"लुम्बिनी प्रदे श: नेपालको पश्चिमी

भागमा एक पर्यटन र साां स्कृश्चिक

स्थल"Your text here
ररश्चिश मण्डल
सैफ अली राईन
साश्चिल कुमार चौधरी
रोशन कुमार मििो
साधना चौधरी
ररर्ा श्रेष्ठ
चेतना साह
 लु म्बिनी प्रदे श नेपालको दक्षिणपक्षिमी भागमा अवम्बथित एउटा िेत्र हो,
जुन यसको ऐक्षतहाक्षसक र साांस्कृक्षतक महत्वका लाक्षग पररक्षचत छ। यसलाई
क्षसद्धािथ गौतमको जन्मथिल लु म्बिनीको नामबाट नामाकरण गररएको क्षियो,
जो पक्षछ बुद्ध धमथका सांथिापक भगवान बुद्ध बने। कररब २२,२८८ वगथ क्षकलोक्षमटर
िेत्रफल ओगटे को यो प्रदे श २०७२ मा नयााँ सांक्षवधान पाररत भएपक्षछ थिापना भएको
नेपालको सात प्रदे शमध्ये एक हो।
लु म्बिनी प्रदे शका मुख्यमन्त्री क्षिल्लीबहादुर चौधरी छन् ।
लु म्बिनी प्रदे शले भारत (क्षबहार र उत्तर प्रदे श राज्यहरू) साँग 413.14 क्षकमी (256
माइल) सीमा साझा गदथ छ। भौगोक्षलक रूपमा यस प्रदे शको पू वथ र उत्तरमा गण्डकी
प्रदे श, उत्तर र पक्षिममा कणाथली प्रदे श, पक्षिममा सुदूरपक्षिम प्रदे श र दक्षिणमा
भारतसाँग क्षसमाना जोक्षिएको छ ।
लु म्बिनी प्रदे शको सबैभन्दा प्रश्चसद्ध ठाउँ लु म्बिनी िो।
र्सलाई श्चिश्वभरका बौद्ध धमाय िलिीिरूको लाश्चग
सबैभन्दा मित्त्वपूर्य िीथय स्थल माश्चनन्छ। ईसापूिय ६२३
मा गौिम बुद्धको जन्म र्िीठाउँ मा भएको श्चथर्ो।
आगन्तुकिरूले मार्ा दे िी मम्बन्दर, बुद्धको जन्म
भएको सिी स्थान र िरपरकापुरािाम्बिक
भग्नािशे षिरू अन्वे षर् गनय सक्छन्।
लु म्बिनी मुख्यतया बौद्ध तीिथथिल भएतापक्षन यस प्रान्तमा क्षहन्दू, इस्लाम र
इसाई धमथ लगायत क्षवक्षभन्न आथिाका माक्षनसहरुको बसोबास रहे को छ। यस
धाक्षमथक क्षवक्षवधताले यस िेत्रमा बसोबास गने समुदायहरूमा सद्भाव रसक्षहष्णुताको
भावना जगाएको छ। यो प्रदे श जातीय क्षहसाबले क्षनकै क्षवक्षवधतायुक्त छ ।
जनसांख्याको(१४.५८ %) सांग सबैभन्दा ठूलो समूह मगर हो। दोस्रो ठूलो (१४.३० %)
सांग िारु हो। िेत्री ( १४.२४ %), पहािी ब्राह्मण (११.२७%), कामी ( ६.0१%),
दमाई (१.९३%), कुमी (१.७३%), मुम्बस्लम (६.९३%), यादव (४. 0१%), चमार
(२. 0१ %) छन्।लु म्बिनी प्रदे शको आक्षधकाररक भाषा नेपाली हो। यद्यक्षप त्यहााँ
लु म्बिनी प्रदे शको आक्षधकाररक भाषा नेपाली हो। यद्यक्षप त्यहााँ लगभग ६00,000
िारु भाषा बोल्नेहरू छन्। यस प्रदे शमा भोजपु री, अवधी, सांस्कृत र मगर भाषा
बोल्नेहरू पक्षन धे रै छन्।
 : धान, गहाँ, मकै, उखु र क्षवक्षभन्न तरकारीमा केम्बित रहेको लुम्बिनी प्रान्तको मुख्य
