Tema 3: Penerokaan Unsur dalam Alam Buku Teks: Halaman 135 – 161

Bab Jirim

e-RPH
5 Matter
JAWAPAN

Buku Teks: Halaman 138 – 144

5.1 Jirim dalam Alam

Jawab soalan berikut./Answer the following questions. SP 5.1.1 SP 5.1.2

1 Apakah maksud jirim?/What is the definition of matter? TP 1

semua benda yang mempunyai jisim dan memenuhi ruang

Jirim ialah .

Matter is substances that have mass and occupy space .

2 Kelaskan benda-benda di bawah kepada jirim dan bukan jirim. TP 2

Classify the substances below into matter and non-matter.
i-THINK Peta Pokok

Asap/Smoke Kilat/Lightning  Besi/Iron Air/Water  Bunyi/Sound  Haba/Heat

Jirim/Matter Bukan jirim/Non-matter

Asap/Smoke Kilat/Lightning
(a) (d)
Besi/Iron Bunyi/Sound
(b) (e)
Air/Water Haba/Heat
(c) (f)

3 Dua belon yang sama saiz, P dan Q diikat pada hujung sebatang rod. Belon P dicucuk dengan jarum
dan keadaan rod diperhatikan. TP 2
Two balloons with the same size, P and Q are tied at the ends of a rod. Ballon P is pricked with a pin and the condition of the rod is
observed.

P
P Q Q

Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul./Fill in the blanks with the correct answer.
udara memenuhi ruang.
(a) Apabila belon ditiup, belon akan mengembang kerana .
air occupies space.
When the balloon is blown, it will expand because .

(b) Hujung rod pada belon P naik ke atas, manakala hujung rod pada belon Q
turun ke bawah
.
drops
The end of the rod of balloon P rises, while the end of the rod of balloon Q .
mempunyai jisim
(c) Belon Q yang jatuh ke bawah menunjukkan bahawa udara .
has mass
Balloon Q that drops shows that air .

5.1 Belum Menguasai : TP 1 TP 2 Menguasai : TP 1 TP 2

56

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 56 11/28/22 9:37 AM

 Buku Teks: Halaman 136 – 144

5.1 Jirim dalam Alam

Jawab soalan berikut./Answer the following questions. SP 5.1.3 SP 5.1.4 HEBAT SAINS MODUL 18

1 Rajah di bawah menunjukkan satu aktiviti untuk mengkaji sifat kimia jirim.
The diagram below shows an activity to study the chemical properties of matter.

Air suling
Distilled water

Paku besi Air suling

Iron nail Distilled water
Garam
Salt

Lengkapkan pernyataan di bawah untuk menerangkan tentang aktiviti tersebut. TP 2

Complete the statement below to describe the activity.
berkarat air
(a) Selepas tiga hari, paku besi didapati kerana terdedah kepada dan
udara
.
rusty water air
After three days, it was found that the iron nail is due to the exposure to and .
baharu
(b) Perubahan sifat kimia jirim akan membentuk bahan yang mempunyai komposisi
berbeza
kimia yang daripada bahan asal.
new different
The change in the chemical properties of matters will form a substance that has chemical
composition from the original substance.

2 Tulis sama ada aktiviti berikut ialah sifat fizik atau sifat kimia. TP 4
Write whether the following activities is a physical property or a chemical property.

Aktiviti Sifat fizik/sifat kimia

Activity Physical property/chemical property

HEBAT
(a) Ais melebur menjadi cecair apabila haba
Sifat fizik
diserap Physical property
Ice melts into liquid when heat is absorbed

(b) Kertas terbakar apabila dikenakan haba Sifat kimia

Paper burns when subjected to heat Chemical property

(c) Air mendidih pada suhu 100 °C Sifat fizik

Water boils at a temperature of 100 °C Physical property

(d) Paku besi berkarat Sifat kimia

An iron nail is rusted Chemical property

(e) Pembentukan salji di atas gunung Sifat fizik

Formation of snow on top of mountains Physical property

5.1 Belum Menguasai : TP 2 TP 4 Menguasai : TP 2 TP 4

57

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 57 11/28/22 9:37 AM

 Buku Teks: Halaman 145 – 157

5.2 Tiga Keadaan Jirim

Jawab soalan berikut./Answer the following questions. SP 5.2.1 SP 5.2.2 SP 5.2.3 HEBAT SAINS MODUL 30

1 Teori Kinetik Jirim menyatakan bahawa jirim terdiri daripada zarah-zarah halus yang diskrit dan
sentiasa bergerak pada semua arah. Lukis arah pergerakan zarah-zarah dalam kotak di bawah
berdasarkan Teori Kinetik Jirim. TP 2
The Kinetic Theory of Matter states that matter is composed of fine particles which are discrete and always move in all directions.
Draw the direction of the movement of particles in the box below based on the Kinetic Theory of Matter.

