‫امارت اسالمی افغانستان‬

‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫مؤسسه تحصیالت عالی آسیا‬
‫پوهنحی حقوق و علوم سیاسی‬
‫دیپارتمنت (قضایی سارنوالی)‬
‫طرح پروپوزال ‪ /‬مونوگراف‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫نمبر ثبت‪:‬‬
‫‪1/4/1140‬‬
‫‪ .1‬معلومات اساسی‬
‫بررسی ماهیت و آثار عقد قرض در نظام حقوق مدنی افغانستان و ایران‬ ‫دری‬
‫عنوان منوگراف‬
‫انگلیسی‬
‫نام‪ :‬آزیتا‬
‫مشخصات پژوهشگر‬
‫نام پدر‪ :‬عبدالکریم‬

‫بررسی ماهیت و آثار عقد قرض در نظام حقوقی افغانستان و ایران‬ ‫هدف تحقیق‬

‫تحلیلی – توصیفی‬ ‫نوع تحقیق‬

‫امضا‬ ‫رتبه علمی‬ ‫نام و تخلص‬

‫مشخصات استاد راهنما‬
‫پوهنمل‬ ‫رحمت هللا "حسنی"‬

‫مشخصات استاد مشاور‬

‫امضاء آمر دیپارتمنت‬ ‫نمبر پروتکل‬ ‫نمبر ثبت‬

‫تصویب دیپارتمنت‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ .2‬بیان مسئله‬

‫از زمان پیدایش تمدن بشری انسان ها در تالش اند تا از طریق برقراری ارتباطات میان هم دیگر نیازمن دی ه ای‬
‫خود را رفع نمایند زیرا در جامعه متمدن انسان یک موجود اجتماعی ب وده ک ه ب ه تنه ایی ق ادر ب ه ح ل مش کالت‪ ،‬رف ع‬
‫ضروریات و تأمین نیازمندی های خویش نمی باشد‪ .‬از آن زمان تا اکنون عقود یا قرارداد ها بهترین وسیله برای ارتباط‬
‫میان انسان ها بوده و می باشد‪.‬‬
‫قراردادها یا عقود در قانون مدنی افغانستان و ای ران ان واع مختلفی دارن د ک ه هم ه ان واع آن دارای ی ک س ری ش رایط‬
‫عمومی و یک سری شرایط اختصاصی می باشند‪ .‬در قانون برای بعضی از قراردادها نام در نظ ر گرفت ه ش ده اس ت و‬
‫قانون گذار به طور جداگانه به بیان قواعد مرتبط با این عق ود پرداخت ه اس ت ب ه این عق ود‪ ،‬عق ود معین گفت ه می ش ود‪،‬‬
‫مثال عقد اجاره یا عقد بیع که از شناخته شده ترین انواع قراردادهای معین هستند‪ .‬اما برخی از عقود معین ب ه این ان دازه‬
‫شناخته شده نیستند و ما با شرایط قانونی آنها آشنا نیستیم مثال عقد مضاربه‪ ،‬مساقات یا مزارعه و جعاله یا عقد قرض‪.‬‬
‫ما همه کلمه قرض را شنیده ایم و همه ما وس ایل و اس باب خودم ان را ب ه دیگ ری ق رض داده ایم ی ا چ یزی از دیگ ری‬
‫قرض گرفته ایم‪ .‬در قانون هم به این کار می گویند قرض و تحت عنوان ق رارداد ق رض ی ا عق د ق رض از آن بحث می‬
‫شود که اغلب در موارد قروض کالن منعقد می شود‪.‬‬
‫بر مبنای ماده ‪ 1288‬قانون مدنی افغانستان‪ ،‬قرض‪ ،‬عقدیست که به موجب آن یکی از ط رفین ملکیت پ ول نق د ی ا‬
‫عین معلوم را از اعیان مثلی به طرف دیگر انتقال دهد که طرف دیگر مثل آن را در نوع‪ ،‬مقدار و وصف بعد از انتهای‬
‫موعد معین به قرض دهنده رد نماید‪ .‬همچنان‪ ،‬طبق م اده ‪ 648‬ق انون م دنی ای ران‪ ،‬ق رض‪ ،‬عق دی عق دی اس ت ک ه ب ه‬
‫موجب آن احد طرفین مقدار معینی از مال خود را به طرف دیگر تملیک می کند ک ه ط رف مزب ور مث ل آن را از حیث‬
‫مقدار و جنس و وصف رد نماید و در صورت تعذر رد مثل قیمت یوم الرد را بدهد‪.‬‬
‫قرض وسیله ای برای تعاون اجتماعی است‪ ،‬زیرا موجب می شود کسی ک ه نی از ب ه م الی دارد آن را از دیگ ران‬
‫بگیرد و در فرصت مناسب مثل آنچه را به وام گرفته است‪ ،‬پس بدهد‪ .‬به این داد و س تد‪ ،‬هم ص احب م ال و هم نیازمن د‬
‫رغبت بیشتری از صدقه و عطیه دارند‪ .‬صاحب مال می داند به مثل آنچه که وام داده می رسد و نیازمند رفع حاجت می‬
‫کند بی آنکه در گرو ترحم و لطف دیگری باشد و منتی بر دوش کشد‪ .‬به همین دلی ل اس ت ک ه در اس الم ق رض دادن را‬
‫در زم ره عب ادات آورده و ح تی برت ر از ص دقه ب ر ش مرده ان د‪ .‬و ب ا ح رام ک ردن رب ا آن را از آالیش ه ای م ادی و‬
‫سودجویی دور ساخته اند‪.‬‬
‫در نتیجه همین مبنای اجتماعی‪ ،‬ممکن است عقد قرض چنین تحلیل شود که مالک به این وسیله به وام گیرن ده اذن‬
‫می دهد تا مال او را به مصرف برسانند‪ ،‬منتها بدین شرط که مثل مال مصرف شده را به او پس بدهد‪.‬آنچه محقق را ب ه‬
‫انجام تحقیق هذا وا داشته است بیان چیستی عقد قرض و آثاری که به همراه دارد در نظام حقوقی افغانس تان وای ران می‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ .3‬اهداف تحقیق‬

