరిన్
ఈ + కరన్ = ఇకరిన్
ఏ + కరన్ = ఎకరిన్, అటేు అత్త రి - ఇత్త రి - ఎత్త రి - ర్ూపములు గిహంచున్ది.

13. రుగయగమ సుంధి :
పతదయది శబు ములకు ‘ఆలు’ శబు ము, పర్మత
ై ే కర్మధయర్యము లందు, ర్ధగరగమం వస్ుతంది.
పేదాదులు : పతద - బీద - జవ - కొమ - బాల ంత్ - మన్ుమ - గొడుడ - ముదిు మొదలగున్వి పతదయదులు. ఇవి కేవలము
అచుతెలుగు పదములకు స్ంబంధించిన్వి - ఆలు శబు ము స్త ర మాత్ర పర్ము.
"ర్ధక్" ఆగమము ర్ధగరగమము. 'క్' అన్ు వర్ణము స్ంధిలో చేయబడు ఆగమవర్ణ ము. పూర్వపదము చివరి మాత్రమే
వచుున్ని, శరస్థంచి ప్ో వున్ు. ర్ధ వర్ణ ములోని ఉ కరర్ము ఉచయుర్ణయర్ు మని గిహంచవల న్ు. మిగులున్వి 'ర' మాత్రమే.
ఉదా : - పతద + ఆలు = పతద + ర + ఆలు = పతదరరలు
కొమ + ఆలు = కొమ + ర + ఆలు = కొమరరలు
ముదు + ఆలు = ముదు + ర + ఆలు = ముదు రరలు
జవ + ఆలు = జవ + ర + ఆలు = జవరరలు
బాల ంత్ + ఆలు = బాల ంత్ + ర + ఆలు = బాల ంత్రరలు
మన్ుమ + ఆలు = మన్ుమ + ర + ఆలు = మన్ుమరరలు
ii. కర్మధయర్యంబులందు, త్త్ుమశబు ంబులకు, ఆలు శబు ము పర్ంబగున్పుడు, అత్వంబున్కు ఉత్వంబున్ు,
ర్ధగరగమంబున్గు. త్త్ుమ శబు ములకు ఆలు శబు ము పర్మైన్ ఆ త్త్ుమశబు ము చివర్ అ కరర్మున్కు ఉ
కరర్మున్కు, పథదప ర్ధగరగమంబు, వచుున్ని అర్ు ము.
www.APEdu.in
ఉదా : - ధీర్ + ఆలు = ధీర్ + ఉ + ఆలు = ధీర్ధరరలు
నయయక + ఆలు = నయయక + ఉ + ఆలు
www.APEdu.in
నయయకు + ర + ఆలు = నయయకురరలు

శీిమంత్ + ఆలు = శీిమంత్ + ఉ + ఆలు
శీిమంత్ + ర + ఆలు = శీిమంత్ రరలు
బలవంత్ + ఆలు = బలవంత్ + ఉ + ఆలు
బలవంత్ + ర + ఆలు = బలవంత్ రరలు.
14. పుుంప్యవదయశ సుంధి :

కర్మధయర్యమందలి ము వరరణనికర ‘పుంపు’లగు ము వరరణనికర ‘పువర్ణ ం’ బందు పూర్వక పువర్ణ ం (ఁంపు) రెండు
ర్ూప్రలు వసరతయ్.
ఉదా : స్ర్స్ము + మాట = 1. స్ర్స్పు మాట 2. స్ర్స్ంపు మాట
విర్స్ము + వచన్ం = 1. విర్స్పు వచన్ం 2. విర్స్ంపు వచన్ం.

15. ప్యరతాధిసుంధి :
స్మాస్ంబున్, ప్రరతయదుల తొలియచుు మీది వర్ణ ంబుల కెలు, లోపం బహుళంగర వస్ుతంది.
ప్రరత్ + ఇలుు = ప్రరయ్లుు - ప్రరత్య్లుు
లేత్ + దతడ = లేదతడ - లేత్దతడ
పూవు + రెమమ = పూరెమమ - పూవురెమమ.
ప్రరత్ మొదలగు, శబు ములచే నేర్పడు స్మాస్మున్ మొదటి అచుుమీది, వర్ణ ంబులకెలున్ు లోపము బహుళముగర
న్గున్ు.
ప్ + ర + ఆ - త్ + అ = ప్రరత్ - ఇందు మొదటి అచుు 'అ' మీది అక్షర్ములనినయు లోపథంపగర ప్ + ర + ఆ = మిగిలి
(ప్రర) త్ + అ = త్ లోపథంచున్ు. అపుపడు ప్రర - ఇలుు - యడయగమమురరగర ప్రర + య + ఇలుు = ప్రరయ్లుు -
లోపథంచనియ్ెడల ప్రరత్య్లుు అనియ్య యుండున్ు ఇటేు త్కరిన్ ఉదయహర్ణములు గిహంచున్ది.
ii. లుపత శేషమున్కు, పర్ధషములు పర్ములగున్పుడు, న్ుగరగమంబగు.
ప్రరత్ + కెంపు = ప్రరగెంపు
లేత్ + కొమమ = లేగొమమ
పూవు + తోట = పూదో ట
మీదు + కడ = మీగడ
కెంపు + తయమర్ = కెందయమర్ www.APEdu.in
www.APEdu.in
చెన్ున + తోవ = చెందో వ.

లుపత శేషమున్, లోపథంపగర మిగిలిన్ది, ప్రరత్లో త్ లోపథంప ప్రర మిగులున్ు. దయనికర పర్ధషము పర్ముకరగర
న్ుగరగమమగున్ు. ప్రరత్లో త్లోపథంప ప్రర శేషథంచున్ు. ప్రర + కెంపు - అన్ుచో ప్రర మీది 'కె' పర్ధషము పర్ముకరగర
న్ుగరగమమై ప్రర + న్ు + కెంపు = ప్రరగెంపు. ఇచుట స్ర్ళ్ాదేశస్ంధి యు జరిగన్
ి ది, ఇటేు పూదో ట తెలియున్ది. మీదు
+ కడలో 'దు' లోపథంచి - మీ + కడ యగున్ు. న్ుగరగమమన్
ై , స్ర్ళ్ాదేశస్ంధి జరిగ,ి మీ + న్ు + కడ = మీగడ
అగున్ు. కెంపులో కె మిగులున్ు - తయమర్ అన్ు దయనిలో, తయ పర్ధషము చేర్గర, న్ుగరగమ మగున్ు. కె + న్ు + తయమర్
= కెందయమర్.
ఇందు దురత్ స్ంధి జరిగి, కెందయమర్ అయ్ంది.
అటేు చెన్ున + తొవ
చె + తొవ
చె + న్ు + తొవ - చెంద వ.
iii. కొిత్త శబు మున్కు, అధాక్షర్ శేషమున్కు కొనిన య్ెడల, న్ుగరగమంబున్ు, కొనిన య్ెడల మీది హలుున్కు దివత్వము
న్గు.
కొిత్త + చయయ = కొింజాయ
కొిత్త + చెమట = కొింజెమట

కొిత్త + పస్థడ = కొింబస్థడ
కొిత్త + కరర్ధ = కొికరిర్ధ
కొిత్త + న్న్ = కొిన్నన్
కొిత్త + తయవి = కొితయతవి.
కొిత్త శబు ము ప్రరతయదుల లోనిది. కొిత్త లో మొదటి అక్షర్మున్కు పర్ధషము పర్ముకరగర, న్ుగరగమ మగున్ు. కొనిన చోటు
మీది హలుున్ మీ దివత్వమగున్ు. కొిత్త లో - కొి మిగిలున్ు - చయయ - పర్ము కరగర న్ుగరగమమువచిు కొి + న్ు +
చయయ అగున్ు. త్రరవత్ స్ర్ళ్ాదేశము వచిు నిండు స్ున్న వచిు - కొింజాయ అయ్న్ది.
అటేు కొింజెమట - కొింబస్థడ గిహంచున్ది.
కొిత్త లో కొి మిగిలి కరర్ధలో - కర పర్ధషము - స్ర్ళము కరగర న్ుగరగమము రరక బహుళ గిహణముచే హలుున్కు
దివత్వము వచుున్ు.
కొి + కరర్ధ - కొి + క్ + కరర్ధ = కొికరిర్ధ
కొి + న్న్ - కొి + న్ + న్న్ = కొిన్నన్
కొి + తయవి - కొి + త్ + తయవి = కొితయతవి.
iv. అన్వంబులకు స్హత్మీ, కరర్ాంబు కొండ కచో కరన్ంబడెయ్ెడ.
పది + తొమిమది = పంద మిమది
తొమిమది + పది = తొంబది
వంక + చెఱకు = వంజెఱకు www.APEdu.in www.APEdu.in
స్గము + కోర్ధ = స్ంగోర్ధ

నిందు + వెర్ = నివెవర్
నెఱ + త్ఱి = నెత్తఱి
పది + తొమిమది - ప మిగిలి, తొమిమది పర్ముకరగర, న్ుగరగమమై - స్ర్ళ్ాదేశము వచిు - ప + న్ + తొమిమది =
పంద మిమది అయ్న్ది. ఇందు నిండు స్ున్న చేరన్
ి ది. అటేు తొంబదిలోన్ు ర్ూపములు గిహంచున్ది.
నిండు + వెర్ = లో - ని మిగిలి - వెర్పర్ము కరగర, మీది హలుున్కు దివత్వము వచిు ని + వ్ + వెర్ = నివెవర్
అయ్న్ది. అటేు త్కరిన్ ర్ూపము ల ర్ధగున్ది.
16. నుగయగమసుంధి :
స్మాస్ంబున్, న్ుదంత్ స్త ర స్మంబులకు, పుంపులకు అదంత్ గుణ వరచకంబున్కు, త్న్ంబు పర్ంబగున్పుడు
న్ుగరగమంబగు. స్మాస్ము న్ందు, హర స్వ ఉ కరర్ము చివర్ గల స్త ర స్మపదములకు, - పుంపులకు, హర స్వ అకరర్ము,
చివర్గల గుణవరచకములకు, త్న్యు పర్ంబగున్పుడు న్ుగరగమమగున్ు. ఇది వచిున్పుడు అర్ు బందు - బందు -
స్ంశేుష ర్ూపములు మరడున్ు జర్ధగున్ు.
ఉదా : - స గస్ు + త్న్ము = స గస్ు + న్ + త్న్ము = స గస్ుందన్ము
స గస్ుందన్ము

స గస్ున్ు న్ము
స గస్ు - ఉదంత్ స్త స్
ర మము.
ఉదా : రరజు + యొకి + ఆజఞ

రరజు + ఆజఞ
రరజు + న్ు + ఆజఞ - రరజునయజఞ .
పథత్ృ + న్ు + ఆన్తి = పథత్ృనయన్తి అగున్ు.
17. దివరుకి టకయరసుంధి :

కుఱు - చిఱు - కడు - న్డు - నిడు శబు ముల ఱ - డలకు అచుు పర్ంబగున్పుడు దివర్ధకత టకరర్ంబగు.
కుఱు - చిఱు అన్ు పదములలోని ఱకరర్మున్కు - న్డు - నిడు - కడు పదములలోని డ కరర్మున్కు - అచుుతో
మొదల ైన్ పదములు పర్మన్
ై , దివర్ధకత మగు 'ట్ు ' ఆదేశమగున్ు. ఱ - డ లు అన్గర ఱకరర్, డ కరర్ములు.
దివర్ధకత మన్గర రెండు మార్ధలు పలుకబడుట - దివత్వము.
ఉదా : - కుఱు + ఉస్ుర్ధ = కుట్ + ట్ + ఉస్ుర్ధ = కుటలుస్ుర్ధ.
చిఱు + ఎలుక = చిట్ + ట్ + ఎలుక = చిటెులుక.
న్డు + ఇలుు = న్ట్ + ట్ + ఇలుు = న్టిులు ు.
www.APEdu.in
నిడు + ఊర్ధప = నిట్ + ట్ + ఊర్ధప = నిటట
ు ర్ధప.
www.APEdu.in
కడు + అలుక = కట్ + ట్ + అలుక = కటు లుక.
18. దుగయగమసుంధి :
నీ- నయ- త్న్ శబాులకు ఉత్త ర్ పదంబు పర్మన్
ై పుపడు దుగరగమంబు విభాషన్గు.
ఉదా : నయ + (దు) విభుడు = నయదువిభుడు (స్ంధి జరిగన్
ి ర్ూపం) నయ విభుడు (స్ంధి జర్గని ర్ూపం)
త్న్ + (దు) కోపం = త్న్దు కోపం ( స్ంధి జరిగన్
ి ర్ూపం) త్న్ కోపం (స్ంధి జర్గని ర్ూపం).