2 Kelaskan bahan berikut mengikut tiga keadaan jirim. TP 2

Classify the following substances into the three states of matter.

i-THINK Peta Pokok

Buku/Book Wap/Steam Jus oren/Orange juice

Ais/Ice Madu/Honey Oksigen/Oxygen

Pepejal/Solid Cecair/Liquid Gas/Gas

(a) (b) (c)
HEBAT

Ais/Ice Madu/Honey Wap/Steam

(i) (i) (i)

(ii) Buku/Book
(ii) Jus oren/Orange juice (ii) Oksigen/Oxygen

3 Nyatakan Benar atau Palsu untuk pernyataan berikut. TP 3

State True or False for the following statements.

Ciri-ciri Pepejal Cecair Gas

Characteristic Solid Liquid Gas

Tersusun sangat rapat Tersusun sangat jauh Tersusun secara kurang

dalam keadaan teratur di antara satu sama lain rapat dalam keadaan
Susunan Closely packed in a fixed pattern Very far apart from one another tidak teratur
zarah Loosely packed in a random
Arrangement of
pattern
particles

(a) Benar/True (b) Palsu/False (c) Palsu/False

Bergerak secara rawak Bergetar pada Bergerak laju secara

Pergerakan Move randomly kedudukan yang tetap rawak
zarah Vibrate in a fixed position Move quickly at random
Movement of
particles
(d) Palsu/False (e) Palsu/False (f) Benar/True

Mengikut bentuk bekas Mengikut bentuk bekas Mengikut bentuk bekas

Bentuk Follows the shape of the container Follows the shape of the container Follows the shape of the container
Shape
(g) Palsu/False (h) Benar/True (i) Benar/True

58

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 58 11/28/22 9:37 AM

 4 Arman menjalankan eksperimen untuk mengkaji resapan dalam pepejal dan cecair.
Arman carried out an experiment to study diffusion in solid and liquid.

Gel Air
Gel Water

Hablur kuprum(II) sulfat

Copper(II) sulphate crystal Hablur kuprum(II) sulfat
Copper(II) sulphate crystal
Eksperimen A Eksperimen B
Experiment A Experiment B

Keputusan eksperimen dicatatkan seperti di dalam jadual di bawah.

The experiment result is recorded as in the table below.

Eksperimen Pemerhatian
Experiment Observation

Gel menjadi biru sepenuhnya selepas tiga hari.

A The gel becomes completely blue after three days.

Air menjadi biru sepenuhnya selepas beberapa minit.

B The water becomes completely blue after several minutes.

(b) Bezakan kadar resapan dalam kedua-dua eksperimen. TP 2

Differentiate the rate of diffusion in both experiments.
cecair pepejal
Kadar resapan dalam lebih cepat daripada dalam .

The rate of diffusion in liquid is faster than in solid .

(c) Berikan inferens untuk jawapan di 4(a). TP 3 KBAT Menganalisis

Give an inference for the answer in 4(a).

cecair kurang rapat
Zarah-zarah dalam tersusun secara tidak teratur. Ruang
cecair
di antara zarah-zarah dalam adalah lebih besar berbanding dengan dalam
pepejal
.

The particles in liquid are loosely packed in a random pattern. The spaces between the particles in

liquid are larger compared to in solid .