‫‪2‬‬
 ‫هدف اصلی‪ :‬بررسی ماهیت و آثار عقد قرض در نظام حقوقی افغانستان و ایران‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪ -2‬اهداف فرعی‪:‬‬
‫بررسی شرایط عقد قرض در نظام حقوقی افغانستان و ایران‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بررسی نکات اشتراک و افتراق عقد قرض در نظام حقوقی افغانستان و ایران‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪.4‬سواالت تحقیق‬

‫سوال اصلی‪ :‬ماهیت و آثار عقد قرض در نظام حقوقی افغانستان و ایران چگونه بیان شده است؟‬ ‫‪-1‬‬

‫سواالت فرعی‪:‬‬ ‫‪-2‬‬

‫شرایط عقد قرض در نظام حقوقی افغانستان و ایران چه می تواند باشد؟‬ ‫‪‬‬
‫نکات اشتراک و افتراق عقد قرض در نظام حقوقی افغانستان و ایران کدام ها اند؟‬ ‫‪‬‬

‫‪.5‬فرضیه های تحقیق‬

‫فرضیه اصلی‪ :‬عقد قرض به عنوان یک عقد تملیکی و تبرعی در نظام حقوقی افغانستان وایران است و‬ ‫‪-1‬‬
‫آثاری که در نظام حقوقی افغانستان و ایران مترتب است عبارت از انتقال موضوع قرض‪ ،‬تعهدات وام‬
‫گیرنده به موضوع تأدیه و موعد تأدیه می باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬فرضیه های فرعی‪:‬‬

