CHƯƠNG 2: ĐƯỜNG TRÒN

CHỦ ĐỀ 1: SỰ XÁC ĐỊNH CỦA ĐƯỜNG TRÒN

Định nghĩa: Đường tròn tâm bán kính là hình gồm các điểm cách
điểm một khoảng kí hiệu là hay

+ Đường tròn đi qua các điểm gọi là đường tròn ngoại tiếp đa
giác

+ Đường tròn tiếp xúc với tất cả các cạnh của đa giác gọi là
đường tròn nội tiếp đa giác đó.

Những tính chất đặc biệt cần nhớ:

+ Trong tam giác vuông trung điểm cạnh huyền là tâm vòng tròn ngoại tiếp

+ Trong tam giác đều , tâm vòng tròn ngoại tiếp là trọng tâm tam giác đó.

+ Trong tam giác thường:

Tâm vòng tròn ngoại tiếp là giao điểm của 3 đường trung trực của 3 cạnh
tam giác đó

Tâm vòng tròn nội tiếp là giao điểm 3 đường phân giác trong của tam giác
đó

PHƯƠNG PHÁP: Để chứng minh các điểm cùng thuộc một

đường tròn ta chứng minh các điểm A cách đều điểm cho
trước.

Ví dụ 1) Cho tam giác đều có cạnh bằng . là các đường

trung tuyến. Chứng minh 4 điểm
P N
cùng thuộc một đường tròn. Tính
bán kính đường tròn đó.

Giải:
B C
M
Ví dụ 2) Cho tứ giác có Gọi lần lượt là trung
điểm của . Chứng minh 4 điểm cùng thuộc một
đường tròn. Tìm tâm đường tròn đó .

Giải:
T
B
M

A N
O
Q

D C
P

Ví dụ 3) Cho tam giác cân tại nội tiếp đường tròn . Gọi là
trung điểm của

là trọng tâm của tam giác . Gọi là giao điểm của và .

Xác định tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác .
A
Giải:
P
N G M
I Q
K
O
B C
Ví dụ 4). Cho hình thang vuông có . Gọi
là hình chiếu vuông góc của lên

là trung điểm của . Tìm tâm và bán kính đường tròn ngoại tiếp tam
giác

Giải:
A D

E O M
N

B C

Bài toán tương tự cho học sinh thử sức.

Cho hình chữ nhật , kẻ vuông góc với . Trên ta lấy

các điểm sao cho . Chứng minh điểm nằm
trên một đường tròn.

Gợi ý: , hãy chứng minh

Ví dụ 5).Cho lục giác đều tâm . Gọi là trung điểm của

. cắt tại . Chứng minh rằng các điểm nằm
trên một đường tròn.

Giải:
 B N
C E D
M H1 K1
H I J
K
A D
O O

A B
F E

Ví dụ 6) Cho hình vuông . Gọi là trung điểm là điểm

thuộc đường chéo sao cho . Chứng minh 4 điểm
nằm trên cùng một đường tròn.

Giải:

E M
B C

I
N
K

A
F D

Ví dụ 7) Trong tam giác gọi lần lượt là trung điểm của

. lần lượt là các chân đường cao hạ từ đỉnh đến
các cạnh đối diện. là trung điểm của . Khi đó điểm
 cùng nằm trên một đường tròn gọi là đường
tròn Ơ le của tam giác

Giải:

A
A2 B1

C1 H P
M
Q
I C2
B2
C
B A1 N

Ví dụ 8) Cho tam giác nội tiếp đường tròn

là đường kính của . là trung điểm của là trực tâm của tam
giác. Gọi lần lượt là hình chiếu vuông góc của điểm lên
. Chứng minh 4 điểm cùng thuộc một đường tròn

Giải:
I

X
H O E
K
Y
Z C
B M

D
Ví dụ 9) Cho tam giác có trực tâm . Lấy điểm thuộc tia
sao cho và nằm giữa . Gọi lần lượt là hình chiếu
vuông góc của lên . Chứng minh cácđiểm cùng
thuộc một đường tròn.

