Nota Sains Tingkatan 1:BAB 3: JISIM

Jisim  Jirim 物质 ialah sesuatu yang mempunyai jisim 质量 dan memenuhi ruang 占用空间
(物质是任何有质量和占用空间)

Segala-galanya, sama ada benda yang hidup atau bukan hidup, yang mempunyai jisim (mass)
dan mempunyai / memenuhi ruang (occupies space) dipanggil jirim (matter).

Contoh-contoh jirim adalah seperti air, udara, bumi, haiwan, tumbuh-tumbuhan dan manusia,
udara, air, tanah, batu, semua benda hidup dan benda bukan hidup

Contoh bukan jirim 非物质 ialah cahaya, bunyi, tenaga, graviti dan daya

Jirim mempunyai berat (disebabkan oleh jisim) dan isipadu (kerana jirim memenuhi ruang).

Ahli-ahli sains mentakrifkan 'jirim' sebagai segala benda yang mempunyai jisim (mempunyai berat disebabkan oleh tarikan
graviti 地心引力) dan memenuhi ruang (mempunyai isipadu 体积 yang boleh diukur).

Buktikan bahawa sesuatu benda itu mempunyai jisim dan memenuhi ruang

1. Merujuk kepada rajah di atas, dua biji belon diisi dengan

udara (udara memberikan isipadu kepada belon kerana ia
memenuhi ruang didalam belon).
2. Salah satu belon dicucuk dengan jarum. Didapati bahawa
rod akan cenderung ke arah belon yang masih berisi udara (udara
mempunyai jisim kerana ia memberi berat kepada belon).
3. Ini menunjukkan bahawa udara adalah jirim yang mempunyai jisim dan memenuhi ruang.

Udara mempunyai jisim 1 Apabila pili air

1 Apabila Belon B dibuka, belon
dicucuk, pembaris mengembang.
mencondong ke
bawah ke arah 2 Air di dalam
Belon A. kelalang
mengambil isi
2 Udara terlepas padu udara.
dari Belon B Udara dipaksa ke
menjadikannya lebih dalam belon
ringan.
3 Hal ini
3 Hal ini menunjukkan
menunjukkan udara udara memenuhi
mempunyai jisim. ruang.
Udara memenuhi
ruang.

Binaan Asas Jisim 质量的基本形式

Ais - Air - Wap air/Stim

(Pepejal) - (Cecair) - (Gas)

Menurut teori asas terbina perkara 基本原理, perkara itu terdiri daripada zarah halus yang berasingan 分散 (discrete).
(就是说 Teori kinetikjirim 动力学理论讲 menyatakan bahawa semua jirim terdiri daripada zarah-zarah yang halus (kecil) dan
diskrit 分散)
Zarah-zarah sentiasa bergerak dan mempunyai tenaga kinetik 动能. Susunan zarah-zarah 颗粒的排列 pepejal, cecair dan gas
adalah berbeza.

Jirim boleh wujud dalam tiga keadaan, iaitu pepejal, cecair dan gas.

Zarah-zarah ini boleh terdiri daripada atom atau molekul.

Atom adalah zarah terkecil bagi jirim dan tidak boleh dibahagikan lagi.

Molekul terdiri daripada dua atau lebih atom 分子由两个或更多个原子

的.

Molekul adalah lebih besar daripada atom. Molekul 分子 boleh terbina dari atom daripada jenis yang sama atau jenis yang
berbeza.

Bukti-bukti yang menunjukkan bahawa jirim adalah terdiri daripada zarah halus dan berasingan.

1. Melarutkan kalium permanganat kristal di dalam air

Air menjadi biru. Ini adalah kerana zarah-zarah biru kecil telah bergerak
menjauhi dan memasuki ruang antara zarah air.

2. Resapan 渗漏(seepage) gas.

Saiz belon menjadi semakin kecil selepas beberapa hari. Ini adalah kerana udara terdiri daripada zarah-zarah halus yang boleh
meresap (seep) melalui liang-liang halus pada dinding belon.