(d) Jika eksperimen diteruskan dengan medium gas, susun kadar resapan dalam tiga keadaan
jirim dalam peta alir di bawah. TP 3
If the experiment is continued using a gas medium, arrange the rate of diffusion in the three states of matter in the flow map
below.

i-THINK Peta Alir

(i) Pepejal (ii) Cecair (iii) Gas

Solid Liquid Gas

Kadar resapan meningkat

The rate of diffusion increases

5.2 Belum Menguasai : TP 2 TP 3 Menguasai : TP 2 TP 3

59

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 59 11/28/22 9:37 AM

 Buku Teks: Halaman 145 – 157

5.2 Tiga Keadaan Jirim

1 Perubahan keadaan jirim melibatkan proses penyerapan haba dan pembebasan haba. Nyatakan
sama ada proses di bawah ialah proses yang menyerap haba atau proses yang membebaskan haba.
The changes in the state of matter involve the absorption of heat and release of heat. State whether the processes below absorbs heat
or releases heat. SP 5.2.3 SP 5.2.4 TP 2

(a) Menyerap haba/Absorbs heat

Pemejalwapan/Sublimation

Pepejal Pemejalwapan/Sublimation Gas

Solid Gas

(b) Membebaskan haba/Releases heat

(c) Menyerap haba/Absorbs heat (d) Menyerap haba/Absorbs heat

Peleburan/Melting Pendidihan/Boiling

Pembekuan/Freezing Kondensasi/Condensation
Cecair
Liquid
(e) Membebaskan haba/Releases heat (f) Membebaskan haba/Releases heat

2 Lengkapkan penerangan tentang perubahan keadaan jirim yang berlaku dalam rajah di bawah.
Complete the explanation about the changes in the state of matter that occur in the diagrams below. SP 5.2.7 TP 2

Rajah/Diagram Penerangan/Explanation

(a) Air dididihkan (i) Zarah-zarah cecair menyerap

haba untuk memutuskan
Water is boiled ikatan antara zarah.
absorb break
Liquid particles heat to the bond between the
particles.

(ii) Cecair bertukar menjadi gas dan zarah-zarah bergerak

bebas rawak
secara .
gas randomly
Liquid turns into and the particles move freely and .

(b) Pembentukan (i) Zarah-zarah gas membebaskan

haba apabila suhu menurun.
hujan release
Rain formation Gas particles heat when the temperature decreases.
cecair
(ii) Gas bertukar menjadi dan zarah-zarah bergerak
perlahan mendekati
lebih dan satu sama lain.
liquid slower
Gas turns into and the particles move and
closer
to one another.

5.2 Belum Menguasai : TP 2 Menguasai : TP 2

60

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 60 11/28/22 9:37 AM

 Buku Teks: Halaman 145 – 157

5.2 Tiga Keadaan Jirim

Jawab soalan berikut./Answer the following questions. SP 5.2.5 SP 5.2.6

Rajah di bawah menunjukkan dua lakaran graf bagi menentukan takat suhu air.
The diagram below show two sketch graphs used to determine the temperature of water.
Suhu (°C) Suhu (°C)
Temperature (°C) Temperature (°C)

X Y

Masa (min) Masa (min)

Time (min) Time (min)

Graf pemanasan air Graf penyejukan air

Graph of heating of water Graph of cooling of water
VIDEO TUTORIAL
(a) Berdasarkan graf di atas, namakan takat suhu X dan Y Imbas kod QR atau layari
dan berikan nilainya. TP 2 https://www.youtube.com/
watch?v=hklSXPv2vrQ tentang graf
Based on the graphs above, name the temperature points of X and Y and
pemanasan dan penyejukan air.
give their values.
Untuk tujuan pembelajaran
Takat didih, 100 °C/Boiling point, 100 °C
X:
Takat beku, 0 °C/Freezing point, 0 °C
Y:
(b) Nyatakan sama ada proses pemanasan dan penyejukan air melibatkan penyerapan atau
pembebasan haba. Berikan alasan anda. TP 4 KBAT Menganalisis
State whether the processes of heating and cooling of water involve either the absorption or release of heat. Give your reasons.

[Apa 1] Proses pemanasan air menyerap haba [Mengapa 1] kerana keadaan jirimnya bertukar daripada cecair kepada

gas, manakala [Apa 2] proses penyejukan air membebaskan haba [Mengapa 2] kerana air bertukar daripada cecair

kepada pepejal./ [What 1] The heating of water absorbs heat [Why 1] because the state of matter changes from liquid to gas, while

[What 2] the cooling of water releases heat because [Why 2] the state of matter changes from liquid to solid.