आक्षिथक गक्षतक्षवक्षध कृक्षष हो। यस प्रदे शको तराई िेत्रको उवथर समतल िेत्र कृक्षषका लाक्षग
उपयुक्त छ र थिानीय अिथतन्त्रमा कृक्षषले ठूलो योगदान पुर्याउाँ छ।क्षनवाथह खेती सामान्य छ,
तर यस िेत्रमा केही व्यावसाक्षयक खेती पक्षन छ।
लुम्बिनी प्रदे श भगवान बुद्धको जन्मथिलको रूपमा प्रक्षसद्ध छ, र यो धाक्षमथक
र ऐक्षतहाक्षसक महत्वले सांसारभरका पयथटकहरूलाई आकक्षषथत गदथ छ। पयथटकको बढ् दो
सांख्यालाई समायोजन गनथ होटल, गेस्टहाउस, रे स्टु रेन्टलगायतका पयथटन पूवाथधारको क्षवकास
गररएको छ । कक्षपलवस्तु, क्षतलौराकोट, दे वदह र रानी महल जस्ता अन्य पयथटकीय थिल-
हरूले पक्षन पयथटन िेत्रमा योगदान पुर्याएका छन्।
लुम्बिनी प्रान्तका धेरै माक्षनसहरु वैदेक्षशक रोजगारीका लाक्षग क्षवशेषगरी
भारत, खािी राष्ट्र र मलेक्षसया जस्ता दे शमा रोजगारीको खोजीमा छन् ।क्षवदे शमा रहेका
नेपाली कामदारहरूबाट आउने रे क्षमट्यान्स यस प्रदे शका धेरै घरपररवारका लाक्षग आम्दानीको
महत्वपूणथ स्रोत हो र यसले यसको अिथतन्त्रमा योगदान पुरयाउाँ छ ।
 कृश्चष सम्भाव्यिा भए पश्चन लुम्बिनी प्रदे शले न्यून कृश्चष उत्पादकि,
भूश्चम खण्डीकरर् र आधुश्चनक कृश्चष प्रश्चिश्चध र प्रश्चिश्चधिरूमा अपर्ाय प्त
पहँ च जस्ता चुनौिीिरूको सामना गरररिे को छ।
 प्रान्तका धेरैभागिरूमा, श्चिशेष गरी ग्रामीर् क्षेत्रिरूमा गररबी एउटा
मित्त्वपूर्य मुद्दा बनेको छ।
 गुर्स्तरीर् स्वास्थ्य सेिा र श्चशक्षामा पहँ च सीश्चमि हन सक्छ, श्चिशेष
गरी दु गयम क्षेत्रिरूमा।
 र्स प्रान्तले िन फँडानी र जलस्रोि व्यिस्थापन लगार्ि िािािरर्ीर्
चुनौिीिरूको पश्चन सामना गरररिे को छ।
 प्रदे शमा व्यापार र पयथटनलाई सहज बनाउने सिक क्षनमाथण,
स्तरोन्नक्षतलगायतका पूवाथधारमा सुधार गने प्रयास भएको
छ।
 ग्रामीण आम्दानी बढाउन कृक्षषमा आधाररत उद्योगको
प्रवद्र्धन र कृक्षषमा मूल्य अक्षभवृम्बद्ध गने पहल गररएको
छ।
 पयथटनलाई िप क्षदगो र समावेशी बनाउन पाररम्बथिक्षतक
पयथटन प्रवद्धथ न र सामुदाक्षयक पयथटन पररयोजनाहरूको
खोजी गररएको छ।
 लुम्बिनी प्रदे शको उियर जश्चमन र जलस्रोिका कारर् कृश्चष श्चिकासको
सम्भािना धेरै छ ।
 पर्यटन सिन्धी पूिाय धार र सेिािरूमा लगानीले थप मित्त्वपूर्य आश्चथयक
लाभ श्चलन सक्छ।
 व्यािसाश्चर्क िाश्चलम र सीप श्चिकास प्रिद्धय न गने प्रर्ासले श्चिशेष गरी
र्ुिािरूको लाश्चग रोजगारीका अिसरिरू बढाउन सक्छ।