Susunan Zarah Dalam Pepejal

Susunan zarah yang berlainan/berbeza dalam jirim membolehkan jirim wujud dalam tiga bentuk yang berbeza (keadaan fizikal).

Biasanya jirim boleh wujud sebagai pepejal, cecair dan gas

Pensil, rod kaca, kuku besi, dan bikar
adalah beberapa contoh pepejal.

 Zarah pepejal tersusun rapat dan dalam

corak/pola yang tetap. Ini adalah kerana
daya tarikan antara zarah adalah kuat.

 Terdapat ruang yang sangat kecil di antara zarah pepejal. Oleh itu,
zarah tidak boleh dimampatkan dan isipadu pepejal adalah pasti/tentu.

Eksperimen 1: Susunan zarah dalam pepejal

Permulaan eksperimen
Prosedur:
1. Kepingan kecil kristal kuprum (II) sulfat dimasukkan ke
dalam tabung uji yang dipenuhi oleh gel.
2. Tabung uji diterbalikkan tanpa digoncang dan
dibiarkan selama beberapa hari.
Akhir eksperimen
Pemerhatian:
Kuprum (II) sulfat biru perlahan-lahan merebak 蔓延 ke dalam gel. Selepas beberapa hari, gel menjadi keseluruhannya biru.
Krital kuprum (II) sulfat telah hilang.

Kesimpulan:
Penyerapan kuprum (II) sulfat oleh gel menunjukkan bahawa terdapat ruang diantara zarah gel. Kadar penyerapan yang
perlahan menunjukkan bahawa zarah gel disusun berhampiran bersama-sama (terdapat ruang kecil di antara zarah).

Susunan Zarah Dalam Cecair

Zarah cecair (particles of a liquid) tidak berada dalam corak yang teratur / tetap dan sederhana
padat. Oleh itu, terdapat lebih banyak ruang di antara zarah.

Air, jus limau, dan sirap beberapa contoh cecair.

Zarah cecair tersusun berdekatan antara satu sama lain tetapi tidak dalam keadaan corak yang tetap
dan teratur. Ini adalah kerana daya tarikan antara zarah-zarahnya adalah lemah.

Ruang antara zarah cecair adalah lebih besar tetapi, cecair tidak boleh dimampatkan kerana zarah-zarahnya masih teratur
rapat dan berdekatan antara satu sama lain.

Bentuk cecair tidak tetap/pasti. Bentuk cecair bergantung kepada bentuk bekas dimana ia berada.

Cecair (liquid) yang juga dikenali sebagai bendalir (fluid) kerana kebolehannya mengalir.

Eksperimen 2: Susunan Zarah di dalam Cecair

Permulaan eksperimen
Prosedur:
Sejumlah kecil kristal kalium permanganat dimasukkan ke dalam silinder
penyukat (measuring cylinder) yang dipenuhi dengan air. Alat radas
kemudiannya ditinggalkan dan dibiarkan selama beberapa jam.

Akhir eksperimen
Pemerhatian:
Warna ungu Kalium permanganat perlahan-lahan merebak ke seluruh
bahagian air dalam beberapa jam.

Kesimpulan:
Keupayaan kalium permanganat untuk merebak didalam air menunjukkan bahawa terdapat ruang antara zarah cecair (air).
Kadar penyerapan yang perlahan menunjukkan bahawa zarah disusun agak rapat (terdapat ruang kecil di antara zarah).

Susunan Zarah Dalam Gas

Udara adalah jirim (matter) dalam bentuk gas.

Zarah gas adalah berjauhan dan tidak bersusun dalam corak tetap. Ini adalah kerana daya
tarikan diantara zarahnya adalah sangat lemah.

Gas tidak mempunyai bentuk yang jelas (definite shape) atau isipadu (volume). Ia mengambil
bentuk bekas yang mengisinya.

