परिचय

नेपालको रमणीय सहर पोखरा आफ्नो अद्भत

ू प्राकृततक
सौन्दयय र धार्मयक महत्वका लागि प्रख्यात छ । पौराणणक
अन्नपूणय हहमालको काखमा रहे को पोखरा साहर्सक कायय
िनेहरुको केन्र मात्र नभएर तीर्ययात्री र शान्ती
खोज्नेहरुका लागि आध्यात्त्मक आश्रयस्र्ल पतन हो ।
यो शहर धेरै पववत्र धार्मयक स्र्लहरूको घर हो जुन टाढा
टाढाबाट भक्तहरूलाई आकवषयत िदय छ। शान्त फेवा ताल
ताल बाराही मत्न्दरले सत्जएको छ, हहन्द ू दे वी बाराहीलाई
समवपयत टापु मत्न्दर। र्प रूपमा, ववश्व शात्न्त प्यािोडा,
पहाडको मागर् अवत्स्र्त एक चत्ककलो सेतो स्तप
ू ाले
शहर र हहमालयको लुभावनी मनोरम दृश्यहरू प्रदान
िदय छ, जसले यसलाई आध्यात्त्मक र प्रकृतत
उत्साहीहरूका लागि भ्रमण िनै पछय । पोखराका धार्मयक
स्र्लहरूले आध्यात्त्मक शात्न्त र प्राकृततक सौन्दययको
अनप
ु म र्मश्रण प्रदान िदय छ, जसले यसलाई आन्तररक
शात्न्त र प्राकृततक सौन्दययको सामंजस्यपूणय सन्तुलन
खोज्नेहरूका लागि एक आकषयक िन्तव्य बनाउँ छ।

ववश्लेषण

श्री बिन्दवासिनी मन्न्दि

 नेपालको रमणीय सहर पोखरामा अवत्स्र्त बबन्दवार्सनी
मत्न्दरको ऐततहार्सक र सांस्कृततक महत्व छ । दे वी दि
ु ायको
अवतार दे वी बबन्दबार्सनीलाई समवपयत, मत्न्दरले स्र्ानीय र
पययटकहरूका लागि समान रूपमा पववत्र तीर्यस्र्लको रूपमा
सेवा िदयछ। बबन्दवार्सनी मत्न्दरको इततहास 18 औं
शताब्दीको हो जब नेपालका शाह वंश शासकहरूले यसलाई
तनमायण िरे । स्र्ानीय ककसानले दे वताको मूततय फेला पारे पतछ
मत्न्दर स्र्ापना भएको ककंवदन्ती छ । वषौंको दौडान,
मत्न्दरले यसको वास्तुकलाको आकषयण र आध्यात्त्मक
आकषयण कायम राख्दै नवीकरण िरे को छ।
मत्न्दर धार्मयक सद्भावको प्रतीकको रूपमा खडा छ, जसले
ववर्भन्न समुदायका भक्तहरूलाई आशीवायद र्लन र उनीहरूको
कल्याणको लागि प्रार्यना िनय आउनेहरूलाई आकवषयत िदयछ।
पहाडमा रहे को यसको स्र्ानले पोखरा उपत्यका र वरपरका
हहमाली चुचुराहरूको लुकाउने मनोरम दृश्यहरू प्रदान िदयछ,
जसले यसको आकषयणलाई र्प्छ। बबन्दवार्सनी मत्न्दरले
आफ्नो आध्यात्त्मक महत्वभन्दा बाहहर पोखराको पययटन
उद्योिमा महत्वपूणय भूर्मका खेल्छ। मत्न्दर, यसको शान्त
 पररवेशको सार्, स्र्ानीय अर्यतन्त्रमा योिदान िदै
आिन्तुकहरूलाई आकवषयत िदयछ। यसको सांस्कृततक र
ऐततहार्सक महत्वले पोखराको समग्र पययटन अनुभवलाई
बढाउँ छ।
बबन्दवार्सनी मत्न्दरलाई हदिो बनाउन र यसको तनरन्तर
सांस्कृततक र आगर्यक लाभ सुतनत्श्चत िनय, ववर्भन्न उपायहरू
िनय सककन्छ। त्जकमेवार पययटन अभ्यासहरू लािू िने,
आवगधक ममयतसकभार माफयत मत्न्दरको सकपदाको संरक्षण र
सामुदातयक संलग्नतालाई बढावा हदने प्रमुख रणनीततहरू हुन ्।
पयायवरण-मैत्री पहलहरूलाई प्रोत्साहन हदँ दै र मत्न्दरको
महत्त्वको बारे मा चेतना जिाउनले यसको दीघयकालीन
हदिोपनमा योिदान िनेछ।बबन्दवार्सनी मत्न्दर नेपालको
समद्
ृ ध सांस्कृततक सकपदाको कालातीत प्रमाणको
रूपमा खडा छ। यसको ऐततहार्सक जरा, आध्यात्त्मक
वातावरण, र प्राकृततक स्र्ानले यसलाई पोखराको
पहहचानको अर्भन्न अंि बनाउँ छ, जबकक यसलाई हदिो
बनाउने प्रयासहरूले यस क्षेत्रको लागि सांस्कृततक र
आगर्यक समद्
ृ गधको प्रकाशकको रूपमा तनरन्तर भर्ू मका
सतु नत्श्चत िनेछ।

