Mangan Mn - manganium rok odkrycia 1774 IV

25 Dwutlenek manganu nie jest rozpuszczalny w wodzie, lecz reaguje ze

pierwiastek chem. z bloku d, grupy 7;Trwały jest tylko izotop 55, stężonymi kwasami, tworząc sole manganu i wodę., np.:
konfiguracja elektronowa stanu podstawowego: MnO + 4HCl ---> MnCl + Cl + 2H O.
5 2 2 2 6 2 6 5 2 2 2 2 2
[Ar] 3d 4s [1s 2s 2p 3s 3p ] 3d 4s Mn(OH)4 lub MnO(OH)2 też nietrwały rozpada się na tlenek( SZARY DO
CZARNEGO) i wodę. Ma własności amfoteryczne i utleniające; tworzy
WYSTĘPOWANIE nietrwałe sole manganu(IV) z kationem Mn(+4) manganiany(IV) z anionem
zawartość w skorupie ziemskiej (litosfera + atmosfera + hydrosfera) 2-
0,105% Ważniejsze – minerały- brausztyn(MnO2 ) i manganit MnO3
VI
WŁASCIWOŚCI FIZYCZNE H2MnO4 - jako kwas nie istnieje, natomiast znane są sole,trwałe w śr. silnie
srebrzystobiały, twardy, i kruchy metal przejściowy występujący -
w czterech odmianach alotropowych : alfa i beta,istniejące w temperaturach zasadowym; aniony MnO4 CIEMNOZIELONY.
niższych od 1000°C. Odmiana beta występuje w temperaturze 700-1000°C, lecz Sole otrzymuje się na drodze utlenienia zw. Mn(II) lub
można ją utrwalić w temperaturze pokojowej przez bardzo szybkie ochłodzenie. Mn(IV);ulegają one łatwo dysproporcjonowaniu (zarówno w śr. kwaśnym jak i
Odmiana gamma może istnieć w przedziale temperatury 1000-1100°C. Powstaje obojętnym:
jednak również w niższych temperaturach podczas elektrolitycznego 3K2MnO4+2H2SO4=2KMnO4+MnO2+2K2SO3+2H2O
otrzymywania manganu. Po zakończeniu elektrolizy odmiana gamma szybko VII
przekształca się w odmianę alfa.Odmiana delta istnieje tylko w temperaturach HMnO4 - mocny kwas,istnieje TYLKO w rozcieńczonych roztworach,
wyższych od 1100°C; temperatura topnienia (°C) 1244 -
temperatura wrzenia (°C p = 1 atm) 2060 powstaje w reakcji tlenku manganu(VII) z wodą . Aniony MnO4 mają barwę
Gęstość względna 7,44 (20°C) fioletową. Sole to manganiany(VII);bardzo silne utleniacze. Produkty redukcji
- 2+
zależą od środowiska FIOLETOWY MnO4 środ. kwaśne przechodzi w Mn
WŁAŚCIWOSCI CHEMICZNE
z
chemicznie reaktywny, na powietrzu pokrywa się warstwą tlenku, reaguje VII na II BLADORÓŻOWY
z kwasami, siarką, węglem i azotem, nie reaguje z wodorem; Jest bardzo -
reaktywny, zapala się w powietrzu i reaguje z wodą tworząc wodorotlenek. Jego MnO4 środ.obojętne przechodzi w MnO2 ( VII na IV) BRUNATNY lub
własności są zbliżone do metali alkalicznych. Mangan tworzy związki na CZARNY
stopniach utlenienia: II, III, IV ,VI (trwałe tylko w środowisku silnie zasadowym) - -
i VII. MnO4 środ. zasadowe przechodzi w MnO4 ( VII naVI) ( ZIELONY)
-
Tlenki : MnO MnO2 Mn2O7 Zmiana własności kwasowo-zasadowych:
zasadowy amfoteryczny kwasowy
Mn(OH)2 Mn(OH)4 i H2MnO3 H2MnO4 ,HMnO4
Związki z grupa OH
zasadowy amfoteryczne kwasowe
II
------------------------------------------------------------------------------------------------>
BIAŁY Mn(OH)2 - zasadowy(otrzymywany w reakcji soli Mn(II) z
stopień utlenienia i kwasowość wzrasta
zasadą ;nietrwały utlenia się do MnO2 xH O (BRUNATNY)-inny zapis: MnO(OH)2 ;
2 <-------------------------------------------------------------------------------------------------
sole otrzymuje sie w wyniku reakcji Mn z kwasami. Trwałe w środowisku zasadowość wzrasta
obojętnym i kwasowym.
Zmiana własności utleniająco-redukujących:
2+ 4+ 2- 2- -
Mn Mn lub MnO3 MnO4 MnO4
reduktor utleniacz lub reduktor utleniacz lub reduktor utleniacz
----------------------------------------------------------------------------------------------------->
stopień utlenienia i własności utleniające rosną
<---------------------------------------------------------------------------------------------------
właściwości redukujące rosną