సుంసకృత్ సుంధులు
1. సవరణదీరఘ సుంధి :
అ - ఇ - ఉ - ఋ లకు స్వర్ణముల న్
ై అచుులు (అవే అచుులు) పర్మన్
ై పుడు ఆ రెండంటికర కలిపథ దీర్ఘము
ఏకరదేశమగున్ు.
ఉదయ : రరమ + అన్ుజ = రరమాన్ుజ
రరమ + ఆజఞ = రరమాజఞ
కవి + ఇందర = కవీందర
ఋషథ + ఈశవర్ = ఋషశవర్
గుర్ధ + ఉపదేశము = గుర్ూపదేశము
చమర + ఉదధి = చమరదధి
పథత్ృ + ఋణము = పథత్ూృణము
ఇవి ఏకరదేశ స్ంధులు.
2) గ ణ సుంధి :
www.APEdu.in
అకరరరనికర ఇ-ఉ-ఋ లు పర్మైతే, కిమంగర ఏ-ఓ-అరwww.APEdu.in
లు ఏకరదేశ మవడయనిన గుణస్ంధి అంటార్ధ.
అ+ఇ=ఏ
అ+ఉ=ఓ
అ + ఋ = అర ఏకరదేశములగున్ు
ఉదా : స్ుర్ + ఇందర = స్ురేందర (అ+ఇ) = ఏ
ర్మా + ఈశ = ర్మేశ (ఆ+ఈ) = ఏ
రరజ + ఉత్త మ = రరజోత్త మ (అ+ఉ) = ఓ
గంగర + ఉదకము = గంగోదకము (ఆ+ఉ) = ఓ
దేవ + ఋషథ = దేవరిష (అ+ఋ) = అర
మహ్న + ఋషథ = మహ్నరిష (ఆ+ఋ) = ఆర
ఇది ఏకరదేశ స్ంధి.

3) వృదిా సుంధి :
అకరర్మున్కు ఏ - ఐ లు పర్మగున్పుడు ఐకరర్మున్ు, ఓ - ఔలు పర్మన్
ై పుడు ఔ కరర్మున్ు వచుున్ు.
ఋకరర్ము పర్మన్
ై అర - ఏకరదేశమగున్ు.
ఐ - ఔ - అర అన్ు వర్ణములు వృదుులు. వీని వలన్ ఏర్పడన్ స్ంధి వృదిు స్ంధి.
అ + ఏ = ఐ ----- అ + ఐ = ఐ
అ + ఓ = ఔ ----- అ + ఔ = ఔ
అ + ఋ = అర.
ఉదా : లోక + ఏక = లోకెక
ై (అ + ఏ = ఐ)
స్కల + ఐశవర్ా = స్కల ైశవర్ా (అ + ఐ = ఐ)
ప్రవ + ఓఘ = ప్రప్ౌఘ (అ + ఓ = ఔ)
ర్మా + ఔదయర్ా - ర్మౌదయర్ా (అ + ఔ = ఔ)
ఋణము (అపుప అన్ు అర్ు ము) అన్ుపదము పర్మైన్ అర వచుున్ు. కరవున్ నిది వృదిుస్ంధిగర గురితంచవల న్ు.
పర + ఋణము = ప్రరర్ణ ము
వత్ుత్ర్ + ఋణము = వత్ుత్రరర్ణము
దశ + ఋణము = దశరర్ణము
www.APEdu.in
వన్న్ + ఋణము = వన్నయర్ణ ము
కంబల + ఋణము = కంబలార్ణ ము
www.APEdu.in
ఇవి ఏకరదేశ స్ంధి.
4. యణాదయశ సుంధి :
ఇ - ఉ - ఋ లకు అస్వర్ణ ముల ైన్ అచుులు పర్ంబగున్పుడు వర్ధస్గ య - వ - ర్ - ల లు ఆదేశమగున్ు.
(ఇ - ఉ - ఋ అన్ువర్ణ ములు ఇకుిలు, య - వ - ర్ - ల అన్ున్వి యణుణలు. ఇకుిల సరాన్మున్ యణుణలు
ఆదేశమగుటచే ఇది యణయదేశ స్ంధి)
అతి + అంత్ము = అత్ాంత్ము
అత్ + ఇ + అంత్ము = ఇ + అ = య
మధు + అరి = మధవరి
మధ్ + ఉ + అరి = ఉ + అ = వ్
పథత్ృ + ఆదర్ము = పథతయరదర్ము.
ఋ+ఆ=ర
ఌ + అకృతి = లాకృతి - ఌ + ఆ = ల్.

5. అనునాస్ిక సుంధి :
వర్గ పరథమాక్షరరలకు (క-చ-ట-త్-ప లకు)‘న్, గరని మ’ గరని పర్మన్
ై పుపడు అన్ునయస్థకరలు ఆదేశంగర వసరతయ్.
ఆయా వరరగన్ునయస్థకరలు వికలపంగర రరవడయనిన అన్ునయస్థక స్ంధి అంటార్ధ.
నయస్థక అన్గర ముకుి. ముకుితో పలుకు వర్ణ ములగుటచే వీనికర అన్ునయస్థకములని పతర్ధ. వర్గ పరధమాక్షర్ములగు (క
చ ట త్ ప లు) - అన్ునయస్థకములు పర్మగున్పుపడు ఆయా వరరగన్ు నయస్థకములు ఆదేశమగున్ు.
వరక్ + నెప
ై ుణాము = వరఙ్నపుణాము
వరక్ + మహమ = వరఙ్మహమ
రరట్ + నిలయము = రరణణ లయము
రరట్ + మందిర్ము = రరణమందిర్ము
జగత్ + నయధ = జగనయనధ
కకుప్ + నేత్ = కకుబేనత్
లస్త్ + మరరిత = ల స్న్తమరిత
మృట్ + మయము = మృణమయము
ఇది ఆదేశ స్ంధి.
6. జసి ాసుంధి :
క-చ-ట-త్-పలకు అచుులు కరనీ, హ-య-వ-ర్-లు కరనీ, వర్గ త్ృతీయ చత్ ర్ా పంచమాక్షరరలు కరనీ, పర్మత
ై ే గ, జ,
www.APEdu.in
డ, ద, బలు ఆదేశమవడయనిన జశత ాస్ంధి అంటార్ధ www.APEdu.in
పర్ధషములకు అచుులుగరని, వర్గ త్ృతీయ - చత్ రరాక్షరరలుగరని – హ,య, వ,ర్, లు పర్మైన్చో గ జ డ ద బ లు

ఆదేశములగున్ు.
వర్గ పరధమాక్షరరలు : క చ ట త్ ప లు. పర్ధషములు.
వర్గ త్ృతీయాక్షర్ములు : గ జ డ ద బ లు. స్ర్ళములు.
వరగ చత్తర్యాక్షర్యలు : ఘ - ఝ - ఢ - ధ - భ - లు
వరక్ + అధిపతి = వరగరధిపతి
అచ్ + అంత్ము = అజంత్ము
రరట్ + గణము = రరటగ ణము
త్త్ + విధము - త్దివధము
కకుప్ + అధీశుడు = కుకుబధీశుడు
వరక్ + యుదు ము = వరగుాదు ము
త్త్ + విధము = త్దివధము
శర్త్ + రరతిర = శర్దయరతిర
త్త్ + ధర్మము = త్దు ర్మము
ఇవి ఆదేశ స్ంధులు.

7. శుచత్వసుంధి :
శ - చ - ఛ - జ - ఝ - ఞ - అన్ు వర్ణ ములు శుుత్వములు.
స్కరర్త్ వరరగలకు శకరర్చ వరరగలు పర్మన్
ై పుపడు శకరర్చ వరరగలే ఆదేశమవడయనిన శుుత్వ స్ంధి అంటార్ధ .
స్ త్ థ ద ధ న్
శ చ ఛ జ ఝ ఞ
(స్కరర్-త్ థ ద ధ న్) (త్ వర్గ ం)

(శకరర్ - చ ఛ జ ఝ ఞ) (చవర్గ ం)
త్పస్ + శమము = త్పశిమము (స్(స్)+శ= శి)
స్త్+చరిత్=
ర స్చఛరిత్(ర త్ (త్) - చ= చఛ)
స్త్+జన్ుడు= స్జజ న్ుడు (త్ (త్)+జ= జజ )
విదుాత్+శకరత=విదుాచఛకరత (త్ (త్)+ శ=చఛ)
8. లాదయశ సుంధి :
పదయంత్ మందలి త్కరర్మున్కు లకరర్ము పర్మైన్చో లకరర్ము ఆదేశమగున్ు.
జగత్ + లీల = జగలీు ల
విదుాత్ + లత్ = విదుాలు త్ www.APEdu.in www.APEdu.in
వస్త్ + లక్షమ = వస్లు క్షమ.
9. విసరగ సుంధి :
అకరర్ం పూర్వముందున్న విస్ర్గ కు వర్గ త్ృతీయ, చత్ ర్ా , పంచమాక్షరరలు అ-హ-య-వ-ర్-లలు పర్మన్
ై పుపడు విస్ర్గ
- ఓకరర్ంగర మార్ధత్ ంది. (వర్గ త్ృతీయాక్షరరలు- గ, జ, డ, బ, లు వర్గ చత్ రరాక్షరరలు (ఘ, ఝ, ఢ, ధ, భ, లు)
వర్గ పంచమాక్షరరలు: ఙ్- ఞ- ణ- న్-మ్ (అన్ునయస్థకరలు) హ-య-వ-ర్-లలు పర్మైన్పుపడు మాత్రమే విస్ర్గ
ఓకరర్ంగర మార్ధత్ ంది. కొనినసరర్ధు రేఫ్ వస్ుతంది.
ఉదా:
అయాః + మయం = అయోమయం (యాః + మ = ఓ)
ఇత్ాః + అధికం = ఇతోధికం (త్ాః+అ = ఓ)
చత్ ాః + ఆత్మ = చత్ రరత్మ (త్ ాః + ఆ = ‘ర్’ కరర్ం వచిుంది)
త్పాః ఫ్లము = త్పాఃఫ్లం (ఫ్ కరర్ం వర్గ దివతీయాక్షర్మన్
ై ందు వలు విస్ర్గ లో మార్ధప లేదు).
1. విస్ర్గ మున్కు (స్కరరరంత్ము) క ఖ ప ఫ్ లు పర్మగున్పుడు విస్ర్గ మార్దు.
మన్ాః + కమలము = మన్ాఃకమలము
మన్ాః + ఖేదము = మన్ాఃఖద
ే ము

త్పాః + పుంజము = త్పాఃపుంజము
త్పాః + ఫ్లము = త్పాఃఫ్లము
2. అకరర్ము పూర్వమందున్న విస్ర్గ మున్కు హర స్వ అకరర్ము - వర్గ త్ృతీయ చత్ ర్ా పంచమాక్షర్ములు - య - ర్ -
ల - వ - హ - లు పర్మన్
ై చో, విస్ర్గ ఉకరర్ముగర మార్ధన్ు. గుణము వచిు త్ దకు ఓ కరర్మగున్ు.
వర్గ త్ృతీయాక్షరరలు : గ జ డ ద బ
వర్గ చత్ రరాక్షరరలు : ఘ ఝ ఢ ధ భ
వర్గ పంచమాక్షరరలు : ఙ్ ఞ ణ న్ మ
మన్ాః + గత్ము :
మన్ + ఁాః + గత్ము
మన్ + ఉ + గత్ము, (గుణము)
మనోగత్ము.
ఇదే స్తత్రమున్ు ఈ కరింది విధముగర కూడ చెపపవచుున్ు.