ताल िािाही मन्न्दि

फेवातालको बबचमा एउटा सानो टापुमा अवत्स्र्त ताल बाराही

मत्न्दर नेपालको पोखरामा ऐततहार्सक र सांस्कृततक महत्व
बोकेको छ । मत्न्दर हहन्द ू दे वी बाराहीलाई समवपयत छ,
जसलाई सुँिुरको अनुहार गचत्रण िररएको छ। बाढी र
 प्रकोपबाट जोिाउने शत्क्त बाराही दे वीको रहेकोले स्र्ानीय
समुदायको हहतका लागि उनको पूजा अत्यावश्यक भएको
स्र्ानीय लोककर्ाका अनुसार दे वी दे वतामा बाढी र प्रकोपबाट
रक्षा िने शत्क्त रहे को जनाइएको छ । मत्न्दर धार्मयक स्र्लको
रूपमा मात्र नभई ववश्वभरका पययटकहरूलाई आकवषयत िने
प्रमुख पययटकीय स्र्लको रूपमा पतन काम िदयछ। फेवा
तालको शान्त पानीको बीचमा रहे को यसको शान्त स्र्ानले
आध्यात्त्मक शात्न्त र प्राकृततक सौन्दययको अनुभूतत प्रदान
िदै यसको आकषयण बढाउँ छ। फलस्वरूप, मत्न्दरले पोखरामा
पययटन प्रवद्यधन िनय, स्र्ानीय अर्यतन्त्र र नेपालको समग्र
पययटन उद्योिमा योिदान पुर्‍याउन महत्त्वपूणय भूर्मका खेल्छ।
बाराही मत्न्दर र यसको वरपरको वातावरणको हदिोपन
सुतनत्श्चत िनय, धेरै उपायहरू र्लन सककन्छ। संरक्षणको
प्रयासले फेवाताल र वरपरको सरसफाइ कायम राख्नुका सार्ै
पयायवरणमैत्री पययटन अभ्यासहरू लािू िनयमा केत्न्रत हुनुपछय ।
र्प रूपमा, मत्न्दर र यसको प्राकृततक पररवेशको पववत्रतालाई
हातन पुर्याउन सक्ने कुनै पतन व्यावसातयक शोषण रोक्न कडा
तनयमहरू हुनुपछय । यसबाहे क, शैक्षक्षक काययक्रमहरू माफयत
मत्न्दरको सांस्कृततक र वातावरणीय महत्त्वको बारे मा चेतना
जिाउन स्र्ानीय र पययटकहरूमा समान दातयत्वको भावना
जिाउन मद्दत िनय सक्छ। समग्रमा, ताल बाराही मत्न्दर
सांस्कृततक सकपदा, धार्मयक भत्क्त र प्राकृततक सौन्दययको
प्रतीकको रूपमा खडा छ, यसले यसलाई पोखराको पहहचानको
अर्भन्न अंि र नेपालको पययटन क्षेत्रमा महत्त्वपूणय योिदान
पुर्‍याउँ छ। भववष्यका पुस्ताहरूले यसको कालातीत
आकषयणलाई तनरन्तरता हदन सकोस ् भनी सुतनत्श्चत िनयको
लागि यसको ऐततहार्सक र वातावरणीय अखण्डतालाई कायम
राख्नु महत्त्वपूणय छ।
 ववश्व शान्न्त प्यागोडा