Terdapat ruang yang besar antara zarah gas. Oleh itu, gas boleh dimampatkan (compressed) dibawah tekanan yang
melampau (extreme pressure).

Isipadu gas bertambah (increase) apabila zarah bergerak menjauhi antara satu sama lain. Isipadu gas berkurangan (decrease)
apabila zarah dimampatkan.

Gas juga dikenali sebagai bendalir (fluid) kerana kebolehannya mengalir.

Eksperimen: Susunan zarah gas

Permulaan eksperimen
Prosedur:
Beberapa titik bromin (bromine) dititis ke dalam balang gas
yang mempunyai penutup. Balang gas kosong diterbalikkan di
atas balang gas diisi dengan yang bromin. Penutup
kemudiannya dialihkan/dikeluarkan.

Akhir eksperimen
Pemerhatian:
Gas bromin berwarna perang kemerahan (reddish-brown)
merebak dengan cepat ke dalam balang gas yang berisi udara.

Kesimpulan:
Keupayaan gas bromin merebak ke dalam udara menunjukkan
bahawa udara (gas) mempunyai ruang kosong di antara zarah-zarahnya. Kadar ia merebak yang cepat/pesat (rapid rate)
menunjukkan bahawa zarah-zarahnya tersusun longgar (terdapat ruang yang besar di antara zarah-zarah gas).

Pergerakan Zarah Dalam Jisim

Zarah-zarah dalam jirim (dalam sebarang bentuk fizikal) adalah sentiasa bergerak.

Walaupun demikian, kadar (rate) dan jenis pergerakan (type of movement) zarah dalam setiap
bentuk fizikal adalah berbeza.

Berikut adalah jenis-jenis pergerakan zarah dalam:

 Pepejal (solid).
Zarah tidak bergerak bebas kerana daya tarikan antara zarah adalah sangat kuat. Zarah-zarah hanya
boleh bergetar dan berputar di sekitar kedudukan tetap mereka.
 Cecair (liquid).
Zarah bergerak bebas kerana daya tarikan antara zarah kurang kuat. Zarah-zarah berlanggar
(collide) antara satu sama lain.
 Gas.
Zarah bergerak dengan bebas dan secara rawak kerana daya tarikan antara zarah sangat lemah.
Zarah-zarah juga bergerak pada kelajuan yang sangat tinggi.

Pergerakan Zarah dalam jirim

1 Zarah-zarah pepejal bergetar pada kedudukan tetap, zarah-zarah cecair bergerak

dengan perlahan dan zarah-zarah gas bergerak dengan pantas dalam semua arah.

2 Zarah-zarah cecair dan gas bergerak secara rawak dalam semua arah. HaI ini
kerana zarah-zarah cecair dan gas menghentam zarah-zarah lain dalam
pergerakannya.

3 Pergerakan rawak yang disebabkan oleh perlanggaran zarah dengan zarahzarah

lain dikenah sebagai Gerakan Brown.
 

Konsep Ketumpatan 密度的概念

1 Ketumpatan suatu bahan boleh didefinisikan sebagai jisim per unit isi padu bahan tersebut.

2 Oleh itu, kebolehan bahan/objek untuk terapung atau tenggelam bergantung kepada jisim dan isi padunya.

3 Ketumpatan bahan boleh dikira dengan menggunakan formula yang berikut:

4 Ketumpatan 密度 diukur dalam unit g/cm3 atau g cm-3.

5 Sesuatu objek/cecair yang berketumpatan rendah akan terapung atas cecair yang berketumpatan tinggi.

6 Sesuatu objek/cecair yang berketumpatan tinggi akan tenggelam dalam

cecair yang berketumpatan rendah.

7 Ketumpatan air tulen ialah 1.0 g/cm3.

8 Petrol (berketumpatan 0.7 g/cm3) terapung atas air.

10 Meningkatkan isi padu sesuatu objek atau bahan akan menyebabkan

ketumpatannya berkurang.