విస్ర్గ మున్కు కఖ పఫ్లుగరక మిగిలిన్ కలిగిన్ హలుులుగరని అచుులుగరని పర్మగున్పుపడు ఓ కరర్ము వచుున్ు.
దుాః + ఉదర్ము = దురోదర్ము
త్పాః + వన్ము = త్ప్ో వన్ము
మన్ాః + హర్ము = మనోహర్ము

www.APEdu.in
శిర్ాః + ర్త్నము = శిరోర్త్నము
www.APEdu.in
అన్ాాః + అన్ా = అనోాన్ా

పయాః + ఘృత్ = పయోఘృత్
శిర్ాః + మణ = శిరోమణ
ర్జాః + రరగము = ర్జోరరగము
3. పూర్వమున్ అకరరరదాచుులు గల స్కరరరంత్ శబు ములకు, వర్గ పరధమ, దివతీయాక్షర్ములు, శషలుగరక మిగిలిన్
హలుులు అచుులు పర్మగున్పుపడు రేఫ్ము ఆదేశమగున్ు.
అంత్ాః + ఆత్మ = అంత్రరత్మ
ఆశీాః + నినయదము = ఆశీరిననయదము
దుాః + వృత్త ము = దుర్వృత్త ము
దుాః + అవస్ా = దుర్వస్ా
పున్ాః + దర్ిన్ము = పున్ర్ుర్ిన్ము
దుాః + వర్త న్ము = దుర్వర్త న్ము
చత్ ాః + ఉప్రయములు = చత్ ర్ధప్రయములు
హవిాః + దయవము = హవిరరువము
చత్ ాః + భుజము = చత్ ర్ధభజము ఇది ఆదేశ స్ంధి.

4. విస్ర్గ మున్కు చ ఛ లు పర్మగున్పుడు శ వర్ణ ము - ట ఠ లు పర్ములగు న్పుపడు ష వర్ణ ము, త్ ధ లు
పర్మగున్పుడు స్ వర్ణ ము వచుున్ు.
దుాః + చే షథుత్ము = దుశేుషథుత్ము
ధన్ుాః + టంకరర్ము = ధన్ుషు ంకరర్ము
మన్ాః + తయపము = మన్సరతపము
5. విస్ర్గ మున్కు శ ష స్ లు పర్మగున్పుడు శ ష స్ లే వచుున్ు.
త్పాః + శరంతి = త్పశరింతి
మన్ాః + శరంతి = మన్శరింతి
చత్ ాః + షషథు = చత్ షష షు థ
త్పాః + సరధన్ము = త్పసరుధన్ము
ప్రరత్ాః + స్మము = ప్రరత్స్ుమము.
సమాసయలు
సమాసుం : వేర్ధ వేర్ధ అర్ాములు గల రెండు పదములు కలిస్థ, ఒకే అర్ామిచుున్టల

ు ఏకమగుట స్మాస్ము.
గమనిక : అర్ావంత్మన్
ై రెండు పదయలు కలిస్థ,కొత్త పదం ఏర్పడటానిన ‘స్మాస్ం’ అంటార్ధ. సరధయర్ణముగర స్మాస్మున్
రెండు పదములుండున్ు. మొదటి పదమున్ు పూర్వపదం అని , రెండవ పదమున్ు ఉత్త ర్పదం అని అంటార్ధ.
ఉదా : ‘రరమ భాణము’ అనే స్మాస్ంలో, ‘రరమ’ అనేది పూర్వపదం. ‘బాణము’ అనేది ఉత్త ర్ పదం.
1. దవుందవ సమాసమ : రెండు కరని, అంత్కంటే ఎకుివ కరని నయమవరచకరల మధా ఏర్పడే స్మాసరనిన “దవుందవ
సమాసుం” అంటార్ధ.
ఉదా : రరవణ కుంభకర్ధణలు = రరవణుడు, కుంభకర్ధణడు.
త్లిు దండురలు = త్లిు యు, త్ండయ
ర ున్ు.
రరకప్ో కలు = రరకయు, ప్ో కయు.
రరమలక్షమణుడు = రరముడు, లక్షమణుడు.
నీతి నియమములు = నీతియు, నియమమున్ు.
2. బహుపద దవుందవ సమాసమ : రెండు కంటెన్ు ఎకుివ పదములతో ఏర్పడన్ స్మాస్మున్ు “బహుపద
దవుందవ సమాసమ ” అంటార్ధ.
ఉదా : రరమ లక్షమణ భర్త్ శత్ర ఘునలు = రరముడు, లక్షమన్ుడు, భర్త్ డు, శత్ర ఘునడు.

3. బహువీరహి సమాసమ : అన్ా పదయర్ా పరధయన్ము బహువీరహ అన్గర స్మాస్ము లోని పదములు అర్ు ము
కరక, ఆ రెండంటికంటె భన్నమన్
ై మఱియొక పదము పరధయన్ముగ కలది. ఇందు స్మాస్ము లోని రెండు పదములలో
ఒక పదమున్ు కరియతో అన్వయ్ంపదు.
ఉదా : చందురడు = చలు నెన్
ై కరర్ణములు కలిగిన్వరడు.
ముకింటి = మరడు కన్ునలు కలవరడు.
కరరట
ీ ి = కరరట
ీ ము కలవరడు.
శులప్రణ = శూలమున్ు హస్త మున్ ధరించు వరడు.
కమలదళ్ాక్షుడు = కమలపు రేకులవంటి కన్ునలు కలవరడు.
నీలాంబరి = న్లు ని అంబర్ము కలది.
దయాంత్ర్ంగుడు = దయతో కుదున్ అంత్ర్ంగము కలవరడు.
4. అవాయిీభావ సమాసమ : అవాయం పూర్వపదముగర ఉన్న స్మాసరలన్ు “అవాయిీభావ సమాసమ ”
అంటార్ధ. అవాయాలు అన్గర లింగ, వచన్, విభకరత లేని పదయలు. ఈ విధమన్

ై భావంతో ఉన్న స్మాసరలన్ు
“అవాయ్ాభావ స్మాసరలు” అంటార్ధ.
ఉదా : యధయకిమము = కిమము న్న్ుస్రించి.
యధయశకరత = శకరతనిమించక.
పరతిదిన్ము = దిన్ము దిన్ము.
www.APEdu.in
పరతేాకము = ఒకోికినికర www.APEdu.in
5. దివగ సమాసమ : స్మాస్ంలో మొదటి (పూర్వ) పదంలో స్ంఖాా గల స్మాసరనిన “దివగ సమాసుం”
అంటార్ధ. ఇందు స్ంఖాా వరచక విశేషణమే పూర్వమందుండున్ు. ఉదయ : చందురడు = చలు నెన్
ై కరర్ణములు
కలిగిన్వరడు. ఉదయ : మరలలుకములు = మరడెన్
ై (3) లోకములు.
స్పత ర్ధషలు = ఏడుగురెైన్ ఋష లు.
ముప్రపతిక = మరడు ప్రతికలు.
చయత్ ర్ధబజములు = నయలుగెైన్ చేత్ లు.
షణుమఖుడు = ఆర్ధమోములు గలవరడు.
గమనిక : పన్
ై పతరొిన్న స్మాసరలలో స్ంఖావరచకం పూర్వ పదంగర ఉండటానిన గమనించండ. ఇలా మొదటి
పదంలో స్ంఖా గల స్మాసరలు “దివగు స్మాసరలు”
6. రూపక సమాసుం : ‘విదయాధన్ం’ – అనే స్మాస్ంలో విదా, ధన్ం అనే రెండు పదయలు ఉనయనయ్. పూర్వపదమన్
ై
విదా, ధన్ంతో ప్ో లుబడంది. కరని ‘విదా అనేది ధన్ం’ అని దీని అర్ా ం కన్ుక, ఉపమాన్, ఉపమేయాలకు భేదం
లేన్ంత్ గొపపగర చెపపబడంది. ఈ విదంగర ఉపమాన్, ఉపమేయాలకు భేదం లేన్టల
ు చేబతే అది “రూపక సమాసుం”
ఉదా : హృదయ సరర్ంగం = హృదయం అనెడ సరర్ంగం.
స్ంసరర్ సరగర్ం = స్ంసరర్ం అనేడ సరగర్ం.

అజాఞన్ తిమిర్ం = అజఞ న్ం అనెడ తిమిర్ం.
జాఞన్ జోాతి = జాఞన్ము అనేది జోాతి.
7. త్త్తపరుష సమాసుం : విభకరత పరత్ాయాలు విగిహవరకాంలో ఉపయోగించే స్మాసరలు “త్త్తపరుష సమాసయలు”.

ఉదా : రరజ భటలడు = రరజు య్ెకి భటలడు.
తిండ గింజలు = తిండ కొర్కు గింజలు.
ప్రపభీతి = ప్రపము వలు భీతి.
గమనిక 1 : ‘రరజభటలడు’ అనే స్మాస్ం లో ‘రరజు’ పూర్వ పదం. ‘భటలడు’ అనే పదం ఉత్త ర్ పదం. ‘రరజభటలడు’ కు
విగిహవరకాం రరస్తత ‘రరజు య్ెకి భటలడు’ అవుత్ ంది. దేంటోు య్ెకి అనేది షషథు విభకరత పరత్ాయం. భటలడు రరజుకు
చెందిన్వరడు అని చెపపడయనికర షషథు విభకరత పరత్ాయానిన వరడయర్ధ. ఈ విధంగర పరతయాయాలు విగిహవరకాంలో ఉపయోగించే
స్మాసరలు ‘త్త్ పర్ధష స్మాసరలు’.
గమనిక 2 : పూర్వ పదం చివర్ ఉండే విభకరతని బటిు త్త్ పర్ధష స్మాసరలు వసరతయ్.
త్త్తపరుష సమాసుం రకయలు విభాకుిలు ఉదాహరణ, విగిహవ్యకాుం
1. పరథమా త్త్తపరుష సమాసుం డు, మ , వు, లు మధాాహామ = ఆహామ యిెకక మధామ
2. దివతీయ త్త్తపరుష సమాసుం ని, ను, ల, కూర్భచ, గ ర్భుంచి జలధరుం = జలమ ను ధర్భుంచునది
3. త్ృతీయ త్త్తపరుష సమాసుం www.APEdu.in

చయత్, చయ, తోడ,www.APEdu.in
తో బ దిాహన
ీ ుడు = బ దిాచయత్ హీనుడు
4. చత్తర్ీథ త్త్తపరుష సమాసుం కొఱకు, కై వుంట కటెా లు = వుంట కొరకు కటెా లు
5. పుంచమి త్త్తపరుష సమాసుం వలన (వలు ), కుంటే, పటిా ద ుంగభయుం = ద ుంగ వలు భయుం
6. షషిా త్త్తపరుష సమాసుం కర, కు, యిెకక, లో, లోపల ర్యమభాణుం = ర్యమ ని యోకక భాణుం
7. సపి మి త్త్తపరుష సమాసుం అుందు, న దయశభకరి = దయశమ నుందు భకీి
8. నఞ్ త్త్తపరుష సమాసుం నఞ్ అుంటే వాతిర్ేకమ అసత్ాుం = సత్ాుం కయనిది
8 . కర్యమధారయ సమాసుం : ‘న్లు కలువ’ అనే స్మాస్ పదంలో ‘న్లు ’, ‘కలువ’ అనే రెండు పదయలునయనయ్.
మొదటి పదం ‘న్లు ’ అనేది, విశేషణుం. రెండో పదం ‘కలువ’ అనేది నామవ్యచకుం. ఇలా విశేషణయనికర, నయమవరచకరనికీ
(విశేషరానికర) స్మాస్ం జరిగత
ి .ే దయనిన కర్యమధార్యయ సమాసుం అంటార్ధ.
 విశేషణ పూరవపద కరమధారయ సమాసమ : స్మాస్ము లోని పూర్వపదము విశేషణముగరన్ు, ఉత్త ర్పదము
విశేషాముగరన్ు ఉండున్ు.
ఉదా : మధుర్ వచన్ము = మధుర్మన్
ై వచన్ము.
తెలు గుర్ిం = తెలుదెన్
ై గుర్ిం.