नेपालको पोखरामा रहेको ववश्व शात्न्त प्यािोडा सन ् १९९९ मा

बडद्वारा तनमायण िररएको महत्वपण
ू य स्मारक हो।जापानी
तनप्पोन्जान कयोहोजी संिठनका गधष्ट र्भक्षुहरू। १ सय १५
कफट अग्लो र ३ सय ४४ कफट व्यासमा रहे को प्यािोडा ववश्वमा
शात्न्त र सद्भाव कायम िने उद्दे श्यले तनमायण िररएको हो ।
यो ववश्वभरर तनप्पोन्जन-कयोजी द्वारा तनर्मयत सत्तरौं प्यािोडा
गर्यो र अन्नपण
ू य दायरा, पोखरा शहर र फेवा तालको लभ
ु ावनी
मनोरम दृश्यहरू प्रदान िदयछ। तनमायणको क्रममा अवरोधहरू
 सामना िरे पतन, प्यािोडा तनमायण सकपन्न र उद्घाटन
िररयो, पोखराको लोकवप्रय पययटकीय आकषयण बन्यो।
ववश्व शात्न्त प्यािोडा ट्याक्सी सवारी र ५००-६०० चट्टान
पाइलाहरू चढे र वा तालमा डुङ्िा र्लएर पहुँचयोग्य छ,
आिन्तुकहरूलाई एक अद्ववतीय र इनामदायी अनुभव प्रदान
िदयछ। यो प्यािोडा प्रार्यना झण्डाले सत्जएको छ र यसले
शान्त वातावरण प्रदान िदयछ, यसले पययटकहरूलाई शान्त र
आरामदायी अनुभव प्रदान िदै पोखरामा घुकनैपने िन्तव्य
बनाउँ छ। र्प रूपमा, प्यािोडाले सांस्कृततक र ऐततहार्सक
महत्त्व राख्छ, जसले स्र्ानीय पययटन उद्योि र पोखराको
अर्यतन्त्रमा योिदान पुर्‍याउँ छ। यो प्रमुख संरचना शात्न्तको
प्रतीकको रूपमा काम िदयछ र एक पययटक आकषयण बनेको छ,
जसले आश्चययजनक दृश्यहरू मात्र प्रदान िदै न तर एक
अद्ववतीय सांस्कृततक र आध्यात्त्मक अनुभव पतन प्रदान
िदयछ। यसको शान्त र शान्त वातावरणले यसलाई पोखराको
पहहचानको अर्भन्न अंि र नेपालको पययटन क्षेत्रको महत्त्वपूणय
आकषयण बनाउँ छ। ववश्व शात्न्त प्यािोडाको ऐततहार्सक,
साँस्कृततक र धार्मयक महत्व, यसको लुभावनी दृश्यहरु संि, यो
 क्षेत्र मा शात्न्त र पययटन को प्रवद्यधन मा योिदान पुर्‍याउने
एक महत्वपूणय स्र्लगचह्न हो।

ननस्कर्ष

अन्त्यमा, बबन्दवार्सनी मत्न्दर, ववश्व शात्न्त प्यािोडा र

बाराही मत्न्दरलिायत पोखराका धार्मयक स्र्लहरूले
सांस्कृततक, ऐततहार्सक र आध्यात्त्मक महत्त्व राख्छन ्। यी
पववत्र स्र्ानहरूले शहरको पहहचान मात्र होइन पययटकहरूलाई
आकवषयत िनय र शात्न्त र आध्यात्त्मकता प्रवद्यधन िनय पतन
महत्त्वपूणय भूर्मका खेल्छन ्। सहरको प्राकृततक सौन्दययसँि
िाँर्सएको समद्
ृ ध धार्मयक सकपदाले पोखरालाई शात्न्त र
सांस्कृततक संवधयन दव
ु ै खोज्नेहरूका लागि मनमोहक िन्तव्य
बनाउँ छ। पोखरा आध्यात्त्मक महत्व र प्राकृततक वैभवको
केन्रको रूपमा फस्टाउँ दै िएकाले यी धार्मयक स्र्लहरू यसको
आकषयण र पहहचानको अर्भन्न अंि रहहरहनेछन ्। समद्
ृ ध
धार्मयक सकपदा र सुंदर प्राकृततक सौन्दययले यो पवयतीय
शहरलाई एक अद्ववतीय आत्मा प्रदान िरे को छ, जो
सांस्कृततक ववववधता र आध्यात्त्मक अनुभूततमा समद्
ृ गध
िराउँ छ। यो स्वरुपमा पोखरा अलौककक अनुभवको अद्ववतीय
स्र्ल हो, जहाँ प्राकृततकता, धार्मयकता, र शात्न्त एक सार्मा
र्मल्छन ्।