‫شرایط عمومی صحت عقود‪ ،‬نیز در مورد عقد قرض‪ ،‬در نظ ام حق وقی افغانس تان و ای ران از ق ابلیت‬ ‫‪‬‬
‫تطبیق برخور دار است‪.‬‬
‫نظام حقوقی افغانستان و ایران در بیان بعضی ازآثار عقد قرض از جمله انتقال موض وع عق د ق رض‬ ‫‪‬‬
‫با هم مشترک اند و در بعضی از آثار از جمله موعد تأدیه قرض با هم در افتراق می باشند‪.‬‬

‫‪ .6‬اهمیت و ضرورت تحقیق‬

‫‪3‬‬
‫از آنجا که عقد قرض یک عقدی است که سبب ایجاد تعاؤن در بین مردم در یک جامعه می گردد نیاز اس ت ک ه ب ا‬
‫بیان واضح در قوانین مورد توجه قانونگذاران قرار گیرد که در نظام حقوقی افغانستان و ای ران این ک ار ص ورت گرفت ه‬
‫است ولی در بیان ماهیت و آثارآن‪ ،‬هر دو نظام حقوقی سکوت اختیار کرده ولی در تحقی ق ه ذا ب ا تحیلی ل م واد مختل ف‬
‫قانون مدنی افغانستان و ایران ماهیت و آثار عقد قرض استخراج شده است که خود حایز اهمیت است‪.‬‬
‫با توجه به اهمیت فراوان تحقیق هذا‪ ،‬الزم است تا موضوعات مبهمی که در عق د ق رض‪ ،‬آث ار‪ ،‬ش رایط‪ ،‬م اهیت و‬
‫انواع آن در نظام حقوقی افغانستان و ایران موجود است برای کسانیکه در این رشته قصد تحصیل دارن د روش ن ش ود ت ا‬
‫در آینده موضوعی در این زمینه مبهم و پوشیده باقی نماند و همچنان قسمتی از مشکالت جامع ه ک ه از این زمین ه نش أت‬
‫می گیرد حل گردد‪.‬‬

‫‪ .7‬روش و نوع تحقیق‪:‬‬

‫در تحقیق هذا بیشتر از روش کتابخانه ای صورت خواهد گرفت‪ .‬به این شکل که برای ی افتن واژه ه ای تحقی ق ب ه‬
‫کتب فرهنگ و معنی مراجعه می شود و برای بیان نمودن آثار علمی ب ه کتابخان ه ه ای مربوط ه ب ه موض وع بحث و ی ا‬
‫پیشه به موضوع مراجعه می شود‪ ،‬بنابر این روش تحقیق به صورت کتابخانه ای خواهد بود و از آثار دانش مندان گذش ته‬
‫و معاصر خوشه چینی خواهد شود‪ ،‬عالوه بر آن به ره وری از تکن الوژی‪ ،‬الکترونی ک ک ه ح اوی ه زاران جل د من ابع‬
‫علمی است‪ ،‬تا جایی که دارای اعتب ار علمی باش د‪ ،‬دور از نظ ر نخواه د ب ود‪ .‬الزم ب ه ذک رمی باش دکه ن وع این تحقی ق‬
‫تحلیلی ‪ -‬توصیفی خواهد بود‪.‬‬

‫‪ .8‬معرفی ابزار تحقیق‪ ،‬جامعه آماری‪،‬روش نمونه و اندازه گیری‪:‬‬

‫ابزار تحقیق هذا شامل ذیل است‪:‬‬

‫‪ -1‬کتب‪.‬‬
‫‪ -2‬مقاالت‪.‬‬
‫‪ -3‬قوانین‪.‬‬
‫‪ -4‬سایت های انترنتی معتبر‪.‬‬
‫جامعه آماری‪ :‬نظام حقوقی افغانستان و ایران‪.‬‬
‫روش نمونه گیری‪ :‬غیر تصادفی و فیش برداری‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫‪ .9‬موانع ومحدودیت های تحقیق‬