 విశేషణ ఉత్ి రపద కరమధారయ సమాసమ : స్మాస్ము లోని పూర్వపదము విశేషాముగరన్ు, ఉత్త ర్పదము
విశేషణము గరన్ు ఉండున్ు. ‘మామిడ గున్న‘ అనే స్మాస్ంలో మామిడ, గున్న అనే రెండు పదయలునయనయ్.
 మొదటి పదం (పూర్వపదం) ‘మామిడ’ నయమవరచకం, రెండో పదం (ఉత్ా ర్పదం) గున్న అనేది విశేషణం. ఇందులో
విశేషణమన్
ై ‘గున్న’ అనే పదం ఉత్త ర్పదంగర – అంటే రెండో పదంగర ఉండడం వలు , దీనిన విశేషణ ఉత్ి రపద
కరమధారయ సమాసమ అంత్ర్ధ.
ఉదా : వృక్షరరజము = శేష
ి ఠ మన్
ై వృక్షము.
పుణాభరమి : పుణామన్
ై భరమి.
మంచిరరజు = మంచి వరడెన్
ై రరజు.
కొత్త పుస్త కం = కొత్త దెైన్ పుస్త కం.
పుర్ధషో త్త ముడు = ఉత్త ముడెన్
ై పుర్ధష డు.
 సుంభావనా పూరవపద కరమధారయ సమాసమ : ‘త్మిమవీర్ధలు’ అనే స్మాస్ంలో, మొదటిపదమన్
ై ‘త్మిమ’, ఏ ర్కం
వీర్ధలో తెలియజేస్త ుంది. ఇలా పూర్వపదం, న్దులు, వృక్షాలు, ప్రరంతయలు మొదల ైన్ వరటి పతర్ున్ు స్తచిస్తత దయనిన
సుంభావనా పూరవపద కరమధారయ సమాసుం అంటార్ధ.
ఉదా : దయవర్కర న్గర్ము - దయవర్క అన్ు పతర్ధగల న్గర్ము.
మఱిఱ చెటు ల = మఱిఱ అనే పతర్ధ గల చెటు ల.
గంగరన్ది = గంగ యనే పతర్ధ గల న్ది.
www.APEdu.in
భార్త్దేశం = భార్త్ం అనే పతర్ధ గల దేశం. www.APEdu.in
 ఉపమాన పూరవపద కరమధారయ సమాసమ : కలువ కన్ులు’ అనే స్మాస్ంలో కలువ కన్ులు అనే రెండు
పదయలునయనయ్. దీనికర ‘ కలువలు వంటి కన్ునలు’ అని అర్ా ం. అంటే కన్ునలన్ు కరలువలతో ప్ో లుడం జరిగింది.
స్మాస్ంలోని మొదటిపదం (పూర్వపదం) ఇకిడ ‘ఉపమాన్ం’ కరబబటిు దీనిన ఉపమాన పూరవపద కరమధారయ
సమాసుం అంటార్ధ.
ఉదా : బంబో షఠ ము = బంబము వంటి ఓషఠ ము.
తేనమ
ె ాట = తేనె వంటి మాట.
చిగుర్ధకేలు = చిగుర్ధ వంటి కేలు.
 ఉపమాన ఉత్ి ర పద కరమధారయ సమాసమ : ‘పదయబజ ము’ అనే స్మాస్ంలో పద (ప్రదం) మరియు, అబజ ము
(పదమం) అనే రెండు పదయలునయనయ్. వీటి అర్ా ం పదమము వంటి ప్రదము అని. ఇకిడ ప్రదయనిన పదమం
(తయమర్పువువ)తో ప్ో లుడం జరిగింది. కరబబటిు ప్రదం ఉపమేయం. పదమం ఉపమాన్ం. ఉపమాన్మైన్ అబజ ము
అనే పదం, ఉత్త ర్పదంగర ( రెండవపదం) ఉండడం వలు దీనిన ఉపమాన ఉత్ి ర పద కరమధారయ సమాసమ
అంటారు.
ఉదా : హస్త పదమము = పదమము వంటి హస్త ము.
త్న్తలత్ = లతయ వంటి త్న్ువు.
కర్కమలములు = కమలముల వంటి కర్ములు.

అలుంకయర్యలు
అలుంకయరుం : భాషకు సౌందర్ామున్ు కలుగరజేస్డవి అలంకరర్ములు.
 మాన్వులకు న్గలు సౌందర్ాము కలిగించున్ు. అలాగే కరవాములకు ఈ అలుంకయరమ లు సౌందర్ామున్ు
కలిగించున్ు. అలంకరర్ములు రెండు ర్కములు. అవి: I. శబాులంకరరరలు, II. అరరాలంకరరరలు
 శబాదలుంకయర్యలు : శబు చమతయిర్ంతో ప్రఠకునికర ఆన్ందయనిన కలిగ ంచే అలంకరరరలన్ు “శబాదలుంకయర్యలు” అంటార్ధ.
ఇవి పరధయన్ంగర మరడు విధములు అవి : 1. అన్ుప్రరస్ము, 2. యమకము, 3. ముకత పదగిస్తము.
1. అనుప్యరసమ : ఒక అక్షర్ము గరని లేక అక్షర్ముల స్ముదయయము గరని, పదములు గరని మర్ల మర్ల
వచిున్ ‘అన్ుప్రరస్’ అని అందుర్ధ. అన్ుప్రరస్ము నయలుగు విధములు.
అవి : ఎ. వృత్ాన్ుప్రరస్ము, బ. ఛేకరన్ుప్రరస్ము, స్థ. లాటాన్ుప్రరస్ము, డ. అంతయాన్ుప్రరస్ము.
ఎ. వృతాియనుప్యరసయలుంకయరమ : ఒకటి గరని, అంత్కంటే ఎకుివగరని హలు

ు లు (అనేక సరర్ధు) మర్ల మర్ల
వచిున్టు య్తే అది “వృత్ానుప్యరసయమ ”.
ఉదా : ‘హరిహరి స్థరయ
www.APEdu.in
ి ుర్మున్ గలహరి’.
www.APEdu.in
ఇందులో ‘ర్’ కరర్ం పున్ర్ధకత మై ఆహ్నుదం కలిగిసత ో ంది. అందువలు ఇది వృత్త యన్ుప్రరస్ం.
బి. ఛయకయనుప్యరసయలుంకయరమ : అర్ా భేదం ఉన్న రెండేస్థ హలు

ు లు అవావధయన్ంగర పున్ర్ధకత మై ఆహ్నుదయనిన కలిగిస్తత అది
“ఛయకయనుప్యరసమ ”.
ఉదా : ‘కందర్పదర్పములగు స్ందర్ దర్హ్నస్ ర్ధచులు’.
ఈ లక్షాంలో దర్ప-దర్ అనే రెండేస్థ హలుులు అర్ాభేదంతో పున్ర్ధకత మయాాయ్. కరబటిు ఇది ఛేకరన్ుప్రరస్ం.
స్ి. లాటానుప్యరసయలుంకయరమ : అర్ాభేధము లేక తయత్పర్ా భేదము కలుగున్టల

ు ఒక పదము రెండు సరర్ధు
పరయోగింపబడన్ అది “లాటానుప్యరసమ ”.
ఉదా : ‘కమలాక్షున్రిుంచు కర్ములు కర్ములు శీినయథు వరిణంచు జహవ జహవ’
‘కర్ములు’, ‘జహవ’ శబాులు తయత్పర్ా భేదంతో పున్ర్ధకరతల ైన్ందువలు ఇది లాటాన్ుప్రరస్ం.
డి. అుంతాానుప్యరసయలుంకయరమ : మొదటి ప్రదం చివరి భాగంలో ఏ అక్షర్ంతో (అక్షరరలతో) ముగిస్థందో , రెండో ప్రదం
కూడయ అదే అక్షర్ంతో (అక్షరరలతో) ముగుస్థన్టెు తే

ల అది అంత్ా ప్రరస్ం అవుత్ ంది.
ఉదా : కమనీయశుభగరత్ర – కంజాత్దళనేత్ర

వస్ుధయకళత్ర - ప్రవన్ చరిత్ర
‘త్ర ’ అనే అక్షర్ం ప్రదయల చివర్ వచిున్ందువలు ఇది అంతయాన్ుప్రరస్ం.
2. యమకమ లేదయ యమకయలుంకయరమ : రెండు లేక అంత్కంటే ఎకుివ

అర్ాభేదముగల అక్షర్ముల స్మరహమున్ు మర్ల మర్ల పరయోగింపబడన్చో దయనిని యమకరలంకరర్ము
అంటార్ధ.
ఉదాహరణలు :
1 : ఓ హ్నరికర ! జో హ్నరికర. ఇకిడ హ్నరికర అనే అక్షరరలున్న పదయలు రెండు సరర్ధు పరయోగించబడయడయ్.
మొదటి 'హ్నరికర' అనేది పతర్ధ కరగర, రెండవ జో హ్నరికరలో 'జోహ్నర్ధ + ఇక' అని అర్ు భేదం ఉంది.
2 : మన్స్ుభదరమయ్ెా మన్స్ుభదరకు. మన్స్ుభదర రెండు సరర్ధు వచిుంది. మన్స్ు+భదరము, మన్+స్ుభదర
అనే అర్ు భద
ే ం ఉంది.
3. మ కి పదగిసి అలుంకయరమ : మొదటి ప్రదం చివరి పదం రెండో ప్రదంలో మొదటి పదంగర రరవడయనిన
ముకత పదగిస్ాం అంటార్ధ. అంటే విడచిన్ పదయనిన గిహంచడం అని అర్ా ం.
ఉదాహరణ : ఓ రరజా! శత్ర వులన్ు జయ్ంచుము, జయ్ంచి రరజామున్ు ప్ ందువు. ప్ ంది పరజలన్ు
ప్రలింపుము. ప్రలించి స్ుఖమున్ు ప్ ందుము.
 అర్యథలుంకయర్యలు : అర్ా పరధయన్మైన్ అలంకరరరలన్ు “అర్యథలుంకయర్యలు” అందుర్ధ. వీటిలో పరధయన్మన్
ై వి.
 ఉపమాలుంకయరమ : ఉపమానయనికర, ఉపమేయానికర సరమా ర్ూపమైన్ సౌందరరానిన స్హృదయ ర్ంజకంగర
చెపపడం “ఉపమాలుంకయరమ ”. www.APEdu.in www.APEdu.in
ఉదా : ఓ కృషరణ! నీ కీరత ి హంస్వల ఆకరశ గంగయందు మున్ుగుచున్నది

ఉపమేయం = కీరత ి, ఉపమాన్ం = హంస్, ‘ఆకరశగంగయందు మున్ుగుట’ ఉపమేయ
ఉపమానయలు రెండంటిలో ఉన్నందువలు ఇది స్మాన్ ధర్మం.
 ఉతయరేక్షాలుంకయరమ : ఉపమాన్మున్ందున్న ధరరమలు ఉపమేయమున్ందు కూడయ ఉండటం వలన్
ఉపమేయానిన ఉపమాన్ంగర ఊహంచడం “ఉతయరేక్షాలుంకయరమ ”.
ఉదా : ‘‘ఈ చీకటిని చకివరక విర్హ్నగిన న్ుండ పుటిున్ ధతమమో అని త్లంత్ న్ు’’
ఇందులో చీకటి ఉపమేయం, ధతమం ఉపమాన్ం. ధతమం న్లు నిది, దృషథుని ఆపుచేస్ద
త ి. ఈ గుణసరమాం వలు
ఉపమేయమైన్ చీకటిని ఉపమాన్మన్
ై ధతమంగర ఊహంచయర్ధ. కరబటిు ఇది ఉతేరేక్షాలంకరర్ము.
 రూపకయలుంకయరమ : ఉపమేయంలో ఉపమాన్ ధరరమనిన ఆరోపథంచడం లేదయ ఉపమేయ ఉపమానయలకు భేదం
లేన్టల
ు గర వరిణంచడం “రూపకయలుంకయరమ ”. ఇందులో ర్ూపక స్మాస్ం కూడయ ఉంటలంది. .
ఉదా : రరజుపై లతయలలన్లు కుస్ుమాక్షత్లు చలిు రి. ఇందులో ఉపమేయమైన్ లత్లోు ఉపమాన్మన్
ై లలన్ల
ధర్మం ఆరోపథంచయర్ధ. ఉపమేయమన్
ై కుస్ుమాలోు ఉపమాన్మన్
ై అక్షత్ల ధరరమనిన ఆరోపథంచయర్ధ. కరబటిు ఇది
ర్ూపకరలంకరర్ము.
 సవభావ్ోకరి అలుంకయరమ : జాతి, గుణకరియాదులన్ు స్హజ స్థదుంగర, మనోహర్ంగర వరిణంచడయనిన “సవభావ్ోకరి
అలుంకయరమ ” అంటార్ధ..

