परियोजना कार्य (Project work)

प्रश्न
तपाईं कु नै ऐतिहासिक वा धार्मिक स्थलको भ्रमण गर्नु भएको होला । भ्रमणमा
अवलोकन गरेका सिके का कु राहरु समेटी निम्न बमोजिम उप शिर्षकमा आधारित
रहेका एउटा प्रतिवेदन तयार पार्नुहोस् ।
क) परिचय र शिर्षक
ख) अध्ययनका उद्देश्य
ग) विधि
घ) पता लागेका कु रा
ङ) निष्कर्ष र सुझाव

‘‘लुम्बिनीको एक ऐतिहासिक भ्रमण”

परिचय
म कक्षा ९ को विद्यार्थी हुँ। म लुम्बिनी गएको थिएँ जहाँ ईसापूर्व ५६३ मा बुद्धको जन्म भएको
थियो। यो नेपालको दक्षिणी तराईको तराईमा अवस्थित ठाउँ हो। यो गौतम बुद्धको
जन्मस्थलको रूपमा प्रसिद्ध छ र राजा शुद्धोदनले शासन गरेको ठाउँ पनि थियो। मेरो
अध्ययनको शीर्षक थियो "ए हिस्टोरिकल टुर टु लुम्बिनी"।
लुम्बिनी एउटा गाउँ,धार्मिक स्थल र तीर्थस्थल हो जुन सिद्धार्थ गौतम (बुद्ध, l. c. 563-
483 ईसापूर्व) को जन्मस्थलको रूपमा सम्मानित गरिएको छ, जुन आधुनिक समयको
नेपालको रुपन्देही जिल्ला, प्रदेश 5, भारतीय सीमा नजिकै अवस्थित छ। यसलाई पहिलो
पटक बुद्धको जन्मस्थलको रूपमा 249 ईसापूर्वमा मौर्य राजा अशोक द ग्रेट (r. 268-232
ईसापूर्व) द्वारा पहिचान गरिएको थियो|

अध्ययनका उद्देश्य
जे पनि गरिन्छ त्यसको कु नै न कु नै खास उद्देश्य हुन्छ र अरू जस्तै यो यात्राको
पनि यस ठाउँसँग सम्बन्धित के ही उद्देश्यहरू छन्। ती मध्ये के ही निम्नानुसार
छन्:
१)लुम्बिनीको साँस्कृ तिक र धार्मिक महत्व बारे जानकारी गराउने ।

२)भगवान बुद्धको जीवनको बारेमा ज्ञान प्राप्त गर्न।

३)गौतम बुद्ध को सटीक जन्म स्थान अन्वेषण गर्न।

४)लुम्बिनीको वर्तमान अवस्था बारे जान्न |

५) लुम्बिनीलाई ऐतिहासिक स्थलका रूपमा मान्यता दिन विदेशी मुलुकको भूमिका

पहिचान गर्ने ।

विधि
लुम्बिनी बारे विवरणहरू सङ्कलन गर्न हामीले निम्न विधिहरू अनुसरण गरेका
छौं:

प्राथमिक विधिहरू: प्रत्यक्ष क्षेत्र अवलोकन, प्रत्यक्ष प्रश्नावली, सम्बन्धित

विशेषज्ञहरूको विचारहरूको सङ्कलन। यो विधिले डाटा सङ्कलन गर्ने सबैभन्दा प्रयोग
गरिएको विधि प्रयोग गरेको छ जुन
प्रश्नावली हो। प्रश्नावली भर्ने व्यक्तिहरू
अनियमित रूपमा छनोट गरियो र
उनीहरूले यसका के ही पक्षहरू भर्न
आग्रह गरे। यसले मलाई यहाँ भइरहेको
काम उजागर गर्न मद्दत गर्यो।

माध्यमिक विधिहरू: सम्बन्धित

पुस्तकहरू, पत्रिकाहरू, समाचार
पत्रहरूको अध्ययन। विभिन्न पुस्तकहरू र विभिन्न मिडियाहरू राम्ररी खोजी गरियो ताकि
म ठाउँको बारेमा उचित जानकारी पाउन सकौं। शिलालेखहरू पनि अनुवादित
लेखहरूको सहयोगमा अध्ययन गरिएको थियो जुन राजाहरूको प्राचीन स्थल पत्ता
लगाउनको लागि महत्त्वपूर्ण भाग बन्यो।