‫‪5‬‬
 ‫محدودیت های احتمالی که در این تحقیق ممکن با آن مواجه شوم قرار ذیل است‪:‬‬
‫الف ـ کمبود منابع علمی‪ :‬از آن جا که نیاز است در این تحقیق از قوانین ای ران ن یز اس تفاده ش ود ع دم دسترس ی ب ه این‬
‫قوانین می تواند از چالش های احتمالی بر سر راه من در تحقیق هذا باشد‪.‬‬

‫ب ـ کمبود زمان‪ :‬از آن جا که معیاد تعین شده برای تحقیق کنونی از سوی دانشگاه چهار ماه می باش د و این م دت ب رای‬
‫انجام این تحقیق کافی به نظر نمیرسد میتواند خود از جمله محدودیت های تحقیق هذا باشد‪.‬‬

‫ج ـ گرفتاری های شخصی‪ :‬گرفتاری ها و مصروفیت های روزمره که شخص خودم درگیر آن هستم از جمله مح دودیت‬
‫های دیگر تحقیق کنونی است‪.‬‬

‫‪ .10‬زمان بندی اجرای تحقیق‬

‫زمان بندی اجرای تحقیق هذا به شرح جدول ذیل می باشد‪:‬‬
‫ردیف‬
‫هفته اول‬

‫جمع آوری داده ها‬ ‫‪۱‬‬

‫‪6‬‬
 ‫مطالعه داده ها‬ ‫‪۲‬‬

‫تنظیم طرح تحقیق‬ ‫‪۳‬‬

‫تدوین قسمت اول فصل اول‬ ‫‪۴‬‬

‫تدوین قسمت دوم فصل اول‬ ‫‪۵‬‬

‫جمع آوری داده ها برای‬

‫قسمت اول فصل دوم‬
‫‪۶‬‬

‫مطالعه داده های گردآوری‬

‫شده‬
‫‪۷‬‬

‫تدوین قسمت اول فصل دوم‬ ‫‪۸‬‬

‫مشوره با استاد رهنما و‬

‫اعمال نظریات‬
‫‪۹‬‬

‫جمع آوری داده های برای‬

‫قسمت دوم فصل دوم‬
‫‪۱۰‬‬

‫مطالعه داده های گرد آوری‬

‫شده‬
‫‪۱۱‬‬

‫تدوین قسمت دوم فصل دوم‬ ‫‪۱۲‬‬

‫ارائه کل منوگراف به استاد‬

‫رهنما‬
‫‪۱۳‬‬

‫‪7‬‬
 ‫اعمال نطریات استاد رهنما و‬
‫ارائه دوباره‬
‫‪۱۴‬‬

‫اجرای مراحل اداری برای‬

‫دفاع‬
‫‪۱۵‬‬

‫‪ .11‬پیشینه تحقیق‬

‫راجع به موضوع تحقیق آثار گرانسنگی اعم از کتب و مقاالت از جمله ‪ :‬دوره مقدماتی حقــوق مــدنی( عقــود معین‬
‫‪ )1‬نوشته ناصر کاتوزیان‪ ،‬شرح قانون مدنی افغانستان حقوق وجایب(نظریه های عمومی) اثر نظام الدین عبدهللا‪ ،‬مبادی‬
‫حقوق وجایب افغانستان نوشته پروژه تعلیمات حقوقی افغانستان‪ ،‬به رشته تحریر درآمده است ولی برای انجام این تحقی ق‬
‫منابع بیشتری مورد مطالعه قرار گرفته است و به صورت متمرکزتر و جامعتر نسبت به تحقیق های قبلی به رشته تحریر‬
‫در آمده است‪ .‬از دیگر تفاوت های تحقیق هذا با سایر تحقیق های انجام شده در این است که در این تحقیق بطور مفصل به‬
‫شرح جایگاه عقد قرض‪ ،‬ماهیت‪ ،‬آثار‪ ،‬شرایط و انواع آن‪ ،‬در نظام حقوقی افغانستان و ایران پرداخته شده است‪.‬‬