ఉదా : ‘‘ఉదయాన్వన్ంలో జంకలు చెవులు రికరించి చంచల నేతయరలతో స్రోవర్ంలో నీళళ
ు తయరగుచున్నవి’’ ఇందులో
జంకల స్థాతిని మనోహర్ంగర, స్హజస్థదుంగర వరిణంచయర్ధ. అందువలు ఇది స్వభావోకరత.
 అతిశయోకరి అలుంకయరమ : ఏదెన
ై య ఒక వస్ుతవున్ు గరని, విషయానిన గరని, ఉన్నదయనికంటే ఎకుివ చేస్థ
చెపపటానిన “అతిశయోకరి అలుంకయరమ ” అందుర్ధ.
ఉదా : ఆ పటు ణమందలి సౌధయలు చందర మండలానిన తయకుచున్నవి. స్హజస్థాతిని మించి వరిణంచడం వలు ఇది
అతిశయోకరత.
 శేుషయలుంకయరమ : అనేక అరరాలన్ు కలిగి ఉండే అలంకరరరనిన “శేుషయలుంకయరమ ” అందుర్ధ.
ఉదా : ‘రరజు కువల యాన్ందకర్ధడు’.

ఇందులో రరజు శబాునికర ప్రలకుడు, చందురడు అని; ‘కువలయం’ పదయనికర భరమి, కలువ అనే అరరాలునయనయ్.
రరజు భర పరజలకు స్ుపరిప్రలన్తో ఆన్ందం కలిగించేవరడని ఒక అర్ా ం. చందురడు కలువలన్ు వికస్థంపజేస్థ
ఆన్ందం కలిగించే వరడని మరో అర్ా ం ఉన్నందువలు ఇది శేుషరలంకరర్ము.
 అర్యథుంత్రుం నాాసయలుంకయరమ : సరమాన్ామున్ు విశేషణము చేత్ గరని, విశేషన్మున్ు సరమాన్ాము చేత్ గరని
స్మరిుంచిన్చో అది “అర్యథుంత్రుం నాాసయలుంకయరమ ”.
ఉదా : హన్ుమంత్ డు స్ముదరమున్ు దయటెన్ు. మహ్నత్ మలకు సరధాం కరనిదేమున్నది.
ఉదయహర్ణ వరకామున్ందు విశేషము, సరమాన్ాముచేత్ స్మరిుమపబడన్ది. కరవున్ ఇది అర్యథుంత్రుం
నాాసయలుంకయరమ .
 www.APEdu.in
వాతిరకయలుంకయరమ : ఉపమేయ ఉపమాన్ములకు ప్ో లికతో ప్రటల భేదమున్ు కూడయ చెపపథ న్చో అది
www.APEdu.in
“వాతిర్ేకయలుంకయరమ ”.
ఉదా : హమహత్ మలు పర్వత్ములవల సరమున్నత్ లు. కరని వరరి స్వభావము, పరకృతి కోమలము.
ఉదయహర్ణ వరకామున్ందు మహ్నత్ మలు ఉపమేయము. పర్వత్ములు ఉపమాన్ము. స్మున్నత్త్వమునెడు
గుణము ఈ రెండంటికర స్మాన్ము కరని మహ్నత్ మలయందు కోమలత్వం ఎకుివగర ఉన్నటల
ు చెపపబడంది.
కోమలత్వము పర్వత్ములకు ఉండదు. కరవున్ ఇది “వాతిర్ేకయలుంకయరమ ”.
 విర్ోధాభాసయలుంకయరమ : విరోధమున్కు అభాస్ము చెపపబదిన్చో “విర్ోధాభాసయలుంకయరమ ”.
ఉదా : ఓ రరజా! నీ వక్షాఃస్ాలము హ్నర్ము లేకున్నన్ు హ్నర్మై ఉన్నది.
ఉదయహర్ణ వరకామున్ందు హ్నర్ము లేకున్నన్ు హ్నర్ముండుట విరోధము. ‘హ్నరి’ అన్గర 1. హ్నర్ము కలది. 2.
మనోహర్మన్
ై ది అన్ు అర్ాములు కలవు. మొదటి అర్ాములో విరోధమున్నన్ు రెండవ అర్ాములో విరోధము
కనిపథంచదు. కరవున్ ఇది “విర్ోధాభాసయలుంకయరమ ”
 దీపకయలుంకయరుం : ఉపమేయ ఉపమా నయలకు (పరకృత్, అపరకృతయలకు) సరధయర్ణ ధర్మంతో ఒకే అన్వయానిన
కలిగిస్తత అది దీపకరలంకరర్ం.
ఉదా : ‘‘బరహమ రరత్ , విషణ చకిం, ఇందురడ వజారయుధం, పండత్ వరకాం వార్ా ం కరబో వు’’
పండత్ వరకాం వార్ా ం కరదు అనే ఉపమేయంతో బరహమ రరత్, విషణ చకిం, ఇందురడ వజారయుధం లాంటి ఉపమే
యాలన్ు అన్వయ్ంచి చెప్రపర్ధ. అందువలు ఇది దీపకయలుంకయరమ .

ఛుందసుు
పదా లక్షణములన్ు గురించి తెలియజేయున్ది ఛందస్ుు. కొనిన గణముల కూర్ధపచేత్ పదాములు
ఏర్పడుచున్నవి. గుర్ధవు, లఘువుల కూర్ధపచేత్ గణములు ఏర్పడుచున్నవి.
లఘ వు గ రుి – I గ రువు గ రుి – U

 లఘ వు : ఒక మాత్ర కరలంలో లేదయ రెపపప్రటల కరలంలో ఉచురించే అక్షరరలన్ు “ లఘవులు” అంటార్ధ.
ఇవి హర సరవక్షారరలుగర మన్ం పథలుచుకొనే అక్షరరలు.
లఘవులు లక్షణమ లు
 1. హర సవచుచలు :
I I I I I I
అ ఇ ఉ ఋ ఒ ఎ
 1. హర సవచుచలతో కూడిన హలుులు :
I I I I I I I

క గ
3. హర సయవలెన దివతాక్షర్యలు :
చ
www.APEdu.in
ట తి పు మ
www.APEdu.in
I I I I I I I
కి గగ చు టు తిత పుప మమ
 4. హర సయవలెన సుంయ కయిక్షర్యలు :
I I I I I I I
కా గి చు టర త్మ పుు మేన
 5. తయలచ పలుకబడయ ర్ేఫ ( ర్యకయుంత్ుం ఒత్త
ి ) మ ుందునా అక్షర్యలు :
I I I I I I I I I
అ దుర చు వి దుర చు క దుర చు
గ రువు లక్షణమ లు
 దీరఘమ లెన అచుచలు :
U U U U U U U
ఆ ఈ ఊ ౠ ఏ ఓ ఔ
 ధీర్ఘయచుచలతో కూడిన హలుులు :
U U U U U U U
కర మీ గర క పత భో వౌ

 దివతావక్షర్యలకు మ ుందునా హర సయవక్షర్యలు :
UI UI UI UI UI
అకి న్కి ములుు తియా దుముమ
 సుంయ కయిక్షర్యలకు మ ుందునా హర సయవక్షర్యలు :
UI UI UI UI UI
అన్ా వకి లక్షమ కన్ా దెన్
ై ా
 నిుండు సునాాతో కూడి వునా అక్షర్యలు :
U U U U U U
అం కం మం న్ం వం యం
 విసరగ తో కూడి వునా అక్షర్యలు :
U U U U U
కాః అాః వాః యాః న్ాః
 ప్ొ లుు హలుులతో కూడి వునా హర సయవక్షార్యలు :
U U U U U U U
న్న్ పల్ విర యన్ చర ముల్ కల్
 పద మధాుంలో ర్ేఫ సుంయ కి ుం వునా దాని మ ుందునా హర సయవక్షార్యలు :
UII UII UII
చకిము న్కిము చటరము
గణమ లు – భేదమ లు www.APEdu.in www.APEdu.in
గుర్ధ లఘువుల కలేయ్క వలు గణయలు ఏర్పడతయయ్. ఇపుపడు అక్షర్ స్ంఖాన్ు బటిు గణయల స్వర్ూప్రనిన
తెలుస్ుకుందయం.
 1. ఏకయక్షర గణాలు : ఒకే అక్షర్ం గల గణయలు ఏకరక్షర్ గణయలు. ఇందులో ఒక గుర్ధవుగరని, ఒక లఘువు గరని
వుంటలంది. అదే గణం అవుత్ ంది.
U I
శీి = గ ల=ల
 2. ర్ుండక్షర్యల గణాలు : రెండు అక్షరరలు గర గల గణయలు ర్ుండక్షర గణాలు అంటార్ధ. ఇవి నయలుగు అవి -
1. ఒక గుర్ధవు, ఒక లఘవు 2. ఒక లఘువు, ఒక గుర్ధవు 3. రెండు గుర్ధవులు
4. రెండు లఘువులు (ఇవి నయలుగు గణయలు రెండక్షరరల గణయలలో ఉంటాయ్).
గ రుి గణుం పేరు ఉదాహరణ మర్ోక పేరు
UI
UI గల రరమ హ గణం
IU
IU లగ ర్మా వ గణం
UU
UU గగ రరమా గర
II
II లల ర్మ లా

 3. మూడక్షర్యల గణాలు : మరడు అక్షరరలు గర గల గణయలన్ు మూడక్షర్యల గణాలు అందుర్ధ. ఇవి ఎనిమిది.
I U U U I U I I I U
య మా తా ర్య జ భా న స ల గుం
పె వ్యరసుకొని, డానికర గ రువు లఘ వులు గ ర్భిుంచుండి. మీకు కయవలస్ిన గణుం పేరు గల అక్షరుంతో, పరకక ర్ుండు అక్షర్యలూ
కలపి, దానిలోని గ రువు లఘవులు ఎలా ఉనాాయో గమనిస్ేి , ఏ గణానికర ఏ అక్షర్యలు ఉుంటాయో తెలుసుిుంది
గణుం పేరు ఉదాహరణ గ రుిలు లక్షణుం

I UU
1. య గణం యమాత్ IUU ఆది లఘవు
U UU
2. మ గణం మా తయ ర్ UUU స్ర్వ గుర్ధవులు
U U I
3. త్ గణం తయ రర జు UUI అంత్ా లఘవు
U I U
4. ర గణం రర జా భా UIU మధా లఘువు
I U I
5. జ గణం www.APEdu.in జ భా న్
www.APEdu.in IUI మధా గుర్ధవు
U I I
6. భ గణం భా న్ స్ UII ఆది గుర్ధవు
I I I
7. న గణం న్ స్ ల III స్ర్వ గుర్ధవులు
I I U
8. స్ గణం స్ గ లం IIU అంత్ా గుర్ధవు
 4. చత్తరక్షర గణాలు : నయలుగక్షరరలు గర గల గణయలన్ు చత్తరక్షర గణాలు అంటార్ధ. మరడక్షరరల గణయల
మీద గుర్ధవు గని, లఘువు గరని ఏర్పడతే చయత్ ర్క్షర్ గణయలు వసరతయ్.
న్గణం మీద లఘవు అయ్తే “నలమ ” – I I I I
న్గణం మీద గుర్ధవు అయ్తే “నగమ ” – I I I U
స్గణం మీద లఘవు అయ్తే “సలమ ” – I I U I ఈ ర్కంగర మరడక్షరరల గణయలమీద లఘ వులు,
గ రువులు చేరిున్ నయలుగక్షరరల గణయలు వసరతయ్.

 ఇుందర గణమ లు : ఇవి ఆర్ధ ర్కములు : నల, నగ, సల, భ, ర, త్ - అనేవి ఇందర గణయలు.
I I I I
1. న్లము IIII ‘న్’ గణంపై లఘువు అ స్ు ర్ధ లు
I I I U
2. న్గము IIIU ‘న్’ గణంపై గుర్ధవు స్ ర్ స్థ జం
I I U I
3. స్లము IIUI ‘స్’ గణంపై లఘువు వ న్ జా క్ష
U I I
4. భ గణం UII ఆది గుర్ధవు రర ము డు
U I U
5. ర గణం UIU మధా లఘువు ఆ ము దం
U U I
6. త్ గణం UUI అంత్ా లఘువు శీి రర మ
 సూరా గణాలు : స, హ అన్ు రెండు గణములు స్తర్ా గణములు.
1. గలము లేక హ గణం

www.APEdu.in
UI
U I
www.APEdu.in
రర మ
I I I
2. న్ గణం III వ ని త్
 యతి : పదాప్రదంలోని మొదటి అక్షరరనిన ‘యతి’ అంటార్ధ.