Giải: A

D
E
H K

C N
B M

Ví dụ 10) Cho tam giác . là điểm bất kỳ cắt đường tròn

ngoại tiếp tam giác tại . Gọi là các điểm đối xứng
với qua trung điểm của . Chứng minh rằng:
và trực tâm của tam giác cùng thuộc một đường tròn.

Giải:
 A
C2

B2 B3
I B1
C3
O
A4
H G
K B4 A2
C1 P C4
C
B A3

A1

VỊ TRÍ TƯƠNG ĐỐI CỦA ĐƯỜNG THẲNG VÀ ĐƯỜNG TRÒN

1.Khi một đường thẳng có hai điểm chung với đường tròn ta nói
đường thẳng cắt đường tròn tại hai điểm phân biệt. Khi đó ta có những kết
quả quan trọng sau:

O O

H B
A M M
A H B
+ . Theo định lý Pitago ta có:
Mặt khác ta cũng có: nên suy

ra

+ Nếu nằm ngoài đoạn thì

+ Nếu nằm trong đoạn thì

Mối liên hệ khoảng cách và dây cung:

2. Khi một đường thẳng chỉ có một điểm chung với đường tròn , ta
nói đường thẳng tiếp xúc với đường tròn, hay là tiếp tuyến của đường
tròn . Điểm gọi là tiếp điểm của tiếp tuyến với đường tròn

Như vậy nếu là tiếp tuyến của thì vuông góc với bán kính đi qua
tiếp điểm

Ta có

Nếu hai tiếp tuyến của đường tròn cắt nhau tại một điểm thì

+ Điểm đó cách đều hai tiếp điểm

+ Tia kẻ từ điểm đó đến tâm là tia phân giác góc tạo bởi 2 tiếp tuyến

+Tia kẻ từ tâm đi qua điểm đó là tia phân giác góc tạo bởi hai bán kính đi
qua các tiếp điểm

+ Tia kẻ từ tâm đi qua điểm đó thì vuông góc với đoạn thẳng nối hai tiếp
điểm tại trung điểm của đoạn thẳng đó.
 A

O O
M H

H Δ
B

3. Khi một đường thẳng và đường tròn không có điểm chung ta nói
đường thẳng và đường tròn không giao nhau. Khi đó

H Δ

4. Đường tròn tiếp xúc với 3 cạnh tam giác là đường tròn nội tiếp tam giác

Đường tròn nội tiếp có tâm là giao điểm 3 đường phân giác trong của tam
giác

5. Đường tròn tiếp xúc với một cạnh của tam giác và phần kéo dài hai cạnh
kia gọi là đường tròn bàng tiếp tam giác

Tâm đường tròn bàng tiếp tam giác trong góc là giao điểm của hai đường
phân giác ngoài góc và góc

Mỗi tam giác có 3 đường tròn bàng tiếp.

A

P
M
D F B
O
O

B C A
N E C
Đường tròn nội tiếp ΔABC Đường tròn bàng tiếp trong góc A
CÁC DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN

Ví dụ 1) Cho hình thang vuông có là trung điểm

của và góc . Chứng minh là tiếp tuyến của đường tròn
đường kính .

Giải:
A C

H
O

E B D

Ví dụ 2) Cho hình vuông có cạnh bằng . Gọi là hai điểm

trên các cạnh sao cho chu vi
M tam giác
B
E
bằng . Chứng minh
A
đường thẳng luôn tiếp xúc
H với đường tròn cố định.

Giải:
N

D C
Ví dụ 3) Cho tam giác cân tại đường cao . Trên nửa mặt phẳng
chứa bờ vẽ cắt đường tròn tâm bán kính tại .
Chứng minh là tiếp tuyến của

Giải: A

α
1 C
B 2

D x

Ví dụ 4) Cho tam giác vuông tại

đường cao . Gọi là điểm đối xứng với qua . Đường tròn tâm
đường kính cắt tại . Chứng minh là tiếp tuyến của đường
tròn . A
I
Giải: K
1
2

3
B C
H E O
Ví dụ 5) Cho tam giác vuông tại đường cao . Vẽ đường tròn
tâm bán kính kẻ các tiếp tuyến với ( là các tiếp
điểm khác ). Chứng minh tiếp xúc với đường tròn đường kính .