11 Segumpal plastisin yang tenggelam dalam air boleh diapungkan di atas

air dengan mengubah bentuknya menjadi seperti sebuah mangkuk atau
bot.

12 Belon udara panas boleh mengapung ke udara kerana udara panas di dalam belon mengembang clan menjadi kurang tumpat
daripada udara sejuk di sekeliling.

13 Walaupun sebuah blok besi tenggelam dalam air, kapal yang diperbuat daripada besi boleh mengapung. Hal ini kerana
terdapat ruang besar di dalam kapal yang berisi udara. Justeru, kapal mempunyai ketumpatan yang lebih rendah daripada air.
 Ketumpatan (density) sesuatu bahan adalah jisim (mass) per unit isipadu(volume) bahan tersebut. Persamaannya adalah

Unit SI bagi ketumpatan kg/m3 atau kgm-3

Ketumpatan sesuatu bahan bergantung

kepada dua faktor:

 Jisim.
Lebih besar jisim, semakin besar
ketumpatannya.
 Isipadu.
Lebih besar isipadu, semakin kecil
ketumpatannya.
Jadual berikut menunjukkan
ketumpatan pelbagai jenis bahan-
bahan:

Keapungan 浮力 (buoyancy)
jirim adalah merujuk kepada samada
sesuatu jirim itu terapung atau
tenggelam dalam jirim lain.

Keapungan sesuatu jasad (bodies)

adalah bergantung kepada
ketumpatannya.

Pepejal 固体(solid) yang

mempunyai ketumpatan yang lebih
rendah daripada ketumpatan sesuatu
cecair (liquid) akan terapung pada
permukaan cecair tersebut.

Pepejal yang mempunyai ketumpatan yang lebih tinggi daripada

ketumpatan sesuatu cecair akan tenggelam 沉下 di dalam cecair
tersebut.

Bagaimana untuk membandingkan ketumpatan dua jasad:

 Jika gabus terapung di atas permukaan air, maka gabus adalah

kurang tumpat daripada air.
 Jika zink tenggelam di dalam air, maka zink adalah lebih tumpat
daripada air.

Bagaimana untuk membandingkan ketumpatan dua cecair yang

tidak bercampur:
 Jika petrol terapung di atas air, maka petrol adalah kurang tumpat
daripada air.
 Jika merkuri tenggelam di dalam air, maka merkuri adalah lebih
tumpat daripada air.
 Aplikasi 应用/ Kegunaan Sifat-sifat Jisim Dalam Kehidupan Seharian 人们在日常生活中如何使用物质特性

Jirim dalam tiga keadaan yang berlainan, banyak memberi manfaat kepada manusia dalam pelbagai cara.

Sebagai contoh, pepejal yang keras dan kuat, mempunyai banyak kegunaannya:

 Besi (iron) boleh digunakan untuk membuat badan kenderaan (body of vehicles).
 Kayu digunakan untuk membina rumah (house) dan perabot (furniture).

Pengetahuan tentang sifat-sifat gas (properties of gas) telah membolehkan manusia untuk mengangkut gas-gas penting. Gas
seperti gas petroleum cecair (liquefied petroleum gas) dimampatkan dan diangkut dalam bentuk cecair, yang mana ia lebih
menjimatkan.
Manusia juga menggunakan konsep ketumpatan (concept of density) untuk manfaat mereka.

Contoh-contoh aplikasi yang menggunakan konsep ketumpatan:

Pelampung 浮标/Boya
 Pelampung/boya (buoy) mempunyai silinder yang berisi dengan udara untuk membolehkan ia
terapung di atas air.
 Lampu (mengeluarkan cahaya) diletakkan pada peranti/peralatan ini, dan ditinggalkan
terapung di laut sebagai rujukan kepada pelayar-pelayar (sailors) untuk ke lokasi yang lebih
selamat.

