Kartezjusz

1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z życiem, twórczością, poglądami w dziedzinie filozofii, oraz metody
naukowej, jaką wypracował, uważany za twórcę nowożytnej filozofii Rene Descartes (metoda
jasności i wyraźności w nauce miała dawać wiedzę niepodważalną i pewną w swych
wnioskach, pod względem ścisłości i pewności wszystkie nauki miały być podobne do
matematyki). Omówienie stosunku Kartezjusza jaki miał do metafizyki (szukając twierdzenia,
które miało się oprzeć wszelkim wątpliwościom stworzył sceptycyzm metodyczny, który
doprowadził go do przewrotu i zwrócenia się do człowieka, czyli do podmiotu – „myślę więc
jestem” to punkt wyjścia dla dalszych jego rozważań). Przedstawienie teorii dualizmu jaką
sformułował Kartezjusz (ciało i dusza mają zasadniczo różne natury, stanowią dwa oddzielne
światy).

b. Umiejętności
Uczeń potrafi:
1. Przedstawić ramy czasowe omawianych zagadnień.
2. Krótko omówić życie i twórczość Kartezjusza.
3. Krótko omówić jego poprzedników.
4. Przedstawić metodę, jaką wypracował i warunki, jakie postawił Kartezjusz nauce.
5. Omówić, na czym polegał sceptycyzm metodyczny.
6. Przedstawić, na czym polegał przewrót jakiego dokonał Kartezjusz.
7. Omówić teorię dualizmu Kartezjusza.
8. Przedstawić podstawowe tezy kartezjanizmu w metodologii, metafizyce, filozofii
przyrody, teorii poznania.

2. Metoda i forma pracy

Metoda pogadanki z elementami opisu.

3. Środki dydaktyczne
1. W. Tatarkiewicz Historia Filozofii tom II; Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa
2003.
2. A. Podsiad, Z. Więckowski; Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych; Instytut
Wydawniczy PAX; Warszawa 1983.
3. Karta pracy ucznia.

4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Metodą pogadanki przypomnienie najważniejszych zagadnień związanych z tematem
poprzedniej lekcji.

(10 min.)
 b. Faza realizacyjna

1. Metodą opisu omówienie przez nauczyciela życia i twórczości Rene Descartesa (1596
– 1650 wychowany w jezuickiej szkole La Fleche, mieszkał w Paryżu i studiował
matematykę, główne swoje dzieła napisał w Holandii).
2. Metodą opisu przedstawienie uczniom poprzedników Kartezjusz (scholastyka a w
szczególności Augustyn, Bonawentura, Duns Szkot).
3. Metodą opisu zapoznanie uczniów z metodą, jaką wypracował Kartezjusz w nauce
(chciał stworzyć taką metodę, która miała dawać wiedzę niepodważalną i pewną w
swych wnioskach, gdyż tylko to co jasne i wyraźne jest pewne – metoda analityczna,
pod względem ścisłości i pewności wszystkie nauki miały być podobne do
matematyki, którą ogłosił królową nauk).
4. Metodą opisu przedstawienie, na czym polegał sceptycyzm metodyczny Kartezjusza
(zwątpienie jako droga do szukania twierdzeń, które oprą się wszelkim
wątpliwościom).
5. Metodą opisu omówienie przewrotu jakiego dokonał Kartezjusz (sceptycyzm
metodyczny doprowadził go do przewrotu i zwrócenia się do człowieka, czyli do
podmiotu – „myślę więc jestem” to punkt wyjścia dla dalszych jego rozważań).
6. Metodą opisu zapoznanie uczniów z teorią dualizmu jaką zaproponował Kartezjusz
(ciało i dusza mają zasadniczo różne natury, stanowią dwa oddzielne światy).
7. Metodą opisu podsumowanie cech charakterystycznych dla myśli Kartezjusza (jasność
i wyraźność jako kryterium pewności, sprowadzenie wszelkiej wiedzy do typu
matematycznego, zdobywanie wiedzy pewnej przez sceptycyzm, dualizm myśli i
materii, mechanistyczne traktowanie ciał).
(25 min.)

c. Faza podsumowująca
Metodą pogadanki usystematyzowanie wiadomości zdobytych na lekcji.

(10 min.)

5. Bibliografia

1. W. Tatarkiewicz Historia Filozofii tom II; Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa

2003.
2. A. Podsiad, Z. Więckowski; Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych; Instytut
Wydawniczy PAX; Warszawa 1983.

6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Kartezjusz.