OTRZYMYWANIE
Mangan otrzymuje się przez redukcję jego najpospolitszego minerału piroluzytu,
czyli dwutlenku manganu MnO , zawierającego 40% manganu. Dwutlenek
2
manganu redukuje się glinem. Mangan o większej czystości otrzymuje się przez
elektrolizę jego soli.

ZASTOSOWANIE
mangan jest stosowany w hutnictwie jako dopełniacz i dodatek stopowy
podnoszący twardość i wytrzymałość na ścieranie, do wyrobu elementów
oporowych; w postaci związków m.in.do wyrobu środków dezynfekująych,
odbarwiania szkła, w analizie chemicznej. Najbardziej znanym związkiem
manganu jest KmnO ,(bardzo silny utleniacz) posiadający silne własności
4
bakteriobójcze i grzybobójcze stosowany do odkażania wody i w walce z
pasożytami skóry
Chrom Cr - chromium rok odkrycia 1798 otrzymuje sięw wyniku reakcji Cr z rozcieńczonym kwasem; sole są nietrwałe i
24 3+
pierwiastek chem. z bloku d, grupy 6; Izotopy 50, 52, 53 i 54 są trwałe ulegają łatwo utlenieniu do Cr
konfiguracja elektronowa stanu podstawowego skrócona :[Ar] 3d5 4s1
pełna [1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 ] 3d5 4s1 (promocja!!!)
Wodorotlenek Cr(OH)
3
WYSTĘPOWANIE jest amfoteryczny. Z kwasami tworzy sole Cr3+ o zabarwieniu ZIELONYM LUB
zawartość w skorupie ziemskiej (litosfera + atmosfera + hydrosfera) 0,0121% . FIOLETOWYM, a z zasadami - ZIELONO zabarwione
W przyrodzie występuje w minerałach - chromicie FeCr O , krokoicie PbCrO ,
2 4 4 chromiany(III)zawierające anion kompleksowy Cr(OH)6 3-
uwarowicie Ca Cr (SiO ) , ochrze chromowej Cr O i chromitycie
3 2 43 2 3 Cr(OH)3 – otrzymywany przez strącanie (reakcja soli z
Fe O ×2Cr O . 3
2 3 2 3 wodorotlenkiem);amfoteryczny; daje sole chromu(III)z kationem Cr + i
-
WŁASCIWOŚCI FIZYCZNE chromiany(III)z anionem CrO2
-)
Bardzo twardy, kruchy, krystaliczny srebrzystoniebieski metal odporny na korozję. Sole utleniają się do związków chromu(VI)(jonCrO4 2 ale i redukują do jonów
Znane są dwie odmiany alotropowe chromu. Najpospolitsza trwała w Cr 2+ w zależności od użytych odczynników.
temperaturze pokojowej - ma strukturę regularną przestrzennie centrowaną.
Druga odmiana, trwały powyżej temp. 1850°C, ma zwartą strukturę heksagonalną. VI stopień utlenienie
Związki chromu są barwne. CrO3 w obecności dużej ilości wody tworzy H2CrO4, a małej H2Cr2O7 .
temperatura topnienia (°C) 1910 2-
temperatura wrzenia (°C, p = 1 atm) 2700 licznie występują sole kwasów tlenowych chromu: chromiany CrO (ŻÓŁTE),
4
Gęstość względna 7,19 (20°C) 2-
dwuchromiany Cr O (POMARAŃCZOWE)
WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE 2 7
Ma podobne właściwości i zastosowanie praktyczne jak tytan i wanad poprzedza- 2- 3- 2-
polichromiany Cr O , nadtlenochromiany CrO , Cr O , samych
jące go w układzie okresowym. Występuje na stopniach utl. od +I do +VI, ale 2n 6n+1 8 2 12
trwałe są związki na stopniach +II,+III,+VI. kwasów nie udało się jednak wydzielić.
W temperaturze pokojowej jest odporny na działanie wody, fluorowców,
siarki, azotu, węgla, rozpuszcza się w kwasie solnym i siarkowym, natomiast w Chromiany(trwałe w środowisku zasadowym) można przekształcić w
kwasie azotowym i w wodzie królewskiej ulega pasywacji. dwuchromiany działaniem kwasów, a dwuchromiany(trwałe w