पता लागेका कु रा
लुम्बिनीलाई युनेस्कोले विश्व सम्पदा क्षेत्रको सूचीमा राखेको छ। अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगमा
यसलाई बौद्ध धर्मावलम्बीहरुको तीर्थस्थलको रुपमा विकास गर्न लागिएको हो । बुद्धको
जन्म भएको पवित्र बगैँचालाई अशोक स्तम्भले ढाकिएको छ जसले ‘स्थल’ अर्थात्
जन्मस्थल पहिचान गर्ने प्रेरणा बोके को छ। पुरातन स्तूप र गुम्बाहरूलाई पर्दा रूखको
आकारमा देखाइएको छ। स्तम्भको एक छेउमा मायादेवी मन्दिर छ जसले पुरातन
तीर्थयात्राको मौलिकता झल्काउँछ। भर्खरैको उत्खननले ठ्याक्कै जन्मस्थानको संके त
गर्ने ढु ङ्गा बोके को खुट्टाको छाप फे ला पारेको छ। रानी मायादेवीले बुद्धलाई जन्म
दिनुअघि नुहाएको पुस्करनी पोखरी नजिकै छ।
लुम्बिनीलाई समर्थन गर्ने विश्वव्यापी पहल बाहेक धेरै देशले अन्तर्राष्ट्रिय गुम्बा क्षेत्रमा
पवित्र बगैंचा नजिकै मन्दिर गुम्बा वा स्तूप निर्माण गरेका छन् । ती तीर्थस्थलहरूले
सम्बन्धित देशको वास्तुकला परम्परा झल्काउने लुम्बिनीलाई "अन्तर्राष्ट्रिय अनुभूति"
दिन्छ र यसको मसाजलाई विश्वव्यापी मित्रता र भाइचारामा बढाउँछ। भव्य चेन मन्दिर
प्यागोडा, प्रार्थना कोठा र ध्यान कक्षहरूको एक जटिल छ। यसलाई चीनको बौद्ध संघले
निर्माण गरेको हो । सडकको छेउमा, Dae sung suk Ga SA कोरियन मन्दिर
पनि यस सुन्दर ठाउँमा एक आकर्षक व्यक्तित्व हो। त्यसैगरी जापान, श्रीलंका,
भियतनाम, थाइल्यान्डलगायतका देशमा पनि मन्दिर र गुम्बाहरू निर्माण भइरहेका छन्
।

निष्कर्ष
अन्तमा, लुम्बिनी हाम्रो देशको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण ठाउँहरू मध्ये एक हो। यो 'अन्तर्राष्ट्रिय
अनुभूति' को प्रतीक हो र विश्वव्यापी मित्रता र भाइचाराको सन्देशलाई बढावा दिन्छ। 'लाइट
अफ एशिया' र शान्तिको बारेमा थप तथ्यहरू अन्वेषण गर्न चाहनेहरूका लागि यो सही गन्तव्य
हुन सक्छ। यस क्षेत्रको विकासका लागि भएका सबै योगदान विदेशीको तर्फ बाट भएको पनि यस
अनुसन्धानबाट पत्ता लागेको छ, लुम्बिनी क्षेत्रको अवस्था सुधार्नका लागि नेपालीहरू पनि संलग्न
भएमा राम्रो हुने थियो ।
सुझाव
 लुम्बिनी क्षेत्रको संरक्षण र समर्थन गर्न छु ट्टै सरकारी विभाग स्थापना गरिनुपर्छ।

 लुम्बिनी क्षेत्र वरपरको जनसंख्याको अत्यधिक भीडलाई नियन्त्रण गर्नुपर्छ।

 भिक्षु, भिक्षु र सबै आगन्तुकहरूको सुरक्षा सुनिश्चित हुनुपर्छ।

 गौतम बुद्धको बारेमा थप तथ्यहरू अन्वेषण गर्न सम्बन्धित सबैलाई मद्दत गर्न
अनुसन्धान के न्द्र स्थापना गर्नुपर्छ।

 के ही सूचना प्रवाह कार्यक्रमहरू देश र विदेशमा पनि लागू गरिनुपर्छ।