(c) Mengapakah takat suhu air tidak berubah semasa mencapai takat didih dan takat beku?
Why the temperatures of water remain unchanged when reaching boiling point and freezing point? TP 4 KBAT Menganalisis

Tenaga kinetik zarah-zarah tidak bertambah kerana haba yang diserap atau dibebaskan adalah untuk memastikan daya

tarikan antara zarah dapat diatasi atau dibentuk bagi mencapai perubahan keadaan fizikal.

The kinetic energy of the particles does not increase as the heat absorbed or released is to ensure that the attraction force between the

particles can be overcome or formed to obtain the changes in the physical state.
Video Tutorial

(d) Selain daripada suhu, nyatakan ciri air yang tidak berubah semasa proses pemanasan atau
penyejukan. Terangkan mengapa. TP 2 KBAT Menganalisis
Other than temperature, state the property of water that does not change during heating or cooling processes. State why.

[Apa] Jisim air tidak berubah [Mengapa] kerana hanya tenaga kinetik zarah-zarah air yang berubah, bukan kuantitinya.

[What] The mass of water does not change [Why] as only the kinetic energy of the particles changes, not the quantity.

5.2
Belum Menguasai : TP 2 TP 4 Menguasai : TP 2 TP 4

TAHAP PENGUASAAN YANG DICAPAI 1 2 3 4 5 6

61

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 61 11/28/22 9:37 AM

 e-Soalan

Reviu Bab 5 Imbas kod QR untuk

mendapat latihan
tambahan Bab 5.
Soalan Objektif Untuk tujuan pembelajaran

1 Apakah maksud jirim? C Gula melarut di dalam kopi

What is the meaning of matter? Sugar dissolves in coffee
A Jirim ialah benda hidup D Air mendidih pada takat didih 100 °C
Matter is a living thing Water boils at a boiling point of 100 °C
B Jirim ialah benda yang mempunyai berat
dan memenuhi ruang 5 Rajah 2 menunjukkan susunan zarah suatu
Matter is a thing that has weight and occupies space jirim.
C Jirim ialah benda yang mempunyai jisim Diagram 2 shows the arrangement of particles in a matter.
dan memenuhi ruang
Matter is a thing that has mass and occupies space.
D Jirim ialah benda yang mempunyai jisim
dan tidak memenuhi ruang
Matter is a thing that has mass and does not occupy
space
Rajah 2/Diagram 2

2 Antara yang berikut, yang manakah jirim? Apakah ciri bagi zarah jirim tersebut?
Which of the following is matter? What is the property of the particles of the matter?
A Bunyi C Cahaya A Mengikut bentuk bekas
Sound Light Follow the shape of the container
B Haba D Buku B Bergetar pada kedudukan yang tetap
Heat Book Vibrate in a fixed position
C Tersusun sangat rapat dalam keadaan
3 Seorang murid menjalankan penyiasatan teratur
untuk mengkaji sifat jirim. Arranged very closely packed in an order
A student conducts an investigation to investigate the D Bergerak sangat laju dan berlanggar antara
properties of matter. satu sama lain
Move very fast and collide with one another
Jarum
Needle
Dua belon 6 Apakah proses pergerakan zarah jirim
dalam keadaan
seimbang
di antara kawasan yang berbeza kepekatan?
A B
Two balloons What is the process of the movement of particles of matter
which are balanced between regions of different concentrations?
Rajah 1/Diagram 1 A Keterlarutan C Penurasan
Solubility Filtration
Apakah pemerhatian yang dapat dibuat pada B Kondensasi D Resapan
Condensation Diffusion
akhir penyiasatan berdasarkan Rajah 1?
What observation can be made at the end of the investigation
based on Diagram 1? 7 Bagaimanakah cecair boleh bertukar menjadi
A Kedua-dua belon kekal seimbang gas?
Both balloons remain balanced How can liquid change into gas?
B Kayu senget ke arah belon B A Haba diserap C Haba dibebaskan
The stick tilts toward balloon B Heat is absorbed Heat is released
C Kayu senget ke arah belon A B Haba disejukkan D Haba dipanaskan
The stick tilts toward balloon A Heat is cooled Heat is heated
D Kedua-dua belon pecah
Both balloons burst 8 Apakah perubahan keadaan jirim apabila air
bertukar menjadi ais?
4 Antara situasi berikut, yang manakah What is the change in the states of matter when water turns
into ice?
menunjukkan sifat kimia jirim?
Which of the following situations shows the chemical A Pepejal kepada cecair
properties of matter? Solid into liquid
A Besi berkarat B Cecair kepada pepejal
e-Soalan