Z tlenem tworzy środowisku kwaśnym) w chromiany – działaniem zasad.
tlenek chromu(II) CZARNY -zasadowy, SZAROZIELONY tlenek chromowy(III)- Fluorowce tworzą jonowe związki z chromem, np.:CrF ,CrCl
amfoteryczny( Spiekany z tlenkami metali dwuwartościowych daje spinele 3 2.
chromowe(chromit FeCr2O4;magnesochromit MgCr2O4),
oraz POMARAŃCZOWO-CZERWONY trójtlenek chromu CrO – kwasowy
3
kolory najlepiej zapamiętać rysując model róży
na samym dole czarny(ziemia)Cr0(II),wyżej (łodyga)zielony Cr203(III) najwyzej
kwiat czerwony Cr03 (VI)
Cr(OH)2(II)- nietrwały;zasadowy;powstaje w reakcji soli Cr(II) z zasadą; sole Obowiązująca zasada dotycząca związków pierwiastków grup przejściowych
występujących na kilku stopniach utlenienia: specjalnych(sprężynowych,nierdzewnych,kwasoodpornych),
charakteryzujących się wyższą odpornością mechaniczną i chemiczną, służy
WRAZ ZE WZROSTEM STOPNIA UTLENIENIA WZRASTAJĄ WŁASNOŚCI także do wytwarzania powłok galwanicznych. Różne pospolite metale
KWASOWE, A MALEJĄ ZASADOWE : powleczone chromem nabierają silnego połysku i odporności na korozję.
Związki chromu używane są w garbarstwie, fotografice oraz jako
tlenki CrO(II) CR2O3(III) CrO3(VI) pigmenty(tlenek chromu(III)-zieleń chromowa; żółty chromian ołowiu,
zasadowy amfoteryczny kwasowy PbCrO Chrom jest też składnikiem stali nierdzewnych. Najważniejszym
4 )
analogicznie związki z wodą:
związkiem jest FeCr O czyli chromit posiadający silne własności
Cr(OH)2(II) Cr(OH)3 = H3CrO3(III) H2CrO4(VI) i H2Cr2O7(VI) 2 4
zasadowy amfoteryczny kwasowy diamagnetyczne( odpychany przez magnes-diamagnetyk umieszczony w
------------------------------------------------------------------------------------------------------> zewnętrznym polu magnetycznym powoduje powstanie w tym materiale pola
stopień utleniania i kwasowość wzrasta magnetycznego skierowanego przeciwnie) - jest stosowany jako aktywna
<---------------------------------------------------------------------------------------------------- warstwa w taśmach magnetycznych. Roztwory soli Cr(III) i Cr(VI) posiadają
zasadowość rośnie bardzo intensywne barwy (zieloną i pomarańczową) co jest wykorzystywane w
fotochemii technikach kolorymetrycznymi. Mieszanina Na Cr O z kwasem
2 2 7
siarkowym jest nazywana chromianką i służy do mycia szkła laboratoryjnego.
i podobnie:
Chlorek chromylu CrO Cl znany jest jako silny utleniacz i środek chlorujący w
2 2
WRAZ ZE WZROSTEM STOPNIA UTLENIENIA WZRASTAJĄ WŁASNOŚCI syntezie organicznej. Sole chromu(VI) są toksyczne i mają właściwości
UTLENIAJĄCE , A MALEJĄ REDUKUJĄCE. rakotwórcze.

- - -
Cr 2+ Cr3+ lu b CrO ; CrO4 2 lub Cr2O7 2
reduktor(silny) utleniacz lub reduktor utleniacz (silny)
---------------------------------------------------------------------------------------------->
stopień utlenienia własności utleniające rosną
<---------------------------------------------------------------------------------------------
właściwości redukujace rosną

OTRZYMYWANIE
Chrom jest otrzymywany przez prażenie rud chromowych i dalszą ich
przeróbkę aż do wydzielenia Cr O , który następnie redukuje się
2 3
aluminotermicznie. Z rudy chromitowej chrom wytapiany jest także metodą
elektrotermiczną, z użyciem węgla jako reduktora.

ZASTOSOWANIE
Chrom jest składnikiem stali