 ప్యరస : పదాంలోని రెండవ అక్షరరనిన ‘ప్యరస’ అంటార్ధ.
 పదయానికర సౌదరరానిన చేకురేువి యతి,ప్రరస్లు. నియమం
స్తచనయ : నియమం చెపపన్చోట ‘యతి’, ‘ప్రరస్’లు పరయోగించడం వరలు చదవడయనికీ, విన్డయనికీ, జాఞపకం
పటలుకోవడయనికీ సౌకర్ాం కలుగుత్ ంది.
 యతిమెైతిర : పదాప్రదం య్ెకి మొదటి అక్షర్ంతో, ఆ పదాంలో నిర్ణ య్ంపబడన్ సరాన్మండలి అక్షర్ం మతి
ై ర
కలిగి ఉండడయనిన యతిమైతిర అంటార్ధ. యతిమతి
ై ర యతిసరాన్ంలోని హలుుకేకరక, అచుుతో కూడయ మతి
ై ర ఉండయలి.

 1. ఉత్పలమాల :
కరుంది పదా ప్యదానిా పర్ేశీలుంచుండి.
భ ర్ న్ భ భ ర్ వ
U I I U I U I I I U I I U I I U I U I U
ఓ తె ల గర ణ నీ ప ద వు లో తిత న్ శం ఖ మ హ్న ర్ వ ముమ లీ
భ ర్ న్ భ భ ర్ వ
U I I U I U I I I U I I U I I U I U I U
భర త్ ల మ లు నొ కుి మొ గి బొ బబ ల ప టిు న్ య టు తో చె ఒ
 ఉత్పలమాల పదా లక్షణాలు :

ఇది వృత్త పదాం.
ఈ పదాంలో నయలుగు ప్రదయలుంటాయ్.
పరతి ప్రదంలోన్త భ, ర్, న్, భ, భ, ర్, వ అనే గణయలుంటాయ్.
పరతి ప్రదంలో 10వ అక్షర్ం యతిసరాన్ం (ఈ పదంలో ఓ – లో; భర – బొ ).
ప్రరస్ నియమం ఉంటలంది.
పరతి ప్రదంలోన్త 20 అక్షరరలుంటాయ్.
 2. చుంపకమాల :
 కరుంది పదా ప్యదానిా పర్ేశీలుంచుండి.

న్ జ భ జ జ జ ర్
I I I I U I U I I I U I I U I I U I U I U
అ న్ వు డు న్ లు న్ వివ క మ లా న్ న్ య్ టలు న్ు ల స్ు గర క యో
 చుంపకమాల పదా లక్షణాలు :
పరతి ప్రదంలోన్త న్, జ, భ, జ, జ, జ, ర్ అనే గణయలుంటాయ్.
పరతి ప్రదంలో 11వ అక్షర్ం యతిసరాన్ం (ఈ పదంలో అ – లా).

 ద లుం :
3. శయరూ
మ స్ జ స్ త్ త్ గ
U U U I I U I U I I IU U U I U U I U
ఆ కం ఠం బు గ ని పుడ మా ధు క ర్ భ క్షా న్నం బు భ క్షం ప గర
 ద లుం పదా లక్షణాలు :
శయరూ
పరతి ప్రదంలోన్త మ, స్, జ, స్, త్, త్, గ అనే గణయలుంటాయ్.
పరతి ప్రదంలో 13వ అక్షర్ం యతిసరాన్ం (ఈ పదంలో ఆ – క్షా).
 4. మతయి భుం :
స్ భ ర్ న్ మ య వ
I I U U I I U I U I I I U U I I U U I U
తి ర్ధ గన్ నే ర్ దు www.APEdu.in
నయ దు జ హవ వి న్ు మా
www.APEdu.in
ధీ వ ర్ా వే య్య టి కరన్
 మతయి భుం పదా లక్షణాలు :
పరతి ప్రదంలోన్త స్ , భ, ర్, న్, మ, య, వ అనే గణయలుంటాయ్.
పరతి ప్రదంలో 14వ అక్షర్ం యతిసరాన్ం (ఈ పదంలో తి – ధి).
 పరతి ప్రదంలోన్త 20 అక్షరరలుంటాయ్.

 5. తయటగీతి :
న్లము న్లము త్గణం న్ న్
U I I I I I U U I I I I I I I
మా న్ ధ న్ు ల కు భ దరం బు మ ఱి యు గ ల దే
స్తర్ా ఇందర ఇందర స్తర్ా స్తర్ా
 తయటగీతి పదా లక్షణాలు :

ఇది ‘ఉపజాతి’ పదాం.
ఈ పదయానికర నయలుగు ప్రదయలుంటాయ్.
పరతి ప్రదయనికర ఒక స్తర్ాగణం, రెండు ఇందరగణయలు, రెండు స్తర్ాగణయలు వరర్ధస్గర ఉంటాయ్.
నయలుగో గణం మొదటి అక్షర్ం యతి సరాన్ం. (ఈ పదంలో మా – మ).
ప్రరస్ యతి చెలు ుత్ ంది.
 ప్రరస్ నియమం లేదు.
 6. ఆటవ్ెలది :
 కరుంది పదా ప్యదానిా పర్ేశీలుంచుండి
న్ హ హ స్ల స్ల
I I I U I
www.APEdu.in
U I I I U I
www.APEdu.in
I I U I
బర త్ క వ చుు గర క బ హు బం ధ న్ ము ల ై న్
స్తర్ా స్తర్ా స్తర్ా ఇందర ఇందర
హ హ హ హ హ
U I U I U I U I U I
వ చుు గర క లే మి వ చుు గర క
స్తర్ా స్తర్ా స్తర్ా స్తర్ా స్తర్ా
హ న్ హ స్ల స్ల
U I I I I U I I I U I I I U I
జ వ ధ న్ ము ల ై న్ జె డు గర క ప డు గర క
స్తర్ా స్తర్ా స్తర్ా ఇందర ఇందర
హ న్ హ హ న్
U I I I I U I U I I I I
మా ట ది ర్ధ గ లే ర్ధ మా న్ ధ న్ు లు
స్తర్ా స్తర్ా స్తర్ా స్తర్ా స్తర్ా

 ఆటవ్ెలది పదా లక్షణాలు :
ఇది ఉపజాతి పదాం.
పై పదయానికర నయలుగు ప్రదయలుంటాయ్.
పరతి ప్రదయనికర ఐదు గణయలునయనయ్.
1, 3 ప్రదయలోు వర్ధస్గర మూడు స్తర్ాగణయలు, ర్ుండు ఇందరగణయలు, ఉనయనయ్.
2, 4 ప్రదయలోు ఇదేస్థ స్తర్ాగణయలునయనయ్.
పరతి ప్రదంలో నయలగ వ గణంలోని మొదటి అక్షర్ం యతి చెలు ుత్ ంది, యతిలేనిచోట పరసర యతి చెలు ుత్ ంది
 ప్రరస్ నియమం ప్రటింపన్వస్ర్ం లేదు.
 7. స్సమ :
ర్ స్ల ర్ స్ల
U IU I I U I U I U I I U I
కర క తీ య ల కం చు గం ట మోే గి న్ వర డు
ఇందర ఇందర ఇందర ఇందర
న్గ న్గ న్ గల (హ)

I I I U I I I U I I I U I
కర ర్ కు రర జు ల కు త్ త్త ర్ లు పు టెు
ఇందర ఇందర
www.APEdu.in
స్తర్ా
www.APEdu.in
స్తర్ా
త్ ర్ ర్ స్ల
U I U I U I U I U I I U I
కర ప యా నయ య కం డే పు స్త పథ న్ వర డు
ఇందర ఇందర ఇందర ఇందర
స్ల స్ల హ న్
I I I U I I I U U I I I I
ప ర్ రర జు ల కు గుం డె ప టలు కొ ని య్ె
ఇందర ఇందర స్తర్ా స్తర్ా
 స్సమ పదా లక్షణాలు :
స్స్ పదాంలో నయలుగు పదు ప్రదయలు ఉంటాయ్.
ఈ పదు ప్రదం రెండు భాగరలుగర ఉంటలంది.
పరతి భాగంలోన్త నయలుగేస్థ గణయల చొపుపన్, ఒకొికి పదు ప్రదంలో ఎనిమిది గణయలు ఉంటాయ్.
ఈ ఎనిమిది గణయలోు మొదట ఆర్ధ ఇందరగణయలు, చివర్ రెండు స్తర్ాగణయలు ఉంటాయ్.
స్స్ పదాప్రదంలోని రెండు భాగరలోున్త, పరతి భాగంలోన్త మరడవ గణం మొదటి అక్షర్ంతో యతిమతి
ై ర
ఉండయలి. యతి లేని చోట ప్రరస్యతి ఉండవచుు.
 స్స్ పదాంలో నయలుగు పదు ప్రదయల త్ర్ధవరత్ ఒక తేటగీతి గరని ,ఆటవెలది గరని చేరరులి.

 8. దివపద :
న్లము ర్ భ గలము
I I I I U I U U I I U I
అ ర్ వి ళ న్ వా పు సరపం జ లు లి చిు
ఇందర ఇందర ఇందర స్తర్ా
న్లము ర్ భ గల
I I I I U I U U I I U I
పర వి మ ల ధత ప దీ పం బు లో న్ రిు
ఇందర ఇందర ఇందర స్తర్ా
 దివపద పదా లక్షణాలు
దివపద పదాంలో రెండు ప్రదయలు ఉంటాయ్.
పరతి ప్రదంలోన్త వర్ధస్గర మరడు ఇందరగణయలు, ఒక స్తర్ాగణం ఉంటాయ్.
మరడవ గణం మొదటి అక్షర్ంతో యతి.
ప్రరస్యతి చెలు ుత్ ంది.
ప్రరస్ నియమం ప్రటింపబడుత్ ంది.
 www.APEdu.in
గమనిక : ప్రరస్ నియమం లేని దివపదన్ు “మంజరి దివపద” అంటార్ధ.
www.APEdu.in
 కుందుం :
భ స్ స్
U I I I I U I I U
ఆ ప ర్ మ పు ర్ం ధుర ల యం
గగమ భ జ స్ స్
U U U I I I U I I I U I I U
 దే పు ణయాం గ న్ యు భ క్ష య్ డ ద య్ెా గ టా
 కుందుం పదా లక్షణాలు :
 ఈ పదాంలో గగ, భ, జ, స్, న్ల అనే గణయలు ఉంటాయ్.
 మొదటి ప్రదం ‘లఘవు’తో మొదల ైతే అనిన ప్రదయలోున్ు మొదటి అక్షర్ం లఘవుగరనే ఉండయలి. మొదటి
ప్రదము ’గర్ధవు’తో మొదల ైత,ే అనిన ప్రదయలోున్ు మోడతో అక్షర్ం గుర్ధవుగరనే ఉండయలి.
 ర్ండవ, నయలగ వ ప్రదయలోుని చివరి అక్షర్ం గుర్ధవుగర ఉండయలి.
 1, 2 ప్రదయలలో (3 + 5) = 8 గణయలు; 3, 4 ప్రదయలోు (3 + 5) = 8 గణయలు ఉంటాయ్.
 1, 2 ప్రదయలు, 3, 4 ప్రదయలు కలిస్థన్ మొత్త ం 8 గణయలోు 6వ గణం “న్లము” గరని, “జగణం” కరని కరవరలి.
 బేస్థ గణం జగణం ఉండరరదు.