Iron rusts Liquid into solid

B Aiskrim melebur C Gas kepada cecair
Ice cream melts Gas into liquid
D Cecair kepada gas
Liquid into gas

62

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 62 11/28/22 9:37 AM

 Soalan Subjektif
1 (a) Tandakan (3) bagi pernyataan yang betul tentang jirim.
Tick (3) for the correct statements about matter.

(i) Gas bukan jirim kerana tidak mempunyai jisim.

Gases are not matter because they do not have mass.

(ii) Pengaratan merupakan sifat kimia jirim.

3
Rasting is a physical property of matter.

(iii) Bunyi merupakan bukan jirim.

3
Sound is not a matter.

(iv) Sifat kimia jirim tidak mengubah komposisi kimia bahan baharu.
Chemical property does not change the chemical composition of a new substance.

[2 markah/marks] TP 2

(b) Bulatkan gambar yang menunjukkan jirim.

Circle the pictures that show matter.

Buku/Book Cahaya matahari/Sunlight

Bunyi/Sound Susu/Milk

[2 markah/marks] TP 1

2 Rajah 1.1 menunjukkan dua jenis jirim.

Diagram 1.1 shows two types of matter.

J K
Rajah 1.1/Diagram 1.1

(a) Kenal pasti keadaan jirim bagi J dan K.

Identify the state of matter of J and K.
Pepejal/Solid
J :
Cecair/Liquid
K:
[2 markah/marks] TP 3

63

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 63 11/28/22 9:37 AM

 (b) Nyatakan ciri yang tetap bagi jirim J dan K.
State the fixed characteristic of matters J and K.
Mempunyai jisim/isi padu yang tetap/Has a fixed mass/volume
J :
Mempunyai isi padu yang tetap/Has a fixed volume
K:
[2 markah/marks] TP 2

(c) Berikan satu contoh lain bagi keadaan jirim J dan K.

Give one other example for the state of matter of J and K.
Buku/Book
J :
Jus oren/Orange juice
K:
[2 markah/marks] TP 3

(d) Mengapakah zarah dalam jirim J hanya bergetar pada kedudukan yang tetap? KBAT Menganalisis

Why do the particles in matter J only vibrate at a fixed position?

Zarah-zarah J tersusun dengan sangat rapat dan padat./Particles J are arranged very closely and compact.

[1 markah/mark] TP 4

3 Syaurah memanaskan sebikar air sehingga mendidih. Dia mengambil termometer dan menyukat
suhu air yang mendidih itu. Dia bercadang untuk meneruskan pemanasan selama 15 minit lagi dan
kemudian menyukat suhu air tersebut. PISA/TIMSS
Syaurah heated a beaker of water to boil. She took a thermometer and measured the temperature of the boiling water. She intended
to continue the heating for another 15 minutes and then measure the temperature of the water.

(a) Lukis perubahan susunan zarah-zarah air yang dipanaskan. KBAT Menganalisis

Draw the change in the arrangement of particles of the heated water.

[2 markah/marks] TP 5

(b) Nyatakan suhu air yang mendidih selepas 15 minit. Berikan sebab. KBAT Menganalisis

State the temperature of the boiling water after 15 minutes. Give a reason.

[Apa] 100 °C [Mengapa] kerana takat didih air adalah tetap disebabkan oleh tenaga kinetik zarah yang tidak berubah.

[What] 100 °C [Why] because the boiling point of water is constant due to the unchanging kinetic energy of the particles.

[2 markah/marks] TP4

(c) Cadangkan satu cara meningkatkan takat didih air. KBAT Mencipta

Suggest one way to increase the boiling temperature of water.

[Bagaimana] Tambahkan garam ke dalam air / [How] Add salt to the water

[1 markah/mark] TP 3

64

Conquer Sains Tkt 1-Bab 5.indd 64 11/28/22 9:37 AM