Giải:

O C
B H

Ví dụ 6) Cho tam giác ngoại tiếp đường tròn tâm bán kính . Giả sử
tiếp xúc với các cạnh lần lượt tại . Đặt
.

a) Hãy tính theo

b) Chứng minh (trong đó là diện tích tam giác là nữa chu vi

tam giác, r là bán kính vòng tròn ngoại tiếp tam giác.

c) Chứng minh: trong đó lần lượt là

A
đường cao kẻ từ các đỉnh của tam giác .
x
x
F
Giải: D
r I z
y

B C
y E z
VỊ TRÍ TƯƠNG ĐỐI CỦA HAI ĐƯỜNG TRÒN.

Xét hai đường tròn

A). Hai đường tròn tiếp xúc nhau:

Khi hai đường tròn tiếp xúc nhau, thì có thể xảy ra 2 khả năng.
Trường hợp 1: Hai đường tròn tiếp xúc ngoài:

+ Điều kiện . Tiếp điểm nằm trên đường nối tâm của hai đường
tròn. Đường nối tâm là trục đối xứng của hai đường tròn.

O O'
A

D
Ví dụ 1: Cho hai đường tròn và tiếp xúc ngoài tại . Qua kẻ
một cát tuyến cắt tại , cắt đường tròn tại

a) Chứng minh

b) Kẻ tiếp tuyến chung ngoài , gọi , lần lượt là các điểm đối
xứng với qua . Chứng minh là hình thang cân và

c) Tính góc . Gọi là giao điểm của với . Chứng

minh thẳng hàng.

Giải:

M
C R
N

O' Y
O X A

K
QD
S
P
Ví dụ 2: Cho hai đường tròn và tiếp xúc ngoài tại với
. Đường nối tâm cắt lần lượt tại . Dây của
vuông góc với tại trung điểm của

a) Chứng minh là hình thoi

b) Gọi là giao điểm của và . Chứng minh thẳng hàng

c) Chứng minh là tiếp tuyến của .

Giải:
D

1
O1 A O2
B 4 C
K 2
5 3

I
E

Ví dụ 3) Chứng minh rằng: Trong một tam giác tâm vòng tròn ngoại tiếp
trọng tâm trực tâm nằm trên một đường thẳng và (Đường
thẳng Ơ le) . Gọi lần lượt là bán kính vòng tròn ngoại tiếp nội tiếp và
khoảng cách giữa hai tâm chứng minh (Hệ thức Ơ le)

Giải:
 A N
A

H K
I
G O O

B
E C B C
M

H' D F

B. Hai đường tròn cắt nhau:

H
O1 O2

Khi hai đường tròn cắt nhau theo dây thì tại trung
điểm của . Hay là đường trung trực của

Khi giải toán liên quan dây cung của đường tròn, hoặc cát tuyến ta cần chú ý
kẻ thêm đường phụ là đường vuông góc từ tâm đến các dây cung.
Ví dụ 1. Cho hai đường tròn cắt nhau tại ( nằm
khác phía so với đường thẳng ). Một cát tuyến xoay quanh
sao cho nằm giữa và . Hãy xác đinh vị trí của
cát tuyến trong mỗi trường hợp.

a) là trung điểm của

b) có độ dài lớn nhất

c) Chu vi tam giác lớn nhất

d) lớn nhất.

Lời giải:
P H A K
Q

O1 I O2

Ví dụ 2. . Cho hai đường tròn cắt nhau tại đường thẳng

cắt tại cắt tại , cắt tại cắt tại .
Chứng minh ba đường thẳng đồng quy tại một điểm.
E
Lời giải:

C
B
H

O1 O2

A D
K