వృతాిలు – లక్షణాలు – సులభుంగయ గ రుి పటా డుం
పేరు గణాలు యతి మొత్ి ుం అక్షరమ లు
1. ఉత్పలమాల భ, ర, న, భ, భ, ర, వ (లగ) 10 20
2. చుంపకమాల న, జ, భ, జ, జ, జ,ర 11 21
ద లమ
3. శయరూ మ, స, జ, స, త్, త్, గ 13 19
4. మతయి భమ స, భ, ర, న, మ, య, వ (లగ) 14 20
పర్యాయపదాలు
పర్యాయపదుం : ఒక పదయనికర అదే అరరునిచేు మరొక పదయనిన పర్యాయపదుం అంటార్ధ
 త్న్యుడు = కొడుకు, పుత్ర డు
 త్ర్ధవు = చెటు ల, వృక్షము

 జలధి = కడలి, అర్ణవము
 పర్వం = పబబం, పండుగ
 శత్ర వు = వెైర,ి రిపు, విరోధి
 ఆంజనేయుడు = పవన్స్ుత్ డు, మార్ధతి
 నిజము = స్త్ాము, నికిము
 త్ల = శిర్స్ుు, మస్త కము

 అండ = ఆస్రర, తోడు
 స్త ర = వనిత్, మహళ
 ఆలయం = ఇలుు, గృహం
 కృప్రణము = ఖడగ ము, కతిత

 దిశ = దికుి, కరషఠ
 ప్రన్ుపు= పర్ధపు, పడక
 ప్ లిమేర్ = స్రిహదుు, ఎలు

నానార్యాలు
 నానార్యథలు : ఒక పదయనికర వేర్ధ వేర్ధ అరరాలన్ు ఇచేు పదయలన్ు నయనయరరాలు అంటార్ధ.
 అంబర్ం = వస్త ంర , ఆకరశం, మొగులు

 ఆశ = కోరిక, దికుి
 కన్కం = బంగరర్ం, ఉమమత్త , స్ంపంగ
 కవి = కవిత్వం చెపతపవరడు, పండత్ డు, శుకుిడు, జలపక్ష, ఋషథ
 కులము = వంశం, జాతి, శరీర్ం, ఇలుు
 బుధుడు = పండత్ డు, బుధ గిహం, బుదిుమంత్ డు
 మిత్ర డు = స్తర్ధాడు, స్తనహత్ డు
 రరజు = పరభువు, ఇందురడు, చందురడు, యక్షుడు
 వర్షము = వరన్, స్ంవత్ుర్ం, దేశం
 స్థరి = స్ంపద, లక్షమ
 హరి = విషణ వు, ఇందురడు, గుఱఱ ం, ద ంగ, స్థంహం, కోతి
 స్ిందము = కొమమ, పరకర్ణం, స్మరహం, శరీర్ం
వాత్పత్ియర్యథలు
 అధాక్షుడు = చర్ాలన్ు కనిపటిు చతచేవరడు
 గుర్ధవు = అజాఞన్మనే అంధకరరరనిన తొలగించేవరడు – ఉప్రధయాయుడు
 జలధి = జలములు దీనిచే ధరింపబడున్ు – స్ముదరము
 భాగీర్థి = భగీర్థునిచే తీస్ుకొనిరరబడన్ది - గంగ
 విశవంభర్ధడు = విశవమున్ు (స్మస్త మున్ు) భరించేవరడు - విషణ వు
 విషణ వు = విశవమంత్టా వరాపథంచి యుండువరడు – విషణ మరరిత
 తిరవికిముడు - ములోుకములన్ు ఆకిమించిన్వరడు - విషణ వు
 భాష = భాషథంపబడున్ది
 వేదవరాస్ుడు = వేదములన్ు విభాగంచేస్,థ లోకవరాపథత చేస్న్
థ ముని – పరరశర్పుత్ర డు
 నీర్జభవుడు = (విషణ వు నయభ) కమలము న్ందు పుటిున్వరడు - బరహమ
 ప్రరరశర్ధాడు = పరరశర్మహరిష కుమార్ధడు- వరాస్ుడు

పరకృతి – వికృతి
 'ఎలు భాషలకు జన్ని స్ంస్ిృత్ంబు' - అని మన్ పూరీవకుల అభప్రరయం. సుంసకృత్ భాషలో న్ుండే ఈ పరపంచ
భాషలు పుటాుయని వరరి న్మమకం. సరధయర్ణంగర మన్ం వరడుకునే తెలుగు మాటలు చయలావర్కు స్ంస్ిృత్
భాషలో న్ుండ స్వలప మార్ధపలతో గిహంచిన్వి. అలాగే కొనిన పదయలు ప్రరకృత్ భాషల న్ుండ వచయుయని
వరాకర్ణ వేత్తలు తెలియచేశరర్ధ.
 స్ంస్ిృత్ంతో స్మాన్మయ్న్ పదయలన్ు త్త్ుమాలని, స్ంస్ిృత్ ప్రరకృతయల న్ుండ పుటిున్వి త్దభవరలని

అనయనర్ధ. ఇలాంటి త్త్ుమ త్దభవ శబాులన్ు మన్ం వికృత్ లు గరన్ు, స్ంస్ిృత్ మరియు ప్రరకృత్ శబాులన్ు
ప్రరకృత్ లు లేదయ పరకృత్ లు గరన్ు చెపుపకుంటలనయనము. అన్గర పరకృతి న్ుండ వికరర్ం
ప్ ందిన్ది వికృతి అంటార్ధ. ఇలా వికరర్ం ప్ ందిన్పుపడు ఆ పరకృతి శబు ం వరరణగమం, వర్ణలోపం, వర్ణ వాత్ాయం,
వరరణధికాం, ర్ూప సరమాం, వేరొక ర్ూపం ప్ ందడం వంటి గుణగణయలతో ఉంటలంది.
 తెలుగ భాషలో చయలా పరకృతి వికృత్ లుగర ఉనయనయ్. తెలుగు నిఘుంటువులు వీటిని ఆకరరరది కిమంలో
చతపథసత రయ్.
 తెలుగ భాషలో కొనిన పరకృతి వికృతి పదాలు:

పరకృతి – వికృతి పరకృతి – వికృతి

ఆదర్ధవు – ఆధయర్ం కథ – కత్
బాస్ – భాష కవిత్ – కెత్

ై
మృత్ ావు – మితిత కరర్ాం – కర్జ ం
ఆజఞ – ఆన్ చరిత్ర – చరిత్
ఆశర్ాంఅ – చెుర్ధవు దిశ – దేస్
యోధులు – జోదులు పరయాణం – పయన్ం
స్ముదరము – స్ందరము స్హజం – సరజం
హృదయం – ఎద శిక – స్థగ
శకరత – స్తిత కరవాం – కబబం

వ్యాసయలు
ప్రటించయలిున్ నియమాలు
1. వరాస్ర్చన్కు ఇచిున్ విషయానిన గురించి బాగర ఆలోచించి, రరయాలిున్ ముఖా విషయాలన్ు దృషథులో ఉంచుకోవరలి.
2. సరమాన్ాంగర వరాసరనిన ఎ) ఉప్ో దయఘత్ం బ) వరాస్విషయం స్థ) ఉపస్ంహ్నర్ం అనే మరడు భాగరలుగర - విభజంచయలి.
3. ఉప్ో దయఘత్ం : వరాస్ము యొకి శీరిషకన్ు నిర్వచించయలి. ఆ శీరిషకయందలి భావరనిన చకిగర - వరకరా లలో తెలప్రలి.
4. వరాస్విషయం : వరాస్ర్చన్కెై ఇవవబడడ విషయానిన కొనిన శీరిషకలుగర విభజంచయలి. వరటి న్న్ుస్రించి కొనిన పతరరలుగర
విభజంచయలి.
5. ఉపస్ంహ్నర్ం : వరాస్మందలి పరధయన్ విషయాలిన స్మన్వయ్ంచి ముఖామైన్ అంశరనిన తెలప్రలి. ఇందలి విషయం
వరాస్ శీరిికకు అన్ుగుణంగర ఉండయలి.
6. పతరరలనీన ఒకదయనికొకటి స్ంబంధం కలిగి ఉండేటటల
ు చతడయలి.
7. త్పుపడు స్ంధులు చేయకూడదు. స్ంధిని విడదీస్థ రరయవచుు. శకటరేఫ్ (ఱ)కు బదులు సరదురేష (ర్)న్ు
వరడవచుు. అర్స్ున్నలు పటాులిున్ అవస్ర్ం లేదు. అక్షర్దో షరలు లేకుండయ చతస్ుకోవరలి.
8 స్ందరరన్ుసరర్ంగర సరమత్లు, లోకోకుతలు, జాతీయాలు మొదల ైన్వి రరస్తత వరాస్ం అందంగర ఉంటలంది.
పరశా : నీటిని పరతి చుకిప్ దుపుగర వరడుకోవరలని స్తచిస్త
త కర్పత్రం త్యార్ధ చేయండ.
నీటి ప్ొ దుపు

మిత్ర లారర! నీర్ధ మన్కు భగవంత్ డచిున్ గొపపవర్ము. ఆహ్నర్ం లేకుండయ అయ్నయ ఉండగరలమేమో
కరని, నిర్ధ ల కుండయ తయరగకుండయ ఒకిరోజు గడపలేము. పంచభరతయలలో నీర్ధ ముఖామన్
ై ది. ఒకపుపడు నిర్ధ
పరపంచంలో స్మృదిుగర ద రికేది. మంచి వరరషలు కురిస్థ ఆ నీర్ధ చెర్ధపుల దయవరర, కరలువల దయవర్, న్దుల దయవర్, బావుల
దయవరర, పరజలకు లభంచేది. పరపంచంలో జనయభా పరిగింది. మాన్వుడకర నిటి పటు అశిదు పరిగింది. వరతయవర్ణ కరలుషాం
వలు వరరషలు త్గరగయ్. మాన్వుడ అవివేకంపలు చెర్ధవులు, న్దులు ఎండప్ో త్ నయనయ్.
బొ ర్ధల వలు నేలలోని నీర్ధ స్త్
ై ం ఎండప్ో త్ ంది. బో ర్ధు ఎండప్ో య్ తయరగడయనికర నీటి చుకి లేక పరజలు
వలస్లు ప్ో త్ నయనర్ధ. దీనికర పరిషరిర్ం నీటిని ప్ దుపుగర వరడుకోవరలి. ప్ లాలోు, ఇళళలోు ఇంకుడు గుంత్లు త్వరవలి.
కురిస్న్
థ పరతి వర్షపు నీటి బందువు నేలలో ఇంకరలి. చెర్ధవులు కలుషథత్ం కరకుండయ పరజలు చతస్ుకోవరలి. నీటిని మికరిలి
ప్ దుపుగర వరడుకోవరలి. పరతి గరిమములో చెర్ధవులు, బావులు శుభరంగర ఉండయలి. చెర్ధవులో నీర్ధ పుషిలంగర ఉంటే,
గరిమాలలోని బావులలో నీర్ధ నిండుగర ఉంటలంది.
న్దులు, ఏర్ధలలో నీర్ధ స్ముదరంలోకర ప్ో కుండయ అడుడకటు లు వేస్థ పరతి నీటిచుకిన్ు స్దివనియోగం
చేస్ుకోవరలి. బో ర్ధలు ఇషరున్ుసరర్ం వేయకూడదు. మొకిలన్ు విరివిగర పంచి వరతయవర్ణ కరలుషరానిన అరికటాులి. పరతి
వుకరత ఈ జలయజఞ ంలో ప్రలలగవరలి. ప్రలలగందయము. స్రేనయ? నీటిని ప్ దుపుచేస్థ మన్లిన మన్ము ర్క్షంచుకుందయం.
ఇటల
ు
తెలంగరణ జల స్ంర్క్షణ స్మితి.