Hidrometer
 Hidrometer 液体比重计(hydrometer) merupakan instrumen yang
digunakan untuk menentukan ketumpatan cecair, sebagai contoh,
ketumpatan asid dalam bateri kereta.
 Jika ketumpatan asid adalah rendah, tiub kaca akan tenggelam dan
menunjukkan bacaan yang tinggi pada skala.
 Jika ketumpatan asid adalah tinggi, tiub kaca akan terapung dan
menunjukkan bacaan yang rendah pada skala.

Kapal dan bot laju

 Sebuah kapal yang beratnya beribu-ribu tan boleh terapung kerana ruang udara di
dalam kapal itu membolehkan ianya terapung.
 Badan bot laju dibuat daripada kaca gentian (fiber glass) yang kukuh yang
mempunyai ketumpatan yang lebih rendah daripada keluli (steel).

Mengangkut kayu balak

 Dalam industri pembalakan, sungai merupakan pengangkutan yang penting untuk
mengangkut kayu balak kerana kayu mempunyai ketumpatan yang lebih rendah daripada air.
 Oleh itu, kayu balak boleh terapung di dalam sungai dan dibawa oleh arus air sungai ke
kilang yang terletak di muara sungai (river mouth)

selam


Membina kapal selam

 Kapal selam dilengkapi dengan tangki 'ballast' (ballast tank) bertindak untuk mengawal kedudukan kapal selam.
 Untuk menyelam, injap di tangki 'ballast' dibuka bagi membolehkan air laut masuk ke dalam tangki tersebut.
 Untuk menimbulkan kapal selam ke permukaan laut, udara dari pemampat (compressor) dipam ke dalam tangki 'ballast' bagi
mengeluarkan air laut daripada tangki.

Belon udara panas

 Sesebuah belon udara panas beroperasi dengan cara mengawal ketumpatan udara di dalam belon.
 Ketumpatan udara menurun apabila suhu udara adalah meningkat. Ini disebabkan oleh isipadu
udara bertambah (jisim udara tidak berubah).
 Oleh itu, untuk membolehkan belon terapung dengan lebih tinggi di udara, suhu udara di dalam belon perlu dinaikkan.
 Ketumpatan udara akan bertambah apabila suhu udara menyejuk (colder).
 Untuk menurunkan belon, suhu udara di dalam belon perlu diturunkan.

Matter

3.1 What is Matter? 2. Liquid（液体） 3. Gas （气体）

1. Matter 就是有重量(mass)、会占位 a. 粒子分散 a. 粒子分散得很远
子(space)的东西 b. 慢速度移动 b. 快速度移动（乱飞！）
2. 除了 Sound, Heat 和 light, 所有东西 c. 形状不固定(takes the shape of c. 形状不固定
都是 matter. container) d. 体积不固定 (occupy the whole space
3.2 The States of Matter d. 体积固定 of container)
1. Solid（固体） e. 中等密度（除了 mecury（水银）） e. 低密度
a. 粒子排得紧紧地 f. 可被压缩（只有气体可以！！）
b. 不会移动，只会往一个方向震动
c. 形状固定
d. 体积固定
e. 高密度(density)

3.3 The Concept of Density

1. D=M/V （因为 g/cm3，g 在前面，被 Liquid Gas

cm3 除） i. Kerosene--0.7 o. Hydrogen--0.0001
2. 水的 density 是 1g/cm3 j. Petrol--0.7 p. Air--0.0012
3. “一些” 物品的 density(g/cm3)，为较 k. Water--1.0 q. Oxygen--0.0013
重要！！ l. Tetrachloromenthane--1.6
Solid== m. Chloroform--2.9
a. Cork--0.2s n. Mercury--13.6
b. Wax--0.95
c. Perspex--1.2
d. Aluminium--2.3
e. Iron--7.9
f. Lead--11.4
g. Copper--9.0
h. Gold--19.3[/b]