‫‪ .12‬سازماندهی تحقیق‬
‫تحقیق کنونی مشتمل دو بخش است ک ه دربخش اول آن ب ه ط رح تحقی ق از جمل ه‪ :‬بی ان مس ئله‪ ،‬اه داف تحقی ق‪ ،‬س واالت‬
‫تحقیق‪ ،‬فرضیه های تحقیق‪ ،‬پیشینه تحقیق‪ ،‬اهمیت ضرورت تحقیق و‪ ...‬پرداخته شده است‪.‬‬
‫بخش دوم مشتمل بر دو فصل است که در فصل اول به کلیات و مفاهیم پیرامون عق د ق رض و در فص ل دوم ب ه بررس ی‬
‫ماهیت و آثار عقد قرض در نظام حقوقی افغانستان و ایران پرداخته شده است‪ ،‬که قسمت اصلی تحقیق نیز همین فصل می‬
‫باشد و تحقیق با نتیجه گیری چند و ذکر منابع مأخذ به پایان آمده است‪.‬‬

‫‪ .13‬معرفی منابع‬

‫الف‪:‬کتب‬
‫‪ -1‬قرآنکریم‬
‫‪ -2‬حسیني عاملي‪ ،‬سید محمدجواد‪ .‬بي تا‪ .‬مفتاح الکرامه‪ ،‬موسسه آل بیت‪ ،‬بي جا‪.،‬‬
‫‪ -3‬روحانى‪ ،‬سیدصادق‪ .1412 .‬فقه الصادق (ع)‪ .‬قم‪ :‬دار الکتاب‪.‬‬
‫‪ -4‬زحیلی‪ ،‬وهبه‪ .1989.‬الفقه االسالمی و ادلته‪ .‬دمشق‪ :‬انتشارات‪ :‬دارالفکر‪.‬‬
‫‪ -5‬شهیدی‪ ،‬مهدی‪ .1368 .‬سقوط تعهدات‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات دانشگاه شهید بهشتی‪.‬‬
‫‪ -6‬عبدهللا‪ ،‬نظام الدین‪ .1390 .‬شرح قانون مدنی افغانستان حقوق وجایب(نظریــه هــای عمــومی)‪ .‬کاب ل‪ ،‬انتش ارات‬
‫سعید‪ ،‬چاپ دوم‪.‬‬
‫‪ -7‬کاتوزیان‪ ،‬ناصر‪ .1353 .‬حقوق مدنی (عقود معین ‪ .)1‬تهران‪ :‬انتشارات دانشگاه تهران‪.‬‬
‫‪8‬‬
 ‫کاتوزیان‪ ،‬ناصر‪ .1370 .‬دوره مقدماتی حقوق مدنی‪ :‬اعمال حقوقی‪ .‬تهران‪ :‬بهمن برنا‪.‬‬ ‫‪-8‬‬
‫پروژه تعلیمات حقوقی افغانستان‪ .2014 .‬مبادی حقوق وجایب افغانستان‪.‬کالیفورنیا‪ :‬دانشگاه استانفورد‪.‬‬ ‫‪-9‬‬

‫ب‪ :‬مقاالت‬
‫رحیمی‪ ،‬محمد اسحاق‪.1398 .‬تحلیل حقوقی تعدیل وجه التزام در نظام حقوقی افغانســتان و ایــران‪ .‬بلخ‪ :‬دانش گاه‬ ‫‪-10‬‬
‫بلخ‪.‬‬

‫ج‪ :‬سایت ها‬

‫‪ -11‬ژورنال طرح های تحقیقاتی‬
‫‪Ensani. Ir‬‬ ‫‪-12‬‬

‫د‪ :‬اسناد‬
‫‪ -13‬قانون اساسی جمهوری اسالمی افغانستان(‪1382‬ش)‪ 818 .‬جریده رسمی‪.‬‬
‫‪ -14‬قانون مدنی افغانستان (‪1355‬ش)‪ 353 .‬جریده رسمی‪.‬‬
‫‪ -15‬قانون مدنی ایران(‪.)1307‬‬

‫‪9‬‬