లేఖారచన
లేఖార్చన్లో ప్రటించయలిున్ నియమాలు:
1. ఉత్త ర్ం రరస్తవరర్ధ లేఖ కుడవెైపు పైభాగంలో త్మ చిర్ధనయమా, తేదీని రరయాలి. ఇలా రరస్తటపుపడు పతర్ధ త్రరవత్
కరమా, ఊరి పతర్ధ త్రరవత్ కరమా పటిు, తేదీ త్రరవత్ ఫ్ుల్సరుప్ పటాులి.
2. ఉదో ాగరల కోస్ం పటేు దర్ఖాస్ులు, ఆఫస్ులకు రరస్త ఉత్త రరలు మొదల న్
ై వరటిలల ఉత్త ర్ం రరస్తవరరి పతర్ధ,
చిర్ధనయమాన్ు ఉత్త ర్ం ఎడమవెైపు పై భాగంలో రరసరతర్ధ.
3. వావహ్నర్ లేఖలోు ఊరిపతర్ధ, తేదీ ఉత్త ర్ం ఎడమవెప
ై ు కరంది భాగంలో రరసరతర్ధ. కొందర్ధ ఉత్త ర్ం పభ
ై ాగరన్ కుడవెైపు
రరసరతర్ధ. ఇలా ఏదో ఒక చోట రరస్తత చయలు.
4. ఎవరికర రరస్ుతనయనమో వరరి స్ంబో ధన్ వరచకం (అమామ, అయా పథయ
ర మైన్ మొ॥న్వి) త్ర్ధవరత్ కరమా పటాులి.
5. రరయదలచిన్ విషయానిన స్ంగిహంగర, స్పషు ంగర రరయాలి. విషయం ఎకుివగర ఉంటే పతరరల విభజన్ అవస్ర్ం.
6. లేఖ చివరి భాగంలో కుడవెప
ై ున్ స్ంబంధ వరచకం రరస్థ కరమా పటిు, దయని కరంద స్ంత్కం చేస్థ ఫ్ుల్సరుప్ పటాులి.
7. చిరునామా : వాకరతగత్ లేఖలోు ఈ చిర్ధనయమా ఉత్త ర్ం కరంది భాగరన్ ఎడమవెప
ై ు ఉంటలంది. వరాప్రర్, వావహ్నర్ లేఖలోు
ఉత్త ర్ం పైభాగరన్ ఎడమవెప
ై ు ఉంటలంది.
మన్ం ఎవరికర ఉత్త ర్ం రరస్ుతనయనమో వరరి పూరిత పతర్ధ, చిర్ధనయమా ఉత్త ర్ంలోపల కూడయ రరయడం అవస్ర్ం.
చిర్ధనయమాలో పతర్ధ, ఇంటినెంబర్ధ, వీధి, ఊర్ధ, జలాు, పథన్కోడ్ త్పపక రరయాలి.
పరశా : మీ ప్రఠశరలలో జరిగన్
ి స్వయంప్రలన్ దినోత్ువం గురించి మిత్ర నికర లేఖ రరయండ.
www.APEdu.in
మిత్తరనికర లేఖ www.APEdu.in
దమమపతట,
xxxxxxxxxxx
మిత్ర డు శేఖర్ధ, / స్తనహత్ రరలు కవిత్కు,
నీ లేఖ చేరింది. ఉభయ కుశలోపరి. గత్ నెల26.1.2019న్ మా ప్రఠశరలలో మహ్న వెైభవంగర స్వయంప్రలన్
దినోత్ువం జరిగింది. ఆ రోజు మేము మా ప్రఠశరలన్ు ర్ంగు కరగితయలతో, మామిడ తోర్ణయలతో చకిగర అలంకరించయము. 26వ
ీ ఉదయం తొమిమది గంటలకు మా MP గరర్ధ, మా ప్రఠశరలలో జాతీయ జెండయన్ు ఎగుర్వేశరర్ధ. మా NCC విదయార్ధాలు
తేదన్
వందన్ం చేశరర్ధ. మేమంతయ ఒకే కంఠంతో జెండయ ప్రట ప్రడయము.
త్ర్ధవరత్ స్భ జరిగింది. ఆ స్భకు సరానిక MLA గరర్ధ అధాక్షత్ వహంచయర్ధ. MP గరర్ధ, MLA
పరధయనోప్రధయాయులు స్వయంప్రలన్ దినోత్ువం ప్రరముఖాత్న్ు గరరిు మాకు వివరించయర్ధ. ఈ స్ందర్భంగర జరిగన్
ి ప్ో టీలలో
గెలిచినయ వరరికర బహుమత్ లు పంచయర్ధ. నయ నయయకత్వంలోని కరికెట్ టీముకు, మొదటి బహుమతి వచిుంది. డయ.బ.ఆర
అంబేదిర, పండట్ నెహర రజీ, పటేల్ వంటి దేశనయయకుల స్తవలన్ు మేము గుర్ధత చేస్ుకునయనము.
విదయారినీ, విదయార్ధాలకు మిఠరయ్లు పంచయర్ధ. త్పపక లేఖలు రరస్త
త ఉండు. ఉంటాన్ు.
చిర్ధనయమా : ఇటల
ు
S. శేఖర, / P.కవిత్, నీ మిత్ర డు. / స్తనహత్ రరలు
పదవ త్ర్గతి, xxxxxxxxxxx
నెహర రజీ కరనెవంట్, xxxxxxxxxxx
ఖమమం, తెలంగరణ.

పరశా : మర్ధగుద డు నిరరమణ ఆవశాకత్న్ు గరరిు జలాు కల కుర్ధకు విన్తిపత్రం.
జలవరగు,
xxxxxxxxxxx
భదయరదిర కొత్త గరడెం జలాు కల కుర్ధగరరి దివాస్ముఖమున్కు,
జలవరగు గరిమ నివరస్థ వరరయు విన్నపం.
అయాా,
మాది దమమపతట మండలంలోని జలవరగు. మా గరిమంలో ఎంతోమంది నిర్ధపతదలు నివస్థస్త ునయనర్ధ.

ఏ రోజున్కు ఆ రోజు కరయకషు ం చేస్ుకొని జీవిస్ుతనయనర్ధ. మా గరిమ పరజలు మర్ధగుద డు సౌకర్ాం లేక అనేక
ఇబబందులు పడుత్ నయనర్ధ. ఎకిడపడతే అకిడ మలమరత్ర విస్ర్జ న్ చేయడంవలు గరిమంలోని వరర్ంతయ
అనయరోగాం ప్రలవుత్ నయనర్ధ.
'ఆరోగామే మహ్నభాగాం' అనయనర్ధ పదు లు. అందువలేు పరభుత్వం కూడయ పరజల
ఆరోగా పరిర్క్షణ బాధాత్న్ు చేపటిు ఎనోన పథకరలు పరవేశపడుతోంది. కరబటిు మా గరిమంలో హ్నడ్ కో పథకం
కరంద మర్ధగుద డు నిరరమణం జర్ధగున్టల
ు చతడవలస్థన్దిగర మన్వి చేస్త ునయనన్ు.
ఇటల
ు
త్మవిధేయుడు,
xxxxxxxxxxxxx
చిర్ధనయమా :
జలాు అధికరరి,
జలాు అధికరరి కరరరాలయం,
భదయరదిర కొత్త గరడెం,
భదయరదిర కొత్త గరడెం జలాు.


Telugu Grammar 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Telugu Grammar 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.APEdu.

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 1

అచుచలు - 16 : ఇవి ప్రరణయక్షరరములు – స్వర్ములు

 హర సవమ లు - కేవలము ఒక మాత్ర అన్గర రెపపప్రటల కరలములో ఉచఛరింపబడు అచుులన్ు హర స్వములు

 దీరఘమ లు - రెండు మాత్రల కరలములో ఉచఛరింపబడు అచుులన్ు దీర్ఘములు అంటార్ధ.

 వకిత్మమ లు – మికరిలి వంకర్గర వుండు అచుులు వకిత్మములు. అవి: ఐ, ఔ.

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 2

హలుులు 37 అక్షర్ములు. క న్ుండ హ వర్కు గల అక్షర్ములన్ు హలుులు అంటార్ధ. ఈ హలుులు అచుుల

హలుులు పరధానమ గయ మూడు రకమ లు

 పరుషమ లు - హలుులలో కఠిన్ముగర ఉచురించబడేవి 5 అక్షర్ములు. ఇవి - క, చ, ట, త్, ప.

 సరళమ లు - హలుులలో స్ులభముగర ఉచురించబడేవి 5 అక్షర్ములు. ఇవి - గ, జ, డ, ద, బ.

 స్ిథరమ లు - పర్ధషములు, స్ర్ళములు కరక మిగిలిన్ హలుులనినయు స్థార్ములు. ఇవి - ఖ, ఘ, ఙ, ఛ, ఝ, ఞ,

హలుులలోని ఇత్ర భాగమ లు

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 3

 అనునాస్ికమ లు : ‘నయస్థక’ అంటే ముకుి, ముకుి స్హ్నయముతో పలుకబడున్వి అన్ునయస్థకములు. ఐదు

 ఊషమమ లు : ఊది పలుకబడున్వి ఊషమములు. ఇవి (4).

 దురత్ పరకృతికమ : ‘దురత్ం’ చివర్గల పదయనిన దురత్ పరకృతికము అని అంటార్ధ.

ఉభయాక్షరమ లు - 3 : ౦ స్ున్న, ఁ అర్స్ున్న, ఁాః విస్ర్గ ము

 సయధాానుసయవరమ - వరాకర్ణ నియమముచే సరధించబడన్ అన్ుసరవర్ము.

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 4

 కుంఠామ లు : కంఠము న్ుండ పుటిున్వి - అ, ఆ, క, ఖ, గ, ఘ, జఞ , హ.

 తాలవామ లు : దవడల న్ుండ పుటిున్వి - ఇ, ఈ, చ, ఛ, జ, ఝ, య, శ.

 మూరథ నామ లు : అంగిలి పభ

 దుంత్ామ లు : దంత్ముల న్ుండ పుటిున్వి - త్, థ, ద, ధ, న, చ, జ, ర, ల, స.

 ఓష్యమ లు : పదవుల/పదవి న్ుండ పుటిున్వి - ఉ, ఊ, ప, ఫ, బ, భ, మ.

 నాస్ికామ లు : (అన్ునయస్థకములు) : నయస్థక న్ుండ పుటిున్వి - ఙ, ఞ, ణ, న, మ.

 కుంఠతాలవామ లు : కంఠము, తయలువుల న్ుండ పుటిున్వి - ఎ, ఏ, ఐ.

 కుంఠోష్యమ లు : కంఠము, పదవుల న్ుండ పుటిున్వి - ఒ, ఓ, ఔ.

 దుంతోాష్యమ లు : దంత్ము, పదవుల న్ుండ పుటిున్వి - వ.

 కి, ఖ్ఖ , గగ , ఘ్ఘ, ఙ్ఙ

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 5

 అచుులు హలుులతో కలియున్పుపడు అచుులకు వచేు ర్ూపభేదములు, వరటి నయమములు

అచుచలు ఆకయరమ ( లేక ) గ రుి పలుకుట నామమ లు గ ణుంత్మ

అ ᖋ త్లకటలు అకరర్ము క్+అ=క

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 6

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 7

ఉదా : మగగ ము, న్మమకం, కళళళ, కయాము, కుకి.

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 8

 1. త్త్ుమమ : స్ంస్ిృత్ ప్రరకృత్ పదము, తెలుగు పరత్ాయములతో కూడ వావహరింపబడన్చో త్త్ుమము

 4. అనాదయశామ : ఇత్ర్ భాషలకు చెందియుండ తెలుగులో వరడబడుచున్న పదములన్ు అన్ాదేశాములు

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 9

వస్ుతవుల పతర్ు ధ తెలియజేయున్వి. ఉదా : ర్యమ డు, ప్యఠశయల, విజయవ్యడ, బలు .

ఈ నామవ్యచకమ లు మరళ ఐదు విధమ లు. అవి -

 సరవనామమ : నామవ్యచకుం (Noun) కు బదులుగర వరడబడేది సరవనామమ (Pronoun). స్ర్వము అంటే

అనీన, అంతయ అని అర్ు ము.

ఈ సరవనామమ లు మరళ ఎనిమిది విధమ లు. అవి –

సుంబుంధ సరవనామమ : స్ంబంధం ఉండే అరరానిన తెలియజేస్త స్ర్వనయమం "స్ంబంధ స్ర్వనయమం".

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 10

ఉదాహరణ : ఎవర్ధ? - ఎందుకు? - ఏమిటి? - ఎవతె? - ఎలా?

 విశేషణమ లు : నయమవరచకరల యొకి మరియు స్ర్వనయమాల

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 11

ఈ అవాయాలు ప్యరధనుంగయ మూడు రకయలు. అవి –

ఉదా : మధు బడకర వెళ్ళళన్ు.

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 12

పరశయారథ కుం-సుందయహ్నరథ కుం

ఉదా : నీవు వరరయుచునయనవర? - మీర్ధ వరరయుచునయనరర?

కరి రరథకమ - కర్యమరథ కమ

పేరరణారథ కమ - సయవరథ కమ - ఆత్మనే పదారథకమ

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 13

5. ఛయదరథకమ : కరర్ాకరర్ణ స్ంబంధమున్ు తెలియజేయు రెండు కరియలలో కరర్ణ వరచకమన్

భావ్యరథ కమ -వాతిర్ేక భావ్యరథ కమ

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 14

1. సరమాన్ా వరకాము 2. స్ంశిు షు వరకాము 3. స్ంయుకత వరకాము.

Prepared by M. Dasharath (SGT) @e-LearningBADI.blogspot.com 15